Kulungisa Mambu ya Bo Kelombaka Sambu na Mbotika ya Bukristu

“Nki mambu [ke] kanga mono nzila na kubaka mbotika?”​—BISALU 8:36.

1, 2. Inki mutindu Filipi kuyantikaka disolo ti mfumu mosi ya Etiopia, mpi nki kemonisa nde bakala yai vandaka kusepela ti lusambu ya kyeleka?

MVULA mosi to zole na nima ya lufwa ya Yezu, mfumu mosi ya guvernema kusalaka nzyetelo na sudi na nzila ya kekatuka na Yeruzalemi sambu na kukwenda na Gaza. Yo lombaka nde yandi sala dyaka nzyetelo mosi yina zolaka kulembisa yandi, ziku ya bakilometre kiteso ya 1 500 na zulu ya mpunda. Bakala yai ya kudipesaka na lusambu kusalaka nzyetelo ya nda katuka na Etiopia tii na Yeruzalemi sambu na kusambila Yehowa. Na kuvutuka na yandi, yandi vandaka kusadila mbote ntangu na yandi na kutangaka Ndinga ya Nzambi. Kusala mutindu yina vandaka kumonisa lukwikilu na yandi. Yehowa vandaka kumona bakala yai ya masonga, mpi na nzila ya wanzyo, Yandi twadisaka longoki Filipi sambu na kulonga yandi.​—Bisalu 8:26-28.

² Filipi kumonaka ve mpasi na kuyantika disolo, sambu mfumu yina ya Etiopia vandaka kutanga na ndinga ya ngolo mutindu bantu ya bilumbu yina vandaka kusala. Yo yina, Filipi kukaka kuwa nde yandi vandaka kutanga rulo ya Yezaya. Ngyufula mosi kaka ya Filipi kuyulaka kutedimisaka mpusa ya bakala yina: “Keti nge ke bakisa mambu ya nge ke tanga?” Ngyufula yai kunataka bo na kutadila Yezaya 53:7, 8. Na nima, Filipi ‘kuzabisaka yandi mpi nsangu ya mbote ya Yesu.’​—Bisalu 8:29-35.

3, 4. (a) Sambu na nki Filipi kupesaka muntu ya Etiopia mbotika kukonda kusukinina? (b) Inki bangyufula beto tatadila ntangu yai?

³ Na ntangu mosi ya nkufi, muntu ya Etiopia kubakisaka mukumba ya Yezu na lukanu ya Nzambi, mpi mfunu ya kukuma longoki ya Kristu ya mebakaka mbotika. Ntangu yandi monaka mwa masa penepene, yandi yulaka Filipi nde,  “Nki mambu [ke] kanga mono nzila na kubaka mbotika?” Ya kyeleka, mambu ya mutindu yai vandaka kusalama ve ntangu yonso. Mfumu yai ya Etiopia kuvandaka muntu ya lukwikilu yina vandaka kusambila dezia Nzambi bonso prozelite ya Muyuda. Ziku yo zolaka kulomba nde yandi vingila ntangu ya nda na ntwala ya kuzwa dibaku yankaka ya kubaka mbotika. Kima ya kuluta mfunu kuvandaka nde bakala yai kubakisaka mambu yina Nzambi kulombaka yandi, mpi yandi zolaka kusala yo na ntima na yandi ya mvimba. Filipi kundimaka na kyese yonso na kusala kima ya yandi lombaka, mpi na nima ya kubaka mbotika, muntu ya Etiopia, “landaka kaka nzila na yandi na kiese yonso.” Ntembe kele ve nde yandi kumaka nsamuni mosi ya kikesa ya nsangu ya mbote na insi na yandi.​—Bisalu 8:36-39.

