Kwenda na mambu ke na kati

Kwenda na tansi ya malongi

“Mona Kiese na Kuzinga na Nkento ya Nge Kwelaka na Kileki”

“Mona Kiese na Kuzinga na Nkento ya Nge Kwelaka na Kileki”

“Mona Kiese na Kuzinga na Nkento ya Nge Kwelaka na Kileki”

“Mona kiese na kuzinga na nkento ya nge kwelaka na kileki. . . . Sambu na nki nge fweti zola nkento ya nkaka?”​—BINGANA 5:18, 20.

1, 2. Sambu na nki beto lenda tuba nde zola yina bakala ti nkento kevandaka na yo na makwela kele ya kusakumuna?

BIBLIA ketubilaka pwelele mambu ya metala kuvukisa nitu. Mu mbandu, beto ketanga na Bingana 5:18, 19 nde: “[Bika nde nto na nge ya masa kuvanda ya kusakumuna, NW]. Mona kiese na kuzinga na nkento ya nge kwelaka na kileki. Yandi kele nkento mosi ya kitoko mpenza. Mbote kitoko na yandi ti kuzola ya yandi ke zola nge yo kupesa nge kiese konso ntangu.”

2 Bangogo ‘nto ya masa’ ya bo ketubila awa ketendula kyese yina kekatukaka na kuvukisa nitu. Yo kele ya kusakumuna sambu mawi ya zola mpi kyese yina bankwelani kewaka kele dikabu ya mekatukaka na Nzambi. Kansi, kaka bantu yina mekwelaka mpamba bantu kele ti nswa ya kuvukisa nitu. Yo yina, Salomo, Ntotila ya Izraele ya ntama mpi yina kele na kati ya bantu yina kusonikaka mukanda ya Bingana, kuyulaka nde: “Sambu na nki nge fweti zola nkento ya nkaka? Sambu na nki nge fweti lula nkento ya ngani?”​—Bingana 5:20.

3. (a) Inki dyambu ya mawa kemonana na makwela mingi? (b) Inki mutindu Nzambi ketadilaka bizumba?

3 Na kilumbu ya makwela na bo, bakala ti nkento kesalaka lusilu ya kuzolana mpi ya kubikala ya kwikama na ngidika ya makwela. Kansi, bizumba kebebisa makwela mingi bubu yai. Na nima ya kutadila bansosa 25 ya bo salaka na bantu ya mekwelaka, nsosi mosi kutubaka nde “bankento 25 na kati ya nkama mpi babakala 44 na kati ya nkama mesalaka bizumba.” Ntumwa Polo kutubaka nde: “Beno kudikusa ve; bantu yina ke salaka pite na bantu yina me kwelaka to na bayina me kwelaka ve, bantu yina ke sambaka banzabi ya biteki, babakala yina ke ladisaka babakala ya nkaka, . . . ata muntu mosi ve na kati ya bantu yina ta vanda muntu ya Kimfumu ya Nzambi.” (1 Korinto 6:9, 10) Biblia kele pwelele na dyambu yai. Bizumba kele disumu ya nene na meso ya Nzambi, mpi bansambidi ya kyeleka fwete buya yo. Inki tasadisa bankwelani na ‘kuzitisa makwela mpi kuzinga kaka ti muntu yina ya bo mekwelaka’?​—Baebreo 13:4.

Keba, Ntima Kele Luvunu

4. Tanga mwa bamwaye ya lenda sala nde Mukristu yina mekwelaka kukuma ti makangu kukonda kubakisa nde yo kele mutambu.

4 Na inza ya bubu yai ya bikalulu ya bantu mebebaka kibeni, bankwelani mingi “ke lutaka kusosa bankento [to babakala] ya ndumba sambu na kusala pite ti bo. Bo ke lembaka ve na kusala masumu.” (2 Piere 2:14) Ata yo kele ve mbote, bo kevandaka kaka ti lukanu ya kuvanda ti bamakangu. Na bansi yankaka, bankento mingi mekumaka kusala kisika mosi ti babakala, ebuna yo mesalaka nde bantu ya kesalaka kumosi kukuma bamakangu. Masolo ya bantu kesolulaka na Enternete mesalaka nde ata muntu yina kevandaka nsoninsoni kibeni kukuka kuzolana ti muntu yankaka kukonda mpasi. Bankwelani mingi kebwaka na mutambu yina kukonda kubakisa nde bo ke na kubwa na mutambu.

5, 6. Inki mutindu mpangi-nkento mosi kudikotisaka na kigonsa, mpi nki dilongi beto kebaka na dyambu yai?

