Bangungudi Yina Kele “Mbandu ya Mbote Sambu na Mameme”
Bangungudi Yina Kele “Mbandu ya Mbote Sambu na Mameme”
‘Beno keba mbote mameme yina Nzambi mepesaka beno na kutala na luzolo na beno mosi, ti kiese. Beno fweti vanda mbandu ya mbote sambu na mameme.’—1 PIERE 5:2, 3.
1, 2. (a) Inki mukumba Yezu kupesaka ntumwa Piere, mpi sambu na nki kutula ntima ya Yezu kuvandaka ve mpamba? (b) Inki mutindu Yehowa kekudiwaka sambu na bangungudi ya yandi meponaka?
NTANGU fyoti na ntwala ya Pantekoti ya 33 T.B., Piere ti balongoki yankaka sambanu vandaka kudya madya yina Yezu kubongisaka na lweka ya Nzadi-Mungwa ya Galilea. Dibaku yai kuvandaka ve mbala ya ntete ya Piere kumonaka Yezu yina kufutumukaka, mpi ntembe kuvandaka ve nde yandi vandaka na kyese ya kumona Yezu kezinga. Kansi, yo lenda vanda mpi nde Piere vandaka kumona mpasi na ntima. Kikuma kele nde kaka bilumbu fyoti na ntwala, yandi buyaka na meso ya bantu nde yandi zaba Yezu ve. (Luka 22:55-60; 24:34; Yoane 18:25-27; 21:1-14) Keti Yezu kunganinaka ntumwa yai ya kubalulaka ntima sambu na kukonda lukwikilu na yandi? Ve. Na kisika ya kusala mpidina, Yezu pesaka Piere mukumba ya kudisa mpi kukeba “mameme” na yandi. (Yoane 21:15-17) Mutindu masolo ya ketubila dibundu ya Bukristu ya mvu-nkama ya ntete kemonisa yo, kutula ntima yina Yezu tulaka na Piere kuvandaka ve ya mpamba. Kumosi ti bantumwa yankaka mpi bambuta-bantu na Yeruzalemi, Piere landaka na kukeba dibundu ya Bukristu na nsungi ya bambangika ya ngolo mpi ya kuyela ya nswalu ya dibundu.—Bisalu 1:15-26; 2:14; 15:6-9.
2 Bubu yai, na nzila ya Yezu Kristu Yehowa keponaka babakala ya kufwana na kusala bonso bangungudi ya kimpeve sambu na kutwadisa mameme na Yandi na nsungi ya bantangu ya kuluta mpasi na luzingu ya bantu. (Efezo 4:11, 12; 2 Timoteo 3:1) Keti Yehowa kele na kikuma ya mbote ya kutudila bantu ya mutindu yai ntima? Ngemba ya keyala na kati ya bampangi ya ntoto ya mvimba kemonisa nde yo kele mpamba ve. Ya kyeleka, bangungudi yai kele bantu ya kesalaka mpi bifu mutindu Piere vandaka kusala bifu. (Galatia 2:11-14; Yakobo 3:2) Ata mpidina, Yehowa mepesaka bo mukumba ya kukeba mameme ya “[yandi sumbaka, NW] na menga ya mwana na yandi mpenza.” (Bisalu 20:28) Yehowa kevandaka na zola ya mudindu sambu na babakala yai, yandi ketadilaka bo nde bo “lunga kubaka [lukumu, NW] na bo mbala zole.”—1 Timoteo 5:17.
3. Inki mutindu bangungudi ya kimpeve kevandaka ti mpeve ya kukeba na luzolo yonso ti kyese?
3 Inki mutindu bangungudi ya kimpeve kevandaka ti mpeve ya kukeba na luzolo yonso ti kyese, mpi kekumaka mbandu ya mbote sambu na mameme? Bonso Piere ti bangungudi yankaka ya mvu-nkama ya ntete, bo ketulaka ntima na mpeve santu ya Nzambi yina kepesaka bo ngolo ya bo kevandaka na yo mfunu sambu na kunata kilo ya mukumba na bo. (2 Korinto 4:7) Mpeve santu kebutaka mpi mbuma ya kimpeve na kati na bo, disongidila, zola, kyese, ngemba, ntima ya nda, mambote, bumbote, lukwikilu, mawete, kudiyala. (Galatia 5:22, 23, NW) Bika beto tadila mwa mitindu ya sikisiki yina bangungudi kepesaka mbandu ya mbote na kumonisaka mbuma yai ntangu bo ketalaka mameme yina Nzambi mepesaka bo na kukeba.
