Bo Butukaka na Dikanda Yina Nzambi Ponaka

“[Yehowa] solaka beno na kuvanda bantu na yandi.”​—KULONGA 7:6.

1, 2. Inki mambu ya nene Yehowa kusadilaka bantu na yandi, mpi nki kuwakana bantu ya Izraele kusalaka ti Nzambi?

NA MVU 1513 N.T.B., Yehowa kusalaka kuwakana ya mpa ti bansadi na yandi ya ntoto. Na mvula yango, yandi pesaka ngolo ya inza ya mvimba ya ntangu yina nsoni mpi kukatulaka bantu ya Izraele na kimpika. Sambu yandi salaka mpidina, yandi kumaka Ngulusi mpi Mfumu ya bantu ya Izraele. Kansi na ntwala ya kukatula bo na kimpika, Nzambi kutubilaka Moize nde: “Nge fweti songa bantu ya Israele nde: ‘Mfumu Nzambi ke tuba na beno nde: Mono kele Mfumu Nzambi. Mono muntu ta katula beno na kimpika. Na ngolo na mono, mono ta gulusa beno na maboko na bo, mono ta pesa bo ndola. Mono ta kumisa beno bantu na mono mpenza, mono ta vanda Nzambi na beno.’”​—Kubasika 6:6, 7; 15:1-7, 11.

² Ntangu fyoti na nima ya kubasika na bo na Ezipte, bantu ya Izraele kusalaka kuwakana ti Yehowa, Nzambi na bo. Na kisika ya kuwakana ti muntu, dibuta, to kikanda mosi-mosi, Yehowa zolaka kuvanda ti bantu ya kuyidika, disongidila dikanda mosi na ntoto. (Kubasika 19:5, 6; 24:7) Yandi pesaka bantu na yandi bansiku yina vandaka kutwadisa bo na luzingu ya konso kilumbu, mpi kuluta dyaka, bansiku yina vandaka kutwadisa lusambu na bo. Moize kutubilaka bo nde: “Keti bantu ya nkaka kele yina ke na nzambi kele penepene na bo ntangu bo ke na yandi mfunu, mutindu ke vandaka Mfumu Nzambi, Nzambi na beto, ata bo kele nene ti ngolo mingi? Keti bantu ya nkaka kele yina ke na bansiku ya mbote bonso bansiku yai ya mono ke songa beno bubu yai, ata bo kele nene ti ngolo mingi?”​—Kulonga 4:7, 8.

Bo Butukaka na Dikanda ya Bambangi

3, 4. Inki kikuma Yehowa kusadilaka dikanda ya Izraele?

³ Bamvula mingi na nima, Yehowa kuyibusaka bantu ya Izraele, na nzila ya profete Yezaya, kikuma ya yandi sadilaka dikanda yina. Yezaya kutubaka nde: “Nge Israele, dikanda ya Yakobi, nge ya Mfumu Nzambi salaka, ya yandi yidikaka, ntangu yai yandi ke tubila nge nde: ‘Kuwa boma ve, mono ke katula nge na kimpika; mono me binga nge na zina na nge, nge kele ya mono. Sambu mono Mfumu nzambi, mono kele Nzambi, mono kele Nzambi na nge; mono kele [Yehowa], Nzambi ya Israele, Ngulusi na nge. . . . Beno bika bana na mono bo katuka na bansi ya ntama, bo telama na bandambu yonso ya nsi-ntoto, bo kwisa vutuka bo yonso. Bo kele bantu na mono mpenza; mono muntu salaka bo, mono muntu yidikaka bo, sambu bo pesa mono lukumu.’ ‘Israele, nge kele temwe na mono, mono solaka nge na kuvanda muntu na mono; . . . Bantu yango yai ya mono yidikaka sambu na mono mosi, bo ta pesaka mono lukumu!’”​—Yezaya 43:1, 3, 6, 7, 10, 21.

