‘Banzila ya Yehowa Kele Mbote’

“Banzila ya Yehowa kele mbote, mpi bantu ya lunungu ketambulaka na banzila yango.”​—OZEA 14:9, NW.

1, 2. Luzingu ya nki mutindu Yehowa kupesaka bantu ya Izraele na luyantiku, kansi nki kukuminaka bo?

 NA LUYANTIKU ya luzingu ya bantu ya Izraele na ntangu ya Moize, Yehowa kusadisaka bo na kuvanda ti luzingu ya mbote. Kansi, na luyantiku ya mvu-nkama ya nana ya N.T.B., luzingu na bo kubebaka ngolo kibeni na mpila nde bo kumaka kusala masumu ya nene na meso ya Nzambi. Dyambu yai kemonana pwelele na mukanda ya Ozea banda na kapu ya 10 tii ya 14.

² Bantu ya Izraele kukumaka ntima zole. Bantu ya kimfumu yina ya bikanda kumi “kunaka mambu ya mbi” mpi bo katulaka bambuma ya kukonda lunungu. (Ozea 10:1, 13) Yehowa kutubaka nde: “Ntangu Israele vandaka mwana, mono vandaka kuzola yandi; katuka yandi basikaka na nsi ya Ezipte, mono vandaka kubinga yandi mwana na mono.” (Ozea 11:1) Ata Nzambi kukatulaka bantu ya Izraele na kimpika na Ezipte, bo kumaka kukusa yandi mpi kupesa yandi nsoni. (Ozea 12:1) Yo yina, Yehowa kupesaka bo ndongisila yai: “Beno kwisa kuvutuka na Nzambi na beno. Beno ndima kaka Mfumu Nzambi, beno landa masonga.”​—Ozea 12:7.

3. Inki kukuminaka bankolami ya Samaria, kansi nki kima zolaka kunata Nzambi na kulolula bantu ya Izraele?

³ Mambu zolaka kusuka mbi sambu na bankolami ya Samaria ti ntotila na bo. (Ozea 13:11; 14:1) Kansi, kapu ya nsuka ya mbikudulu ya Ozea kebondila bo mutindu yai: “Bantu ya Israele, beno vutuka na Mfumu Nzambi, Nzambi na beno.” Kana bantu ya Izraele kulombaka ndolula na nima ya kubalula ntima, Nzambi zolaka kulolula bo. Ya kyeleka, bo zolaka kundima nde “banzila ya Mfumu Nzambi kele mbote,” mpi kutambula na banzila yango.​—Ozea 14:2-7, 10.

4. Inki minsiku beto tatadila na mbikudulu ya Ozea?

⁴ Kitini yai ya mbikudulu ya Ozea kele ti minsiku mingi yina lenda sadisa beto na kutambula ti Nzambi. Beto tatadila minsiku yai: (1) Yehowa kelombaka lusambu ya ntima ya mvimba, (2) Nzambi kemonisaka bantu na yandi zola ya kwikama, (3) beto fwete tula ntima na Yehowa ntangu yonso, (4) banzila ya Yehowa kevandaka ntangu yonso ya mbote, mpi (5) bantu ya masumu lenda vutuka na Yehowa.

 Yehowa Kelombaka Lusambu ya Ntima ya Mvimba

5. Nzambi kelombaka beto kisalu ya nki mutindu?

⁵ Yehowa kelombaka beto na kusadila yandi kisalu ya santu na mutindu mosi ya bunkete, mpi na ntima ya mvimba. Kansi, bantu ya Izraele vandaka kubuta dyaka ve bambuma, bo kumaka bonso “kilanga ya vinu” yina kebuta dyaka ve vinu mingi. Bantu ya Izraele “tungaka bamesa-kimenga mingi” sambu na lusambu ya luvunu. Baaposta yai kutungaka nkutu mpi makunzi sambu na lusambu ya mvindu, ziku makunzi yango kuvandaka ya nda mingi. Yehowa kukanaka na kubebisa bamesa-kimenga yango mpi kubwisa makunzi ya mutindu yina.​—Ozea 10:1, 2.