⁴ Ata beto fwete sala ve bitambi ya kudipesa mpi kubaka mbotika na mutindu mosi ya zuluzulu mpi ya nswalunswalu, mbandu ya mfumu ya Etiopia kemonisa nde kuvandaka ti baokazio yina bantu vandaka kubaka mbotika ntangu fyoti na nima ya kuwa kyeleka ya Ndinga ya Nzambi. Yo yina, yo mefwana mpenza na kutadila bangyufula yai: Inki mutindu muntu fwete kudibongisa sambu na kubaka mbotika? Na nki ntangu bo fwete tadila mvula ya muntu? Inki kuyela ya kimpeve muntu fwete monisa na ntwala nde yandi baka mbotika? Kuluta dyaka, sambu na nki Yehowa kelombaka bansadi na yandi na kusala kitambi yai?

Lukanu ya Masonga

5, 6. (a) Inki mutindu bantu ya Nzambi na ntangu ya ntama kumonisaka ntonda sambu na zola ya Nzambi? (b) Inki bangwisana ya ngolo beto lenda vanda na yo ti Nzambi ntangu beto mebaka mbotika?

⁵ Na nima ya kukatula bantu ya Izraele na kimpika na Ezipte, Yehowa kuvandaka ti luzolo ya kundima bo bonso ‘bantu na yandi mosi mpenza,’ ya kuzola bo, ya kutanina bo, mpi ya kukumisa bo “dikanda mosi ya santu.” (NW) Kansi, sambu na kubaka balusakumunu ya mutindu yai, yo lombaka nde bantu kumonisa ntonda ya kyeleka na zola ya Nzambi. Bo salaka yo ntangu bo ndimaka na ‘kusala mambu yonso mutindu Yehowa kutubaka’ mpi bo salaka kuwakana ti yandi. (Kubasika 19:4-9) Na mvu-nkama ya ntete, Yezu kupesaka balongoki na yandi ntuma ya kukumisa bantu ya makanda yonso balongoki, mpi bayina vandaka kundima malongi na yandi vandaka kubaka mbotika. Sambu na kuvanda na bangwisana ya mbote ti Nzambi, yo lombaka nde muntu kutula lukwikilu na Yezu Kristu, na nima yandi baka mbotika.​—Matayo 28:19, 20; Bisalu 2:38, 41.

⁶ Masolo ya Masonuku kemonisa nde Yehowa kesakumunaka bantu yina kebakaka lukanu ya masonga ya kusadila yandi mpi kelandaka na kusala yo. Sambu na Bakristu, kudipesa mpi mbotika kele bitambi ya mfunu yina kenataka na lusakumunu ya Yehowa. Beto mebakaka lukanu ya kuzitisa bansiku na yandi mpi ya kusosa lutwadisu na yandi. (Nkunga 48:15) Ebuna, Yehowa kesimbaka beto na diboko, na mutindu mosi ya kifwani, mpi yandi ketwadisaka beto na nzila yina beto fwete tambula.​—Nkunga 73:23; Yezaya 30:21; 41:10, 13.

7. Sambu na nki kudipesa mpi mbotika fwete vanda dyambu ya ketadila beto mosi?

⁷ Kima ya fwete pusa beto na kusala kitambi yai fwete vanda zola ya Yehowa mpi mpusa ya kusadila yandi. Ata muntu mosi ve fwete baka mbotika kaka sambu muntu yankaka mesonga yandi nde yandi melonguka Biblia bamvula mingi to sambu banduku na yandi mebakaka mbotika. Ya kyeleka, bibuti mpi Bakristu yankaka ya kuyela lenda syamisa muntu na kuyindula na dyambu ya metala kudipesa mpi mbotika. Ntumwa Piere kulongisilaka bantu yina kuwidikilaka yandi na Pantekoti na “kubaka mbotika.” (Bisalu 2:38) Kansi, kudipesa kele dyambu ya metadila beto mosi, mpi ata muntu yankaka ve lenda sala yo sambu na beto. Desizio ya kusala luzolo ya Nzambi fwete katuka na beto mosi.​—Nkunga 40:9.

Kudibongisa Mbote Sambu na Mbotika

8, 9. (a) Sambu na nki kupesa bana ya fyoti mbotika kewakana ve ti Biblia? (b) Inki mambu ya kimpeve baleke fwete lungisa na ntwala ya kubaka mbotika?

