Keti Nge Ketadilaka Bima ya Santu Mutindu Yehowa Ketadilaka yo?

‘Beno keba, ata muntu mosi ve lenda sala pite to kukonda kuzitisa bima ya santu.’​—BAEBREO 12:15, 16.

1. Inki nkadilu ya kemonana ntangu yai yina bansadi ya Yehowa kemonisaka ve?

MBALA mingi bantu ya inza ya mvimba ketulaka ve dikebi na bima ya santu. Edgar Morin, muntu mosi ya insi ya France yina kelongukaka luzingu ya bantu kutubaka nde: “Mambu yonso yina kepesaka minsiku ya bikalulu ya mbote, disongidila, Nzambi, lugangu, nsi ya muntu mebutukaka, masolo ya luzingu ya bantu, mpi mayele ya kuyindula mekumaka bima ya mpamba. . . . Bantu mekumaka kupona bansiku yina bo mosi kezolaka kuzitisa.” Nkadilu yai kemonisa “mpeve ya ntangu yai,” to ‘mpeve yina keyalaka bantu yina kelemfukaka ve na Nzambi.’ (1 Korinto 2:12; Efezo 2:2) Bantu yina mekudipesaka na Yehowa mpi kelemfukaka na luzolo yonso na kimfumu na yandi kemonisaka ve mpeve yina ya kukonda kuzitisa bima ya santu. (Roma 12:1, 2) Kansi, bo kebakisaka nde bima ya santu kele ti kisika ya mfunu na lusambu ya Yehowa. Inki bima fwete vanda ya santu na luzingu na beto? Disolo yai tatubila bima tanu yina kele ya santu na bansadi yonso ya Nzambi. Disolo ya kelanda tatubila mingimingi busantu ya balukutakanu na beto ya Bukristu. Kansi, ngogo “santu” ketendula mpenza inki?

2, 3. (a) Inki mutindu Masonuku kebenda dikebi na busantu ya Yehowa? (b) Inki mutindu beto fwete tadila zina ya Yehowa bonso kima mosi ya santu?

² Ngogo ya Kiebreo yina Biblia mesadila awa nde “santu” kepesa dibanza ya kutula na kingenga. Na mambu ya lusambu, ngogo “santu” ketubilaka kima yina bo mekatula na kati ya bima yankaka sambu na kusadila yo na mutindu ya santu. Yehowa kele santu na mambu yonso. Biblia kebinga yandi “Muntu ya Kuluta Santu.” (Bingana 9:10; 30:3, NW) Na Izraele ya ntama, nganga-Nzambi ya nene vandaka kukangisa kima mosi ya wolo na ntwala ya mpu bonso dibaya ya kusonika nde “Busantu kele ya Yehowa.” (Kubasika 28:36, 37, NW) Masonuku kemonisa nde basherube ti baserafe metelama na nzyunga ya kiti ya kimfumu ya Yehowa mpi ketuba na ndinga ya ngolo nde: “Santu, santu, Yehowa kele santu.” (Yezaya 6:2, 3, NW; Kusonga 4:6-8) Mutindu bo mevutukila ngogo “santu” mbala tatu kemonisa nde Yehowa kele santu mpi bunkete na kiteso mosi ya kuluta mpenza. Yandi kele Nto ya busantu yonso.

³ Zina ya Yehowa kele ya santu. Muyimbi-bankunga kutubaka nde: “Konso muntu fweti kumisa zina na yandi ya nene ti ya lukumu. [Yo kele santu, NW].” (Nkunga 99:3) Yezu kulongaka beto na kusamba nde: “Tata na beto kele na zulu, zina na nge ya santu kuvanda ya lukumu.” (Matayo 6:9) Maria, yina kuvandaka mama ya Yezu, kutubaka nde: “Mono ke pesa Mfumu Nzambi lukumu na ntima na mono. Nzambi me sala mambu ya nene sambu na mono. Zina na yandi kele ya santu mpenza.” (Luka 1:46, 49) Mutindu beto kele bansadi ya Yehowa, beto kebakaka zina na yandi bonso kima mosi ya santu mpi kebuyaka kusala konso kima yina lenda fingisa zina yina. Dyaka, beto ketadilaka busantu mutindu Yehowa ketadilaka yo, disongidila, bima ya yandi kebakaka nde yo kele santu, beto mpi ketadilaka yo ya santu.​—Amosi 5:14, 15.

