Yedisa Kikalulu ya Kudikulumusa ya Masonga
Yedisa Kikalulu ya Kudikulumusa ya Masonga
“Nge ke gulusaka bantu yina ke kudikulumusaka.”—2 SAMUELE 22:28.
1, 2. Bamfumu mingi ya inza mefwananaka na nki kikalulu?
BAPIRAMIDE ya Ezipte kepesaka nzikisa ya bamfumu yina kuyalaka na insi yai na ntangu ya ntama. Bantu yankaka ya nene yina kusalaka mambu ya nene kuvandaka Senakeribi ya Asiria, Alexandre ya Nene ya Grese, mpi Yuliusi Kaisala ya Roma. Bamfumu yai yonso kufwananaka na kikalulu mosi. Bo bikaka ve mbandu ya bantu ya kudikulumusa ya masonga.—Matayo 20:25, 26.
2 Keti nge lenda yindula nde bamfumu ya beto metubila awa na zulu vandaka ti kikalulu ya kusosa bansukami ya bimfumu na bo yina vandaka na mfunu ya lusadisu? Ata fyoti ve! Nge lenda yindula mpi ve nde bo lendaka kukwenda na banzo ya bantu yina vandaka kunyokwama na mabanza sambu na kupesa bo kikesa. Nkadilu na bo na ntwala ya bansukami meswaswana mpenza ti yina ya Yehowa Nzambi, Mfumu ya Kuluta Kuzanguka!
Mbandu ya Kuluta Nene ya Kudikulumusa
3. Inki mambu Mfumu ya Kuluta Kuzanguka kesalaka sambu na bantu na yandi?
3 Yehowa kele mpenza nene mpi ya kuzanguka, kansi yandi “ke talaka bantu yonso ya nsi-ntoto ya mvimba sambu na kusadisa bayina me kudipesaka na yandi mpenza.” (2 Bansangu 16:9) Inki Yehowa kesalaka kana yandi memona bansambidi na yandi kenyokwama na mabanza sambu na bampasi ya mutindu na mutindu? Beto lenda tuba nde, yandi ‘kevandaka’ kisika mosi ti bo na nsadisa ya mpeve santu na yandi ‘sambu na kupesa bo dyaka kikesa ti ngolo.’ (Yezaya 57:15) Yo yina kesalaka nde bansambidi na yandi ya yandi kepesaka kikesa kubaka dyaka ngolo ya kusadila yandi na kyese yonso. Nzambi kemonisaka mpenza kikalulu ya kudikulumusa!
4, 5. (a) Inki mutindu muyimbi-bankunga kudiwaka sambu na mutindu Nzambi keyalaka? (b) Ntangu Biblia ketuba nde Nzambi ‘kekulumukaka’ sambu na kusadisa ‘bansukami,’ inki yo ketendula?
4 Ata muntu yankaka ve na inza ya mvimba mekudikulumusaka bonso Nkwa-Kimfumu sambu na kusadisa bantu ya masumu. Yo yina, muyimbi-bankunga kusonikaka nde: “Mfumu Nzambi ke yalaka bantu yonso ya nsi-ntoto, lukumu na yandi kele ntama luta zulu. Nani kele bonso Mfumu Nzambi, Nzambi na beto? Yandi ke zingaka kuna na zulu mpenza, kansi yandi [kekulumukaka, NW] na kutala zulu ti ntoto. Yandi ke katulaka nsukami na bampasi, muntu ya mawa na mawa.”—Nkunga 113:4-7.
5 Yehowa kele bunkete, santu, mpi yandi kele ve “lulendo.” (Marko 7:22, 23, NW) “Kukulumuka” lenda tendula mpi kukita na nivo ya muntu mosi ya mpamba to kubika kisika mosi ya nene to ya lukumu ya muntu kele na yo ntangu yandi kesala mambu kumosi ti muntu yina kele na nsi na yandi. Yo yina, ba Biblia yankaka kebalulaka Nkunga 113:6 bonso nde yo ketuba nde Nzambi kekudikulumusaka. Yo kemonisa mbotembote kifwani ya Nzambi na beto ya kudikulumusa yina ketulaka dikebi ya zola na bampusa ya bansadi na yandi ya kukonda kukuka!—2 Samuele 22:36.