 ⁴ Sambu bantu ya Izraele vandaka kunata zina ya Yehowa, bo zolaka kuvanda bambangi ya kimfumu na yandi na ntwala ya makanda. Bo zolaka kuvanda bantu yina ‘Yehowa salaka sambu bo pesa yandi lukumu.’ Bo zolaka kuvanda bantu yina ‘ta pesaka Yehowa lukumu,’ yina tazabisaka mambu ya kuyituka ya yandi mesalaka sambu na kugulusa bantu, mpi yina takumisaka zina na yandi ya santu. Na bunkufi, bo zolaka kuvanda dikanda ya bambangi ya Yehowa.

5. Na nki mutindu Izraele kuvandaka dikanda yina mekudipesaka na Nzambi?

⁵ Na mvu-nkama ya 11 N.T.B., Ntotila Salomo kumonisaka nde Yehowa mesalaka Izraele dikanda ya kukabwana ti makanda yankaka. Na kisambu ya yandi salaka na Yehowa, Salomo kutubaka nde: “Nge muntu me solaka beto na kati ya bantu yonso na kuvanda bantu na nge mpenza.” (1 Bantotila 8:53) Konso muntu ya Izraele mpi kuvandaka ti bangwisana ya ngolo ti Yehowa. Na luyantiku Moize kutubilaka bo nde: “Beno kele bantu ya Mfumu Nzambi, kaka mutindu bana kele ya tata na bo. . . . Beno kele bantu ya Mfumu Nzambi, yandi muntu me solaka beno.” (Kulonga 14:1, 2) Yo yina, baleke ya Izraele kuvandaka ve na mfunu ya kudipesa na Yehowa sambu bo butukaka na dikanda ya bantu yina mekudipesaka dezia na Nzambi. (Nkunga 79:13; 95:7) Bantu yonso yina vandaka kubutuka na nima, bo vandaka kulonga bo bansiku ya Yehowa mpi yo lombaka nde bo zitisa yo sambu na kuwakana yina bantu ya Izraele kusalaka ti Yehowa.​—Kulonga 11:18, 19.

Bo Vandaka ti Kimpwanza ya Kupona

6. Yo lombaka nde konso muntu ya Izraele kupona na kusala inki?

⁶ Ata bantu ya Izraele kubutukaka na dikanda yina kudipesaka na Nzambi, yo lombaka nde konso muntu yandi mosi kubaka desizio ya kusadila Nzambi. Na ntwala ya kukota na Ntoto ya Lusilu, Moize kusongaka bo nde: “Bubu yai mono ke pesa beno mambu yai na kusola: luzingu to kufwa, mambote to bampasi. Mono ke binga zulu ti ntoto na kuvanda batemwe na mono. Beno sola luzingu sambu beno zinga, beno ti bana na beno. Beno zola Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, beno lemfuka na yandi, beno ndima yandi mpi na ntima na beno yonso, mpidina beno ti bana na beno ta vandaka na luzingu ya nda na ntoto yina ya Mfumu Nzambi zengaka na kupesa bankaka na beno Abrahami, Izaki ti Yakobi.” (Kulonga 30:19, 20) Yo yina, yo lombaka nde konso muntu ya Izraele kupona na kuzola Yehowa, na kulemfuka na ndinga na yandi, mpi na kukangama na yandi. Sambu bantu ya Izraele kuvandaka ti kimpwanza ya kupona, bo zolaka kundima malanda ya nsola na bo.​—Kulonga 30:16-18.