⁸ Keti bana kele ti nzayilu ya kufwana mpenza sambu na kubaka lukanu ya kudipesa? Masonuku kepesa ve mvula ya muntu fwete lungisa sambu na kubaka mbotika. Ata mpidina, bana ya fyoti mpenza lenda kuma ve Bakristu, bo lenda monisa ve lukwikilu, to kudipesa na Nzambi. (Bisalu 8:12) Sambu na yina metala Bakristu ya mvu-nkama ya ntete, Augustus Neander, muntu ya kelongukaka mambu ya bantu ya ntama, ketuba na mukanda na yandi General History of the Christian Religion  and Church nde: “Ntete bo vandaka kupesa mbotika kaka na bambuta, sambu bantu vandaka ti kikalulu ya kubakisa nde mbotika ti lukwikilu kewakanaka ngolo.”

⁹ Sambu na yina metala baleke, bana yankaka kebakisaka mambu ya mfunu ya metala Nzambi mpi balukanu na yandi, mpi bo keyedisaka mpusa ya kusala mambu na kuwakana ti yina Nzambi kelombaka na kileke mpenza, kansi bankaka kebakisaka yo na kimbuta. Kansi, na ntwala ya kubaka mbotika, leke fwete sala bangwisana na yandi mosi ti Yehowa, yandi fwete vanda ti nzayilu ya sikisiki ya malongi ya mfunu ya Masonuku, mpi kubakisa mbotembote ntendula ya kudipesa, kaka mutindu bambuta kesalaka.

10. Tanga bitambi ya muntu fwete sala na ntwala ya kudipesa mpi kubaka mbotika.

¹⁰ Yezu kulombaka balongoki na yandi na kulonga bantu ya mpa mambu yonso ya yandi vandaka kusonga bo na kusala. (Matayo 28:20) Yo yina, yo lombaka ntete nde bantu ya mpa kubaka nzayilu ya sikisiki ya kyeleka yina zolaka kusadisa bo na kuyedisa lukwikilu na Yehowa mpi na Ndinga na yandi. (Roma 10:17; 1 Timoteo 2:4; Baebreo 11:6) Na nima, ntangu kyeleka ya Masonuku mesimba ntima ya muntu, yo kepusaka yandi na kubalula ntima mpi na kusoba mutindu ya luzingu na yandi ya ntama. (Bisalu 3:19) Nsukansuka, muntu kekumaka na mpusa ya kudipesa na Yehowa mpi ya kubaka mbotika, mutindu Yezu kupesaka ntuma.

11. Sambu na nki yo kele mfunu nde beto sala kisalu ya kusamuna mbala na mbala na ntwala ya kubaka mbotika?

¹¹ Kitambi yankaka ya mfunu ya muntu fwete sala sambu na kuyela mpi kubaka mbotika kele kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu. Yai kele kisalu ya kuluta mfunu yina Yehowa mepesaka bantu na yandi na bilumbu yai ya nsuka. (Matayo 24:14) Yo yina, bansamuni yina mebakaka ntete ve mbotika lenda sepela na kutubila lukwikilu na bo na bantu yankaka. Kusala kisalu yai kesadisaka bo na kuyilama sambu na kubasika mbala na mbala ti kikesa yonso na kisalu ya bilanga na nima ya kubaka mbotika.​—Roma 10:9, 10, 14, 15.

Keti Kima Mosi Kekanga Nge Nzila na Kubaka Mbotika?

12. Inki kima lenda buyisa bantu yankaka na kubaka mbotika?

¹² Bantu yankaka lenda buya na kubaka mbotika sambu bo kele ti badute ya kundima mukumba yina yo kenataka. Bo kebakisaka nde sambu na kulungisa bansiku ya Yehowa, yo talomba nde bo sala bansoba mingi na luzingu na bo. To bo lenda wa boma nde yo tavandila bo mpasi na kuzinga na kuwakana ti mambu ya Nzambi kelombaka na nima ya mbotika. Bankaka nkutu lenda yindula nde, “Mbala yankaka kilumbu mosi mu tasala kima mosi ya mbi mpi bo tabasisa munu na dibundu.”

