Yehowa Kele Ngungudi na Beto

“Mfumu Nzambi, nge kele ngungudi na mono, mono lenda konda kima ve.”​—NKUNGA 23:1.

1-3. Sambu na nki mpila ya kuyituka kele ve na kumona nde Davidi kufwanisaka Yehowa na ngungudi?

 KANA bo lombaka nge na kutendula mutindu Yehowa kekebaka bantu na yandi, inki nge zolaka kutuba? Na nki dyambu nge zolaka kufwanisa dikebi ya zola yina yandi ketudilaka bansadi na yandi ya kwikama? Bamvula kuluta 3 000 meluta, Ntotila Davidi kubakaka mbandu mosi na kisalu na yandi ya bumwana sambu na kutendula kimuntu ya kitoko ya Yehowa na nkunga mosi ya yandi sonikaka.

² Davidi kuzabaka mambu ya metala kukeba mameme sambu yandi vandaka ngungudi na kileki na yandi. Yandi zabaka mbote nde kana ngungudi kekeba ve mameme, yo lenda vila kukonda mpasi, mpi miyibi lenda yiba yo to bambisi ya makasi lenda fwa yo. (1 Samuele 17:34-36) Kana yo kele ve ti ngungudi ya zola, yo lenda zwa ve kisika ya mbote ya kudya. Na kimununu na yandi, ntembe kele ve nde Davidi vandaka kuyibuka na kyese yonso bangunga mingi yina yandi vandaka kulutisa na kutwadisa, kutanina, mpi kudisa mameme.

³ Mpila ya kuyituka kele ve na kumona nde Davidi kuyibukaka kisalu ya ngungudi ntangu Yehowa kupesaka yandi mpeve sambu na kutendula dikebi yina yandi kemonisilaka bantu na yandi. Nkunga ya 23, yina Davidi kusonikaka, keyantika ti bangogo yai: “Mfumu Nzambi, nge kele ngungudi na mono, mono lenda konda kima ve.” Bika beto tadila sambu na nki bangogo yai mefwana. Na nima, na nsadisa ya Nkunga ya 23, beto tamona mitindu yina Yehowa kekebaka bansambidi na yandi mutindu ngungudi kekebaka mameme na yandi.​—1 Piere 2:25.

Mbandu Mosi ya Mefwana

4, 5. Inki mutindu Biblia ketendula bikalulu ya mameme?

⁴ Na Biblia Yehowa kele ti batitre mingi, kansi zina “Ngungudi” kele na kati ya bazina yina kemonisaka zola ya kuluta mingi. (Nkunga 80:2) Sambu na kubakisa mbote kikuma yina yo mefwana na kubinga Yehowa Ngungudi, yo kele mbote nde beto zaba mambu zole: ya ntete, nkadilu ya mameme mpi ya zole, mikumba mpi bikalulu ya ngungudi ya mbote.

⁵ Mbala mingi Biblia ketubilaka bikalulu ya mameme, nde bo kendimaka nswalu zola yina ngungudi kemonisilaka bo (2 Samuele 12:3), bo kele ve kigonsa (Yezaya 53:7), mpi bo kele ngolo ve. (Mishe 5:8) Nsoniki mosi yina kusansaka mameme bamvula mingi kutubaka nde: “Mameme ‘kekudikebaka ve kaka bo mosi’ mutindu bantu yankaka lenda yindula. Bo kevandaka ntangu yonso ti mfunu ya dikebi mingi kuluta bitwisi yonso yankaka.” Sambu na kuzinga, bitwisi yai ya kukonda ngolo kevandaka na mfunu ya ngungudi ya zola.​—Ezekiele 34:5.

6. Inki mutindu diksionere mosi ya Biblia ketendula mambu yina ngungudi ya ntangu ya ntama vandaka kusala na kilumbu mosi?