7. Inki kusalamaka na nima ya lufwa ya Yozue ti ya bambuta yina kuzingaka na ntangu na yandi?

⁷ Nsungi ya Bazuzi kemonisa pwelele mambu yina vandaka kubwila bantu ya Izraele ntangu bo vandaka ya kwikama to ya kukonda kwikama. Ntangu fyoti na ntwala ya nsungi yina, bantu ya Izraele vandaka kulanda mbandu ya mbote ya Yozue mpi Nzambi kusakumunaka bo. Biblia ketuba nde: “Bantu ya Israele vandaka kusadila Mfumu Nzambi ntangu Yozue vandaka kaka na moyo; bo landaka na kusadila yandi mpi ntangu Yozue me fwa ti ntangu bambuta yina monaka bo mosi mambu yonso ya nene ya Mfumu Nzambi sadilaka bantu ya Israele vandaka kaka na moyo.” Kansi na nima ya lufwa ya Yozue, bantu yina kubutukaka na nima, “bo vilaka Mfumu Nzambi, bo zabaka diaka ve mambu ya mbote ya yandi sadilaka bantu ya Israele. Bantu ya Israele salaka masumu na meso ya Mfumu Nzambi.” (Bazuzi 2:7, 10, 11) Yo kemonana nde baleke yina kubutukaka na nima kubakaka ve na valere dibaku na bo ya kuvanda bantu ya dikanda yina kudipesaka na Nzambi mpi yina yandi sadilaka mambu ya nene na ntangu ya ntama.​—Nkunga 78:3-7, 10, 11.

Kuzinga na Kuwakana ti Kudipesa na Bo

8, 9. (a) Inki bangidika vandaka kupesa bantu ya Izraele nzila ya kumonisa kudipesa na bo na Yehowa? (b) Bantu yina vandaka kupesa makabu ya luzolo ya mbote vandaka kubaka nki mambote?

⁸ Yehowa kupesaka bantu na yandi mabaku ya kuzinga na kuwakana ti kudipesa ya dikanda ya mvimba. Mu mbandu, Nsiku na yandi vandaka kulomba nde bantu kupesa bimenga, to makabu. Bimenga yankaka vandaka ya luzolo ya mbote, kansi yankaka kuvandaka yina ya muntu yonso fwete pesa. (Baebreo 8:3) Na kati ya makabu yango beto lenda tanga: makabu ya kuyoka, makabu  ya bima ya bilanga, mpi makabu ya kinduku. Makabu yai yonso kuvandaka makabu ya luzolo ya mbote yina bo vandaka kupesa na Yehowa sambu na kumonisa ntonda na bo mpi sambu yandi kundima bo.​—Levi 7:11-13.

⁹ Makabu yina ya luzolo ya mbote vandaka kusepedisa Yehowa. Biblia ketuba sambu na makabu ya kuyoka mpi ya bima ya bilanga nde “nsudi na yo ya kitoko ke pesaka Mfumu Nzambi kiese.” (Levi 1:9; 2:2) Na makabu ya kinduku, bo vandaka kupesa Yehowa menga ti mafuta ya mbisi, kansi nganga-Nzambi ti muntu yina kupesaka kimenga vandaka kudya misuni ya mbisi. Kudya madya yina kuvandaka kidimbu ya bangwisana ya mbote ti Yehowa. Nsiku vandaka kutuba nde: “Ntangu beno ke pesa mono mbisi sambu na makabu ya kinduku, beno sala yo mutindu nsiku ke tuba na mpila nde mono ndima yo.” (Levi 19:5) Ata bantu yonso ya Izraele kudipesaka na Yehowa sambu bo butukaka na dikanda yina kudipesaka na yandi, bantu yina vandaka na mpusa ya kusadila yandi, vandaka kupesa makabu ya luzolo ya mbote. Ebuna Yehowa vandaka ‘kundima yo’ mpi vandaka kusakumuna bo.​—Malashi 3:10.