13. Na bilumbu ya Yezu, inki kukangaka bantu yankaka nzila na kukuma balongoki na yandi?

¹³ Na bilumbu ya Yezu, bantu yankaka kubikaka bampusa na bo mosi mpi bangwisana ya ngolo ya dibuta na kukanga bo nzila na kukuma balongoki na yandi. Longi mosi ya nsiku kutubaka nde yandi zolaka kulanda Yezu konso kisika ya Yandi zolaka kukwenda. Kansi, Yezu kutubaka nde na baokazio mingi, yandi vandaka nkutu ve ata ti kisika ya kulala. Ntangu Yezu kubingaka muntu yankaka yina vandaka kuwidikila yandi na kuvanda longoki na yandi, muntu yango kuvutulaka nde yandi zolaka ntete “kuzika” tata na yandi. Yo fwete vanda nde yandi zolaka kubikala na nzo mpi kukinga tii ntangu tata na yandi tafwa, na kisika ya kulanda Yezu mpi kulungisa mukumba yina ya dibuta ya kuzika tata na yandi ntangu yo tavanda mfunu. Na nsuka, muntu ya tatu kutubaka nde na ntwala ya kulanda Yezu, yandi vandaka na mfunu ya ‘kupesa fami na yandi mbote ya nsuka.’ Yezu kutubaka nde kusukinina ya mutindu yina kele bonso ‘kutala na nima.’ Yo yina, yo kemonana nde bantu ya kezola kusukinina kevandaka kaka ti kikuma ya kubuya mukumba na bo ya Bukristu.​—Luka 9:57-62.

14. (a) Piere, Andre, Yakobi, mpi Yoane kusalaka nki ntangu Yezu kubingaka bo na kukuma balobi ya bantu? (b) Sambu na nki beto fwete tita ve na kundima vangu ya Yezu?

 ¹⁴ Mbandu ya Piere, Andre, Yakobo, mpi Yoane kele ya kuswaswana mpenza. Ntangu Yezu kubingaka bo na kulanda yandi mpi na kukuma balobi ya bantu, Biblia ketuba nde: “Bo bikisaka babukondi na bo nswalu, ebuna bo landaka yandi.” (Matayo 4:19-22) Sambu bo bakaka desizio yina ya kulanda Yezu kukonda kusukinina, bo monaka mpenza mambu yai ya yandi tubilaka bo na nima: “Beno baka [vangu, NW] na mono, beno nata yo; beno vanda balonguki na mono, sambu mono kele muntu ya pima, mono kele muntu ya ntima ya mbote; ebuna beno ta zwa kupema. [Vangu] yina ya mono ta pesa beno yo kele mpasi ve na kunata yo, sambu yo kele kilo mingi ve.” (Matayo 11:29, 30) Ata mbotika kenataka vangu ya mukumba, Yezu kendimisa beto nde yo kele mbote mpi mpasi ve na kunata, mpi yo tapesa beto kupema ya mingi.

