Tambula ti Nzambi, mpi Baka Mambote

“Bo ke tubaka nde: ‘Kana nge kuna mupepe, nge ta buka mupepe ya ngolo.’”​—OZEA 8:7.

1. Inki mutindu beto lenda tambula ti Yehowa?

 KUTAMBULA na ndambu mosi ya kigonsa kevandaka mbote kana muntu ya kezaba kisika yina ketwadisa beno. Na kisika ya kutambula beto mosi, yo tavanda mayele na kutambula ti ntwadisi ya mutindu yina. Na mambu mingi, mbandu yai kemonisa mambu yina beto kekutanaka na yo. Na kutuba ya mbote, Yehowa mendimaka na kutwadisa beto na kati ya inza yai ya nene mpi ya mbi yina kele bonso ntoto ya zelo na zelo. Na kisika ya kusosa kuditambwisa beto mosi, yo tavanda mayele nde beto tambula ti yandi. Inki mutindu beto lenda tambula ti Nzambi? Kana beto kelanda lutwadisu yina yandi kepesaka na Ndinga na yandi.

2. Inki beto tatubila na disolo yai?

² Disolo ya ntete kutubilaka drame ya kifwani yina kele na mukanda ya Ozea banda na kapu ya 1 tii ya 5. Mutindu beto monaka yo, drame yango kele ti malongi yina lenda sadisa beto na kutambula ti Nzambi. Bika beto tadila ntangu yai mwa bangindu ya mfunu yina kele na kapu ya 6 tii ya 9. Yo tavanda mbote nde beto tubila ntete na bunkufi mambu yina kele na bakapu yango yonso iya.

Beto Tadila Mambu na Bunkufi

3. Tubila na bunkufi mambu yina kele na mukanda ya Ozea na kapu ya 6 tii ya 9.

³ Yehowa kutindaka Ozea na kukwenda kusala  kisalu ya kiprofete ntetentete na kimfumu ya nordi ya bikanda kumi ya Izraele. Dikanda yina, ya bo vandaka kubinga mpi nde dikanda ya Efrayimi kuyambulaka Nzambi. Zina ya Efrayimi kukatukaka na kikanda na yo ya kuluta nene. Kapu ya 6 tii ya 9 ya mukanda ya Ozea kemonisa nde bantu yango kukolamaka na Yehowa sambu bo kondaka kwikama na mutindu bo zitisaka ve kuwakana yina Yehowa kusalaka ti bo mpi bo kumaka kusala mambu ya mbi. (Ozea 6:7) Bo kudibebisaka na kuwakana yina bo salaka ti bamfumu ya inza na kisika ya kuvutuka na Yehowa. Sambu bo landaka na kukuna mambi, bo zolaka kubuka mambi, disongidila, bo zolaka kubaka ndola ntama mingi ve. Kansi, mbikudulu ya Ozea kuvandaka mpi ti nsangu yankaka ya kepesa mpenza kyese. Ozea kundimisaka bantu nde bo lendaka kuvutuka na Yehowa mpi yandi zolaka kuwila bo mawa kana bo balulaka mpenza ntima na masonga yonso.

4. Inki malongi ya mfunu beto tatadila na mbikudulu ya Ozea?

⁴ Na bakapu yai yonso iya ya mbikudulu ya Ozea, beto lenda baka lutwadisu yankaka yina tasadisa beto na kutambula ti Nzambi. Bika beto tadila malongi iya ya mfunu yina beto kebaka: (1) Kubalula ntima ya kyeleka kemonanaka na bisalu, kansi na kutuba mpamba ve; (2) makabu yo mosi mpamba kesepedisaka ve Nzambi; (3) Yehowa kewaka mpasi na ntima na ntangu bansambidi na yandi keyambulaka yandi; mpi (4) sambu na kukatula bambuma ya mbote, beto fwete kuna mambu ya mbote.

Mutindu Kubalula Ntima ya Kyeleka Kemonanaka

5. Tubila na bunkufi mambu ya mfunu yina kele na Ozea 6:​1-3.

⁵ Mbikudulu ya Ozea kelonga beto mambu mingi na yina metala kubalula ntima mpi mawa. Na Ozea 6:1-3, beto ketanga nde: “Bantu ya Israele ke tuba nde: ‘Beno kwisa, beto vutukeno na Mfumu Nzambi. Yandi muntu bulaka beto, kansi yandi ta belula beto kaka; yandi muntu lwadisaka beto, kansi yandi ta kanga mpi bamputa na beto. Na nima ya bilumbu [zole, NW] yandi ta pesa beto diaka luzingu, [na nima ya kilumbu ya tatu, NW] yandi ta vutula beto mutindu beto vandaka, ebuna beto ta zingaka na meso na yandi. Beto tula ngolo na kuzaba Mfumu Nzambi, yandi fweti kwisa kaka. Yandi ta kwisila beto mutindu ntongo ke tanaka, yandi ta kwisila beto bonso mvula, kaka mutindu mvula ke nokaka na ntoto.’”

