Bandongisila ya “Bantu ya Mayele” Kemanaka Ngala

NA INZA ya bubu, bantu yina kevandaka ti dibaku ya kusadila ordinatere lenda sosa na Internet bandongisila ya kusansa bana, mpi na mbala mosi bo lenda mona bisika mingi mpenza kuluta bamilio 26 ya ketubila dyambu yai. Kana nge baka kaka munuta mosi sambu na kutala mpi kutanga bisika yina yonso, bamvula mingi taluta na ntwala nkutu nge manisa na kutanga yo.

Na wapi bibuti vandaka kusosa bandongisila na ntangu badoktere yina kesansaka bana ya fyoti, bantu yina kelongukaka bikalulu ya bana, mpi Internet kuvandaka ve? Mbala mingi bo vandaka kusosa yo na bantu ya kikanda na bo. Bamama, batata, batata-nkento, ti bangwashi kuvandaka ya kuyilama sambu na kupesa bibuti lutwadisu, mbongo, mpi lusadisu sambu na kubikala ti bana. Kansi na bansi mingi, bantu mingi kekatukaka na babwala sambu na kwenda kuzinga na bambanza, ebuna kuna bangwisana ya mutindu yai kevandaka ve. Bubu yai, mbala mingi bamama ti batata kelungisaka mukumba na bo ya kusansa bana kaka bo mosi.

Yai kele kikuma ya kesalaka nde bimvuka yina kebikalaka ti bana ntangu bibuti kele na bisalu mekumaka mingi bubu yai. Kikuma yankaka kele nde bantu mingi kendimaka nde bantu ya siansi lenda pesa bandongisila ya mbote. Penepene na nsuka ya mvu 1800, bantu mingi ya Amerika vandaka kundima dezia nde siansi lenda sadisa na kutomisa mambu yonso ya luzingu ya bantu, yika mpi mambu ya metala kusansa bana. Yo yina, ntangu kimvuka mosi ya bamama ya Amerika kutubaka pwelele na 1899 nde “bibuti kekuka ve na kusansa bana,” bantu mingi ya “siansi” kumonanaka nswalu sambu na kupesa lusadisu. Bo silaka nde bo tasadisa bamama ti batata yina kemona mpasi na kusansa bana na bo.

Kusosa Bandongisila na Mikanda

Kansi, inki mambu bantu yai ya siansi melungisaka? Keti bubu yai bibuti kevandaka dyaka ve na susi, mpi kevandaka ya kuyilama mbote sambu na kusansa bana na bo kuluta bibuti ya bamvula meluta? Na kutadila nsosa mosi ya bo salaka na Angleterre, mvutu kele nde ve. Nsosa yango kumonisaka nde bibuti kiteso ya 35 na kati ya nkama mosi yina kele ti bana ya fyoti kesosaka kaka bandongisila ya bo lenda tudila ntima. Bibuti yankaka kemona nde nsola mosi kaka ya bo fwete sala kele kulanda bangindu na bo mosi.

Na mukanda na yandi yina ketubila bandongisila ya kusansa bana, Ann Hulbert ketubila mambu yina mikanda ya siansi ketubaka na yina metala kusansa bana. Yandi mosi mama ya bana zole, Ann Hulbert ketuba nde bantu ya siansi kusengumunaka mambu fyoti mpamba ya mbote na bansosa. Mbala mingi bandongisila na bo kekatukaka na mambu ya bo kekutanaka na yo na luzingu, kansi na bansosa ya siansi ve. Kana bubu yai beto tadila mambu ya ntama, yo kemonana nde mambu mingi ya bo sonikaka kuvandaka mbote kaka sambu na ntangu fyoti, bangindu na yo vandaka kuwakana ve, mpi bantangu yankaka yo vandaka ya mbi.

Dyambu yai mebika bibuti na nki situasio? Ya kyeleka, kuluta ntangu ya ntama, bibuti mingi kezaba dyaka ve mambu ya bo fwete sala, sambu bo kezwa bandongisila ti bangindu mingi ya kuswaswana. Kansi, bibuti yonso ve kekudiwa nde bo mekonda lutwadisu. Mutindu disolo ya kelanda tamonisa yo, bibuti mingi na inza ya mvimba kebaka mambote na nto ya ntama ya mayele yina kevandaka tii bubu yai nto ya bandongisila ya mbote.