6. Sambu na kutambula ti Nzambi, inki kikalulu beto fwete buya?

⁶ Kusala kisalu na ntima zole kevandaka ve ti kisika na kati ya bansadi ya Yehowa. Inki kukuminaka bantu ya Izraele? Bo kumaka mpenza na “ntima zole”! Ata bo vandaka dikanda yina kudipesaka na Yehowa, yandi tubaka nde bo vandaka bantu ya ntima zole. Inki dilongi beto lenda baka na dyambu yai? Kana beto mekudipesaka na Nzambi, beto fwete vanda ve ntima zole. Bingana 3:32 kekebisa beto nde: “Mfumu Nzambi ke zolaka ve bantu yina ke salaka mbi, kansi yandi kele nduku ya bantu ya mbote.” Sambu na kutambula ti Nzambi, beto fwete monisa zola “yina ke basikaka na ntima ya mpembe, na mabanza ya mbote na ntima, ti na lukwikilu ya kieleka.”​—1 Timoteo 1:5.

Nzambi Kemonisilaka Bantu na Yandi Zola ya Kwikama

7, 8. (a) Inki mambu beto fwete sala sambu Nzambi kulanda kumonisila beto zola ya kwikama? (b) Inki beto fwete sala kana beto mesala disumu ya nene?

⁷ Kana beto kesambila Yehowa na ntima ya mvimba mpi na mutindu mosi ya mbote, yandi tamonisa beto zola na yandi ya kwikama. Nzambi songaka bantu ya Izraele ya ntu-ngolo nde: “Beno bundula ntoto ya mpa; beno kuna mambote, ebuna beno ta katula mpi mambote. Mambote yango beno ta zwa yo kana beno landa luzolo na mono, sambu ntangu ya beno fweti kwisa kuvutuka na mono [Yehowa] Nzambi na beno, yo me lunga. Ebuna mono ta kwisa [kulonga beno na lunungu, NW].”​—Ozea 10:12.

⁸ Yo zolaka kuvanda mbote mpenza kana bantu ya Izraele kubalulaka ntima sambu na kusosa Yehowa! Mpidina, yandi zolaka kuvanda na kyese ya ‘kulonga bo na lunungu.’ Kana beto mesala disumu ya nene, bika beto sosa Yehowa, beto samba sambu na kulomba ndolula mpi beto sosa lusadisu ya kimpeve na bankuluntu. (Yakobo 5:13-16) Beto fwete sosa mpi lutwadisu ya mpeve santu ya Nzambi, sambu “muntu yina ke kunaka bambuma ya kimuntu, yandi ta katula bambuma ya lufwa; kansi muntu yina ke kunaka bambuma ya kimpeve, yandi ta katula bambuma ya kimpeve, disongidila nde moyo ya mvula na mvula.” (Galatia 6:8) Kana beto kekuna ‘na kimpeve,’ Nzambi talanda kumonisila beto zola ya kwikama.

9, 10. Inki mutindu Ozea 11:1-4 kelungana na bantu ya Izraele?

⁹ Beto lenda tula ntima nde Yehowa kesalaka mambu ti bantu na yandi na zola yonso. Dyambu yai kemonana pwelele na Ozea 11:1-4, kisika beto ketanga nde: “Ntangu Israele vandaka mwana, mono vandaka kuzola yandi; katuka yandi basikaka na nsi ya Ezipte, mono vandaka kubinga yandi mwana na mono. . . . Bantu na mono vandaka kupesa makabu na nzambi Baale, bo vandaka kuyoka makabu ya bima ya mananasi sambu na biteki na bo. Kansi mono muntu vandaka kulonga bo [bantu ya Izraele] na kutambula mbote, mono muntu vandaka kubaka bo na maboko na mono, kansi bo vandaka kuzaba ve nde mono muntu ke sansa bo. Mono vandaka [kubenda bo ti bansinga ya muntu yina kusalamaka na ntoto, ti bansinga ya zola, mono vandaka kuyamba bo mutindu bo kenangulaka vangu sambu na kutula yo na matama na bo, NW]; mono muntu vandaka kupesa bo madia.”