 ⁶ Na ntangu ya ntama, inki mambu ngungudi vandaka kusala konso kilumbu? Diksionere mosi ya Biblia ketendula nde: “Na sukasuka yandi vandaka kubasisa mameme na lupangu, yandi na ntwala mpi mameme kelanda tii na kisika yina bo tadya. Yandi vandaka kukengila bo kilumbu ya mvimba na kisika yango, yandi vandaka kusala yonso na mpila nde ata dimeme mosi ve kuvila, mpi kana yandi kemona ve mosi sambu yo mekatuka na kibuka, yandi vandaka kusosa yo na kikesa yonso tii kuna yandi tamona yo sambu na kuvutula yo. . . . Na mpimpa, yandi vandaka kuvutula mameme na lupangu, yandi vandaka kutelama na kyelo mpi kutanga yo mosi-mosi ntangu yo keluta na nsi ya nti na yandi sambu na kuzaba kana ata mosi ve mevila. . . . Mbala mingi yandi vandaka kukengila mameme na mpimpa sambu bambisi ya makasi kufwa yo ve, to miyibi kuyiba yo ve na mayele na bo ya mbi.” a

7. Sambu na nki bantangu yankaka yo vandaka kulomba nde ngungudi kumonisa kukanga ntima mpi zola ya mingi?

⁷ Bantangu yankaka yo vandaka kulomba kukanga ntima mpi kumonisa zola ya mingi, mingimingi sambu na mameme yina vandaka ti mavumu mpi ya baleke. (Kuyantika 33:13) Mukanda mosi ya ketendulaka Biblia ketuba nde: “Mbala mingi mwana-dimeme vandaka kubutuka ntama kibeni na lweka ya ngumba. Ngungudi vandaka kukeba dimeme yina mebuta na dikebi yonso na bantangu yina yo vandaka kukonda ngolo mpi kubaka mwana-dimeme sambu na kunata yandi na lupangu. Mwa bilumbu fyoti na nima ya kubutuka tii kuna yandi takuka kutambula, yandi lendaka kunata yo na maboko na yandi to kukonika lele na yandi ya zulu sambu na kunata yo.” (Yezaya 40:10, 11) Ya kyeleka, yo vandaka kulomba nde ngungudi ya mbote kuvanda ti kikesa mpi zola.

8. Davidi kutangaka nki bikuma yina kupusaka yandi na kutula ntima na Yehowa?

⁸ “Mfumu Nzambi, nge kele ngungudi na mono”​—keti yai kele ve mutindu ya mefwana ya kutendula Tata na beto ya zulu? Ntangu beto ketadila Nkunga ya 23, beto tamona mutindu Nzambi kekebaka beto ti kikesa mpi zola ya ngungudi. Na verse ya 1, Davidi kemonisa nde yandi ketula ntima nde Nzambi tabakila mameme na Yandi bangidika yonso yina kele mfunu sambu bo “konda kima ve.” Na baverse yina kelanda, Davidi ketanga bikuma tatu yina kepusa yandi na kutula ntima mutindu yina: Yehowa ketwadisaka, ketaninaka, mpi kedisaka mameme na Yandi. Bika beto tadila yo mosi-mosi.

“Nge Ketwadisaka Mono”

9. Inki kisika ya ngemba Davidi ketubila, mpi nki mutindu mameme lendaka kukuma na kisika yina?

⁹ Ya ntete, Yehowa ketwadisaka bantu na yandi. Davidi kusonikaka nde: “Nge ke bikaka mono mono pema na kisika ya mbote yina ke na matiti ya mubisu; nge ke nataka mono na lweka ya mwa-masa yina kele pima ti madidi; nge ke pesaka mono ngolo na ntima. Nge [ketwadisaka, NW] mono na nzila ya mbote sambu na zina na nge mosi Mfumu Nzambi.” (Nkunga 23:2, 3) Ntangu Davidi ketubila mutindu mameme mevanda na ngemba na kisika yina kele ti madya mingi, yandi kemonisa nde mameme yango vandaka na kyese, na ngemba, mpi na lutaninu. Yo fwete vanda nde, mameme yo mosi vandaka kuzwa ve kisika ya mbote ya kupema na ngemba. Yo vandaka kulomba nde ngungudi na bo kunata bo na “kisika ya mbote” ya mutindu yina.

