Beno Kuma Baministre Yina Keyela mpi Kesoba Bametode na Bo

“Konso bantu yina ya mono ke vandaka ti bo, mono ke vandaka mpi bonso bo, na mpila nde mono kugulusa bantu ya nkaka na kati na bo na banzila ya mutindu na mutindu.”​—1 KORINTO 9:22.

1, 2. (a) Na nki mitindu ntumwa Polo kuvandaka ministre ya mbote? (b) Inki mutindu Polo kutendulaka mutindu yandi vandaka kutadila kisalu na yandi?

 YANDI vandaka kusolula kukonda mpasi ti bantu yina melongukaka mingi mpi ti bantu ya kesalaka batenta. Yandi nungaka na kundimisa bamfumu ya Roma mpi bantu ya Phrygie yina kuvandaka bansukami. Mikanda na yandi kupesaka kikesa na Bagreki yina vandaka kubikila bantu nswa ya kupesa bangindu na bo mpi na Bayuda yina vandaka kukangama kaka na bansiku. Mutindu ya kubuya mambu ya yandi vandaka kutuba kuvandaka ve mpi mawi na yandi kuvandaka ya ngolo kibeni. Yandi vandaka kusosa mambu yina yandi lenda wakana ti konso muntu na mpila nde yandi nata bankaka na kundima Kristu.​—Bisalu 20:21.

² Muntu yango kuvandaka ntumwa Polo. Ntembe kele ve nde yandi vandaka ministre yina vandaka kuyela mpi kusoba bametode na yandi. (1 Timoteo 1:12) Yezu kupesaka yandi kisalu ya “kuzabisa zina [ya Kristu] na bantu yina kele Bayuda ve, na bantotila na bo ti na bantu ya Israele.” (Bisalu 9:15) Inki mutindu yandi vandaka kutadila kisalu yina? Yandi tubaka nde: “Konso bantu yina ya mono ke vandaka ti bo, mono ke vandaka mpi bonso bo, na mpila nde mono kugulusa bantu ya nkaka na kati na bo na banzila ya mutindu na mutindu. Mono ke salaka mambu yai yonso sambu na nsangu ya mbote na mpila nde mono mpi kubaka ndambu ya mambote na yo.” (1 Korinto 9:19-23) Inki mambu beto lenda longuka na mbandu ya Polo yina lenda sadisa beto na kusala mbote-mbote kisalu na beto ya kusamuna mpi ya kulonga?

Bakala Yina Kusobaka Kunungaka Kisalu Mosi ya Mpasi

3. Inki mutindu Polo vandaka kutadila Bakristu na ntwala ya kukuma Mukristu?

³ Keti Polo kuvandaka ntangu yonso muntu ya kukanga ntima mpi ya ntima ya mbote, yina kufwanaka na kisalu yina bo pesaka yandi? Ata fyoti ve! Kikesa ya mbi yina kusimbamaka na zola ya dibundu kupusaka Saule (mutindu bo vandaka kubinga ntete Polo) na kunyokula balongoki ya Kristu ngolo kibeni. Ntangu yandi vandaka leke, yandi ndimaka lufwa ya Etiene. Na nima, Polo vandaka kusosa kunyokula Bakristu na nku yonso. (Bisalu 7:58; 8:1, 3; 1 Timoteo 1:13) Yandi landaka na ‘kumonisa bakristo mpasi nde yandi tafwa bo.’ Yandi sukaka kaka ve na kulanda Bakristu na Yeruzalemi, kansi yandi yantikaka kusosa bo na kimpala yonso tii na nordi, disongidila tii na Damasi.​—Bisalu 9:1, 2.

4. Yo lombaka nde Polo kusala nki nsoba sambu na kulungisa kisalu na yandi?

⁴ Yo fwete vanda nde kikuma ya ntetentete ya kimbeni ya ngolo yina Polo kuwilaka Bakristu kele sambu yandi vandaka kukwikila nde Bukristu zolaka kubebisa mpi kukotisa bangindu ya banzenza ti ya mbi na dibundu ya Bayuda. Ya kyeleka, Polo kuvandaka “Mufarize,” zina yina ketendula “muntu yina bo metula na kingenga.” (Bisalu 23:6) Yindula mpasi yina Polo kuwaka ntangu bo zabisaka yandi nde Nzambi kuponaka yandi sambu na kusamuna Kristu na bantu ya Makanda! (Bisalu 22:14, 15; 26:16-18) Ya kyeleka, Bafarize vandaka nkutu kubuya kudya ti bantu yina bo vandaka kutadila bonso bantu ya masumu! (Luka 7:36-39) Ntembe kele ve nde yo lombaka nde yandi sala kikesa sambu na kusoba mabanza na yandi mpi kuwakanisa yo na luzolo ya Nzambi ya kugulusa bantu ya mitindu yonso.​—Galatia 1:13-17.

5. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Polo na kisalu na beto ya kusamuna?

⁵ Yo lenda lomba nde beto sala dyambu ya mutindu mosi. Sambu beto kekutanaka ti bantu ya kuswaswana na teritware na beto ya inza ya mvimba mpi ya bantu ketubaka bandinga mingi, beto fwete  sala ngolo mpenza sambu na kutadila nkadilu na beto mpi kukatula konso ngindu ya mbi ya beto lenda vanda na yo sambu na bantu. (Efezo 4:22-24) Ata beto zaba yo to ve, kisika ya beto yelaka mpi malongi ya beto mebakaka kevandaka na bupusi na luzingu na beto. Yo lenda tinda beto na kuvanda na mabanza mpi kikalulu ya kubakila bankaka bangindu ya mbi, na kubuya kusoba. Beto fwete katula mawi ya mutindu yai kana beto kezola kununga na kusosa mpi kusadisa bantu yina kele bonso mameme. (Roma 15:7) Polo kusalaka mutindu yina. Yandi ndimaka dyambu yango ya mpasi sambu na kuyedisa kisalu na yandi. Zola kupusaka yandi na kuyedisa mayele ya kulongila yina mefwana nde beto landa. Ya kyeleka, kulonguka kisalu ya “ntumwa ya makanda” (NW) kemonisa nde yandi vandaka kutula dikebi, kusoba bametode, mpi kusadila mayele ntangu yandi vandaka kusamuna mpi kulonga. a​—Roma 11:13.

Mutindu Polo Vandaka Kusoba Bametode na Yandi

6. Inki mutindu Polo vandaka kutula dikebi na luzingu ya bawi na yandi, mpi nki mbuma yo butaka?

⁶ Polo vandaka kutula dikebi na balukwikilu mpi luzingu ya bawi na yandi. Ntangu yandi vandaka kusolula ti Ntotila Agripa II, Polo kundimaka nde ntotila yango ‘kuzabaka mbote-mbote bifu ya Bayuda ti mambu yina ya bo ketulaka ntembe.’ Na nima, na mayele yonso Polo kusadilaka mambu yina yandi zabaka na balukwikilu ya Agripa mpi yandi solulaka ti ntotila mambu yina ntotila vandaka kubakisa mbote kibeni. Sambu bangindu ya Polo kuvandaka pwelele mpi kundimisaka yandi, Agripa kutubaka nde: “Me bika fioti nge ke zola kumisa mono mukristo!”​—Bisalu 26:2, 3, 27, 28.

7. Inki mutindu Polo kusobaka metode na yandi ntangu yandi samunaka na kibuka mosi na Listre?

⁷ Polo vandaka mpi kusoba bametode na yandi. Simba metode ya kuswaswana yina yandi sadilaka sambu na kubuyisa kibuka ya bantu ya mbanza  Listre yina zolaka kusambila yandi ti Barnabasi bonso banzambi. Bantu yankaka ketubaka nde, bantu vandaka kutadila bantu yai ya vandaka kutuba ndinga ya Likaonia, nde bo vandaka bantu ya melongukaka mingi ve mpi ya bindima-ndima mpenza. Na kutadila Bisalu 14:14-18, sambu na kumonisa nde Nzambi ya kyeleka meluta banzambi yankaka, Polo kutubilaka lugangu mpi makabu na yo mingi. Yo vandaka ve mpasi na kulanda dibanza na yandi, mpi yo fwete vanda nde yo ‘kangaka bantu yina nzila na kuyokila’ Polo ti Barnabasi “makabu ya menga.”

8. Na nki mitindu Polo kumonisaka nde yandi vandaka kusoba bametode na yandi ata bantangu yankaka yandi vandaka ti mawi ya ngolo?