15. Inki mutindu mbandu ya Moize ti ya Yeremia kemonisa nde beto lenda tula ntima na kubaka lusadisu ya Nzambi?

¹⁵ Kudiwa bonso nde beto takuka ve na kulungisa mukumba ya kelanda na nima ya mbotika kele mawi ya mbi ve. Moize ti Yeremia kudiwaka ntete bonso nde bo takuka ve na kusala kisalu yina Yehowa kupesaka bo. (Kubasika 3:11; Yeremia 1:6) Inki mutindu Nzambi kundimisaka bo? Yandi tubilaka Moize nde, “Mono ta vandaka na nge.” Yandi silaka Yeremia nde “mono ta vanda na nge, mono ta keba nge.” (Kubasika 3:12; Yeremia 1:8) Beto mpi lenda tula ntima na lusadisu ya Nzambi. Zola sambu na Nzambi mpi kutudila yandi ntima lenda sadisa beto na kukatula badute yina kekwisilaka beto mbala na mbala sambu na kuzaba kana beto takuka to ve na kuzinga na kuwakana ti kudipesa na beto. Ntumwa Yoane kusonikaka nde: “Kana kuzola kele, boma kele ve; kuzola ya kieleka ke katulaka boma.” (1 Yoane 4:18) Mwana ya fyoti lenda wa boma kana yandi ketambula na nzila yandi mosi, kansi yandi kebangaka ve kana bo ketambula ti tata na yandi ya mesimba yandi na diboko. Mutindu mosi, kana beto ketula ntima na beto yonso na Yehowa ntangu beto ketambula kumosi ti yandi, yandi kesila beto nde yandi ‘tasungika banzila na beto.’​—Bingana 3:5, 6.

Okazio Mosi ya Mefwana na Kuzitisa

16. Sambu na nki yo kelombaka kudindisa muntu ya mvimba na masa na ntangu ya mbotika?

¹⁶ Na ntwala ya mbotika, mbala mingi bo kesalaka diskure ya mekatuka na Masonuku sambu na kutendula mfunu ya mbotika ya Bukristu. Na nsuka ya diskure yina, mutubi kelombaka bakandida na kumonisa lukwikilu na bo na meso ya bantu yonso na kupesaka mvutu na bangyufula zole ya mbotika. (Roma 10:10; tala lupangu na lutiti 20.) Na nima, bo kedindisaka bakandida na masa, na kuwakana ti mbandu yina Yezu kubikaka. Biblia kemonisa nde na nima ya kubaka mbotika, Yezu “basikaka na masa.” (Matayo 3:16; Marko 1:10) Yo kele pwelele nde Yoane Mbotiki kudindisaka Yezu  ya mvimba na masa. Kudindisa muntu ya mvimba na masa kele kidimbu ya mefwana mpenza ya kemonisa nsoba ya nene ya beto mesala na luzingu na beto, disongidila, yo kele bonso nde beto mefwa na yina metala mutindu na beto ya kuzinga ya ntama mpi beto meyantika luzingu ya mpa na kisalu ya Nzambi.

17. Inki mutindu bakandida ya mbotika mpi bantu yina ketala bo lenda kumisa kilumbu ya mbotika okazio mosi ya lukumu?

¹⁷ Mbotika kele okazio mosi ya nene mpi ya kyese. Biblia kemonisa nde Yezu vandaka kusamba ntangu Yoane kubotikaka yandi na Nzadi ya Yordani. (Luka 3:21, 22) Na kuwakana ti mbandu yai ya Yezu, bubu yai bakandida ya mbotika fwete monisa nkadilu ya luzitu. Mpi sambu Biblia kelongisilaka beto na kulwata na mutindu mosi ya mbote na luzingu na beto ya konso kilumbu, beto fwete landa mpenza ndongisila yai mingi kuluta na kilumbu ya mbotika na beto! (1 Timoteo 2:9) Bantu yina ketala bo lenda monisa mpi luzitu ya mefwana kana bo kewidikila diskure ya mbotika ti dikebi yonso mpi kelanda na ndonga mutindu bo kepesa mbotika.​—1 Korinto 14:40.

Balusakumunu Yina Balongoki ya Mebakaka Mbotika Kebakaka

18, 19. Tanga mikumba mpi balusakumunu yina mbotika kenataka.