¹⁰ Na baverse yai, bo kefwanisa Izraele na mwana ya fyoti. Na zola yonso, Yehowa kulongaka bantu ya Izraele na kutambula, na kusimbaka bo na maboko na yandi. Mpi yandi landaka na kubenda bo ti “bansinga  ya zola.” Kingana yai kesimba mpenza ntima! Yindula nde nge kele kibuti mpi nge kesadisa mwana na nge na kuyantika kutambula. Maboko na nge yonso zole kele ya kutandula. Mbala yankaka nge ketudila yandi bansinga ya kusimba sambu yandi bwa ve. Mutindu mosi mpi, Yehowa kezolaka nge mingi. Yandi kele na kyese na kutwadisa nge ti “bansinga ya zola.”

11. Na nki mutindu Nzambi ‘kumaka bonso muntu yina ketombusa vangu’?

¹¹ Sambu na bantu ya Izraele, Yehowa ‘vandaka kuyamba bo mutindu tata keyambaka mwana ya fioti na kutula yandi na ditama; yandi muntu vandaka kupesa bo madia.’ Nzambi vandaka kusala bonso muntu yina ketombusa to kevutula vangu na nima sambu na kusadisa bambisi yango na kudya mbote. Bantu ya Izraele kumaka kumona mpasi na maboko ya bambeni na bo kaka na ntangu bo vandaka kulemfukila dyaka ve Yehowa. (Kulonga 28:45, 48; Yeremia 28:14) Bika nde beto bwa ve na nsi ya luyalu ya mbeni na beto ya nene, Satana, kana ve beto tanyokwama na kunata vangu na yandi ya mpasi. Kansi, bika beto landa na kutambula na kwikama yonso ti Nzambi na beto ya zola.

Tula Ntima na Yehowa Ntangu Yonso

12. Na kutadila Ozea 12:6, yo kelombaka nki sambu beto landa na kutambula ti Nzambi?

¹² Sambu na kulanda na kutambula ti Nzambi, beto fwete tula ntima na yandi ntangu yonso. Bo songaka bantu ya Izraele nde: “Ebuna ntangu yai beno bana ya Yakobi, beno kwisa kuvutuka na Nzambi na beno. Beno [monisa ntima ya mbote, NW], beno landa masonga, beno tula kaka ntima na yandi tii kuna.” (Ozea 12:7) Bantu ya Izraele zolaka kumonisa nde bo mebalula ntima sambu na kuvutuka na Yehowa kana bo vandaka kumonisa ntima ya mbote, kusala mambu ya lunungu, mpi ‘kutula ntima na Nzambi tii kuna.’ Ata beto mesala dezia bamvula ikwa na kutambula ti Nzambi, beto fwete landa na kumonisa ntima ya mbote, kusala mambu ya lunungu, mpi kutula ntima na Nzambi ntangu yonso.​—Nkunga 27:14.

13, 14. Inki mutindu Polo kutendulaka Ozea 13:14, mpi yo kepesa beto nki kikuma ya kutula ntima na Yehowa?

¹³ Mbikudulu ya Ozea yina ketubila bantu ya Izraele kepesa beto kikuma ya kyeleka ya kutula ntima na Nzambi. Yehowa kutubaka nde: “Keti mono ta gulusa bantu yai na nsi ya bafwa? Keti mono ta katula bo na maboko ya lufwa? Lufwa, wapi bampasi na nge? Kwisa ti yo! Nsi ya bafwa, wapi ngolo na nge ya kufwila bantu?” (Ozea 13:14) Yehowa kuvandaka ve ti ngindu ya kugulusa bantu ya Izraele na lufwa ya kinsuni na ntangu yina, kansi nsukansuka, yandi zolaka kukatula lufwa kimakulu mpi kusala na mpila nde yo nunga dyaka ve ata fyoti.