⁸ Ya kyeleka, Polo kuvandaka ve muntu ya kukuka, mpi bantangu yankaka, yandi vandaka na mawi ya ngolo sambu na mambu yankaka. Mu mbandu, kilumbu mosi ntangu bo pesaka yandi nsoni mpi bo sadilaka yandi mambu kukonda lunungu, yandi nganinaka Ananiasi, yina vandaka Muyuda. Kansi ntangu bo zabisaka Polo nde yandi fingaka nganga-Nzambi ya nene kukonda kuzaba, yandi sukininaka ve na kulomba pardo. (Bisalu 23:1-5) Na Atene, yandi waka ntete makasi “sambu yandi monaka nde bwala yina vandaka me fuluka na biteki.” Ata mpidina, na diskure yina yandi salaka na Ngumba Marsi, Polo kumonisaka ve makasi yina yandi waka. Kansi, yandi solulaka ti bantu ya Atene yina vandaka na zandu na bo, mpi yandi yindulaka ti bo na mambu yina bo vandaka kundima na kutubilaka mesa-kimenga yina bo sonikaka nde “Na nzambi yina ya bo zaba ntete ve” mpi yandi tangaka poete na bo mosi.​—Bisalu 17:16-28.

9. Inki mutindu Polo kumonisaka mayele mingi ntangu yandi vandaka kusolula ti bawi ya kuswaswana?

⁹ Ntangu yandi solulaka na bawi ya kuswaswana, Polo kusadilaka mayele ya kuyituka kibeni. Yandi vandaka kutadila luzingu mpi mambu yina vandaka na bupusi na mabanza ya bawi na yandi. Ntangu yandi sonikilaka Bakristu ya Roma, yandi zabaka mbote nde bo vandaka kuzinga na ntu-mbanza ya ngolo ya politiki ya kuluta nene ya ntangu yina. Dyambu mosi ya mfunu yina vandaka na mukanda ya Polo kusonikilaka Bakristu ya Roma kuvandaka nde ngolo ya Kristu ya kukatula bantu na masumu kenungaka ngolo yina disumu ya Adami kevandaka na yo ya kubebisa bantu. Yandi sonikilaka Bakristu ya Roma mpi bayina kuvandaka na bambanza ya nzyunga na bo na ndinga yina zolaka kusimba ntima na bo.​—Roma 1:4; 5:14, 15.

10, 11. Inki mutindu Polo kuwakanisaka bambandu na yandi na bawi na yandi?

¹⁰ Inki Polo kusalaka ntangu yandi vandaka kutendudila bawi na yandi bakyeleka ya mudindu ya Biblia? Sambu na kutendula bangindu ya kimpeve ya mpasi, ntumwa vandaka kusadila mbote bingana yina bantu kuzabaka mpi yina bo vandaka kubakisa kukonda mpasi. Mu mbandu, Polo kuzabaka nde bantu ya Roma kuzabaka mbote ngidika ya kimpika na Kintinu ya Roma ya mvimba. Ya kyeleka, ziku bantu mingi na kati ya bantu yina yandi sonikilaka kuvandaka bampika. Yo yina, Polo kusadilaka mbandu ya kimpika sambu na kusimba malongi na yandi ya ngolo ya metala nswa yina muntu kele na yo ya kupona na kulemfuka na disumu to na lunungu.​—Roma 6:16-20.

¹¹ Mukanda mosi ketuba nde “na bantu ya Roma, muntu lendaka kuyambula mpika na yandi kukonda kulomba yandi kima, to mpika lendaka kufuta mbongo na mfumu na yandi sambu na kusumba kimpwanza na yandi. Mpika lendaka mpi kukuma na kimpwanza kana mfumu na yandi kukumisa yandi mpika ya nzambi mosi.” Mpika yina kele na kimpwanza lendaka kulanda na kusadila mfumu na yandi kana yandi kefuta yandi. Ziku, Polo vandaka kutubila dyambu yai ntangu yandi sonikaka mambu ya metala mutindu muntu keponaka mfumu yina yandi fwete lemfukila​—disumu to lunungu. Bakristu ya Roma kukatukaka na kimpika ya disumu mpi bo kumaka bampika ya Nzambi. Bo kumaka na kimpwanza ya kusadila Nzambi, kansi bo lendaka kupona na kulanda kusadila disumu​—mfumu na bo ya ntama—​kana bo vandaka na mpusa ya kusala yo. Mbandu yina ya pete mpi ya bantu kuzabaka kupusaka Bakristu yina ya Roma na kudiyula, ‘Inki mfumu mu ke na kusadila?’

 Longuka na Mbandu ya Polo

12, 13. (a) Inki kikesa beto kele na yo mfunu bubu yai sambu na kusimba ntima ya bawi na beto ya kuswaswana? (b) Inki ntu-dyambu nge memonaka nde yo kele mbote sambu na kusamuna na bantu ya mekatuka na bisika ya kuswaswana?