10. Inki mutindu Yehowa kumonisaka nde yandi vandaka ve na kyese na bilumbu ya Yezaya ti Malashi?

¹⁰ Kansi mbala mingi, bantu ya Izraele vandaka kumonisa nde bo vandaka ve ya kwikama na Yehowa. Yo yina, na nzila ya profete Yezaya Yehowa kutubilaka bo nde: “Nge vandaka kuyokila mono mameme ve, nge vandaka kupesa mono lukumu ve na makabu ya bambisi . . . Mono mpi vandaka kuyangisa nge ve na kupesa mono makabu.” (Yezaya 43:23) Dyaka, makabu yina bantu vandaka kupesa kukonda luzolo ya mbote kuvandaka ve na valere na meso ya Yehowa. Mu mbandu, bamvula kiteso ya nkama tatu na nima ya Yezaya, na bilumbu ya profete Malashi, bantu ya Izraele vandaka kupesa bambisi yina kuvandaka kifu. Ebuna Yehowa kutubilaka bo na nzila ya Malashi nde: “Makabu ya beno ke natila mono, mono lenda ndima yo mpi ve! Mono Mfumu Nzambi, Nzambi [Nkwa-Ngolo, NW], muntu me tuba. . . . Beno ke bakaka mbisi ya muyibi to yina ke tambula kifu to mbisi ya maladi sambu na kwisa kupesa mono makabu keti beno ke yindula nde mono ta ndima makabu ya mutindu yina? Mono Mfumu Nzambi, Nzambi [Nkwa-Ngolo], muntu me tuba.”​—Malashi 1:10, 13; Amosi 5:22.

 Nzambi Kubuyaka Dikanda Yina Kudipesaka na Yandi

11. Inki dibaku Mesia kupesaka bantu ya Izraele?

¹¹ Ntangu dikanda ya Izraele kudipesaka na Yehowa, yandi silaka bo nde: “Kana beno wila mono ti kulanda bansiku ya kuwakana ya mono wakanaka na beno, beno ta vanda bantu na mono mosi mpenza. Nsi-ntoto ya mvimba kele ya mono, kansi beno, beno ta vanda bantu ya mono mosi solaka. Beno ta vanda bantu yina ta sadilaka mono bonso banganga-Nzambi.” (Kubasika 19:5, 6) Mesia yina Nzambi silaka zolaka kubasika na kati na bo mpi yandi zolaka kupesa bo dibaku ya ntete ya kukuma bantu ya luyalu ya Kimfumu ya Nzambi. (Kuyantika 22:17, 18; 49:10; 2 Samuele 7:12, 16; Luka 1:31-33; Roma 9:4, 5) Kansi, bantu mingi ya Izraele vandaka ve kuzinga na kuwakana ti kudipesa na bo. (Matayo 22:14) Bo buyaka Mesia mpi nsuka-nsuka bo fwaka yandi.​—Bisalu 7:51-53.

12. Inki mambu Yezu tubaka sambu na kumonisa nde Yehowa kubuyaka dikanda yina kudipesaka na yandi?

¹² Bilumbu fyoti na ntwala ya lufwa na yandi, Yezu zabisaka bantwadisi ya mabundu ya Bayuda nde: “Keti beno me tangaka ntete ve mambu yai na mukanda ya Nzambi? ‘Ditadi yai ya bamaso losaka yo me kumaka ditadi ya kuluta mfunu. Mfumu Nzambi muntu salaka mambu yina. Yo kele mambu ya kuyituka na meso na beto!’ Yesu tubaka diaka nde: ‘Yo yina, mono ke tubila beno nde Nzambi ta katula beno Kimfumu na yandi, ebuna yandi ta pesa yo na bantu yina ta salaka bisalu ya Kimfumu.’” (Matayo 21:42, 43) Sambu na kumonisa nde Yehowa kubuyaka dikanda yina kudipesaka na yandi, Yezu tubaka nde: “Yeruzalemi, Yeruzalemi! Nge ke fwaka baprofete ya Nzambi, nge ke fwaka na matadi bantu yina ya Nzambi me tindilaka nge! Mbala mingi mono zolaka kutula bantu na nge kisika mosi mutindu nsusu ke kutikisaka bana na yandi na nsi ya mapapu na yandi, kansi beno zolaka ve! Ntangu yai, bwala na beno ta bika yo mosi kaka.”​—Matayo 23:37, 38.