5 Beto tadila mbandu ya Mukristu mosi ya beto tabinga Maria. Yandi kudikotisaka na dyambu mosi ya kusalaka nde yandi kuma penepene mpenza ya kusala bizumba. Bakala na yandi kele ve Mbangi ya Yehowa, mpi yandi vandaka kuzola mpenza ve dibuta na yandi. Maria keyibuka nde kilumbu mosi na bamvula meluta, yandi kutanaka ti nduku ya bakala na yandi ya kisalu. Bakala yango kuvandaka luzitu kibeni, mpi kilumbu yankaka yandi monisaka nkutu nde yandi kesepelaka na malongi ya Bambangi ya Yehowa. Maria ketuba nde: “Yandi vandaka bakala mosi ya mbote kibeni, yandi swaswanaka mpenza ti bakala na munu.” Ntama mingi ve, Maria ti nduku ya bakala na yandi ya kisalu kumaka kuzolana. Yandi yindulaka mutindu yai: “Mu mesala ve bizumba, nkutu bakala yango kesepela na Biblia. Ziku mu lenda sadisa yandi.”

6 Kansi, na ntwala nde zola yina kunata yandi na kusala bizumba, Maria kubakisaka nde yandi vandaka na kigonsa. (Galatia 5:19-21; Efezo 4:19) Yandi kumaka kubakisa mambu mbote mpi yandi sungikaka dyambu yango. Mambu yai kukuminaka Maria kemonisa nde ‘ntima ya muntu me fulukaka na luvunu; yo ke na maladi mingi, mpila ya kubelula yo kele ve.’ (Yeremia 17:9) Biblia kelongisila beto na ‘kukeba mbote-mbote ntima’ na beto kuluta bima yonso yankaka. (Bingana 4:23) Inki mutindu beto lenda sala yo?

‘Muntu ya Mayele Ketinaka’

7. Kana muntu kesadisa mpangi yina kekutana ti mambu ya mpasi na makwela na yandi, inki bandongisila lenda tanina yandi?

7 Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Konso muntu yina ke banzaka nde yandi kele ya kutelama, yandi keba; mbaimbai yandi ta bwa.” (1 Korinto 10:12) Mpi Bingana 22:3 ketuba nde: “Muntu ya mayele kana yandi mona mpasi ke kwisa, yandi fweti tina yo; kansi zoba ke tinaka ve, yandi ke kotaka kaka na mpasi.” Na kisika ya kuditudila ntima mpi kuyindula nde, ‘Ata kima mosi ve takumina munu,’ yo tavanda mbote na kutadila na ntwala mutindu dyambu mosi lenda natila beto mpasi, mpi kutina yo. Mu mbandu, kana nge kele bakala, kupesa ve nzila nde nkento mosi ya kekutana ti bampasi ya ngolo na makwela na yandi kuzabisa nge ntangu yonso maswekamu na yandi. Mpi kana nge kele nkento, kupesa ve nzila nde bakala mosi kuzabisa nge maswekamu na yandi. (Bingana 11:14) Songa bakala to nkento yango nde kana yandi kele na makambu, yo kele mbote nde yandi solula ti nkwelani na yandi, ti Mukristu mosi ya kuyela yina kezola nde makwela na bo kununga (kana yandi kele bakala, yandi fwete solula ti mpangi-bakala mosi, kana yandi kele nkento yandi songa yo na mpangi-nkento), to ti bankuluntu. (Tito 2:3, 4) Bankuluntu yina kele na mabundu ya Bambangi ya Yehowa kepesaka mbandu ya mbote na dyambu yai. Kana nkuluntu kezola kusolula na kingenga ti mpangi-nkento mosi, yandi fwete sala yo na kisika ya bantu yonso, mu mbandu na Nzo ya Kimfumu.

8. Beto fwete keba na nki na kisika ya beto kesalaka?

8 Na kisika ya nge kesalaka mpi na bisika yankaka, keba na mambu yina lenda sala nde nge yedisa kinduku ya ngolo kibeni ti bakala to nkento yina nge kesala ti yandi. Mu mbandu, kana kisalu memana, kusala bangunga ya ngika kumosi ti bakala to nkento yina kele ve nkwelani na nge lenda nata na mpukumuna. Kana nge mekwelaka, nge fwete monisa na kutuba mpi na bikalulu na nge nde nge kele ve na mpusa ya kuzolana ti muntu yankaka. Sambu nge kele nsadi ya Nzambi, nge fwete buya kusala flirt to kulwata mpi kuyidika nitu na mutindu ya mbi sambu na kubenda ve dikebi ya babakala to ya bankento yankaka kukonda mfunu. (1 Timoteo 4:8; 6:11; 1 Piere 3:3, 4) Kana nge tula bafoto ya bakala to nkento na nge ti ya bana na nge na kisika ya nge kesalaka, yo tayibusaka nge ti bantu yankaka nde nge kebakaka dibuta na nge na valere. Baka lukanu ya kusyamisa ve ata fyoti muntu yina kele ve nkwelani na nge na kukuma kuzola nge, mpi nkutu kupesa yandi ve nzila ya kusala yo.​—Yobi 31:1.