¹⁴ Ntangu yandi sonikilaka bampangi na yandi Bakristu ya kupakulama, Polo kuvutukilaka mbikudulu ya Ozea mpi yandi sonikaka nde: “Ntangu muntu yina ke na nitu ya kupola ta baka nitu yina lenda pola ve, ntangu muntu yina ta fwa ta baka nitu yina lenda fwa ve, ntangu yo yina mpi mambu yai ya bo sonikaka na Mukanda ya Nzambi ta lunga nde: ‘Nzambi me sukisaka lufwa!’ ‘Lufwa, keti nge me nunga? Lufwa, wapi ngolo na nge ya kufwa bantu?’ Ngolo yina ya lufwa ke na yo sambu na kufwa bantu yo ke katukaka na masumu, ebuna ngolo ya masumu kekatukaka na Bansiku. Kansi beto pesa mersi na Nzambi yina ke nungisaka beto na lusadisu ya Mfumu na beto Yesu Kristo!” (1 Korinto 15:54-57) Yehowa kutedimisaka Yezu na lufwa, mpi yandi pesaka nzikisa ya kepesa mpenza kikesa nde bantu yonso yina kele na mabanza na yandi tafutumuka. (Yoane 5:28, 29) Dyambu yai kepesa beto mpenza kikuma ya kyese ya kutula ntima na Yehowa! Kansi, katula kivuvu ya lufutumuku, kele dyaka ti kima yankaka ya kepusaka beto na kutambula ti Nzambi.

Banzila ya Yehowa Kevandaka Ntangu Yonso ya Mbote

15, 16. Inki Nzambi kutubaka na ntwala sambu na yina metala Samaria, mpi nki mutindu mbikudulu yango kulunganaka?

¹⁵ Mutindu beto kekwikilaka nde ‘banzila ya Yehowa kele ya mbote’ kesadisaka beto na kulanda na kutambula ti Nzambi. Bantu ya Samaria kutambulaka ve na banzila ya lunungu ya Nzambi. Yo yina, yo lombaka nde bo baka ndola sambu na masumu na bo mpi kukonda lukwikilu na Yehowa. Nzambi kutubaka dezia na ntwala nde: “Bantu ya bwala Samaria fweti zwa ndola ya mbi na bo, sambu bo salaka ntu-ngolo na mono, Nzambi na bo. Bo ta fwa na bitumba; bana ya fioti bo ta niata-niata bo, bankento na bo ya mavumu bo ta tobula-tobula bo mavumu.” (Ozea 14:1) Masolo ya luzingu ya bantu ya ntama kemonisa nde bantu ya Asiria yina kunungaka Samaria, kuvandaka mpenza bantu ya ntima mbi yina fwanaka kusala mambu ya nku ya mutindu yina.

¹⁶ Samaria kuvandaka ntu-mbanza ya kimfumu ya bikanda kumi ya Izraele. Kansi, na disolo yai,  zina Samaria lenda monisa teritware yonso ya kimfumu yina. (1 Bantotila 21:1) Ntotila Salamanazare V ya Asiria ti basoda na yandi kuzyungaka mbanza ya Samaria na mvu 742 N.T.B. Nsukansuka, ntangu Samaria kubwaka na mvu 740 N.T.B., bo nataka bantu mingi ya nene ya mbanza yai na kimpika na Mezopotamia ti na Media. Beto kezaba ve kana ntotila Salamanazare V muntu kubotulaka Samaria to ntotila Sargoni II, yina kuyingaka yandi. (2 Bantotila 17:1-6, 22, 23; 18:9-12) Ata mpidina, disolo ya luzingu ya Sargoni kemonisa nde yandi nataka bantu ya Izraele 27 290 na kimpika na ndambu ya Zulu ya Efrata mpi na Media.

17. Na kisika ya kumona minsiku ya Nzambi mpamba, inki beto fwete sala?

¹⁷ Bantu ya Samaria kubakaka mpenza ndola sambu bo lemfukaka ve na banzila ya lunungu ya Yehowa. Ata beto bantu ya kele Bakristu ya mekudipesaka, mpasi ya ngolo tabwila beto kana beto kesala masumu mpi kemona minsiku na yandi ya lunungu mpamba. Bika beto landa ve luzingu ya mbi ya mutindu yina! Kansi, bika konso muntu na kati na beto kusadila ndongisila yai ya ntumwa Piere: “Ata muntu mosi ve na kati na beno lenda kufwa muntu ya nkaka, to kuyiba, to kusala mambu ya mbi, to kukota na mambu yina me tadila yandi ve; sambu kana yandi me sala mambu yina ve, yandi ta baka mpi ndola ve. Kansi kana muntu ke mona mpasi sambu yandi kele mukristo, yandi lenda mona nsoni ve sambu na mpasi yina. Mbote yandi [landa na kukumisa, NW] Nzambi sambu yandi me baka zina ya mukristo.”​—1 Piere 4:15, 16.