¹⁸ Kana beto mekudipesa na Nzambi mpi mebaka mbotika imene, beto kekumaka bantu ya dibuta mosi ya sipesiali. Lusakumunu ya ntete kele nde Yehowa kekumaka Tata mpi Nduku na beto. Beto vandaka ya kukabwana ti Nzambi na ntwala ya mbotika na beto, kansi ntangu yai beto mewakana dyaka ti yandi. (2 Korinto 5:19; Kolosai 1:20) Na nsadisa ya kimenga ya Kristu, beto kekwendaka penepene na Nzambi ebuna yandi kekwisaka penepene na beto. (Yakobo 4:8) Profete Malashi kutendulaka nde Yehowa ketulaka dikebi mpi kewaka bantu yina kesadilaka mpi kenataka zina na yandi, mpi yandi kesonikaka bazina na bo na mukanda na yandi ya ngibuka. Nzambi ketuba nde, “bo ta vanda bantu na mono mpenza. Mono ta wila bo mawa mutindu tata ke wilaka mawa mwana yina ke sadilaka yandi.”​—Malashi 3:16-18.

¹⁹ Mbotika kesadisaka beto mpi na kukuma bantu ya dibuta ya bampangi ya inza ya mvimba. Ntangu ntumwa Piere kuyulaka kana balongoki ya Kristu zolaka kubaka nki balusakumunu sambu na bibansa ya bo mesalaka, Yezu kusilaka nde: “Konso muntu yina me bikisa nzo na yandi, bampangi na yandi ya babakala to ya bankento, tata na yandi, mama na yandi, bana na yandi, to bilanga na yandi sambu na mono, yandi ta baka yina me luta yina ya yandi vandaka na yo ntete mbala nkama, yandi ta baka mpi moyo ya mvula na mvula.” (Matayo 19:29) Bamvula mingi na nima ya mvutu yina Yezu kupesaka yandi, Piere kutubilaka “kimvuka yonso ya bampangi” yina kuvandaka na “inza.” Piere monaka mpenza lusadisu mpi balusakumunu ya kimpangi ya zola. Yo lenda vanda mpi kiteso mosi ti beto.​—1 Piere 2:17; 5:9, NW.

20. Mbotika kepesaka beto nki kivuvu ya kuluta mbote?

²⁰ Dyaka, Yezu kutubaka nde bantu yina kelanda yandi “ta baka moyo ya mvula na mvula.” Ya kyeleka, kudipesa mpi mbotika kepesaka beto kivuvu ya kuzwa “moyo ya kieleka,” disongidila, luzingu ya mvula na mvula na inza ya mpa ya Nzambi. (1 Timoteo 6:19) Yai kele fondasio ya kuluta mbote mpenza yina beto lenda sala sambu na beto mosi mpi sambu na mabuta na beto! Kivuvu yai ya kuluta mbote tasadisa beto mpi na ‘kutambulaka na zina ya Yehowa Nzambi na beto tii kuna ntangu ya kukonda nsuka, ee mvula na mvula.’​—Mishe 4:5, NW.

[Noti na nsi ya lutiti]

Bayuda mafunda tatu mpi baprozelite yina kuwaka diskure ya Piere na Pantekoti kubakaka mpi mbotika kukonda kusukinina. Ya kyeleka, bonso muntu ya Etiopia yina vandaka tongu, bo vandaka kuzaba dezia malongi ya mfunu mpi minsiku ya Ndinga ya Nzambi.​—Bisalu 2:37-41.

Na kutadila Expository Dictionary of New Testament Words ya Vine, ngogo ya Kigreki baʹpti·sma ketendula “bametode ya kudindisa na masa, kukotisa na nsi ya masa mpi kubasisa.”

Keti Nge Lenda Tendula?

• Inki mutindu mpi sambu na nki beto fwete monisa ntonda na zola ya Yehowa?

• Inki mambu ya kimpeve muntu fwete lungisa na ntwala ya kubaka mbotika?

• Sambu na nki beto fwete pesa ve nzila na boma ya kusala mbi to badute ya kundima mukumba na kubuyisa beto na kubaka mbotika?

• Tanga balusakumunu ya sipesiali yina balongoki ya Yezu Kristu ya mebakaka mbotika kebakaka.

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 24]

“Nki mambu [ke] kanga mono nzila na kubaka mbotika?”

[Kifwanisu ya kele na lutiti 27]

Mbotika kele okazio mosi ya nene mpi ya kyese