“Mona Kiese ti Nkento ya Nge Ke Zolaka”

9. Monisa mutindu mambu kesalamaka sambu muntu kukuma kuzola bakala to nkento yankaka yina kele ve nkwelani na yandi.

9 Sambu na kukeba ntima, yo kelombaka kaka ve kutina mambu yina kele kigonsa. Kana nkwelani mosi mekuma kusepela na bakala to nkento yankaka, yo lenda vanda kidimbu ya kemonisa nde bakala to nkento ketula ve dikebi na bampusa ya nkwelani na yandi. Yo lenda vanda nde bakala ketudila ve nkento na yandi dikebi mbala na mbala, to nkento ketonga bakala na yandi ntangu yonso. Ebuna, na mbala mosi nkwelani mosi lenda kuma kumona nde muntu yankaka ya yandi kutanaka ti yandi na kisalu to nkutu na dibundu ya Bukristu, kele ti bikalulu yina nkwelani na yandi kele na yo ve. Ntama mingi ve, bo lenda kuma kuzolana, mpi kinduku yina ya mpa ketomaka kibeni. Mutindu mambu yai kesalamaka kemonisa bukyeleka yai ya Biblia ketuba nde: “Kana bo me benda muntu na kusala mbi, tuba nde nzala na yandi mosi ya mbi me benda yandi ti me kanga yandi.”​—Yakobo 1:14.

10. Inki mutindu bankwelani lenda kumisa bangwisana ya makwela na bo ngolo?

10 Na kisika ya kusosa nkento to bakala yankaka sambu na kulungisa bampusa na bo, yo vanda bampusa ya zola, ya kinduku, to ya lusadisu na bantangu ya mpasi, bankwelani fwete sala kikesa sambu na kukumisa bangwisana na bo ngolo. Yo yina, salaka mambu kumosi ti nkwelani na nge, mpi vanda mpenza penepene ti yandi. Yindulula mambu yina kusalaka nde nge zola yandi. Meka kuyibuka kyese yina nge vandaka na yo sambu na nkwelani na nge na ntwala nde beno kwelana. Yindula bantangu ya mbote ya beno vandaka kulutisa kumosi. Samba Nzambi sambu na dyambu ya keyangisa beno. Muyimbi-bankunga kubondilaka Yehowa nde: “Nzambi, yingisa mono ntima ya mpembe, yidika yo, yo kuma ya mpa ti ya kikesa.” (Nkunga 51:12) Na “ntangu nge ke zinga luzingu yai ya mpamba ya Nzambi me pesaka nge awa na nsi-ntoto,” baka lukanu ya kumona “kiese ti nkento ya nge ke zolaka.”​—Longi 9:9.

11. Inki kele mfunu ya nzayilu, mayele, mpi luswasukusu na makwela?

11 Beto fwete vila ve nde, sambu na kukumisa bangwisana ya makwela ngolo, beto kele na mfunu ya nzayilu, mayele, mpi luswasukusu. Bingana 24:3, 4 ketuba nde: “Nzo ti bafondasio na yo bo ke tungaka yo na mayele; yo ta fuluka mpi na bima ya ntalu ti ya kitoko kana mayele kele.” Bikalulu bonso zola, kwikama, kutina Nzambi boma, mpi lukwikulu, kele na kati ya bima ya ntalu ya beto lenda kuta na dibuta mosi ya kyese. Yo kelombaka kuvanda ti nzayilu ya Nzambi sambu na kuvanda ti bikalulu yai. Yo yina, bankwelani fwete vanda balongoki ya ngolo ya Biblia. Ebuna, inki kele mfunu ya mayele ti luswasukusu? Yo kelombaka mayele, to kikalulu ya kusadila nzayilu ya Biblia, sambu na kununga kunwana ti mambu ya beto kekutanaka ti yo konso kilumbu. Bakala to nkento yina kele ti luswasukusu kebakisaka mabanza ti mawi ya nkwelani na yandi. (Bingana 20:5) Na nzila ya Salomo, Yehowa ketuba mutindu yai, “mwana na mono, wa mayele na mono” mpi tula dikebi na luswasukusu na mono.​—Bingana 5:1.