 Sambu na nki Beto Kezitisaka Yezu Mingi?

4. Sambu na nki Biblia kebinga Yezu nde “muntu ya santu”?

⁴ Sambu yandi kele ‘mwana mosi kaka’ ya Yehowa, Nzambi ya santu, Yezu kugangamaka santu. (Yoane 1:14; Kolosai 1:15; Baebreo 1:1-3) Yo yina, Biblia kebingaka yandi ‘muntu ya santu yina me katukaka na Nzambi.’ (Yoane 6:69) Yandi vandaka kaka santu ata ntangu yandi kwisaka kubutuka na ntoto, sambu Maria kubutaka yandi na ngolo ya mpeve santu. Wanzyo kutubilaka Maria nde: “Mpeve ya Nzambi ta kwisa kulumuka na zulu na nge; . . . mwana yina ta butuka bo ta binga yandi muntu ya santu ti Mwana-Nzambi.” (Luka 1:35) Na kisambu ya bo salaka na Yehowa, Bakristu ya Yeruzalemi kubingaka Yezu mbala zole nde ‘muntu na nge ya santu ya kesadilaka nge.’​—Bisalu 4:27, 30.

5. Inki kisalu ya santu Yezu kusalaka na ntoto, mpi sambu na nki menga na yandi kele ya kuluta ntalu?

⁵ Yezu kuvandaka na kisalu mosi ya santu ya kusala na ntoto. Ntangu yandi bakaka mbotika na mvu 29 T.B., Yehowa kupakulaka yandi mafuta bonso Nganga-Nzambi ya Nene ya tempelo na yandi ya kimpeve. (Luka 3:21, 22; Baebreo 7:26; 8:1, 2) Dyaka, yo lombaka nde yandi fwa lufwa mosi ya kimenga. Menga na yandi yina kutyamukaka zolaka kupesa nkudulu yina lendaka kugulusa bantu ya masumu. (Matayo 20:28; Baebreo 9:14) Yo yina, beto ketadilaka menga ya Yezu bonso kima mosi ya santu, “ya kuluta ntalu.”​—1 Piere 1:19.

6. Inki kele nkadilu na beto na meso ya Yezu Kristu, mpi sambu na inki?

⁶ Sambu na kumonisa nde beto kezitisaka mingi Yezu Kristu yina kele Ntotila mpi Nganga-Nzambi na beto ya Nene, ntumwa Polo kusonikaka nde: “Nzambi tombulaka [Mwana na] yandi na kati ya zulu mpenza, ebuna yandi pesaka yandi zina mosi ya kuluta bazina yonso na mfunu; mpidina, kana bo tuba zina ya Yesu, bantu yonso yina kele na zulu, to awa na ntoto, to na nsi ya ntoto, bo ta fukama na mabolongo na bo, bo yonso ta ndima mpenza nde Yesu Kristo kele Mfumu, sambu na kupesa Tata Nzambi lukumu.” (Filipi 2:9-11) Beto kemonisaka nde beto ketadilaka bima ya santu mutindu Yehowa ketadilaka yo ntangu beto kelemfukaka na kyese yonso na Yezu Kristu yina kele Mfumu, Ntotila na beto ya keyala, mpi Ntu ya dibundu ya Bukristu.​—Matayo 23:10; Kolosai 1:18.