Sambu na Nki Yezu Vandaka Muntu ya Kudikulumusa
6. Inki dyambu ya kuluta nene Yehowa kusalaka yina kemonisaka kudikulumusa na yandi?
6 Dyambu ya kuluta nene ya Nzambi mesalaka ya kemonisaka kudikulumusa mpi zola na yandi kele kutinda ya yandi tindaka Mwana na yandi ya ntete ya yandi kezolaka mingi na kukwisa kubutuka na ntoto bonso muntu sambu na kugulusa bantu. (Yoane 3:16) Yezu kulongaka beto kyeleka ya metala Tata na yandi ya zulu mpi, na nima, yandi pesaka luzingu na yandi ya kimuntu ya kukuka sambu na kukatula “masumu ya bantu yonso.” (Yoane 1:29; 18:37) Sambu yandi monisaka bikalulu ya Tata na yandi na mutindu mosi ya kukuka, yika mpi kudikulumusa ya Yehowa, Yezu kundimaka na kusala mambu yina Nzambi kulombaka yandi na kusala. Dyambu yina kuvandaka mbandu ya kuluta nene ya kudikulumusa mpi ya zola yina ata kigangwa mosi ya Nzambi memonisaka ntete ve. Bantu yonso ve kubakaka na valere kudikulumusa ya Yezu, nkutu bambeni na yandi kubakaka yandi bonso muntu ya ‘mfunu mingi ve na kati ya bantu yonso.’ (Daniele 4:14) Ata mpidina, ntumwa Polo kubakisaka nde bampangi na yandi Bakristu fwete landa mbandu ya Yezu mpi kuvanda bantu ya kudikulumusa na mutindu bo kezinga ti bampangi na bo.—1 Korinto 11:1; Filipi 2:3, 4.
7, 8. (a) Inki mutindu Yezu kulongukaka kudikulumusa? (b) Inki Yezu kutubaka na bantu yina zolaka kukuma balongoki na yandi?
7 Polo kubendaka dikebi na mbandu ya kuluta mbote ya Yezu, mpi yandi sonikaka nde: “Beno vanda na mabanza yina Yesu Kristo vandaka ti yo. Yandi vandaka kaka na lukumu ya Nzambi ntangu yonso, kansi yandi vandaka na mabanza ve nde yandi fweti vanda kaka kiteso mosi na Nzambi na kingolo-ngolo. Yandi buyaka mambu yina yonso na luzolo na yandi mosi, ebuna yandi ndimaka na kukuma mpika. Yandi kumaka bonso bantu ya nkaka, yandi kwisaka kumonika na kimuntu. Yandi kudikulumusaka mpenza, yandi mpi lemfukaka na Nzambi tii kuna ya yandi fwaka na [zulu ya nti ya mpasi].”—Filipi 2:5-8.
8 Bantu yankaka lenda kudiyula nde, ‘Inki mutindu Yezu kulongukaka kudikulumusa?’ Yandi longukaka yo sambu yandi zingaka na kinduku ya ngolo ti Tata na yandi ya zulu na nsungi mosi ya nda mpenza, ntangu yandi vandaka kusala bonso “kapita ya kisalu” ya Nzambi sambu na kuganga bima yonso. (Bingana 8:30) Na nima ya kukolama yina kusalamaka na Edeni, Mwana ya Nzambi kumonaka mutindu Tata na yandi vandaka kusala mambu na kudikulumusa yonso ti bantu ya masumu. Yo yina, ntangu Yezu vandaka na ntoto, yandi monisaka kikalulu ya kudikulumusa ya Tata na yandi mpi yandi tubaka nde: “Beno baka kilo na mono, beno nata yo; beno vanda balonguki na mono, sambu mono kele muntu ya pima, mono kele muntu ya ntima ya mbote; ebuna beno ta zaba kupema.”—Matayo 11:29; Yoane 14:9.
9. (a) Inki bikalulu ya bana ya fyoti vandaka kubenda dikebi ya Yezu? (b) Ntangu Yezu kusadilaka mwana mosi ya fyoti, inki dilongi yandi pesaka?