6-8. Inki kuvandaka mbi na mutindu bantu ya Izraele vandaka kubalula ntima?

⁶ Nani kutubaka bangogo yina kele na baverse yai? Bantu yankaka ketubaka nde bantu kutubaka yo kele bantu ya Izraele ya kukonda kwikama, mpi nde bantu yango ya kukonda bulemfu vandaka kukusa na kubalula ntima mpi kusakana ti mawa ya Nzambi. Kansi, bankaka ketubaka nde profete Ozea muntu vandaka kubondila bantu na mpila nde bo vutuka dyaka na Yehowa. Ata yo vanda banani bantu kutubaka mambu yina, ngyufula ya mfunu kele nde, Keti bantu ya bikanda kumi ya kimfumu ya Izraele ya mvimba kuvutukaka na Yehowa, mpi kubalulaka ntima na masonga yonso? Mvutu kele nde ve. Yehowa ketuba na nzila ya Ozea nde: “Beno bantu ya Efrayimi, beno bantu ya Yuda, mono sala beno nki? [Ntima ya mbote ya beno kemonisaka, NW] mono yo ke vila nswalu mutindu ke vilaka lubungi na suka; yo kele bonso malulu, yo ke manaka na suka-suka yonso.” (Ozea 6:4) Dyambu yai kemonisa mpenza nde kimpeve ya bantu ya Nzambi kuvandaka ya kubeba! Ntima ya mbote, to zola ya kwikama, kuvandaka dyaka ve ata fyoti, kaka mutindu lubungi ya suka kevilaka nswalu kana ntangu mebasika. Ata bantu kumonisaka kaka na munoko nde bo balulaka ntima, Yehowa kumonaka ve kima yina lendaka kupusa yandi na kuwila bo mawa. Sambu na nki yandi wilaka bo ve mawa?

⁷ Izraele kubalulaka ve ntima na masonga yonso. Ozea 7:14 ketubila kima ya kusalaka nde Yehowa kusepela ve ti bantu na yandi: “Bo ke sambaka mono ve na ntima ya mbote, kansi bo ke kudilosaka na [bambeto na bo] ti kudila.” Verse ya 16 keyika nde: “Bo ke tuba nde bo ke vutuka na mono, kansi ya kieleka bo ke vutukila banzambi yina ke na ngolo ve.” To mutindu noti na nsi ya lutiti ya Traduction du monde nouveau ​— avec notes et références ketuba, bo vutukaka “ve na lusambu ya kuzanguka.” Bantu yango kuvandaka ve ti luzolo ya kusala bansoba yina kuvandaka mfunu sambu na kuvutukila lusambu ya kuzanguka ya Yehowa sambu bo wakana dyaka ti yandi. Ya kyeleka, bo zolaka mpenza ve kutambula ti Nzambi.

⁸ Kima yankaka ya mbi kuvandaka mutindu bantu ya Izraele kubalulaka ntima. Bantu yango vandaka kulanda na kusala masumu. Ya kyeleka, bo vandaka kusala masumu mingi kibeni, mu  mbandu luvunu, kufwa bantu, kuyiba, kusambila biteki, mpi kusala kuwakana ya kukonda mayele ti makanda yankaka. Na Ozea 7:4, Biblia kefwanisa bantu yango na “tiya ya ngolo” to na furu ya kuyokila mampa, ntembe kele ve sambu na bampusa ya mbi yina vandaka kupela na ntima na bo bonso tiya. Keti Nzambi lendaka kulolula bantu ya kuvandaka ti kimpeve ya kubeba ya mutindu yina? Ata fyoti ve! Ozea ketubila bankolami yina nde Yehowa “ta vila ve masumu na beno” mpi “yandi ta pesa beno ndola.” (Ozea 9:9) Yandi zolaka kuwila bo ve mawa ata fyoti!