10. Inki mutindu Nzambi kemonisaka nde yandi ketudilaka beto ntima?

¹⁰ Inki mutindu Yehowa ketwadisaka beto bubu yai? Mutindu mosi ya yandi kesalaka yo kele na mbandu na yandi. Ndinga na yandi kelongisila beto na “kukuma bantu yina kelandaka mbandu ya Nzambi.” (Efezo 5:1, NW) Baverse yina kele na ntwala mpi na nima ya verse yai ketubila mawa, ndolula, mpi zola. (Efezo 4:32; 5:2) Ya kyeleka, Yehowa kepesa mbandu ya kuluta mbote na yina metala kumonisa bikalulu ya mbote ya mutindu yai. Keti yandi kelutisa ndilu ntangu yandi kelomba beto na kulanda mbandu na yandi? Ve. Ndongisila yina ya kupemama kemonisa mpenza nde yandi ketudilaka beto ntima. Na nki mutindu? Sambu Nzambi mesalaka beto na kifwani na yandi, yandi mepesaka beto bikalulu ya mbote ti mayele ya mambu ya kimpeve. (Kuyantika 1:26) Yo yina, Yehowa  mezaba nde ata beto kele bantu ya kukonda kukuka, beto kele ti mayele ya kuyedisa bikalulu yina yandi kevandaka na yo. Yindula ntete, Nzambi na beto ya zola ketula ntima nde beto lenda vanda bonso yandi. Kana beto landa mbandu na yandi, yandi tatwadisa beto na ‘kisika ya mbote’ ya kifwani. Na inza yai ya nku, beto ‘tazinga na lutaninu,’ (NW) beto tavanda na ngemba yina muntu kewaka na ntangu yandi mezaba nde Nzambi mendima yandi.​—Nkunga 4:9; 29:11.

11. Ntangu Yehowa ketwadisaka mameme na yandi, yandi ketadilaka inki, mpi nki mutindu yo kemonanaka na mambu yina yandi kelombaka beto?

¹¹ Ntangu Yehowa ketwadisaka beto, yandi kemonisaka zola mpi kekangaka ntima. Ngungudi ketadilaka ngolo ya mameme, yo yina yandi ketwadisaka “na kulandaka bitambi ya bambisi.” (Kuyantika 33:14, NW) Mutindu mosi, Yehowa ketwadisaka mameme na yandi “na kulandaka bitambi” na bo. Yandi ketadilaka ngolo mpi luzingu na beto. Yo yina, yandi kelandaka bitambi na beto, yandi kelombaka beto ve mambu yina meluta ngolo na beto. Yandi kelombaka nde beto sadila yandi na moyo ya mvimba. (Kolosai 3:23, NW) Kansi, inki nge tasala kana nge ke mununu mpi nge kekuka ve kusala mutindu nge vandaka kusala ntete? To kana nge kebela ngolo mpi nge kekuka ve kusala mambu yankaka? Dibanza ya kusala na moyo ya mvimba kepesaka beto mpenza kikesa na ntangu yina. Bantu zole ya mutindu mosi kevandaka ve. Kusadila Nzambi na moyo ya mvimba ketendula kusadila ngolo ti kikesa na nge yonso na kiteso ya nge mefwana na kusala kisalu na yandi. Ata beto mekutana ti bampasi na kulungisa kisalu na beto mbote, Yehowa kebakaka lusambu na beto ya ntima ya mvimba na valere.​—Marko 12:29, 30.