Bankuluntu Fwete Zola Mameme mpi Konso Dimeme
4, 5. (a) Inki mutindu Yehowa ti Yezu kemonisaka zola na mameme? (b) Tanga mwa mitindu yina bangungudi ya kimpeve kemonisaka zola na mameme.
4 Kikalulu ya ntetentete ya mpeve ya Nzambi kebutaka kele zola. Yehowa kemonisaka zola na mameme yonso na kimvuka ntangu yandi kepesaka bo madya mingi ya kimpeve. (Yezaya 65:13, 14; Matayo 24:45-47) Kansi, yandi kesukaka kaka ve na kudisa mameme na kimvuka. Yandi kekudibanzaka na zola yonso sambu na konso dimeme. (1 Piere 5:6, 7) Yezu mpi kezolaka mameme. Yandi pesaka moyo na yandi sambu na bo, mpi yandi kezabaka konso dimeme “na zina” na yo.—Yoane 10:3, 14-16.
5 Bangungudi ya kimpeve kelandaka mbandu ya Yehowa ti Yezu. Bo kemonisaka zola sambu na mameme ya Nzambi na kimvuka ntangu bo ‘kekudipesaka na kulonga’ dibundu. Badiskure na bo yina ketendulaka Biblia kesadisaka na kudisa mpi kutanina mameme, mpi kisalu na bo ya ngolo na dyambu yai kemonanaka pwelele na bantu yonso. (1 Timoteo 4:13, 16) Kima ya bantu mingi kezabaka ve kele ntangu ya bo kelutisaka sambu na kusala barapore, kusonika mikanda, kusala manaka, mpi kusala mambu mingi yankaka sambu na kuzikisa nde balukutakanu mpi bisalu yankaka ya dibundu kesalama “na nzila ya mbote ti ya luzitu.” (1 Korinto 14:40) Bampangi yankaka ya dibundu kemonaka ve mambu mingi yai ya bo kesalaka, yo yina bankaka lenda konda ntonda sambu na yo. Yo kele mpenza kisalu ya zola.—Galatia 5:13.
6, 7. (a) Tanga mutindu mosi yina bangungudi kezabilaka mbote mameme. (b) Sambu na nki yo kevandaka mfunu bantangu yankaka na kumonisa mawi na beto na nkuluntu mosi?
6 Bangungudi ya zola mpi ya kimpeve kesalaka ngolo na kumonisa dikebi ya masonga na konso dimeme na kati ya dibundu. (Filipi 2:4) Mutindu mosi ya bangungudi kezabaka mbote konso dimeme kele ya kusala kumosi ti bo na kisalu ya kusamuna. Mbala mingi Yezu vandaka kubasika na kisalu ya kusamuna ti balongoki na yandi mpi yandi vandaka kusadila baokazio ya mutindu yina sambu na kupesa kikesa. (Luka 8:1) Mukristu mosi yina kele ngungudi ya kele na eksperiansi ketuba nde: “Mu kemonaka nde mosi na kati ya mitindu ya kuluta mbote ya kuzaba mpi kupesa kikesa na mpangi mosi ya bakala to ya nkento kele ya kusala ti yandi na kisalu ya kusamuna.” Kana nge zwaka ve dibaku ya kusamuna ti nkuluntu mosi na bilumbu yai ya meluta, sambu na nki ve kubaka bangidika sambu na kusala yo na bilumbu kekwisa?