9. Bangogo ya Ozea kelonga beto nki na yina metala kubalula ntima mpi kulolula?

⁹ Ntangu beto ketanga bangogo ya Ozea, yo kelonga beto nki na yina metala kubalula ntima mpi kulolula? Mbandu ya kukebisa ya bantu ya Izraele ya kukonda lukwikilu kelonga beto nde sambu Yehowa kulolula beto, beto fwete balula ntima na masonga yonso. Inki mutindu kubalula ntima ya mutindu yina kemonanaka? Muntu lenda kusa ve Yehowa na mansanga to na bangogo mpamba. Kubalula ntima ya kyeleka kemonanaka na bisalu. Sambu Nzambi kulolula muntu ya masumu, yandi fwete yambula kimakulu mambi na yandi mpi kuwakanisa luzingu na yandi ti minsiku ya kuzanguka yina Yehowa kelombaka na lusambu na yandi ya kuzanguka.

Makabu Yo Mosi Mpamba Kesepedisaka Ve Yehowa

10, 11. Mutindu bo memonisa yo na mbandu ya bantu ya Izraele, sambu na nki makabu yo mosi mpamba kesepedisaka ve Yehowa?

¹⁰ Ntangu yai, beto tadila dilongi ya zole yina lenda sadisa beto na kutambula ti Yehowa. Dilongi yango kele nde: Makabu yo mosi mpamba kesepedisaka ve Nzambi. Ozea 6:6 ketuba nde: “Kima ya mono [Yehowa kesepelaka na yo kele ntima ya mbote, NW], kansi mono ke zola ve makabu ya bambisi ya beno ke fwilaka mono. Mbote beno bantu na mono kuzaba mono, kansi mbote ve nde beno yokila mono makabu mpamba.” Simba nde Yehowa kesepelaka ti ntima ya mbote, to zola ya kwikama yina kele kikalulu mosi ya kekatukaka na ntima mpi na nzayilu na yandi ya beto mebakaka. Kansi, mbala yankaka nge kekudiyula nde: ‘Sambu na nki verse yai ketuba nde Yehowa kesepelaka ve na “makabu” mpi ‘makabu ya bambisi ya bo keyokilaka yandi’? Keti Nsiku ya Moize vandaka kulomba ve bantu na kupesa makabu ya mutindu yina?’

¹¹ Nsiku vandaka kulomba bantu na kupesa bimenga ti makabu, kansi bantu ya ntangu ya Ozea vandaka ti dikambu mosi ya nene. Yo kemonana nde bantu yankaka ya Izraele vandaka kupesa makabu sambu na kudimonisa na meso ya bantu nde bo kezolaka Nzambi. Kaka na ntangu yina mosi, bo vandaka kusala masumu. Masumu na bo vandaka kumonisa nde ntima na bo kuvandaka ve ti zola ya kwikama. Bo monisaka mpi nde bo buyaka nzayilu ya Nzambi, sambu bo vandaka kuzinga ve na kuwakana ti yo. Kana bantu yango kuvandaka ve ti ntima ya mbote mpi bikalulu ya mbote, makabu na bo zolaka kuvanda ve na mfunu. Makabu na bo vandaka kusepedisa ve Yehowa Nzambi.

12. Inki lukebisu Ozea 6:6 kepesa bantu yina kezinga bubu yai?

¹² Bangogo ya Ozea kepesa lukebisu na bantu mingi yina kekwendaka na banzo-Nzambi bubu yai. Bo kepesaka Nzambi makabu na bisalu yina bo kesalaka na mabundu na bo. Kansi, lusambu na bo kevandaka ve na bupusi ya kyeleka na luzingu na bo ya konso kilumbu. Keti bantu ya mutindu yai keyangidikaka Nzambi kana ntima na bo kepusaka bo ve na kulonguka na kuzaba Nzambi mpi na kusadila nzayilu yango sambu na kuyambula masumu na bo? Bika nde ata muntu mosi ve kuyindula nde bisalu yo mosi mpamba ya bantu kesalaka na mabundu keyangidikaka Nzambi. Yehowa kesepelaka ve na bantu yina kezolaka nde yandi ndima bo sambu bo kesambilaka yandi kaka na munoko na kisika ya kuzitisa Ndinga na yandi na masonga yonso na luzingu na bo.​—2 Timoteo 3:5.

13. Bimenga ya nki mutindu beto kepesaka, kansi nki beto fwete vila ve na yina metala valere na yo?

¹³ Beto Bakristu ya kyeleka, beto fwete vila ve  nde makabu yo mosi mpamba keyangidikaka ve Nzambi. Yo kele ya kyeleka nde beto kepesaka ve Yehowa bimenga ya bambisi. Kansi, beto kepesaka “kimenga ya lukumu na Nzambi, disongidila, mbuma ya bikobo yina ketaka kimbangi na meso ya bantu yonso na zina na yandi.” (Baebreo 13:15, NW) Yo kele mfunu nde beto kuma ve bonso bantu ya Izraele yina vandaka kusala masumu na bilumbu ya Ozea, ti ngindu nde bimenga ya kimpeve ya mutindu yai ya beto kepesaka Nzambi takatula masumu na beto. Beto baka mbandu ya leke mosi yina kusalaka pite na kinsweki. Yandi kundimaka na nima nde: “Mu kumaka kudipesa mingi na kisalu ya kusamuna, ti ngindu nde disumu na munu takatuka.” Ngindu yai kefwanana mpenza ti mambu yina bantu ya Izraele ya kuvilaka nzila mekaka na kusala. Kansi, sambu Yehowa kundima makabu na beto ya lukumu, beto fwete sala yo na bikuma ya mbote mpi beto fwete vanda na bikalulu ya mbote.