7. Inki mutindu beto kemonisaka bulemfu na beto na Kristu?

⁷ Kulemfuka na Kristu kelombaka mpi kuzitisa bantu yina yandi kesadila ntangu yai sambu na kutwadisa kisalu na yandi. Beto fwete ndima mukumba ya Bakristu bapakulami yina kele na Nto-Kimvuka ti ya bankuluntu yina bo keponaka na bafiliale, ba distrike, banzyunga, mpi na mabundu nde yo kele mukumba ya santu. Yo yina, yo kelombaka nde beto zitisa mpenza ngidika yai mpi kulemfukila yo.​—Baebreo 13:7, 17.

Bantu ya Santu

8, 9. (a) Na nki mutindu bantu ya Izraele kuvandaka bantu ya santu? (b) Inki mutindu Yehowa kusadisaka bantu ya Izraele na kubakisa mfunu ya minsiku ya busantu?

⁸ Yehowa kusalaka kuwakana ti bantu ya Izraele. Kuwakana yango kupesaka dikanda yina ya mpa kiyeka ya nene. Yandi santisaka bo, to kutulaka bo na kingenga. Yehowa kusongaka bo nde: “Beno fweti vanda bantu [ya santu], sambu mono Mfumu Nzambi kele [muntu ya santu]. Mono katulaka beno na kati ya bantu ya nkaka sambu beno vanda bantu na mono mosi.”​—Levi 19:2; 20:26.

 ⁹ Kaka na luyantiku mpenza ya dikanda ya Izraele, Yehowa kusadisaka bo na kubakisa mfunu ya minsiku ya busantu. Yo vandaka nkutu nsiku na kukwenda penepene ya ngumba kisika Nzambi kupesaka bo Bansiku Kumi. Konso muntu yina vandaka kusala yo, bo vandaka kufwa yandi. Yo yina, bo vandaka kutadila Ngumba ya Sinai bonso kisika ya santu. (Kubasika 19:12, 23) Bo vandaka kutadila mpi kinganga-Nzambi, tabernakle ti bisadilu na yo bonso bima ya santu. (Kubasika 30:26-30) Mambu kesalama nki mutindu na dibundu ya Bukristu?

10, 11. Sambu na nki beto lenda tuba nde dibundu ya Bakristu bapakulami kele ya santu, mpi nki bupusi yo kevandaka ti yo na “mameme ya nkaka”?

¹⁰ Dibundu ya Bukristu ya bapakulami kevandaka santu na meso ya Yehowa. (1 Korinto 1:2) Ya kyeleka, Biblia kefwanisaka kimvuka ya mvimba ya Bakristu bapakulami ya kele na ntoto ti tempelo ya santu, ata bo kele ve tempelo ya nene ya kimpeve ya Yehowa. Yehowa kezingaka na tempelo yina na nsadisa ya mpeve santu na yandi. Ntumwa Polo kusonikaka nde: “[Yezu Kristu] muntu ke simbaka nzo yina ya mvimba, yandi ke sadisaka yo na kukula tii kuna yo ta kuma nzo-Nzambi sambu na [Yehowa]. Na kimvuka yina ya beno kele ti yandi, beno mpi ti bakristo ya nkaka, beno kele bonso nzo yina ya Nzambi ke tunga sambu yo kukuma nzo yina ya yandi lenda zinga na lusadisu ya mpeve na yandi.”​—Efezo 2:21, 22; 1 Piere 2:5, 9.

¹¹ Ntumwa Polo kusonikilaka dyaka Bakristu bapakulami nde: “Keti beno zaba nde beno kele nzo ya Nzambi, mpeve ya Nzambi mpi ke zingaka na kati na beno? . . . Nzo ya Nzambi kele ya santu. Ebuna beno, beno mosi kele nzo ya Nzambi.” (1 Korinto 3:16, 17) Yehowa ‘kezingaka’ na kati ya bapakulami mpi ‘ketambulaka ti bo’ na nsadisa ya mpeve na yandi. (2 Korinto 6:16) Yandi ketwadisaka ntangu yonso “mpika” na yandi ya kwikama. (Matayo 24:45-47) “Mameme ya nkaka” kesepelaka na dibaku ya bo mebakaka ya kuvukana ti kimvuka ya bapakulami yina kele “nzo ya Nzambi.”​—Yoane 10:16; Matayo 25:37-40.