12. Inki mbandu ya kele na Nsiku ya Moize kemonisa nde Yehowa ketwadisaka mameme na yandi “na kulandaka bitambi” na bo?

¹² Sambu na kumonisa nde Yehowa ketwadisaka mameme na yandi “na kulandaka bitambi” na bo, beto tadila mambu yina Nsiku ya Moize ketuba sambu na masumu yankaka ya kidiba. Yehowa vandaka kuzola makabu ya mbote ya bantu vandaka kupesa na ntonda yonso. Yandi vandaka kulomba mpi nde konso muntu kupesa yo na kutadila bamwaye na yandi. Nsiku kutubaka nde: “Kana muntu yango ke na mbongo ve ya kusumba dimeme . . . yandi fweti [nata] . . . bapizio zole ya fioti to ya nene.” Ebuna kana yandi lendaka ve kusumba bapizio zole? Yandi lendaka kunata mwa-ndambu ya “fufu ya kitoko.” (Levi 5:7, 11) Yo kemonisa nde Nzambi vandaka kulomba muntu na kupesa bima yina kuvandaka na kiteso ya bamwaye na yandi. Sambu Nzambi kesobaka ve, beto lenda baka kikesa na kuzaba nde yandi kelombaka beto ve bima yina beto lenda kuka ve kupesa; kansi, yandi kevandaka na kyese na kundima bima yina beto lenda pesa. (Malashi 3:6) Yo ke kyese kibeni sambu Ngungudi ya mutindu yai ya kebakisaka bantu ke na kutwadisa beto!

‘Mono Lenda Wa Boma Ve Sambu Nge Kele ti Mono’

13. Na Nkunga 23:4, inki mutindu Davidi ketubila Nzambi bonso nduku kibeni, mpi sambu na nki yo keyitukisa beto ve?

¹³ Davidi kepesa kikuma ya zole ya kepusa yandi na kutula ntima: Yehowa ketaninaka mameme na yandi. Beto ketanga nde: “Mfumu, mono lenda wa boma ve ata mono kwenda na nzila ya mpimpa mingi bonso lufwa, sambu nge kele ti mono; nge ke nataka mono ti nti na nge, nge ke taninaka mono; yo ke pesaka mono kikesa.”  (Nkunga 23:4) Na kutadila masonama ya Kiebreo ya kisina, na baverse ya ntete Davidi kusadilaka ngogo “yandi” sambu na kutubila Yehowa. Kansi, awa Davidi ketubila yandi bonso nduku kibeni, yandi kebinga Yehowa nde “nge.” Yo keyitukisa beto ve sambu Davidi ketubila mutindu Nzambi kusadisaka yandi na kukanga ntima na bampasi. Davidi kutambulaka na banzila mingi ya mpimpa, bantangu yina luzingu na yandi kuvandaka mpenza na kigonsa. Kansi, yandi kubikaka ve nde boma kuyala yandi, sambu yandi vandaka kudiwa nde Nzambi vandaka pana ya kutelama ti “nti” na Yandi sambu na kusadisa yandi. Davidi kubakaka kikesa sambu yandi vandaka kuzaba nde Nzambi tatanina yandi, mpi ntembe kele ve nde yo pusaka yandi penepene ti Yehowa. b

14. Inki Biblia ketuba sambu na kundimisa beto nde Yehowa ketaninaka beto, kansi yo ketendula ve inki?

¹⁴ Inki mutindu Yehowa ketaninaka mameme na yandi bubu yai? Biblia kendimisa beto nde ata mbeni mosi ve, yo vanda demo to muntu, tanunga na kukatula mameme na yandi yonso na ntoto. Yehowa tapesa ve ata fyoti nzila na dyambu ya mutindu yai. (Yezaya 54:17; 2 Piere 2:9) Kansi, yo ketendula ve nde Ngungudi na beto tabumba beto sambu beto kutana ve ata na dyambu mosi ya mpasi. Beto kekutanaka ti bampasi bonso bantu yonso, mpi beto kekutanaka ti kimbeni yina Bakristu ya kyeleka yonso kekutanaka ti yo. (2 Timoteo 3:12; Yakobo 1:2) Bantangu yankaka, beto lenda kudiwa bonso nde beto ketambula “na nzila ya mpimpa mingi bonso lufwa.” Mu mbandu, na ntangu bo kenyokula beto to beto kebela ngolo, beto lenda mona nde imene beto kefwa. To yo lenda vanda nde muntu mosi ya nge kezolaka kezola kufwa to nkutu yandi mefwa. Na bantangu yina kemonanaka bonso mpimpa, Ngungudi na beto kevandaka ti beto, mpi yandi tatanina beto. Inki mutindu?

15, 16. (a) Na nki mitindu Yehowa kesadisaka beto na kunwana ti bampasi ya beto lenda kutana ti yo? (b) Ta eksperiansi mosi ya kemonisa mutindu Yehowa kesadisaka beto na ntangu ya mpasi.