Yehowa Kewaka Mpasi na Ntima Kana Bantu na Yandi Kuyambula Yandi

14. Inki mambu mbikudulu ya Ozea kemonisa na yina metala mawi ya Nzambi?

¹⁴ Dilongi ya tatu ya beto kebaka na Ozea kapu ya 6 tii ya 9 kele mutindu Yehowa kekudiwaka ntangu bansambidi na yandi keyambulaka nzila na yandi. Nzambi kevandaka na mawi ya ngolo mpi zola ya nene. Yandi kevandaka ti mawi ya kyese mpi yandi kewilaka bantu ya masumu yina mebalula ntima mawa. Kansi, kana bantu na yandi kebalula ve ntima, yandi kesalaka mambu ya ngolo. Sambu Nzambi kekudibanzaka sambu na mambote na beto, yandi kevandaka na kyese ntangu beto ketambulaka ti yandi na kwikama yonso. Nkunga 149:4 ketuba nde: “Mfumu Nzambi ke monaka kiese sambu na bantu na yandi.” Kansi, inki mutindu Yehowa kekudiwaka na ntangu bansadi na yandi kesalaka masumu?

15. Na kutadila Ozea 6:7, inki mutindu bantu ya Izraele yankaka vandaka kusala mambu?

¹⁵ Sambu na yina metala bantu ya Izraele ya kukonda kwikama, Yehowa ketuba mutindu yai: “Bo buyaka mono, . . . bo fwaka kuwakana ya mono wakanaka na bo.” (Ozea 6:7) Ngogo ya Kiebreo ya bo mebalula nde bo “buyaka mono” ketendula mpi “kukusa, (kusala mambu) kukonda kwikama.” Na Malashi 2:10-16, Biblia kesadila ngogo yina mosi ya Kiebreo sambu na kutendula kukonda kwikama ya bantu ya Izraele yina vandaka kukusa bankwelani na bo. Sambu na yina metala mutindu Biblia kesadila ngogo yai na Ozea 6:7, mukanda mosi ketuba nde yo kele “makwela mosi ya kifwani yina kemonisa bikalulu ya muntu na kati ya ngwisana yango . . . Yo kemonisa zola ya muntu mosi yina mekusama na kati ya makwela yango.”

16, 17. (a) Inki mutindu bantu ya Izraele vandaka kusala mambu na yina metala kuwakana yina Nzambi kusalaka ti dikanda yina? (b) Inki beto fwete vila ve na yina metala mambu ya beto kesalaka?

¹⁶ Yehowa vandaka kubaka Izraele bonso nkento na yandi ya kifwani sambu na kuwakana yina yandi salaka ti dikanda yina. Yo yina, ntangu bantu na yandi vandaka kuzitisa ve kuwakana yango, yo vandaka bonso nde bo vandaka kusala bizumba. Nzambi kuvandaka bonso bakala ya kwikama, kansi bantu na yandi kuyambulaka yandi!

¹⁷ Inki beto lenda tuba sambu na beto? Nzambi kevandaka ti basusi kana beto ketambula ti yandi to ve. Beto fwete vila ve nde “Nzambi kele zola” mpi nde mambu ya beto kesalaka kepesaka yandi mawa to kyese. (1 Yoane 4:16, NW) Kana beto kesala mambu ya mbi, beto lenda pesa Yehowa mpasi na ntima mpi beto tasepedisa yandi ve ata fyoti. Kulanda na kuyibuka dyambu yai lenda pesa beto ngolo ya kubuya na kubwa na mimekamu.

Mutindu Beto Lenda Katula Bambuma ya Mbote

18, 19. Inki munsiku kele na Ozea 8:7, mpi nki mutindu munsiku yango kulunganaka na bantu ya Izraele?