7 Zola vandaka kupusa Yezu na kuditula na kisika ya balongoki na yandi. Mu mbandu, ntangu balongoki na yandi 70 kuvutukaka na kyese na kisalu na bo ya kusamuna, Yezu mpi “monaka kiese.” (Luka 10:17-21) Kansi, ntangu yandi monaka mutindu lufwa ya Lazare kupesaka Maria, bantu ya dibuta na yandi, mpi banduku na yandi mpasi, “Yesu yantikaka kudila.” (Yoane 11:33-35) Mutindu mosi bubu yai, bangungudi ya zola kevandaka ve ya kukonda mawi sambu na mameme. Zola kepusaka bo na ‘kumona kiese ti bantu yina ke na kiese’ mpi na ‘kudila ti bantu yina kedila.’ (Roma 12:15) Kana nge kemona kyese to mpasi na luzingu na nge, kuwa boma ve na kumonisa mawi na nge na Bakristu yina kele bangungudi. Kana bo wa nde nge kele na kyese, yo tapesa bo kikesa. (Roma 1:11, 12) Kana bo zaba nde nge kele na mpasi, yo tasadisa bo na kusyamisa nge mpi kupesa nge kikesa.—1 Tesalonika 1:6; 3:1-3.
8, 9. (a) Inki mutindu nkuluntu mosi kumonisaka zola sambu na nkento na yandi? (b) Sambu na nki yo kele mfunu nde ngungudi kumonisa zola sambu na dibuta na yandi?
8 Zola yina ngungudi kevandaka na yo sambu na mameme kemonanaka mpenza pwelele na mutindu yandi kezingaka ti dibuta na yandi mosi. (1 Timoteo 3:1, 4) Kana yandi mekwelaka, zola mpi lukumu ya yandi kemonisaka na nkento na yandi kepesaka babakala yankaka mbandu ya mbote ya kulanda. (Efezo 5:25; 1 Piere 3:7) Beto tadila mambu yina Mukristu mosi ya nkento na zina ya Linda kutubaka. Bakala na yandi kuvandaka nkengi na dibundu bamvula kuluta 20 na ntwala ya lufwa na yandi. Linda ketuba nde: “Bakala na munu kuvandaka ntangu yonso ti kisalu mingi sambu na kukeba dibundu. Kansi, yandi vandaka kusala na mpila nde mu kudiwa nde beto kesala kumosi. Mbala mingi yandi vandaka kumonisa ntonda sambu na lusadisu na munu, mpi beto vandaka kulutisa ntangu ya mbote lere yandi vandaka ve kusala kisalu ya dibundu. Yo yina, mu vandaka kudiwa nde yandi vandaka kuzola munu, mpi mu vandaka kuwa ve kimpala sambu na ntangu yina yandi vandaka kulutisa na kisalu ya dibundu.”
9 Kana ngungudi kele ti bana, mutindu yandi kepesaka bo disipline na zola yonso mpi kesikisaka bana yai ya fyoti mbala na mbala kepesaka bibuti yankaka mbandu ya mbote ya kulanda. (Efezo 6:4) Na kutuba ya mbote, zola yina yandi kemonisaka sambu na dibuta na yandi kelandaka na kupesa nzikisa nde yandi kezinga na kuwakana ti ntima ya bo tudilaka yandi ntangu mpeve santu kuponaka yandi bonso ngungudi.—1 Timoteo 3:4, 5.
Yedisa Kyese mpi Ngemba na Kusolulaka
10. (a) Inki kima lenda vanda na bupusi ya mbi na kyese mpi ngemba ya dibundu? (b) Inki dyambu zolaka kubebisa ngemba ya dibundu ya mvu-nkama ya ntete, mpi nki mutindu bo manisaka dyambu yango?
10 Mpeve santu lenda buta kyese mpi ngemba na ntima ya Mukristu mosi, na kati ya kimvuka mosi ya bankuluntu, mpi na kati ya dibundu yonso. Kansi, kukonda kusolula na masonga yonso lenda vanda ti bupusi ya mbi na kyese ti ngemba yina. Ntotila Solomo kutubaka nde: ‘Kana nge yula ve bandongisila, mambu na nge tabeba.’ (Bingana 15:22) Kansi, kusolula ya luzitu mpi ya masonga keyedisaka kyese ti ngemba. Mu mbandu, ntangu dyambu ya ketadila luyotisu zolaka kubebisa ngemba ya dibundu ya mvu-nkama ya ntete, nto-kimvuka na Yeruzalemi kusosaka lutwadisu ya mpeve santu. Bankuluntu yina kumonisaka mpi bangindu na bo ya kuswaswana sambu na dyambu yango. Na nima ya disolo ya tiya-tiya, bo bakaka desizio. Ntangu bo zabisaka mabundu desizio ya bo bakaka na kimvuka, bampangi “monaka kiese mingi sambu mukanda yina pesaka bo kikesa.” (Bisalu 15:6-23, 25, 31; 16:4, 5) Bo yedisaka kyese mpi ngemba.