Bima ya Santu na Luzingu na Beto ya Bukristu

12. Inki bima kele ya santu na luzingu na beto, mpi sambu na inki?

¹² Beto fwete yituka ve na kumona nde Bakristu ketadilaka bima mingi ya luzingu na bo bonso ya santu. Bangwisana na beto ti Yehowa kele kima mosi ya santu. (1 Bansangu 28:9; Nkunga 36:8) Bangwisana yango kele na valere mingi mpenza na mpila nde beto lenda bikisa ve ata kima to muntu mosi kubebisa yo. (2 Bansangu 15:2; Yakobo 4:7, 8) Kisambu kevandaka mfunu mingi mpi kesadisaka beto na kuvanda  ntangu yonso ti bangwisana ya ngolo ti Yehowa. Kisambu kuvandaka kima ya santu mpenza sambu na profete Daniele na mpila nde yandi yambulaka ve kikalulu na yandi ya kusamba Yehowa, ata ntangu luzingu na yandi kukumaka na kigonsa. (Daniele 6:7-11) Biblia kefwanisa “bisambu ya bantu ya Nzambi,” to Bakristu bapakulami, ti ndumbu yina bo vandaka kusadila na lusambu na tempelo. (Kusonga 5:8; 8:3, 4; Levi 16:12, 13) Kifwani yai kemonisa nde bisambu kele kima ya santu. Yai kele dibaku ya nene mpenza ya beto kevandaka na yo ya kusolula ti Mfumu ya luyalanganu! Ya kyeleka, kisambu kele kima ya santu na luzingu na beto!

13. Inki ngolo kele ya santu, mpi nki mutindu beto fwete pesa yo nzila na kusala na luzingu na beto?

¹³Mpeve santu kele ngolo mosi ya keyalaka luzingu ya Bakristu mpi bo ketadilaka yo bonso kima ya santu. Mpeve yango kele ngolo yina Yehowa kesadilaka, mpi mutindu yo kesalaka mambu ntangu yonso na kuwakana ti luzolo ya Nzambi ya santu, Biblia kebingaka yo nde “mpeve-santu.” (Yoane 14:26; Roma 1:4) Na nsadisa ya mpeve santu, Yehowa kepesaka Bambangi na yandi ngolo ya kusamuna nsangu ya mbote. (Bisalu 1:8; 4:31) Yehowa kepesaka mpeve na yandi na “bantu yina ke lemfukaka na yandi” mpi na bayina ‘kebikaka nde mpeve ya Nzambi kuyala luzingu na bo,’ kansi ve na bayina kelandaka bampusa ya kimuntu. (Bisalu 5:32; Galatia 5:16, 25; Roma 8:5-8) Ngolo yai kesadisaka Bakristu na kubuta “mbuma ya mpeve,” disongidila, bikalulu ya mbote ti “bisalu ya bikalulu ya santu mpi bisalu ya kukangama na Nzambi.” (Galatia 5:22, 23; 2 Piere 3:11, NW) Kana mpeve santu kele kima ya santu sambu na beto, beto tabuya kusala konso kima yina lenda monisa yo mawa, to kukanga nzila nde yo sala na luzingu na beto.​—Efezo 4:30.

14. Inki dibaku bapakulami ketadilaka nde yo kele kima ya santu, mpi nki mutindu mameme yankaka kevukanaka na dibaku yai?