Dikanda ya Mpa Kudipesaka na Nzambi

13. Inki mbikudulu Yehowa kupesaka na bilumbu ya profete Yeremia?

¹³ Na bilumbu ya profete Yeremia, Yehowa kutubaka dyambu mosi ya mpa sambu na yina metala bantu na yandi. Yandi tubaka nde: “‘Kubika fioti mono ke wakana diaka na bantu ya Israele ti bantu ya Yuda. Kuwakana yango ta vanda ve bonso kuwakana yina ya mono wakanaka na bankaka na bo ntangu mono simbaka bo na maboko sambu na kubasisa bo na nsi ya Ezipte. Bo landaka ve bansiku ya kuwakana na mono ata mono vandaka mfumu na bo. Mono Mfumu Nzambi muntu me tuba. Na bilumbu yango yina mono ta wakana na bantu ya Israele mutindu yai: Mono ta kotisa bansiku na mono na ntima na bo, mpidina bo mosi kuzaba yo. Mono ta vanda Nzambi na bo, ebuna bo bo ta vanda bantu na mono.’”​—Yeremia 31:31-33.

14. Inki ntangu mpi na nki fondasio dikanda ya mpa yina kudipesaka na Yehowa kuyantikaka? Nani kele dikanda ya mpa?

¹⁴ Fondasio ya kuwakana yina ya mpa kuyantikaka ntangu Yezu kufwaka mpi na nima, yandi monisaka valere ya menga na yandi na Tata na yandi na 33 T.B. (Luka 22:20; Baebreo 9:15, 24-26) Kansi, kuwakana yango ya mpa yantikaka kusala ntangu mpeve santu kukulumukilaka balongoki na Pantekoti ya mvu 33 T.B. mpi dikanda ya mpa kubutukaka. Dikanda yango ya mpa kele “Israele ya Nzambi.” (Galatia 6:16; Roma 2:28, 29; 9:6; 11:25, 26) Ntangu ntumwa Piere kusonikilaka Bakristu ya kupakulama, yandi tubilaka bo nde: “Beno, beno kele bantu yina  ya Nzambi solaka, beno kele banganga-Nzambi ya Mfumu ya nene, beno kele bantu ya santu mpenza. Nzambi solaka beno sambu beno zabisa bantu nsangu ya mambu ya nene ya yandi salaka. Yandi solaka beno mpi sambu beno katuka na mpimpa, beno temuka na mwini na yandi ya kuyituka. Ntete beno vandaka bantu ya Nzambi ve, kansi ntangu yai beno me kuma bantu na yandi.” (1 Piere 2:9, 10) Bangwisana ya ngolo yina kuvandaka na kati ya Yehowa ti Izraele ya kinsuni kusukaka. Na mvu 33 T.B., Yehowa kuzengaka kuwakana ti Izraele ya kinsuni, kansi yandi salaka kuwakana ti Izraele ya kimpeve, yina kele dibundu ya Bukristu ya ‘kesalaka bisalu ya Kimfumu ya Mesia.’​—Matayo 21:43.

Konso Muntu Kekudipesaka

15. Mbotika yina Piere kulongisilaka bantu na kubaka na Pantekoti 33 T.B. vandaka kutendula inki?

¹⁵ Na nima ya Pantekoti ya 33 T.B., yo lombaka nde konso muntu, ata yandi kele Muyuda to muntu yina kele ve Muyuda, kudipesa yandi mosi na Nzambi mpi kubaka mbotika “na zina ya Tata ti ya Mwana ti ya Mpeve-Santu.” * (Matayo 28:19) Na Pantekoti, ntumwa Piere kuzabisaka Bayuda ti bantu yina kele ve Bayuda yina kundimaka nsangu ya mbote nde: “Mbote konso muntu na kati na beno kubalula ntima, yandi kubaka mbotika na zina ya Yesu Kristo sambu Nzambi kulolula beno. Ebuna Nzambi ta pesa beno Mpeve-Santu makabu.” (Bisalu 2:38) Yo lombaka nde bantu yina kumonisa na nsadisa ya mbotika na bo nde bo mekudipesa na Yehowa mpi nde bo mendima Yezu bonso mwaye yina Yehowa kusadilaka sambu na kulolula masumu na bo. Yo lombaka nde bo ndima Yezu bonso Nganga-Nzambi ya Nene yina Yehowa metulaka mpi Ntwadisi na bo, Mfumu ya dibundu ya Bukristu.​—Kolosai 1:13, 14, 18.