Na Ntangu ya “Mpasi”

12. Sambu na nki yo kele ve dyambu ya kuyituka kana bankwelani kekutana ti bampasi?

12 Makambu kebasikaka na makwela yonso. Nkutu, Biblia ketuba nde babakala ti bankento yina mekwelaka ta “mona mpasi” na nitu na bo. (1 Korinto 7:28) Basusi, maladi, mbangika, mpi mambu yankaka lenda kotisa mavwanga na makwela. Kansi, na ntangu makambu kebasikaka, yo kele mfunu nde beno sosa kuyidika yo kumosi, sambu beno kele bankwelani ya kwikama ya kezola kusepedisa Yehowa.

13. Na nki mambu bakala ti nkento fwete kuditadila?

13 Ebuna inki bankwelani lenda sala kana bampasi ya bo kekutana ti yo kekatuka na mutindu ya bo kekudisadila mambu? Sambu na kuyidika mambu yango, yo kelomba kusala kikesa. Mu mbandu, yo lenda vanda nde kutuba ya mbi mekotaka malembemalembe na makwela na bo mpi mekumaka kikalulu na bo. (Bingana 12:18) Mutindu beto tubilaka yo na disolo yina meluta, yo lenda vanda ti malanda ya mbi kibeni. Kingana mosi ya Biblia ketuba nde: “Mbote nkutu na kuzinga na ntoto ya zelo na zelo, kansi mbote ve na kuvanda nzo mosi na nkento yina kele makelele ti makasi-makasi.” (Bingana 21:19) Kana nge kele nkento na makwela ya mutindu yai, kudiyula nde, ‘Keti bikalulu na munu kesala nde bakala na munu kuzola ve kulutisa ntangu ti munu?’ Biblia kesonga babakala nde bo landa na ‘kuzola bankento na bo, bo wila bo makasi ve.’ (Kolosai 3:19) Kana nge kele bakala ya mekwelaka, kudiyula nde: ‘Keti bikalulu na munu ya mbi kepusa nkento na munu na kusosa kuzola bakala yankaka?’ Ya kyeleka, ata kikuma mosi ve kepesa muntu nswa ya kusala bizumba. Kansi, sambu dyambu yai ya mpasi lenda salama, bankwelani fwete solula dyambu yango na masonga yonso.

14, 15. Sambu na nki kusosa bakala to nkento yankaka kele ve mutindu ya mbote ya kuyidika makambu ya kebasikaka na makwela?

14 Kusosa bakala to nkento yankaka kele ve mutindu ya mbote ya kuyidika makambu ya kebasikaka na makwela. Keti kusala mutindu yina lenda sadisa muntu na kusala makwela ya mpa mpi ya mbote? Bantu yankaka keyindulaka mutindu yina. Nkutu, bo kekudinungisaka nde: ‘Yandi [bakala to nkento yina] kele ti bikalulu yina mu kezolaka mpenza nde nkwelani na munu kuvanda na yo.’ Kansi, kuyindula mutindu yina kele luvunu, sambu konso muntu yina keyambula nkwelani na yandi to kesyamisa nge na kuyambula nkwelani na nge, kezitisa ve ata fyoti busantu ya makwela. Yo kele kukonda mayele na kuyindula nde kinduku yina tasadisa bo na kuvanda na makwela ya mbote.

15 Maria, ya beto tubilaka na luyantiku, kuyindulaka mbote na malanda ya mambu ya yandi zolaka kusala. Yo lendaka kusala nde yandi ti bantu yankaka kuvidisa kundimama na Nzambi. (Galatia 6:7) Yandi ketuba nde: “Ntangu mu yantikaka kutadila mawi yina mu vandaka na yo sambu na nduku ya bakala na munu ya kisalu, mu bakisaka nde kana mpila kuvandaka sambu bakala yango kulonguka kyeleka, mu vandaka kukanga yandi nzila ya kulonguka kyeleka yango. Mu bakisaka nde mambi ya mu zolaka kusala zolaka kuvanda na bupusi ya mbi na bantu yonso yina dyambu yai ketadila, mpi mu zolaka kupesa bantu yankaka mpasi!”​—2 Korinto 6:3.