¹² Bonso Polo, beto fwete tula dikebi, kusoba bametode na beto, mpi kusadila mayele ya mingi sambu na kusimba ntima ya bawi na beto ya kuswaswana. Sambu na kusadisa bawi na beto na kubakisa nsangu ya mbote, beto fwete suka kaka ve na kusala baviziti ya zuluzulu, kuzabisa nsangu ya beto yidikaka, to kubika mwa mikanda ya ketendulaka Biblia. Beto kesalaka kikesa sambu na kubakisa bampusa mpi basusi na bo, mambu ya bo kezolaka ti yina ya bo kezolaka ve, mpi mambu ya bo kebangaka mpi bangindu na bo ya mbi. Ata yo kelombaka kuyindula mpi kusala kikesa mingi, bansamuni ya Kimfumu ya ntoto ya mvimba ke na kusala mutindu yina na kyese yonso. Mu mbandu, biro ya filiale ya Bambangi ya Yehowa ya Hongrie kusonikaka nde: “Bampangi kezitisaka bikalulu mpi luzingu ya bantu ya bansi yankaka mpi bo kevingilaka ve nde bantu yango kuyikana ti bikalulu ya bwala na bo.” Bambangi ya bisika yankaka kesalaka kikesa na kusala mutindu mosi.

¹³ Na insi mosi ya Ndambu ya Esti, bantu mingi kekudibanzaka sambu na mavimpi, kulonga bana, mpi banzo-nkanda. Bansamuni ya Kimfumu ya ndambu yina ketubilaka bantu-dyambu yai na kisika ya kutubila masolo bonso kubeba ya luzingu na inza ya mvimba to mambu yankaka ya mpasi. Mutindu mosi, bansamuni ya mbanza mosi ya nene ya États-Unis kubakisaka nde bantu ya teritware na bo kekudibanzaka mingi na mambu ya metala kikalulu ya kufuta avoka, ntalu mingi ya bakamio yina kekangaka nzila ya kutambudila, mpi mubulu. Bambangi kenungaka na kusadila bantu-dyambu yai sambu na kuyantika masolo ya Biblia. Balongi ya mbote ya Biblia kesalaka yonso na mpila nde ata bo mepona konso disolo yina, bo vanda kaka na bangindu ya mbote mpi bo pesa bankaka kikesa, na kumonisaka mfunu ya kusadila minsiku ya Biblia bubu yai mpi bivuvu ya kitoko yina Nzambi kepesa sambu na bilumbu kekwisa.​—Yezaya 48:17, 18; 52:7.

14. Monisa mitindu beto lenda wakanisa metode na beto ti bampusa mpi luzingu ya kuswaswana ya bantu.

¹⁴ Yo kele mpi mfunu na kusoba bametode na beto na kisalu ya kusamuna, sambu bantu kevandaka na luzingu, malongi, mpi mabundu ya kuswaswana. Metode ya beto tasadila sambu na bantu yina kekwikilaka na Ngangi kansi na Biblia ve taswaswana na yina beto tasadila sambu na bantu yina kekwikilaka ve nde Nzambi kele. Metode ya beto tasadila sambu na muntu yina keyindulaka nde mikanda yonso ya mabundu kele bisadilu ya propagande taswaswana ti yina beto tasadila sambu na muntu yina kendimaka mambu ya Biblia kelongaka. Yo kele mpi mfunu na kusoba metode na beto ntangu beto kesolula ti bantu ya mekotaka banzo-nkanda ya kuswaswana. Balongi ya mayele  tasadila kuyindula mpi bambandu ya mefwana na mambu ya bo mekutana ti yo.​—1 Yoane 5:20.

Lusadisu Sambu na Baministre ya Mpa

15, 16. Sambu na nki yo kelomba kupesa baministre ya mpa formasio?

¹⁵ Susi ya Polo kuvandaka kaka ve ya kuyedisa bametode na yandi ya kulonga. Kansi yandi monaka mfunu ya kupesa formasio mpi ya kusadisa baleke, bonso Timoteo ti Tito, na kukuma baministre ya mbote. (2 Timoteo 2:2; 3:10, 14; Tito 1:4) Mutindu mosi, bubu yai mfunu ya kupesa mpi ya kubaka formasio kukonda kusukinina kele mingi.