9 Sambu Yezu kuvandaka mpenza muntu ya kudikulumusa, bana ya fyoti vandaka kuwa yandi ve boma. Kansi, bo vandaka kuwa mpusa ya kukwenda penepene na yandi. Ebuna, yandi monisaka zola ya ngolo na bana ya fyoti mpi yandi tudilaka bo dikebi. (Marko 10:13-16) Inki bikalulu ya bana ya fyoti vandaka kubenda dikebi ya Yezu? Ntembe kele ve nde bo vandaka ti bikalulu ya mbote yina bambuta yankaka yina vandaka balongoki na yandi kuvandaka na yo ve. Yo kele pwelele nde bana ya fyoti kemonaka bambuta nde bo meluta bo. Yo kemonanaka na bangyufula mingi ya bo keyufulaka. Ya kyeleka, kana beto fwanisa bo ti bambuta mingi, beto tabakisa nde yo kevandaka ve mpasi na kulonga bo mpi bo kevandaka ve na bangindu ya kukuma lulendo. Kilumbu mosi, Yezu kubakaka mwana mosi ya fyoti mpi yandi songaka balongoki na yandi nde: “Kana beno soba bikalulu ve, kana beno kituka bonso bana ve, beno ta kota ata fioti ve na Kimfumu ya Nzambi.” Yandi yikaka nde: “Konso muntu yina ta kudikulumusa na kuvanda bonso mwana yai, yandi muntu me luta nene na Kimfumu ya Nzambi.” (Matayo 18:3, 4) Yezu kupesaka munsiku yai: “Nzambi ta kulumusa bantu yina yonso ke kudinangulaka, ebuna yandi ta nangula bayina yonso ke kudikulumusaka.”—Luka 14:11; 18:14; Matayo 23:12.
10. Inki bangyufula beto tatadila?
10 Kyeleka yina kebasisa bangyufula ya mfunu. Kivuvu na beto ya kubaka luzingu ya mvula na mvula mesimbamaka mpi na kiteso ya beto keyedisaka kikalulu ya kudikulumusa ya masonga. Kansi sambu na nki bantangu yankaka Bakristu kemonaka mpasi na kudikulumusa? Sambu na nki beto kekukaka ve na kukatula lulendo mpi kunwana ti mimekamu na kudikulumusa yonso? Dyaka, inki lenda sadisa beto na kununga na kuyedisa kikalulu ya kudikulumusa ya masonga?—Yakobo 4:6, 10.
Sambu na Nki Yo Kele Mpasi na Kuvanda Muntu ya Kudikulumusa
11. Sambu na nki beto lenda yituka ve na kumona nde yo kelombaka kusala ngolo sambu na kudikulumusa?
11 Kana nge kenwana sambu na kuyedisa kikalulu ya kudikulumusa, zaba nde nge kele ve nge mosi. Na mvu 1920, Nzozulu ya Nkengi kutubilaka ndongisila ya Biblia ya kemonisa mfunu ya kudikulumusa. Yo tubaka nde: “Kana beto bakisa valere yina Mfumu kepesaka na kikalulu ya kudikulumusa, yo fwete pusa balongoki yonso ya kyeleka na kuyedisa kikalulu yai konso kilumbu.” Na nima, zulunalu yango kuyikaka ndongisila yai ya masonga: “Ata Masonuku kepesaka bandongisila yai yonso, kukonda kukuka ya bantu kesalaka nde bantu yina kekumaka bansadi ya Mfumu mpi ya kebakaka lukanu ya kuzinga mutindu Yandi kezolaka kukutana ti bampasi mingi, mpi kunwana ngolo sambu na kuyedisa kikalulu yai kuluta bikalulu yankaka.” Yo kemonisa pwelele kikuma ya kelombaka nde Bakristu ya kyeleka kusala ngolo sambu na kuyedisa kikalulu ya kudikulumusa. Kikuma yango kele nde kimuntu na beto ya masumu kevandaka na mpusa ya ngolo ya lukumu. Yo kele mutindu yina sambu beto kele bana ya Adami ti Eva, bankwelani yina kusumukaka sambu na bampusa na bo ya bwimi.—Roma 5:12.
12, 13. (a) Inki mutindu inza kekangisaka Bakristu nzila na kuyedisa kikalulu ya kudikulumusa? (b) Nani kesalaka nde kunwana ya beto kenwanaka sambu na kuyedisa kudikulumusa kukuma mpasi mingi?