16. Na bilumbu ya Polo, inki mutindu Bayuda mpi bantu yina kuvandaka ve Bayuda, kukumaka bantu ya Izraele ya kimpeve?

¹⁶ Bamvula mingi na nima, ntumwa Polo kutubaka nde: “Mono kwendaka kulonga nde bantu kubalula ntima mpi bo kuvutuka na Nzambi. Mono vandaka kulonga mpi nde bo fweti sala bisalu yina ke songaka nde, ya kieleka, bo me balula ntima. Ntete mono vandaka kulonga mambu yina na bantu ya Damasi, ebuna na bantu ya Yeruzalemi ti na bantu yonso yina kele na ntoto ya Yudea. Na nima, mono vandaka kulonga yo mpi na bantu yina kele Bayuda ve.” (Bisalu 26:20) Na nima ya kundimisa Bayuda mpi bantu yina kuvandaka ve Bayuda nde Yezu kuvandaka Kristu mpi Mesia, Polo kusadisaka bo na kudipesa mpi na kubaka mbotika. (Bisalu 16:14, 15, 31-33; 17:3, 4; 18:8) Ntangu bo vandaka kuvutuka na Nzambi, balongoki yina kukumaka bantu ya Izraele ya kimpeve.

17. Inki kisalu ya kutula kidimbu mekuma na nsuka na yo, mpi nki kisalu yankaka yina ke salama nswalu ntangu yai?

¹⁷ Bubu yai, kisalu ya kusukisa kutula kidimbu na bantu ya Izraele ya kimpeve mekuma penepene. Ntangu yo tasuka, Nzambi tapesa nswa na “bawanzio iya” yina mesimba mipepe ya lufwa ya “mpasi ya nene” nde bo yambula mipepe yango sambu mpasi ya nene kubwa na ntoto. Kansi ntete, Nzambi ke na kuvukisa nswalu “kibuka ya nene” yina kele ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na ntoto. ‘Mameme yai yankaka’ keponaka na luzolo yonso na kutula lukwikilu “na menga ya Mwana-dimeme” mpi kebakaka mbotika sambu na kumonisa nde bo mekudipesa na Yehowa. (Kusonga 7:1-4, 9-15; 22:17; Yoane 10:16; Matayo 28:19, 20) Na kati na bo, kele ti baleke mingi ya mesansama na bibuti yina kele Bakristu. Kana nge kele mosi na kati ya baleke yina, nge tasepela na kutanga disolo yina kelanda.

[Noti na nsi ya lutiti]

Mvutukila

• Sambu na nki yo vandaka ve mfunu nde baleke ya Izraele kudipesa bo mosi na Yehowa?

• Inki mutindu bantu ya Izraele lendaka kumonisa nde bo kezinga na kuwakana ti kudipesa na bo?

• Sambu na nki Yehowa kubuyaka dikanda ya Izraele, mpi nki mutindu yandi yingisaka yo?

• Banda na Pantekoti 33 T.B. tii kuna, yo lombaka nde Bayuda mpi bantu yina kele ve Bayuda kusala nki sambu na kukuma bantu ya Izraele ya kimpeve?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

Baleke ya Izraele kubutukaka na dikanda yina Nzambi kuponaka

[Kifwanisu ya kele na lutiti 25]

Yo lombaka nde konso muntu ya Izraele kubaka desizio na yandi mosi ya kusadila Nzambi

[Kifwanisu ya kele na lutiti 25]

Makabu ya luzolo ya mbote vandaka kupesa bantu ya Izraele dibaku ya kumonisa zola na bo na Yehowa

[Kifwanisu ya kele na lutiti 27]

Na nima ya Pantekoti 33 T.B., yo lombaka nde balongoki ya Kristu kudipesa bo mosi na Nzambi mpi kumonisa yo na mbotika