Minunu Kenyokwama mpi Kebaka Ve Lusadisu

NTANGU santinele mosi vandaka kuzyeta-zyeta na mpimba, yandi monaka dyambu mosi ya kuyituka mpenza. Yandi monaka bamvumbi zole na nganda ya nzo mosi ya kitoko. Bamvumbi yango kuvanda ya mununu mosi ya nkento ti bakala na yandi yina kudilosaka na fenetre ya nzo na bo ya etazi. Lufwa ya minunu yai zole kuvandaka dyambu mosi ya kepesa mpasi. Kansi, dyambu ya kepesa mpasi kuluta kele kikuma yina kupusaka bo na kudifwa. Bo monaka mukanda mosi na poshi ya lele ya bakala. Mukanda yango vandaka ya kusonika nde: “Beto mekudifwa sambu mwana na beto ya bakala ti nkento na yandi kenyokulaka beto ntangu yonso.”

Minunu yonso ya bo kenyokulaka kekudifwaka ve bonso bayai ya beto metubila, kansi kunyokula minunu kele dyambu ya kesalama na ntoto ya mvimba mpi yo kepesa mpasi na ntima. Bika beto tadila bambandu yai:

• Na nsosa mosi ya bantu kusalaka na Canada, bo kupesaka rapore nde bantu kenyokulaka to kebotulaka bima ya minunu 4 na kati ya nkama. Mbala mingi bantu ya kenyokulaka bo kevandaka bamambre ya fami na bo. Kansi, minunu mingi kewaka nsoni to boma sambu na kuzabisa mambu ya bantu kesalaka bo. Yo yina, bantu ya kusalaka nsosa yai ketuba nde ntalu yai kele fyoti, yo lenda vanda kiteso ya minunu 10 na kati ya nkama ya kenyokwama.

• Zulunalu mosi ya Inde ketuba nde: “Mabuta ya Inde kemonanaka bonso nde yo kele ngolo mpi na bumosi, kansi bumosi yango kemonana dyaka ve sambu ntalu ya bana yina kenyokulaka bibuti na bo ya mekuma minunu kekuma kaka mingi.”

• Kimvuka mosi ya Amerika yina ketalaka mambu ya minunu kepesa ntalu ya sikisiki na kutubaka nde “milio 1 to bamilio 2 ya bantu ya Amerika yina melungisa bamvula 65 to kuluta kenyokwama. Bantu ya kelwadisaka bo, kebotulaka bo bima, mpi ya kenyokulaka bo na mitindu yankaka kele bantu yina fwete tanina bo mpi kusadisa bo.” Depite mosi yina bo tindaka na distriki ya San Diego, na Californie kutubaka nde kunyokula minunu kele “mosi na kati ya mambu ya kuluta mpasi yina nsiku fwete sambisa bubu yai.” Yandi yikaka nde: “Na bamvula kekwisa dyambu yai tasalama dyaka mingi.”

• Na Canterbury, Nouvelle Zélande, bantu kele na susi mingi mutindu minunu kenyokwama na bamambre ya bafami na bo, mingimingi bayina kenwaka makaya ya ngolo, kelaukaka malafu mpi kesalaka bansaka ya mbongo. Rapore mosi kutubaka nde ntalu ya minunu yina kenyokwama na Canterbury kumataka ngolo. Na mvu 2002 ntalu yango kuvandaka 65, kansi na 2003 yo mataka na 107. Mfumu ya kimvuka mosi yina ketaninaka minunu na  kunyokwama ya mutindu yai ketuba nde, “bantu ya kenyokwama kele mingi kuluta ntalu yai.”

• Kimvuka mosi ya Japon kuzabisaka nde, “minunu ya bo kepesa mpasi kele na mfunu ya dikebi mingi kuluta nkutu bana yina bantu kelalaka na kingolongolo mpi bankwelani yina bo kebulaka.” Sambu na inki? Zulunalu Times, kepesa kikuma mpi ketuba nde, “kana bo fwanisa ntalu ya bana to bankento yina bo kenyokula ti ntalu ya minunu yina kenyokwama, ntalu ya minunu kezabanaka na mpasi sambu, minunu bo mosi kekudipesaka foti kana bana na bo bantu kenyokula bo, dyaka sambu bamfumu ya leta memonaka ntete ve mutindu ya mbote ya kumanisa dyambu yai.”

Bambandu fyoti yai ya mambu yina kesalama na inza kepusa beto na kuyula bangyufula yai: Sambu na nki bantu kesadisa ve minunu mpi kenyokula bo? Keti kele ti kilumbu kunyokula minunu tamana? Inki lusadisu minunu lenda baka?