12 Kikuma yankaka ya kesalaka nde beto mona mpasi na kumonisa kikalulu ya kudikulumusa kele nde beto kezingaka na kati ya inza mosi ya kesyamisaka bantu na kusala ngolo sambu na kuluta bankaka. Na kati ya balukanu yai ya bantu kelutaka kuvanda na yo na inza, beto lenda tanga mpusa ya ngolo ya “bima yina ya nitu na beto [ya masumu] ti meso na beto ke monaka nzala na yo ti bima yina ya beto ke tulaka lulendo sambu na yo.” (1 Yoane 2:16) Na kisika ya kubika nde bampusa ya mbi ya mutindu yai ya inza kuyala bo, balongoki ya Yezu fwete vanda ti disu ya petepete mpi kutula mabanza na bo yonso na kusala luzolo ya Nzambi.—Matayo 6:22-24, 31-33; 1 Yoane 2:17.
13 Kikuma ya tatu ya kemonisa sambu na nki kuyedisa mpi kumonisa kikalulu ya kudikulumusa kele mpasi kele nde, Satana Dyabulu, yina ke na kisina ya lulendo, muntu ketwadisaka inza yai. (2 Korinto 4:4; 1 Timoteo 3:6) Satana kesyamisaka bantu na kuyedisa bikalulu ya mbi. Mu mbandu, Satana kusosaka nde Yezu kusambila yandi sambu yandi pesa yandi “bimfumu yonso ya nsi-ntoto ti lukumu na yo.” Ata yandi vandaka muntu ya kudikulumusa, Yezu kubuyaka na ngolo yonso dikabu ya Dyabulu. (Matayo 4:8, 10) Mutindu mosi, Satana kemekaka Bakristu sambu bo sosa lukumu na bo mosi. Kansi, Bakristu ya kudikulumusa kesalaka yonso sambu na kulanda mbandu ya Yezu ya kupesa nkembo mpi lukumu na Nzambi.—Marko 10:17, 18.
Kuyedisa mpi Kumonisa Kudikulumusa ya Masonga
14. “Kudikulumusa ya luvunu” kele inki?
14 Na mukanda yina yandi sonikilaka Bakristu ya Kolosai, ntumwa Polo kukebisaka bo sambu na yina metala kudikulumusa ya luvunu sambu na kudimonisa bantu ya mbote na meso ya bantu yankaka. Polo kubingaka yo nde “kudikulumusa ya luvunu.” (NW) Bantu yina kezolaka kumonisa na meso ya bantu nde bo kele bantu ya kudikulumusa kele ve bantu ya kimpeve. Kansi, bo kemonisaka mpenza nde bo “kele lulendo mingi.” (Kolosai 2:18, 23) Yezu kupesaka bambandu ya kudikulumusa ya luvunu ya mutindu yina. Yandi bedisaka Bafarize sambu na bisambu ya kudisonga na meso ya bantu ya bo vandaka kusala mpi mutindu bo vandaka kubuya madya mpi kumonisa baluse ya mawa-mawa sambu bantu kumona bo. Kansi, sambu bisambu na beto mosi kuvanda na valere na meso ya Nzambi, beto fwete sala yo na kudikulumusa yonso.—Matayo 6:5, 6, 16.
15. (a) Inki beto fwete sala sambu na kuvanda na bangindu ya kukonda lulendo? (b) Pesa mwa bambandu ya mbote ya kudikulumusa.