11. Inki mutindu bankuluntu lenda yedisa kyese ti ngemba na kati ya dibundu?
11 Mutindu mosi bubu yai, bangungudi keyedisaka kyese mpi ngemba na kati ya dibundu na kuvandaka bantu yina kesolulaka mbote. Ntangu makambu keyangisa ngemba ya dibundu, bo kevukanaka mpi kemonisaka pwelele bangindu na bo. Bo kewidikilaka na luzitu yonso mambu yina bangungudi yankaka ketubaka. (Bingana 13:10; 18:13) Na nima ya kusamba sambu na kulomba mpeve santu, bo kebakaka badesizio na bo na kuwakana ti minsiku ya Biblia mpi bandongisila yina “mpika ya kwikama mpi ya mayele” kebasisaka. (Matthew 24:45-47; 1 Korinto 4:6) Ntangu kimvuka ya bankuluntu mebaka desizio ya mesimbama na Masonuku imene, konso nkuluntu fwete lemfuka na lutwadisu ya mpeve santu na kupesaka maboko na desizio yina, ata kana bangindu na yandi kundimamaka ve na bantu mingi. Kudikulumusa ya mutindu yai keyedisaka kyese ti ngemba, mpi yo kepesaka mameme mbandu ya mbote na mutindu ya kutambula ti Nzambi. (Mishe 6:8) Keti nge kepesaka maboko na kudikulumusa yonso na badesizio ya mesimbama na Biblia yina bangungudi mebakaka na dibundu?
Vanda Muntu ya Kukanga-ntima mpi ya Ntima ya mbote
12. Sambu na nki yo lombaka nde Yezu kuvanda muntu ya kukanga-ntima mpi ya ntima ya mbote na mutindu na yandi ya kuzinga ti bantumwa na yandi?
12 Yezu vandaka muntu ya kukanga-ntima mpi ya ntima ya mbote na mutindu yandi vandaka kuzinga ti bantumwa na yandi, ata bo vandaka kusala bifu mbala na mbala. Mu mbandu, Yezu vandaka kutubila bo mbala na mbala mfunu ya kuvanda bantu ya kudikulumusa. (Matayo 18:1-4; 20:25-27) Kansi, na mpimpa ya nsuka ya luzingu ya Yezu na ntoto, kaka na nima ya kupesa bo dilongi na yina metala kudikulumusa ntangu yandi yobisaka bo makulu, “balonguki yantikaka kutula ntembe na kuzaba nani muntu na kati na bo ya bo fweti baka bonso muntu ya kuluta nene.” (Luka 22:24; Yoane 13:1-5) Keti Yezu kunganinaka bantumwa? Ve, yandi yindulaka ti bo na zola yonso, mpi kutubaka nde: “Nani me luta nene, keti muntu yina me vanda na mesa to muntu yina ke sadila yandi? Si muntu yina me vanda na mesa muntu me luta nene! Kansi na kati na beno mono kele bonso muntu yina ke sadilaka beno.” (Luka 22:27) Yo fwete vanda nde kukanga-ntima mpi ntima ya mbote ya Yezu, kumosi ti mbandu na yandi ya mbote kusimbaka ntima ya bantumwa.
13, 14. Inki ntangu mpenza bangungudi fwete vanda ntima ya mbote?