¹⁵ Yehowa kesila ve nde yandi tagulusa beto na mutindu mosi ya kuyituka. c Kansi, beto kendima nde: Yehowa tasadisa beto ata beto mekutana ti konso dyambu yina ya mpasi. Yandi lenda pesa beto mayele ya kunwana ti “bampasi ya mutindu na mutindu.” (Yakobo 1:2-5) Ngungudi kesadilaka nti na yandi kaka sambu na kukula bigonsa ve kansi mpi sambu na kusonga mameme na yandi nzila ya mbote. Ziku, na nsadisa ya Mukristu mosi, Yehowa lenda “pusa” beto na kusadila ndongisila mosi ya Biblia yina lenda sadisa beto mpenza. Dyaka, Yehowa lenda pesa beto ngolo ya kukanga ntima. (Filipi 4:13) Na nsadisa ya mpeve santu na yandi, yandi lenda pesa beto “ngolo ya nene.” (2 Korinto 4:7) Mpeve ya Nzambi lenda sadisa beto na kukanga ntima na konso mumekamu yina Satana lenda natila beto. (1 Korinto 10:13) Keti yo kepesa ve kikesa na kuzaba nde Yehowa kevandaka kaka ya kuyilama na kusadisa beto?

¹⁶ Ya kyeleka, ata beto kele na nzila ya mpimpa nki mutindu, beto fwete tambula ve beto mosi. Ngungudi na beto kele ti beto, yandi kesadisa beto na mitindu yina beto lenda bakisa mpenza ve na luyantiku. Beto tadila mbandu ya nkuluntu mosi yina bo kangaka kansere (tumeur maligne) na butomfu. “Mu fwete ndima nde na luyantiku mu vandaka kudiyula kana Yehowa kuwilaka mono makasi to nkutu kana yandi vandaka kuzola munu. Kansi, mu bakaka lukanu ya kukonda kuyambula Yehowa, mpi mu songaka yandi basusi na munu yonso. Ebuna Yehowa kupesaka munu kikesa, mbala mingi na nzila ya bampangi na munu ya babakala ti ya bankento. Bamingi kutelaka munu mambu yina bo mosi kukutanaka na yo na ntangu bo vandaka kubela ngolo. Bakomantere na bo ya bukatikati kuyibusaka mono nde bantu yankaka mpi vandaka kukutana ti mambu ya mutindu mosi. Lusadisu ya bo vandaka kupesa mono, kumosi ti bakado ya ntima ya mbote, kundimisaka mono nde Yehowa kubuyaka munu ve. Ya kyeleka, mu fwete landa na kunwana ti maladi na munu, mpi mu kezaba ve kana yo tasuka nki mutindu. Kansi mu kendima nde Yehowa kele ti munu mpi yandi talanda na kusadisa munu na maladi yai.”

 “Nge Ke Sadilaka Mono Fete”

17. Na Nkunga 23:5 Davidi ketuba nki sambu na Yehowa, mpi sambu na nki kutuba na yandi kewakana ti mbandu ya ngungudi?

¹⁷ Ntangu yai Davidi ketanga kikuma ya tatu ya kepusa yandi na kutudila Ngungudi na yandi ntima: Yehowa kedisaka mameme na yandi mingi kibeni. Davidi kusonikaka nde: “Nge ke sadilaka mono fete na meso ya bambeni na mono; nge ke yambaka mono bonso muntu ya lukumu, nge ke fulusaka dikopa na mono meke.” (Nkunga 23:5) Na verse yai, Davidi ketuba nde Ngungudi na yandi kele muntu ya kekabaka yina kepesaka madya ti vinu mingi. Kuwakana kele na kati ya mbandu ya ngungudi ya mbote ti ya muntu yina kekabaka. Na kutuba ya mbote, ngungudi ya mbote fwete zaba kisika ya kuzwa matiti ti masa ya kufwana sambu mameme na yandi ‘kukonda kima ve.’​—Nkunga 23:1, 2.