18. Inki mutindu beto lenda “landa na kukumisa Nzambi”?

¹⁸ Beto ‘kelandaka na kukumisa Nzambi’ ntangu beto ketambulaka na banzila na yandi ya mbote na kisika ya kusala mambu na mutindu beto mezola. Kaini kufwaka mpangi na yandi sambu yandi tambulaka na nzila yina yandi mosi kuzolaka mpi sambu yandi landaka ve lukebisu yina Yehowa kupesaka yandi nde kubikalaka fyoti yandi sala disumu. (Kuyantika 4:1-8) Balami kundimaka na kubaka mbongo ya ntotila ya Moabi sambu yandi kwenda kusinga bantu ya Izraele, kansi yandi nungaka ve. (Kutanga 24:10) Mpi Nzambi kufwaka Kore, muntu ya kikanda ya Levi, ti bantu yankaka yina kukolamaka na kiyeka ya Moize ti Aroni. (Kutanga 16:1-3, 31-33) Ya kyeleka, beto kezola ve kulanda ‘mbandu ya Kaini,’ mpi kukota na ‘nzila ya luvunu ya Balami,’ to kufwa sambu na ‘mubulu, mutindu Kore kusalaka.’ (Yude 11) Kansi, kana beto fwete sala disumu, mbikudulu ya Ozea kepesa beto kikesa.

Bantu ya Masumu Lenda Vutuka na Yehowa

19, 20. Inki makabu bantu ya Izraele yina kubalulaka ntima lendaka kupesa?

¹⁹ Ata bantu yina mesala masumu ya nene lenda vutuka na Yehowa. Na Ozea 14:2, 3, beto kekuta bangogo yai ya kubondila: “Bantu ya Israele, beno vutuka na Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, sambu masumu na beno me bwisaka beno. Beno vutuka na Mfumu Nzambi; beno kwisa kutuba na yandi nde: ‘Mfumu Nzambi, wila beto mawa sambu na masumu na beto, ndima bisambu na beto, ebuna makabu ya beto me natila nge kele [bana ya bangombe ya bikobo na beto, NW].’”

²⁰ Bantu ya Izraele yina kubalulaka ntima fwanaka kupesa Nzambi ‘bana ya bangombe ya bikobo na bo.’ Bangombe yango kuvandaka bimenga ya lukumu yina bo vandaka kupesa. Polo kutubilaka mbikudulu yai ntangu yandi longisilaka Bakristu na kupesa “mbala na mbala kimenga ya lukumu na Nzambi, disongidila, mbuma ya bikobo yina ketaka kimbangi na meso ya bantu yonso na zina na yandi.” (Baebreo 13:15, NW) Yo kele lukumu ya nene mpenza na kutambula ti Nzambi mpi na kupesa bimenga ya mutindu yina!

21, 22. Bantu ya Izraele yina kubalulaka ntima zolaka kubeluka na inki?

²¹ Bantu ya Izraele yina kuyambulaka nzila ya mbi mpi kuvutukilaka Nzambi kupesaka yandi ‘bana ya bangombe ya bikobo na bo.’ Yo yina bo bakaka dyaka mambote ya kimpeve, kaka mutindu Nzambi kusilaka. Ozea 14:5-8 ketuba nde: “Mono [Yehowa] ta katula mubulu ya bantu na mono, bantu ya Israele, mono ta vutula bo na mono; mono ta zola bo na ntima na mono yonso sambu makasi ya mono vandaka kuwila bo, yo me mana. Mono ta  vandila bo bonso mvula ke vandaka na ntoto ya kuyuma. Bo ta kuma bonso bintuntu yina me yela mbote, bo ta vanda na misisa ya ngolo bonso banti ya ngumba ya Libani. Bo ta buta bana mingi bonso banti yina ke basisaka balupangu mingi; bo ta vanda kitoko bonso banti ya baolive. Lukumu na bo ta panzana bonso nsudi ya kitoko ya banti ya sedre na ngumba ya Libani. Bantu na mono ta kwisa kuvutuka na mono sambu mono keba bo diaka mutindu bantu ke kwisaka kuvanda na nsi ya nti ya madidi. Bo ta kuna bilanga ya ble, bo ta buta bana mingi bonso bilanga ya vinu ke butaka mingi; bantu ta kumisa bo bonso vinu ya kitoko ya ngumba ya Libani.”