Kikuma ya Kuluta Mfunu

16. Tanga mwa malanda ya mansoni.

16 Biblia kekebisa beto nde: “Munoko ya nkento ya nkaka lenda vanda sukadi bonso bwiki, kutuba na yandi butesi bonso mafuta, kansi kana mambu yonso me mana, yandi ta bikila nge kima ve, kaka ndudi ti mpasi.” (Bingana 5:3, 4) Malanda ya mansoni kevandaka mpasi kibeni mpi yo lenda nata na lufwa. Na kati ya malanda yango, beto lenda tanga kansansa yina ketungisama, bamaladi ya kesambukilaka na kuvukisa nitu, mpi mpasi ya ngolo yina nkwelani ya muntu ya mesala mansoni tawa. Yai kele bikuma ya fwete pusa beto na kubuya kusala mambu yina lenda nata beto na bizumba.

17. Inki kele kikuma ya kuluta mfunu ya fwete pusa beto na kusala ve bizumba?

17 Kikuma ya kuluta mfunu ya fwete pusa beto na kusala ve bizumba kele nde Yehowa, Muntu ya mesalaka ngidika ya makwela mpi ya mepesaka ngolo ya kuvukisa nitu, mebuyisaka bizumba. Na nzila ya profete Malashi, yandi tubaka nde: “Mono ta kwisa kusambisa beno; mono ta kwisa kusambisa na mbala mosi bantu yina ke salaka” bizumba. (Malashi 3:5) Sambu na yina metala mambu yina Yehowa kemonaka, Bingana 5:21 ketuba nde: “Mfumu Nzambi ke monaka mambu yonso ya nge ke salaka; konso kisika ya nge ke kwenda, yandi ke tala nge.” Ya kyeleka, “bima yonso ke monikaka pwelele, ya kukonda kubumbana, na meso na yandi.” (Baebreo 4:13) Yo yina, kikuma ya kuluta mfunu ya fwete sadisa beto na kubuya kusala bizumba kele kuzaba nde, ata beto mesala bizumba na kinsweki kibeni mpi ata yo kele ti malanda ya mingi mpenza ve, dyambu yai kebebisaka bangwisana na beto ti Yehowa.

18, 19. Inki dilongi beto kebaka na mambu yina Yozefi kukutanaka na yo ti nkento ya Potifare?

18 Mbandu ya Yozefi, mwana ya Yakobi, kemonisa nde mpusa ya kuvanda ti kinduku ya ngolo ti Yehowa kele kikuma ya kuluta nene ya fwete pusa beto na kutina bizumba. Potifare, mfumu mosi ya basoda ya ntotila Farao, kusepelaka na Yozefi mingi kibeni, ebuna yandi tulaka Yozefi mfumu na nzo na yandi. Dyaka, Yozefi kuvandaka “mwana-bakala mosi ya kitoko mpenza,” nkutu nkento ya Potifare kubakisaka dyambu yai. Konso kilumbu, yandi vandaka kulomba Yozefi na kulala ti yandi, kansi Yozefi vandaka kubuya. Inki kusadisaka Yozefi na kununga bampukumuna ya nkento yina? Biblia kesonga beto nde: “Yozefi buyaka ka yandi nde: ‘Mfumu na mono . . . me bumbilaka mono kima ve, kaka nge nkento na yandi. Nki mutindu mono lenda sala mambu ya mbi mutindu yai? Nki mutindu mono lenda sala masumu na Nzambi?’”​—Kuyantika 39:1-12.

19 Yozefi, yina kuvandaka mekwela ntete ve, kutaninaka kikalulu na yandi ya bunkente na mutindu yandi buyaka kuvukisa nitu ti nkento ya ngani. Bingana 5:15 ketuba na babakala yina mekwelaka nde: “Nkento na nge kele bonso nto ya masa ya kitoko, nwa kaka na nto yai.” Keba na kuyantika kusepela ti muntu yina kele ve nkwelani na nge ata nge kele ve ti lukanu ya kusala yo. Sala kikesa sambu na kukumisa zola ya makwela na nge ngolo mpi sambu na kumanisa makambu yonso yina beno kekutana ti yo na makwela. Kuluta, “mona kiese na kuzinga na nkento ya nge kwelaka na kileki.”​—Bingana 5:18.

Inki Mambu Nge Melonguka?

• Inki mutindu Mukristu mosi lenda kuma kusepela ti muntu yina kele ve nkwelani na yandi kukonda kukana?

• Inki mambu Mukristu lenda sala sambu yandi kuma ve kuzola muntu yankaka ya kele ve nkwelani na yandi?

• Inki bankwelani fwete sala na ntangu bo kekutana ti makambu?

• Inki kele kikuma ya kuluta nene ya fwete pusa bankwelani na kusala ve bizumba?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 12]

Kisika ya kisalu lenda kuma kisika ya kusala kimakangu ti banduku ya kisalu