18. Inki kemonisa nde Yehowa kele muntu ya kekabaka mingi?

¹⁸ Keti Ngungudi na beto kele mpi muntu ya kekabaka mingi? Ee. Yindula fyoti kiteso ya madya ya kimpeve ya mutindu na mutindu ya beto kele na yo bubu yai. Na nzila ya kimvuka ya mpika ya kwikama mpi ya mayele, Yehowa mepesaka beto mikanda ya mfunu mpi baprograme ya kelongaka beto mambu mingi na balukutakanu ya dibundu ti ya nene, mpi ya distrike. Madya yai kelungisaka bampusa na beto ya kimpeve. (Matayo 24:45-47, NW) Ya kyeleka beto kekondaka ve madya ya kimpeve. “Mpika ya kwikama mpi ya mayele” mebasisaka bamilio ya Babiblia mpi ya mikanda ya kulongukila Biblia. Ntangu yai mikanda yango kebasika na bandinga 413. Yehowa mepesaka madya yai ya kimpeve na mitindu mingi​—banda na “mabele,” malongi ya mfunu ya Biblia, tii na “madia ya ngolo,” malongi ya mudindu ya Biblia. (Baebreo 5:11-14) Yo yina, na ntangu beto kekutanaka ti bampasi to kebakaka badesizio, beto kezwaka mpenza malongi yina beto kevandaka na yo mfunu. Beto zolaka kuvanda nki mutindu kana beto vandaka ve ti madya yai ya kimpeve? Ngungudi na beto kele mpenza muntu ya kepesaka madya mingi!​—Yezaya 25:6; 65:13.

‘Mono Tavandaka na Nzo’ ya Yehowa

19, 20. (a) Na Nkunga 23:6, inki mutindu Davidi kemonisa kutula ntima na yandi, mpi nki mutindu beto lenda sala bonso yandi? (b) Inki beto tatadila na disolo yina kelanda?

¹⁹ Na nima ya kuyindula banzila ya Ngungudi mpi Mupesi na yandi, Davidi kesukisa nde: “E, na luzingu na mono yonso mono ta monaka kaka mambote na nge, nge ta zolaka mono tii kuna. Mono ta vandaka kaka ntangu yonso na nzo na nge, Mfumu Nzambi.” (Nkunga 23:6) Davidi ketuba ti ntima ya kufuluka na ntonda mpi lukwikilu​—ntonda ntangu yandi keyindula bilumbu yina melutaka mpi lukwikilu ntangu yandi keyindula bilumbu yina kekwisa. Muntu yai ya kuvandaka ntete ngungudi kele na lutaninu, sambu yandi kezaba nde kana yandi bikala penepene na Ngungudi na yandi ya kele na zulu, bonso nde yandi kele na nzo na Yandi, Yehowa tatudilaka yandi dikebi ya zola ntangu yonso.

²⁰ Beto fwete pesa mpenza ntonda sambu na bangogo ya kitoko yina kele na Nkunga ya 23! Davidi kuzwaka mutindu ya kuluta mbote ya kutendula mutindu Yehowa ketwadisaka, ketaninaka, mpi kedisaka mameme na yandi. Bo metaninaka bangogo ya kitoko ya Davidi sambu na kundimisa beto nde beto mpi lenda tula ntima nde Yehowa kele Ngungudi na beto. Ee, ntangu yonso ya beto tavanda penepene ya Yehowa, yandi takebaka beto bonso Ngungudi ya zola “ntangu yonso,” nkutu mvula na mvula. Kansi, beto mameme na yandi, beto kele ti mukumba ya kutambula ti Ngungudi na beto ya nene, Yehowa. Na disolo yina kelanda, beto tatadila mambu yina yo ketendula.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Sambu na nki yo mefwana nde Davidi kufwanisa Yehowa na ngungudi?

• Inki mutindu Yehowa ketwadisaka mpi kebakisaka beto?

• Na nki mitindu Yehowa kesadisaka beto na kukanga ntima na bampasi?

• Inki kemonisa nde Yehowa kele muntu ya kekabaka mingi?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 24]

Yehowa ketwadisaka mameme na Yandi mutindu ngungudi vandaka kusala na Izraele