¹⁶ Na 1914, bansamuni ya Kimfumu kuvandaka kiteso ya 5 000 na ntoto ya mvimba; kansi bubu yai, konso mposo bantu ya mpa kiteso ya 5 000 kebakaka mbotika! (Yezaya 54:2, 3; Bisalu 11:21) Ntangu bantu ya mpa keyantikaka kuvukana ti dibundu ya Bukristu mpi kezolaka kusamuna, bo kevandaka na mfunu ya formasio mpi ya lutwadisu. (Galatia 6:6) Yo kele mfunu nde beto sadila bametode ya Mfumu Yezu ntangu beto kelonga mpi kepesa balongoki formasio. b

17, 18. Inki mutindu beto lenda sadisa bantu ya mpa na kukuma na kikesa na kisalu ya kusamuna?

¹⁷ Yezu kumonaka kaka ve kibuka ya bantu, ebuna yandi zabisa bantumwa na yandi na kuyantika kusolula ti bo. Yandi monisaka ntete mfunu ya kisalu ya kusamuna, na nima yandi syamisaka bo na kulanda na kusamba sambu na kisalu na bo. Na nima, yandi salaka bangidika tatu ya mfunu: nduku ya kisalu, teritware, mpi nsangu. (Matayo 9:35-38; 10:5-7; Marko 6:7; Luka 9:2, 6) Beto lenda sala mutindu mosi. Yo vanda beto kesadisa mwana na beto, longoki ya mpa, to muntu yankaka yina kesamunaka dyaka ve, yo mefwana nde beto sala kikesa ya kupesa yandi formasio na mutindu yina.

¹⁸ Balongoki ya mpa kevandaka na mfunu ya lusadisu mingi sambu bo kuma na kikesa ya kuzabisa nsangu ya Kimfumu. Keti nge lenda sadisa bo na kuyidika mpi kumeka kumosi nsonga mosi ya pete mpi ya kebenda dikebi ya bantu? Na kisalu ya bilanga, bika bo longuka na mbandu na nge ntangu nge kesolula ti bantu na banzo ya ntete. Nge lenda landa mbandu ya Gedeoni, yina kusongaka banduku na yandi basoda nde: “Beno tala mono, beno fweti sala kaka kiteso mosi.” (Bazuzi 7:17) Na nima pesa muntu ya mpa dibaku ya kutuba. Sikisa bantu ya mpa na tiya yonso sambu na bikesa na bo, mpi kana yo mefwana, pesa bo bangindu ya nkufi na bisika yina bo fwete tomisa.

19. Inki kele lukanu na nge na ntangu nge kesala ngolo na kulungisa kisalu na nge mbotembote?

¹⁹ Sambu na ‘kulungisa mbotembote kisalu na beto,’ beto kele na lukanu ya kusoba mpenza bametode na beto, mpi beto kezola kulonga baministre ya mpa na kusala mutindu mosi. Ntangu beto ketadila mfunu ya lukanu na beto​—ya kupesa nzayilu ya Nzambi yina kenataka na luguluku​—beto kendimaka nde yo mefwana mpenza nde beto sala bikesa sambu na kukuma “[bima yonso sambu na bantu ya mitindu yonso, NW] na mpila nde [beto] kugulusa bantu ya nkaka na kati na bo na banzila ya mutindu na mutindu.”​—2 Timoteo 4:5, NW; 1 Korinto 9:22.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Na nki mitindu beto lenda landa mbandu ya Polo na kisalu na beto?

• Inki bansoba beto fwete sala na mutindu na beto ya kuyindula?

• Inki beto lenda sala sambu nsangu na beto kuvanda kaka ya mbote?

• Baministre ya mpa kele na mfunu ya nki sambu na kuyedisa kikesa na kisalu na bo?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]]

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 29]

Ntumwa Polo vandaka kutula dikebi, kusoba bametode, mpi kusadila mayele ntangu yandi vandaka kusamuna mpi kulonga

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 31]

Yezu kusalaka bangidika tatu ya mfunu sambu na balongoki na yandi: nduku ya kisalu, teritware, mpi nsangu

[Bifwanisu ya kele na lutiti 28]

Polo kunungaka na kusimba ntima ya bawi ya kuswaswana sambu yandi vandaka kusoba bametode

[Kifwanisu ya kele na lutiti 30]

Baministre ya mbote ketadilaka luzingu ya bawi na bo

[Kifwanisu ya kele na lutiti 31]

Baministre yina kesobaka bametode na bo kesadisaka bantu ya mpa na kudibongisa sambu na kisalu