²² Bantu ya Izraele yina kubalulaka ntima zolaka kubeluka na kimpeve mpi Nzambi zolaka kumonisila bo dyaka zola. Yehowa zolaka kukuma bonso malulu ya suka yina kepesaka kikesa na mpila yandi zolaka kusakumuna bo mingi. Bantu na yandi yina kuvutukaka na bwala na bo zolaka kukuma kitoko “bonso banti ya baolive,” mpi bo zolaka kutambula na banzila ya Nzambi. Sambu beto mebakaka lukanu ya kutambula ti Yehowa Nzambi, yandi kelomba nde beto sala inki?

Landa na Kutambula na Banzila ya Mbote ya Yehowa

23, 24. Mukanda ya Ozea kesukisa ti nki mbikudulu ya kepesa kikesa, mpi nki mutindu yo ketadila beto?

²³ Kana beto kezola kulanda na kutambula ti Nzambi, beto fwete monisa “mayele yina ke katukaka na zulu” mpi kusala ntangu yonso mambu yina kewakana ti banzila na yandi ya mbote. (Yakobo 3:17, 18) Verse ya nsuka ya mbikudulu ya Ozea ketuba nde: “Muntu yina ke na mayele yandi kubakisa mambu yai ya bo me sonika na mukanda ya Ozea, yandi tula yo na ntima. Banzila ya Mfumu Nzambi kele mbote; bantu ya mbote ke landaka yo, kansi bantu ya mbi kele ntu-ngolo, bo ke bwaka sambu na yo.”​—Ozea 14:10.

²⁴ Na kisika ya kusosa nde mayele ti minsiku ya inza yai kutwadisa beto, bika beto baka lukanu ya kutambula na banzila ya mbote ya Nzambi. (Kulonga 32:4) Ozea kusalaka mutindu yai bamvula kiteso ya 59 to kuluta nkutu. Yandi longaka nsangu ya Nzambi na kwikama yonso sambu yandi zabaka nde bantu ya mayele tabakisa yo. Ebuna beto? Mutindu Yehowa kepesa beto nzila ya kuta kimbangi, beto talanda na kusosa bantu ya mayele yina kendimaka mambote na yandi yina beto mefwana ve na kubaka. Mpi, beto kele mpenza na kyese na kusala kisalu yai kumosi ti “mpika ya kwikama mpi ya mayele.”​—Mat. 24:45-47, NW.

25. Mbikudulu yai ya Ozea ya beto metadila fwete sadisa beto na kusala inki?

²⁵ Mbikudulu yai ya Ozea ya beto metadila fwete sadisa beto na kulanda kutambula ti Nzambi mpi na kuvanda ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na inza na yandi ya mpa. (2 Piere 3:13; Yude 20, 21) Ya kyeleka, yo kele kivuvu mosi ya kitoko mpenza! Kivuvu yai talungana na konso muntu kana beto kemonisa na kutuba mpi na bisalu na beto nde beto ketaka masonga na ntangu beto ketubaka nde, ‘banzila ya Yehowa kele mbote.’

Inki Mvutu Nge Tapesa?

• Inki mutindu Nzambi tatadila beto kana beto kesadila yandi lusambu ya bunkete?

• Sambu na nki beto fwete tula ntima na Yehowa ntangu yonso?

• Sambu na nki nge kendima nde banzila ya Yehowa kele ya mbote?

• Inki mutindu beto lenda landa na kutambula na banzila ya mbote ya Yehowa?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 18]

Ndima lusadisu ya kimpeve yina bankuluntu kepesa nge

[Bifwanisu ya kele na lutiti 21]

Landa na kutambula ti Nzambi ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula