“Sola Luzingu Sambu Nge Landa na Kuzinga”

“Mono metula luzingu ti lufwa na ntwala na nge, lusakumunu ti lusingu; nge fwete sola luzingu sambu nge landa na kuzinga.”​—KULONGA 30:19, NW. 

1, 2. Na nki mitindu Nzambi mesalaka muntu na kifwani na yandi?

NZAMBI tubaka na mukapu ya ntete ya Biblia nde: “Ntangu yai beto ke sala bantu, bo ta vanda bonso beto, bo ta fwanana na beto.” Na kuwakana ti bangogo yango, Kuyantika 1:26, 27 ketuba nde “Nzambi salaka bantu, bantu yango vandaka bonso yandi Nzambi, bo fwananaka na yandi.” Yo yina, muntu ya ntete kuswaswanaka na bigangwa yonso ya ntoto. Yandi fwananaka na Ngangi na yandi. Yandi lendaka kulanda mbandu ya nkandilu ya Nzambi na yina metala kuyindula, mpi kumonisa zola, lunungu, mayele, ti ngolo. Yandi vandaka ti kansansa yina zolaka kusadisa yandi na kubaka badesizio yina zolaka kunatila yandi mambote mpi kusepedisa Tata na yandi ya zulu. (Roma 2:15) Na bunkufi, Adami kuvandaka ti kimpwanza ya kupona. Ntangu Yehowa kutalaka mutindu yandi salaka mwana na yandi ya ntoto, Yandi tubaka mutindu yai sambu na kisalu ya yandi salaka: “Yo kele mbote mpenza.”​—Kuyantika 1:31; Nkunga 95:6.

² Sambu beto kele bana ya Adami, beto mpi mesalamaka na kifwani ya Nzambi mpi beto mefwananaka na yandi. Kansi, keti beto kele mpenza ti kimpwanza ya kupona mambu yina beto fwete sala? Ata Yehowa kele ti mayele ya kuzaba na ntwala mambu yina tabwa, yandi keyidikaka ve na ntwala mambu yina konso muntu na kati na beto tasala mpi mutindu yo tasuka. Yandi kepesaka ve nzila ata fyoti nde bana na yandi yina kele na ntoto kutwadisama na dilongi ya ketubaka nde Nzambi kukanaka na ntwala mambu yonso yina fwete salama. Sambu beto bakisa mfunu ya kusadila kimpwanza na beto ya kusala bansola ya mbote, bika beto baka ntete dilongi na mambu yina kukuminaka dikanda ya Izraele.​—Roma 15:4.

 Bantu ya Izraele Kuvandaka na Kimpwanza ya Kupona

3. Inki kuvandaka nsiku ya ntete ya Bansiku Kumi, mpi nki mutindu bantu ya kwikama ya Izraele ponaka na kulemfuka na nsiku yina?

³ Yehowa kutubaka na bantu ya Izraele nde: “Mono kele Mfumu Nzambi, Nzambi na nge; mono muntu katulaka nge na kimpika kuna na nsi ya Ezipte.” (Kulonga 5:6) Dikanda ya Izraele kuvandaka ve ata kikuma mosi ya kutula ntembe na bangogo yai sambu na 1513 N.T.B., bo monaka mutindu Nzambi kukatulaka bo na kimpika na Ezipte na mutindu mosi ya kuyituka. Na nsiku ya ntete ya Bansiku Kumi, Yehowa kutubaka na nzila ya Moize, mutubi na yandi nde: “Kusamba banzambi ya nkaka ve, kaka mono.” (Kubasika 20:1, 3) Na okazio yina, kikanda ya Izraele ponaka na kulemfuka. Bo ndimaka na luzolo yonso na kusambila kaka Yehowa.​—Kubasika 20:5; Kutanga 25:11.

4. (a) Inki nsola yina Moize kuzabisaka bantu ya Izraele? (b) Inki nsola beto lenda sala bubu yai?

⁴ Bamvula kiteso ya 40 na nima, Moize kuyibusaka bantu yankaka ya Izraele yina kubutukaka na nima nsola yina kuvandaka na ntwala na bo. Yandi tubaka nde: “Bubu yai, mono mebaka ntoto ti zulu bonso batemwe sambu na beno nde, mono metula luzingu ti lufwa na ntwala na nge, lusakumunu ti lusingu; nge fwete sola luzingu sambu nge landa na kuzinga, nge ti bantekolo na nge.” (Kulonga 30:19, NW) Mutindu mosi bubu yai, beto lenda pona. Ya kyeleka, beto lenda pona na kusadila Yehowa na kwikama yonso ti dibanza ya luzingu ya mvula na mvula, to beto lenda pona na kukolama na yandi mpi kumona mpasi sambu na kukolama yango. Beto tadila bambandu zole ya bantu yina kusalaka bansola ya kuswaswana.

5, 6. Inki nsola Yozue kusalaka, mpi yo nataka nki balusakumunu?

⁵ Na 1473 N.T.B., Yozue kutwadisaka bantu ya Izraele na Ntoto ya Lusilu. Na ntwala ya lufwa na yandi, Yozue kusyamisaka ngolo dikanda ya mvimba mpi kulombaka bo na masonga yonso nde: “Kana beno me zola ve kusamba Mfumu Nzambi, mpidina beno sola bubu yai kana nani nzambi beno me zola kusambila, banzambi yina ya bankaka na beno vandaka kusambila na nsi ya Mezopotamia ti banzambi ya bantu ya Amore awa na ntoto ya beno kele.” Ebuna, ntangu yandi tubaka sambu na dibuta na yandi, Yozue kuyikaka nde: “Mono ti fami na mono beto ta sadilaka Mfumu Nzambi.”​—Yozue 24:15.

⁶ Ntete, Yehowa kulongisilaka Yozue na kuvanda kikesa mpi ngolo, Yandi songaka Yozue na kukolama ve na Nsiku ya Nzambi. Kansi, na kutangaka ti kuyindulaka mukanda ya Nsiku mpimpa ti mwini, Yozue zolaka kununga na mambu yonso ya yandi tasala. (Yozue 1:7, 8) Mpi yo salamaka mutindu yina. Nsola yina Yozue kusalaka kunataka balusakumunu. Yandi tubaka nde: “Mambu yonso ya Mfumu Nzambi zengaka nde yandi ta sala bantu ya Israele, yo mpi kubwaka kaka mutindu yandi tubaka.”​—Yozue 21:45.

7. Na bilumbu ya Yezaya, inki nsola bantu yankaka ya Izraele kusalaka, mpi yo natilaka bo inki?

⁷ Na kuswaswana, beto tadila luzingu ya bantu ya Izraele bamvula kiteso ya 700 na nima. Na ntangu yina, bantu mingi ya Izraele vandaka kulanda bikalulu ya bapakanu. Mu mbandu, na kilumbu ya nsuka ya mvula, bantu vandaka kuvukana sambu na kusala feti mpi kudya madya ya ntomo ya mutindu na mutindu ti kunwa malafu ya sukadi. Yo vandaka ve kaka feti bonso yina bantu kesalaka na fami. Kansi, yo vandaka feti ya lusambu yina vandaka kukumisa banzambi zole ya bapakanu. Profete Yezaya kumonisaka dibanza ya Nzambi sambu na kukonda kwikama yina: “Beno bayina me bikisaka mono Mfumu nzambi, beno bayina me vilaka ngumba na mono Sioni, beno ke samba Gadi, nzambi ya menga ya mbote, ti Meni, nzambi ya menga ya mbi, beno ke natila bo makabu ya mutindu na mutindu.” Bo vandaka kukwikila nde mvula ya kukatula bambuma vandaka kutadila ve kubaka lusakumunu ya Yehowa, kansi ya kulembisa makasi ya “Gadi, nzambi ya menga ya mbote” mpi “Meni, nzambi ya menga ya mbi.” Kansi na kutuba ya mbote, kukolama na bo mpi nsola ya bo salaka na luzolo yonso kusalaka nde dyambu yai ya mpasi kukumina bo. Yehowa kutubaka nde: “Mono ke tula beno na kufwa na mbele ya bambeni, beno ta fukama sambu bo zenga beno ntu. Sambu mono bingaka beno kansi beno ndimaka ve, mono tubaka na beno kansi beno waka ve; beno salaka mambu yina kele mbi na meso na mono, beno ndimaka mambu ya mono ke monaka kiese ve.” (Yezaya 65:11, 12) Nsola na bo ya kukonda mayele kunatilaka bo lufwa, mpi Gadi ti Meni kuvandaka ve na ngolo ya kukanga lufwa yina.

Kusala Nsola ya Mbote

8. Na kutadila Kulonga 30:20, inki bitambi yo kelombaka sambu na kusala nsola ya mbote?

⁸ Ntangu Moize kusyamisaka bantu ya Izraele na  kusola luzingu, yandi monisaka bitambi tatu yina bo fwete sala: “Na kuzolaka Yehowa Nzambi na nge, na kulemfukaka na ndinga na yandi, mpi na kukangamaka na yandi.” (Kulonga 30:20, NW) Bika beto tadila kitambi mosi-mosi na mpila nde beto kuka kusala nsola ya mbote.

9. Inki mutindu beto lenda monisa zola na beto sambu na Yehowa?

⁹Na kuzolaka Yehowa Nzambi na beto:  Beto keponaka na kusadila Yehowa sambu beto kezolaka yandi. Kana beto tula dikebi na bambandu ya lukebisu ya ntangu ya Izraele mpi kusala mambu bo kelomba, beto tanwana ti bampukumuna yonso ya kusala mansoni mpi tabuya mutindu ya luzingu yina lenda pusa beto na kubwa na mutambu ya mpusa ya inza ya kuzola kuvanda ti bima mingi ya kinsuni. (1 Korinto 10:11; 1 Timoteo 6:​6-10) Beto kekangamaka na Yehowa mpi kezitisaka bansiku na yandi. (Yozue 23:8; Nkunga 119:5, 8) Na ntwala nde bantu ya Izraele kukota na Ntoto ya Lusilu, Moize kusyamisaka bo nde: “Mono me longaka beno bansiku yonso, mutindu Mfumu Nzambi, Nzambi na mono, songaka mono. Beno landa yo na ntoto ya beno ke zola kwenda kutunga. Beno landa yo mbote-mbote, mpidina beno ta monika mayele na meso ya bantu ya nkaka. Ntangu bo ta wa bansiku yai yonso.” (Kulonga 4:5, 6) Yai kele ntangu ya kumonisa zola na beto sambu na Yehowa na kutulaka luzolo na yandi na kisika ya ntete na luzingu na beto. Kana beto pona na kusala mpidina, ntembe kele ve nde Nzambi tasakumuna beto.​—Matayo 6:33.

10-12. Inki malongi beto mebaka na ntangu ya beto metadila mambu yina kusalamaka na bilumbu ya Noa?

¹⁰Na kulemfukaka na ndinga ya Nzambi: Noa kuvandaka “nsamuni ya lunungu.” (2 Piere 2:5, NW) Bantu yonso yina kuzingaka na ntwala ya Mvula ya Ngolo kudipesaka mingi na mambu yankaka mpi ‘kutulaka ve dikebi’ na balukebisu ya Noa. Inki kukuminaka bo? “Mvula ya ngolo kukwisaka mpi kufwaka bo yonso.” Yezu kukebisaka nde na bilumbu na beto, ‘kukwisa ya Mwana-muntu’ tavanda mutindu mosi. Mambu yina kusalamaka na ntangu ya Noa kele lukebisu ya ngolo sambu na bantu ya bilumbu yai yina keponaka na kubuya nsangu ya Nzambi.​—Matayo 24:39, NW.

¹¹ Bantu yina kemonaka mpamba balukebisu ya Nzambi kepesaka na nzila ya bansadi na yandi na bilumbu yai fwete bakisa mambu yina lenda bwila bo kana bo landa ve balukebisu yango. Sambu na bantu ya mutindu yina, ntumwa Piere kutubaka nde: “[Bo] ta zingaka mutindu nzala na bo ke tindaka bo na kusala . . . Bo me vila, nkutu bo zola ve kundima nde Nzambi salaka zulu ti ntoto katuka ntama. Yandi basisaka ntoto na masa, yandi salaka ntoto mpi na masa; kiteso mosi, Nzambi fwaka bantu ya ntama kaka na masa yina fulukaka na ntoto yonso. Mambu yina ya Nzambi tubaka yo me bumbaka zulu ti ntoto yai ke zingaka tii bubu yai, sambu na kufwa yo kimakulu na tiya, na kilumbu yina ya Nzambi ta sambisa bantu ya mbi ti kufwa bo.”​—2 Piere 3:3-7.

¹² Kansi, Noa ti bantu ya dibuta na yandi kusalaka nsola ya kuswaswana ti ya bantu yina. “Noa, sambu na lukwikilu na yandi, yo yina Nzambi pesaka yandi atasio sambu na mambu yina ta bwa na ntwala, ya yandi me zaba ntete ve. Yandi lemfukaka na Nzambi, ebuna yandi tungaka maswa.” Sambu Noa kutulaka dikebi na lukebisu, yandi ti dibuta na yandi gulukaka. (Baebreo 11:7) Bika beto monisa nde beto kele bantu yina kewaka nswalu Ndinga ya Nzambi mpi ketulaka dikebi sambu na kulemfukila yo.​—Baebreo 11:7; Yakobo 1:19, 22-25.

13, 14. (a) Sambu na nki ‘kukangama na Yehowa’ kele mfunu? (b) Inki mutindu beto fwete bika Yehowa, yina kele bonso “muntu yina ke salaka banzungu,” na kubalula beto?

¹³Na kukangamaka na Yehowa: Sambu na ‘kusola luzingu mpi kulanda na kuzinga,’ beto fwete zola Yehowa mpi kulemfuka na yandi kaka ve, kansi beto fwete ‘kangama na Yehowa,’ disongidila, kulanda na kusala luzolo na yandi. Yezu kutubaka nde: “Kana beno kanga ntima, beno ta guluka.” (Luka 21:19) Ya kyeleka, nsola ya beto kesalaka na dyambu yai kemonisaka mambu yina kevandaka na ntima na beto. Bingana 28:14 ketuba nde: “Kiese  na muntu yina ke lemfukaka na Mfumu Nzambi konso ntangu, kansi muntu ya ntu-ngolo ta kota na mpasi.” Farao, ntotila ya Ezipte ya ntama kuvandaka mbandu ya mambu yina bo metuba na kitini ya zole ya verse yai. Ntangu Bandola Kumi kubwilaka Ezipte, na kisika ya kumonisa boma ya Nzambi, Farao kumisaka ntima na yandi ngolo. Yehowa kupusaka ve Farao na kingolo-ngolo na kukonda kulemfukila yandi, kansi yandi pesaka mfumu yina ya lulendo nzila ya kupona. Ata nki mpila, luzolo ya Yehowa kulunganaka. Ntumwa Polo kutendulaka mutindu Yehowa vandaka kutadila Farao na bangogo yai: “Mono tulaka nge ntotila kaka sambu ngolo na mono kumonika na mambu yina ya nge ke sala, ti sambu zina na mono kuzabana na nsi-ntoto ya mvimba.”​—Roma 9:17.

¹⁴ Bamvu-nkama mingi na nima ya kukatuka ya bantu ya Izraele na luyalu ya Farao, profete Yezaya kutubaka nde: “Tata na beto kele nge Mfumu Nzambi. Beto kele bonso ntoto ya tuma na maboko na nge; nge muntu yidikaka beto bonso muntu yina ke salaka banzungu, beto yonso me basika na maboko na nge.” (Yezaya 64:7) Kana beto bika nde Nzambi kubalula beto na nzila ya kulonguka ya beto mosi mpi ya kusadila Ndinga na yandi, beto kelwataka kimuntu ya mpa malembe-malembe. Beto kekumaka mpenza bantu ya kudikulumusa mpi bantu yina Nzambi lenda balula kukonda mpasi, mpidina yo kevandaka pete sambu na beto na kukangama na kwikama yonso na Yehowa sambu beto kezola kusepedisa yandi na masonga yonso.​—Efezo 4:23, 24; Kolosai 3:8-10.

‘Beno Fwete Tela Bo’

15. Na kutadila Kulonga 4:9, inki mikumba zole Moize kuyibusaka bantu ya Izraele?

¹⁵ Na kimvuka ya bantu ya Izraele yina kumaka penepene na kukota na Ntoto ya Lusilu, Moize kutubaka nde: “Beno keba! Na luzingu na beno, beno lenda vila ve ata fioti mambu yonso ya beno me monaka na meso na beno mosi; beno tela bana na beno ti batekolo na beno.” (Kulonga 4:9) Sambu na kubaka balusakumunu ya Yehowa mpi kununga na ntoto yina bo vandaka penepene na kukota, yo lombaka nde bantu ya Izraele kulungisa mikumba zole na ntwala ya Yehowa, Nzambi na bo. Yo lombaka nde bo vila ve mambu ya mbote ya bo monaka mpi yina Yehowa kusalaka sambu na bo, mpi bo longa mambu yango na bana ti batekolo na bo. Sambu beto kele bansadi ya Nzambi, beto fwete sala mutindu mosi kana beto kezola ‘kusola luzingu mpi kulanda na kuzinga.’ Inki mambu ya Yehowa mesalaka sambu na beto yina beto mosi memonaka?

16, 17. (a) Bamisionere yina mebakaka formasio na nzo-nkanda ya Gileade melungisaka nki na kisalu ya kusamuna Kimfumu? (b) Tanga bambandu ya bantu ya nge mezaba yina kevandaka kaka kikesa na kisalu.

¹⁶ Beto kele na kyese na kumona mutindu Yehowa mesakumunaka kisalu na beto ya kusamuna mpi ya kukumisa bantu balongoki. Banda bo kangulaka Gileade, Nzo-Nkanda ya Biblia ya La Société Watchtower na 1943, bamisionere ketwadisaka kisalu ya kukumisa bantu balongoki na bansi mingi. Katuka ntangu yina, bantu ya ntete ya kumanisaka nzo-nkanda yango kelandaka na kuvanda ti kikesa sambu na kisalu ya kusamuna nsangu ya Kimfumu, ata bo mekuma ti bamvula mingi mpi kele dyaka ve ti ngolo mingi. Mbandu mosi ya mbote kele ya Mary Olson, yina kukotaka nzo-nkanda ya Gileade na 1944. Yandi mesalaka kisalu ya kimisionere ntete na Uruguay, na nima na Colombie, mpi ntangu yai na Porto Rico. Ata yandi kekuka dyaka ve kusala mingi sambu na bampasi yina kimununu kenataka, mpangi-nkento Olson kevandaka kaka ti kyese sambu na kisalu ya kusamuna. Sambu yandi melongukaka Kiespaniole,  yandi mebongisaka manaka na mpila nde konso mposo yandi kesamunaka ti bampangi ya bwala yina.

¹⁷ Mpangi-nkento, Nancy Porter yina kele ntangu yai mufwidi, mpi yina kukotaka nzo-nkanda ya Gileade na 1947, kelanda na kusala na Bahamas. Yandi mpi kele misionere yina kelandaka na kusala mingi kisalu ya kusamuna. Na masolo yina kutubilaka luzingu na yandi, mpangi-nkento Porter kutubaka nde: “Kulonga bantu yankaka kyeleka ya Biblia kele kisina ya kyese mpenza. * Yo kesadisaka mono na kuvanda ti manaka ya kuyidika mbote yina ketulaka dikebi yonso na lusambu ya Nzambi mpi yina kesadisaka mono na kutula ndonga ti bukatikati na luzingu na mono.” Ntangu mpangi-nkento Porter mpi bansadi yankaka ya kwikama keyindulaka kisalu ya bo salaka, bo kevilaka ve mambu yina Yehowa mesalaka. Ebuna beto? Keti beto mpi ketalaka ti ntonda yonso mutindu Yehowa mesakumunaka kisalu ya Kimfumu na teritware na beto?​—Nkunga 68:12.