15 Biblia kesadisaka Bakristu na kuvanda na kudikulumusa ya mabanza ya masonga na kutulaka bangindu na bo yonso na Yehowa Nzambi mpi na Yezu Kristu, yina kele bambandu ya kuluta mbote ya kudikulumusa. Sambu na kusala yo, yo kelombaka kulonguka mbala na mbala Biblia mpi mikanda ya kulongukila Biblia yina “mpika ya kwikama mpi ya mayele” kepesaka beto. (Matayo 24:45, NW) Kulonguka ya mutindu yina kele mfunu mingi sambu na Bakristu yina kele bankengi, sambu bo “tula lulendo ve na bampangi na [bo].” (Kulonga 17:19, 20; 1 Piere 5:1-3) Yindula bambandu ya bantu mingi yina kubakaka balusakumunu sambu na nkadilu na bo ya kudikulumusa, mu mbandu Ruti, Ana, Elizabeti, mpi bantu mingi yankaka. (Ruti 1:16, 17; 1 Samuele 1:11, 20; Luka 1:41-43) Yindula mpi bambandu mingi ya mbote ya bantu ya lukumu yina kuvandaka ntangu yonso ya kwikama na kisalu ya Yehowa bonso Davidi, Yoziasi, Yoane Mbotiki, mpi ntumwa Polo. (2 Bansangu 34:1, 2, 19, 26-28; Nkunga 131:1; Yoane 1:26, 27; 3:26-30; Bisalu 21:20-26; 1 Korinto 15:9) Inki beto lenda tuba sambu na yina metala bambandu mingi ya kudikulumusa ya ntangu na beto yina beto kemonaka na dibundu ya Bukristu? Kana Bakristu ya kyeleka keyindulula na bambandu yai, yo tasadisa bo na ‘kusadisana kukonda lulendo.’—1 Piere 5:5.
16. Inki mutindu kisalu ya Bukristu kesadisaka beto na kudikulumusa?
16 Kusala kisalu ya Bukristu mbala na mbala lenda sadisa beto mpi na kudikulumusa. Kukonda lulendo lenda pesa beto kikesa na ntangu beto kesolula ti bantu ya beto mezabana na bo ve na kisalu ya nzo na nzo to na bisika yankaka. Dyambu yai kesalamaka mingimingi kana bantu ya beto mekwenda kutala mbala ya ntete mebuya nsangu ya Kimfumu to mekonda beto luzitu. Mbala mingi bantu kendimaka ve malongi na beto, mpi kikalulu ya kudikulumusa kesadisaka Mukristu na kulanda na kupesa mvutu “na mawete mpi luzitu mingi.” (1 Piere 3:15, NW) Bansadi ya kudikulumusa ya Nzambi mekwendaka na bateritware ya mpa mpi mesadisaka bantu ya kele na bikalulu mpi luzingu ya kuswaswana. Yo kelombaka bantangu yankaka nde bansadi yina ya kudikulumusa kulonguka ndinga yankaka sambu na kusadisa mbote bantu yina bo kezabisaka nsangu ya mbote. Dyambu yai kepesa kikesa mpenza!—Matayo 28:19, 20.
17. Inki mikumba ya Bukristu kelombaka kudikulumusa?
17 Kudikulumusa mesadisaka bantu mingi na kulungisa mikumba na bo ya Bukristu, mpi na kutula mambote ya bantu yankaka na ntwala ya mambote na bo mosi. Mu mbandu, yo kelombaka kudikulumusa sambu tata yina kele Mukristu kusadila ntangu ya yandi kelutisaka na mambu na yandi mosi sambu na kuyidika mpi kulonguka Biblia ti bana na yandi. Kikalulu ya kudikulumusa kesadisaka mpi bana na kukumisa mpi na kuzitisa bibuti na bo, yina kele bantu ya kukonda kukuka. (Efezo 6:1-4) Mbala mingi, bankento yina kele ti babakala ya kele ve Bakristu kekutanaka ti mambu yina kelombaka kudikulumusa kana bo kezola nde babakala na bo kundima kyeleka na nsadisa ya ‘bikalulu na bo ya kinzambi ti ya luzitu.’ (1 Piere 3:1, 2) Kikalulu ya kudikulumusa mpi zola ya kuditambika kevandaka mpi mfunu ntangu beto kelungisaka bampusa ya bibuti na beto yina mekuma bambefo mpi minunu.—1 Timoteo 5:4.