13 Mutindu mosi, yo lenda vanda mfunu nde ngungudi ya kimpeve kupesa ndongisila mbala na mbala na muntu mosi sambu na kifu mosi buna. Ngungudi lenda wila muntu yango makasi. Kansi, kana yandi yibuka bifu na yandi mosi na ntangu yandi ‘kekebisa bantu ya ntu-ngolo,’ yandi takuka kumonisa kukanga-ntima mpi ntima ya mbote na mpangi na yandi. Na kusalaka mutindu yina, yandi kelanda mbandu ya Yehowa ti Yezu yina kemonisaka bikalulu yai na Bakristu yonso, yika mpi bangungudi.—1 Tesalonika 5:14; Yakobo 2:13.
14 Bantangu yankaka, yo lenda vanda mfunu nde bangungudi kupesa ndongisila ya ngolo na muntu yina mesala disumu ya nene. Kana muntu yango mebalula ve ntima, bangungudi fwete katula muntu ya kesala mbi na dibundu. (1 Korinto 5:11-13) Ata bo sala mpidina, mutindu bo ketadilaka dikambu ya muntu yango kemonisaka nde bo keyina disumu, kansi muntu ya mesala disumu ve. (Yude 23) Kana bangungudi kusala na mutindu mosi ya mbote, yo lenda vanda mpasi ve nde dimeme yina kuvilaka nzila kuvutuka na kibuka.—Luka 15:11-24.
Lukwikilu Kepusaka na Bisalu ya Mbote
15. Tanga mutindu mosi yina bangungudi kelandaka mbandu ya bumbote ya Yehowa, mpi nki kepusaka bo na kusala mutindu yina?
15 “[Yehowa] ke salaka mbote na bantu yonso,” ata na bantu yina kevutulaka ve ntonda sambu na mambu ya yandi kesadilaka bo. (Nkunga 145:9; Matayo 5:45) Bumbote ya Yehowa kemonanaka mpenza pwelele na mpila yandi ketindaka bantu na yandi na kusamuna ‘nsangu ya mbote ya kimfumu.’ (Matayo 24:14) Bangungudi kemonisaka bumbote ya Nzambi na kutwadisaka kisalu yai ya kusamuna. Inki kepusaka bo na kulemba ve na kusala bikesa? Lukwikilu ya ngolo na Yehowa mpi na balusilu na yandi.—Roma 10:10, 13, 14.
16. Inki mutindu bangungudi lenda “sala mbote” na mameme?
16 Katula kusadila “bantu yonso mbote” ntangu bo kesamunaka, bangungudi kevandaka ti mukumba ya kusala mambu yina kele mbote “mingimingi na bayina [bo] kele na bo lukwikilu mosi.” (Galatia 6:10, NW) Mutindu mosi ya bo kesalaka yo kele ya kukwenda kutala Bakristu yankaka sambu na kupesa bo kikesa. Nkuluntu mosi ketuba nde: “Mu kesepelaka mingi na kukwenda kutala Bakristu yankaka. Yo kepesaka munu dibaku ya kusikisa bampangi ya babakala ti ya bankento sambu na bikesa ya bo kesalaka mpi kusadisa bo na kubakisa nde bampangi kebakaka na valere kisalu na bo ya ngolo.” Bantangu yankaka, bangungudi lenda longisila muntu mitindu yandi lenda tomisa kisalu na yandi sambu na Yehowa. Ntangu bo kesalaka mpidina, bangungudi ya mayele kelandaka mbandu ya Polo. Tala mutindu yandi tubilaka bampangi ya Tesalonika: “Beto ke tulaka ntima na beno; beto ke tulaka ntima nde beno ke sala mambu yina ya beto songaka beno, mpi nde beno ta salaka yo kaka ntangu yonso.” (2 Tesalonika 3:4) Bangogo ya mutindu yai ya kutudila ntima kebendaka bikalulu ya mbote ya mameme mpi kepusaka bo na ‘kulemfuka na bambuta ya dibundu, mpi na kuwila bo.’ (Baebreo 13:17) Kana bangungudi mekwisa kutala nge, sambu na nki ve kumonisa ntonda sambu na viziti yango?
Kuvanda Muntu ya Mawete Kelombaka Kudiyala
17. Inki dilongi Piere kubakaka na Yezu?
17 Yezu vandaka muntu ya pima, ata ntangu bo vandaka kupesa yandi makasi. (Matayo 11:29) Ntangu bo yekulaka mpi bo kangaka yandi, Yezu kumonisaka kikalulu ya mawete mpi ya kudiyala. Sambu na kukonda kudiyala Piere kubakaka nswalu mbele sambu na kuvutula mbela. Kansi Yezu kuyibusaka yandi nde: “Nge zaba ve nde kana mono zola, mono lenda lomba lusadisu na Tata na mono, ebuna yandi tindila mono nswalu ndonga kumi na zole ya bawanzio?” (Matayo 26:51-53; Yoane 18:10) Piere kukangaka dilongi yina mbote mpi na nima yandi yibusaka Bakristu nde: “Kristo yandi mosi monaka mpasi sambu na beno, ebuna yandi bikilaka beno mbandu sambu beno landa yo. . . . Ntangu bo fingaka yandi, yandi vutulaka mafingu yina ve; ntangu bantu ya nkaka pesaka yandi mpasi, yandi bangikaka bo ve.”—1 Piere 2:21-23.
18, 19. (a) Na nki ntangu ya sikisiki yina bangungudi fwete monisa mawete mpi kudiyala? (b) Inki bangyufula beto tatadila na disolo ya kelanda?
18 Mutindu mosi, bangungudi ya mbote kevandaka bantu ya pima ata na ntangu bo kemonisaka bo mpasi kukonda kikuma. Mu mbandu, bantu yankaka ya bo kemekaka kusadisa na dibundu lenda buya bandongisila na bo. Kana muntu ya ke na mfunu ya lusadisu melemba to kebela na kimpeve, yandi lenda kuma ti ‘bituba-tuba ya kelwadisaka bantu yankaka bonso mbele’ sambu na ndongisila ya bo pesaka yandi. (Bingana 12:18) Kansi bonso Yezu, bangungudi kevutulaka ve bangogo ya kesalaka mpasi na ntima to mambu ya kemonisa nde bo kevutula mbela. Na kisika ya kusala mpidina, bo kekangaka ntima na mambi, bo kelandaka na kumonisa kikalulu ya kuditula na kisika ya bantu yankaka, mpi kikalulu yina lenda vanda lusakumunu sambu na muntu yina kele na mfunu ya lusadisu. (1 Piere 3:8, 9) Keti nge kelongukaka na mbandu ya bankuluntu mpi kemonisaka mawete mpi kudiyala ntangu bo kelongisilaka nge?
19 Ntembe kele ve nde Yehowa ti Yezu kebakaka na valere kisalu ya ngolo yina mafunda ya bangungudi kesalaka na luzolo yonso sambu na kukeba mameme ya inza ya mvimba. Yehowa ti Mwana na yandi kevandaka mpi ti zola ya ngolo sambu na mafunda ya bansadi na kisalu yina kepesaka bankuluntu maboko sambu na ‘kusadila basantu.’ (Baebreo 6:10, NW) Ebuna, sambu na nki bampangi yankaka ya babakala yina mebakaka dezia mbotika kevandaka ti badute na kusala ‘kisalu yai ya mbote’? (1 Timoteo 3:1) Mpi nki mutindu Yehowa kelongaka bantu yina ya yandi keponaka bonso bangungudi? Beto tatadila bangyufula yina na disolo ya kelanda.
Keti Nge Keyibuka?
• Tanga mwa mitindu yina bangungudi kemonisaka zola sambu na mameme.
• Inki mutindu bantu yonso na dibundu lenda yedisa kyese ti ngemba?
• Sambu na nki bangungudi kevandaka bantu ya kukanga-ntima mpi ya ntima ya mbote ntangu bo kepesaka ndongisila?
• Inki mutindu bankuluntu kemonisaka bumbote mpi lukwikilu?
[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]
[Kifwanisu ya kele na lutiti 19]
Zola kepusaka bankuluntu na kusadila dibundu
[Bifwanisu ya kele na lutiti 19]
Bo kelutisaka mpi ntangu ti mabuta na bo na bansaka . . . mpi na kisalu ya kusamuna
[Kifwanisu ya kele na lutiti 20]
Kusolula ya mbote na kati ya bankuluntu keyedisaka kyese ti ngemba na kati ya dibundu