18. Inki mambu beto lenda longuka ntangu beto ketangaka masolo yina ketubilaka luzingu ya bamisionere?

¹⁸ Beto kemonaka kyese mpenza na mambu yina bampangi yina melutisaka bamvula mingi na kisalu ya Yehowa mesalaka mpi yina bo kelanda na kusala. Kutanga masolo ya ketubila luzingu na bo kepesaka beto kikesa mingi sambu ntangu beto kemona mambu yina Yehowa mesalaka sambu na bantu yai ya kwikama, yo kekumisaka ngolo lukanu na beto ya kusadila yandi. Keti nge ketangaka mbala na mbala masolo ya mutindu yai ya kikesa, yina kebasikaka na Nzozulu ya Nkengi mpi keyindululaka na yo?

19. Inki mutindu bibuti lenda sadila mbote masolo ya ketubilaka luzingu ya bampangi yina kebasikaka na Nzozulu ya Nkengi?

¹⁹ Moize kuyibusaka bantu ya Izraele nde bo fwete vila ve mambu yonso yina Yehowa kusalaka sambu na bo, mpi nde mambu yina fwete katuka ve na ntima na bo na luzingu na bo ya mvimba. Na nima yandi yikaka dyaka nde: “Beno tela bana na beno ti batekolo na beno.” (Kulonga 4:9) Masolo ya kyeleka ya luzingu [ya bantu] kevandaka ti bupusi ya ngolo. Baleke yina ke na kuyela kele na mfunu ya bambandu ya mbote. Bampangi-bankento yina mekwelaka ntete ve lenda baka malongi na bambandu ya kwikama ya bampangi-bankento ya kuyela yina masolo ya luzingu na bo kele na Nzozulu ya Nkengi. Kusala kisalu na teritware yina bo ketubaka ndinga ya nzenza na nsi na bo kepesaka bampangi ya babakala ti ya bankento mabaku yankaka ya kusala mingi na kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote. Beno bibuti yina kele Bakristu, sambu na nki beno lenda sadila ve eksperiansi ya bamisionere ya kwikama ya Gileade mpi ya bampangi yankaka sambu na kupesa bana na beno kikesa na mpila nde bo pona kisalu ya ntangu yonso na luzingu na bo?

20. Inki beto fwete sala sambu na ‘kusola luzingu’?

²⁰ Ebuna, inki mutindu konso muntu na kati na beto lenda “sola luzingu”? Kana beto kesadila dibaku ya mbote ya kimpwanza sambu na kumonisa Yehowa nde beto kezolaka yandi, mpi kana beto kelanda na kusala ngolo na kisalu na yandi na mutindu yandi mebikila beto ntangu ya kusala yo. Mutindu Moize kutubaka, Yehowa “kele luzingu na nge mpi bunda ya bilumbu na nge.”​—Kulonga 30:19, 20, NW.

[Noti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Inki dilongi ya nge mebaka na bambandu ya bansola ya kuswaswana yina beto metadila?

• Inki bitambi beto fwete sala sambu na ‘kusola luzingu’?

• Inki mikumbu zole ya bo kesyamisa beto na kulungisa?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 24]

“Mono metula luzingu ti lufwa na ntwala na nge”

[Kifwanisu ya kele na lutiti 27]

Kulemfuka na ndinga ya Nzambi kugulusaka Noa ti dibuta na yandi

[Kifwanisu ya kele na lutiti 28]

Mary Olson

[Kifwanisu ya kele na lutiti 28]

Nancy Porter