Kudikulumusa Kemanisaka Mavwanga
18. Inki mutindu kudikulumusa lenda sadisa beto na kumanisa mavwanga?
18 Bansadi yonso ya Nzambi kele bantu ya kukonda kukuka. (Yakobo 3:2) Bantangu yankaka mavwanga lenda basika na kati ya Bakristu zole. Mosi lenda vanda na kikuma ya kyeleka ya kubokutila yankaka. Mbala mingi mavwanga ya mutindu yina lenda mana kana bo sadila ndongisila yai: “Kana muntu mosi na kati na beno ke na mambu na muntu ya nkaka, mbote yandi kukanga ntima, yandi kulolula yandi. Beno fweti lolula bantu ya nkaka na kati na beno mutindu [Yehowa] mpi me lolulaka beno.” (Kolosai 3:13) Ya kyeleka, kulanda ndongisila yai kele ve pete, kansi kikalulu ya kudikulumusa lenda sadisa beto na kusadila yo.
19. Inki beto fwete vila ve ntangu beto kesolula ti muntu yina kupesaka beto makasi?
19 Bantangu yankaka Mukristu mosi lenda yindula nde dyambu ya yandi kebokutila kele mfunu mingi na mpila nde yandi lenda lutisa yo ve kaka mutindu yina. Kana mpidina, kudikulumusa tasadisa yandi na kukutana ti mpangi yina kusalaka yandi mbi sambu na kuvutula ngemba. (Matayo 18:15) Kikuma ya kesalaka nde bantangu yankaka mavwanga kulanda na kati ya Bakristu zole kevandaka nde muntu mosi to bo zole kevandaka ti lulendo mingi na kundima nde yandi muntu kusalaka mbi. To muntu yina mebaka lukanu ya kukwenda kumona mpangi na yandi lenda sala yo sambu na kudinungisa, mpi kumonisa mpangi mbi na yandi. Kansi, kudikulumusa ya masonga kesadisaka na kumanisa mavwanga mingi.
20, 21. Inki kima ya kuluta nene kesadisaka beto na kudikulumusa?
20 Kitambi ya mfunu sambu na kuyedisa kikalulu ya kudikulumusa kele kusamba Nzambi sambu na kulomba lusadisu mpi mpeve na yandi. Kansi, kuvila ve nde, “Nzambi . . . ke songaka mambote na yandi [mpi kepesaka mpeve santu na yandi] na bantu yina ke na lulendo ve.” (Yakobo 4:6) Yo yina, kana mavwanga mebasika na kati na nge ti Mukristu mosi, samba Yehowa na kusadisa nge na kundima na kudikulumusa yonso bifu na nge ya fyoti to ya nene yina kubasisaka mavwanga. Kana muntu ya kusalaka nge mbi melomba ndolula ya masonga, lolula yandi na kudikulumusa yonso. Kana nge kemona mpasi na kusala yo, sosa lusadisu ya Yehowa na kisambu sambu yo sadisa nge na kukatula lulendo yina kele na ntima na nge.
21 Kana beto bakisa mambote mingi yina kikalulu ya kudikulumusa kenataka, yo fwete pusa beto na kuyedisa mpi kutanina kikalulu yai ya mfunu. Sambu na kusala yo, beto fwete landa mpenza bambandu ya kuluta mbote ya Yehowa Nzambi mpi ya Yezu Kristu! Kuvila ve ata fyoti mambu yai ya Nzambi ketuba: “Zitisa Mfumu Nzambi, kudikulumusa, ebuna nge ta kuma mvwama, nge ta baka lukumu, nge ta vanda mpi na luzingu ya nda.”—Bingana 22:4.
Mambu ya Kuyindulula
• Banani kepesaka mbandu ya kuluta mbote ya kudikulumusa?
• Sambu na nki kuyedisa kikalulu ya kudikulumusa kele mpasi?
• Inki lenda sadisa beto na kuvanda na kudikulumusa?
• Sambu na nki yo kele mfunu mingi na kuvanda ntangu yonso na kikalulu ya kudikulumusa?
[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]
[Kifwanisu ya kele na lutiti 17]
Yezu vandaka kudikulumusa na masonga yonso
[Kifwanisu ya kele na lutiti 19]
Inza kesyamisaka bantu na kusala ngolo sambu na kuluta bankaka
[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]
WHO photo by L. Almasi/K. Hemzǒ
[Kifwanisu ya kele na lutiti 20]
Kudikulumusa kesadisaka beto na kusolula ti bantu ya beto mezabana na bo ve na kisalu ya kusamuna
[Bifwanisu ya kele na lutiti 21]
Kudikulumusa lenda sadisa beto na kumanisa mavwanga na zola yonso