¹⁸ Bika beto tadila dilongi ya iya ya mbikudulu  ya Ozea​—mutindu beto lenda katula bambuma ya mbote. Sambu na luzingu ya buzoba mpi ya mpamba yina bantu ya Izraele kuvandaka na yo, Ozea kusonikaka nde: “Kana nge kuna mupepe, nge ta buka mupepe ya ngolo.” (Ozea 8:7) Na verse yai kele ti munsiku mosi yina beto fwete vila ve: Kuwakana ya ngolo kele na kati ya mambu yina beto kesala ntangu yai ti yina takumina beto na bilumbu kekwisa. Inki mutindu munsiku yai kulunganaka na bantu ya Izraele ya kukonda kwikama?

¹⁹ Ntangu bo vandaka kulanda na kusala masumu, bantu ya Izraele vandaka kukuna mambu ya mbi. Keti bo lendaka kulanda na kusala mambu yina kukonda kubaka ndola? Bo zolaka kutina ve ndola yina Nzambi zolaka kupesa bo. Ozea 8:13 ketuba nde: “Mono [Yehowa] lenda vila ve masumu na bo, mono fweti pesa bo kaka ndola.” Mpi na Ozea 9:17, beto ketanga nde: “Nzambi na mono ta buya bantu na yandi Israele sambu bo ke wilaka yandi ve. Bo ta kwenda kuyungana-yungana na bantoto ya nkaka.” Yo lombaka nde Yehowa kupesa bantu ya Izraele ndola sambu na masumu na bo. Sambu bo kunaka mambi, yo lombaka nde bo katula bambuma ya mbi. Nzambi kupesaka bo ndola na mvu 740 ya N.T.B. ntangu bantu ya Asiria kubwisaka kimfumu ya bikanda kumi ya Izraele mpi kunataka bantu na yo na kimpika.

20. Mambu yina bantu ya Izraele kukutanaka na yo kelonga beto inki?

²⁰ Dyambu ya kukuminaka bantu yina ya Izraele kelonga beto kyeleka mosi ya mfunu: Beto kekatulaka bambuma yina beto kekunaka. Ndinga ya Nzambi kekebisa beto nde: “Beno kudikusa ve, sambu bo ke sekaka Nzambi ve. Muntu ke katulaka bambuma yina ya yandi ke kunaka.” (Galatia 6:7) Yo yina, kana beto kuna mambi, beto takatula mambi. Mu mbandu, bantu yina kesalaka mansoni takatula bambuma ya mbi. Muntu yina kesala mambi kukonda kubalula ntima lenda tina ve malanda ya mbi ya masumu.

21. Inki mutindu beto lenda katula bambuma ya mbote?

²¹ Ebuna nki mutindu beto lenda katula bambuma ya mbote? Beto lenda baka mbandu mosi ya pete sambu na kupesa mvutu na ngyufula yai. Kana muntu yina kesalaka bilanga kezola kukatula loso, keti yandi takuna nguba? Ata fyoti ve! Yandi fwete kuna bambuma yina yandi kezola kukatula. Mutindu mosi mpi, kana beto kezola kukatula bambuma ya mbote, beto fwete kuna mambu ya mbote. Keti nge kezola kulanda na kukatula bambuma ya mbote, disongidila, luzingu mosi ya kyese ntangu yai ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na inza ya mpa ya Nzambi? Kana mpidina, nge fwete landa na kukuna mambu ya mbote, kana nge ketambula ti Nzambi mpi kezitisa bansiku na yandi ya lunungu.

22. Inki malongi beto melonguka na mukanda ya Ozea banda na kapu ya 6 tii ya 9?

 ²² Banda na Ozea kapu ya 6 tii ya 9, beto melonguka malongi iya yina lenda sadisa beto na kutambula ti Nzambi: (1) Kubalula ntima ya masonga kemonanaka na bisalu; (2) makabu yo mosi mpamba kesepedisaka ve Nzambi; (3) Yehowa kewaka mpasi na ntima na ntangu bansambidi na yandi keyambulaka yandi; mpi (4) sambu na kukatula bambuma ya mbote, beto fwete kuna mambu ya mbote. Inki mutindu bakapu tanu ya nsuka ya mukanda yai ya Biblia lenda sadisa beto na kutambula ti Nzambi?

Inki Mvutu Nge Tapesa?

• Inki mutindu muntu kemonisaka kubalula ntima ya masonga?

• Sambu na nki makabu yo mosi mpamba kesepedisaka ve Tata na beto ya zulu?

• Inki mutindu Nzambi kekudiwaka na ntangu bansambidi na yandi keyambulaka yandi?

• Inki beto fwete kuna kana beto kezola kukatula bambuma ya mbote?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]

Sambu na nki Yehowa kubuyaka bimenga ya bantu na yandi?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 16]

Sambu na kukatula bambuma ya mbote, beto fwete kuna mambu ya mbote