¹⁴ Dibaku ya beto kevandaka na yo ya kunata zina ya Yehowa, Nzambi ya santu, mpi ya kuvanda Bambangi na yandi kele kima yankaka ya beto kebakaka bonso kima ya santu. (Yezaya 43:10-12, 15) Yehowa mekumisaka Bakristu bapakulami bantu ya kufwana mpenza “sambu na kuvanda baministre ya kuwakana ya mpa.” (2 Korinto 3:,5 6, NW) Yo yina, yandi mepesaka bo mukumba ya kulonga ‘nsangu ya mbote ya kimfumu’ mpi ya “kukumisa bantu yonso balonguki.” (Matayo 24:14; 28:19, 20) Bo kelungisaka mukumba yai na kwikama yonso, ebuna bantu mingi kendimaka nsangu yina mpi ketubilaka bapakulami na mutindu ya kifwani nde: “Beto ke zola kwenda ti beno sambu beto me wa nde Nzambi kele ti beno.” (Zakaria 8:23) Bantu yai kesalaka na kyese yonso na mutindu ya kimpeve bonso ‘bantu yina kesalaka bilanga’ sambu na “bantu yina ke sadilaka nzambi na beto.” Na mutindu yina, mameme yankaka kesadisaka mingi bapakulami na kusala kisalu na bo ya kusamuna na inza ya mvimba.​—Yezaya 61:5, 6.

15. Inki kisalu ntumwa Polo vandaka kutadila bonso ya santu, mpi sambu na nki beto mpi kevandaka ti mabanza ya mutindu mosi?

¹⁵ Mu mbandu, ntumwa Polo vandaka kutadila kisalu na yandi ya kusamuna nde yo vandaka kima ya santu. Yandi tubaka nde: “[Nzambi] pesaka mono kisalu yai ya kusadila Yesu Kristo na kati ya bantu yina kele Bayuda ve. Mono ke salaka kisalu ya [santu] sambu na kulonga nsangu ya mbote ya Nzambi.” (Roma 15:16) Ntangu yandi sonikilaka Bakristu ya Korinto, Polo kubingaka kisalu na yandi nde “kimvwama.” (2 Korinto 4:1, 7) Na nsadisa ya kisalu na beto ya kusamuna, beto kezabisaka “mambu yina ya  Nzambi tubaka.” (1 Piere 4:11) Yo yina, yo vanda beto kele bapakulami to mameme yankaka, beto ketadilaka kisalu ya kuta kimbangi bonso dibaku mosi ya santu.

‘Beto Fweti Tula Ngolo na Kuvanda Mpenza Bantu ya Santu na Kuzitisaka Nzambi’

16. Inki tasadisa beto na kukonda kukuma bantu ya ‘kezitisaka ve’ bima ya santu?

¹⁶ Ntumwa Polo kukebisaka bampangi na yandi Bakristu nde yo kele mbi na “kukonda kuzitisa” bima ya santu. Kansi, yandi longisilaka bo na ‘kutula ngolo na kuzinga luzingu mosi ya kinzambi mpi na kukeba nde ata muntu mosi ve kukuma bonso kimenina ya bululu yina keyelaka ebuna ndikila na yo kepesaka bantu mingi mpasi.’ (Baebreo 12:14-16) Bangogo “kimenina ya bululu” mpi “ndikila” kemonisa nde ziku bantu fyoti na dibundu ya Bukristu vandaka kumona bifu na mutindu mambu vandaka kusalama. Mu mbandu, yo lenda vanda nde bo vandaka kundima ve mutindu Yehowa ketadilaka busantu na yina metala makwela to mfunu ya bikalulu ya mbote. (1 Tesalonika 4:3-7; Baebreo 13:4) To yo lenda vanda nde bo vandaka kusolula mpi kumwanga malongi ya luvunu, disongidila, “mambu yina ya kukonda mfunu, mambu yina kele ve na nzila ya lukwikilu,” yina bantu ya “me bikisaka mambu ya kieleka” vandaka kutuba.​—2 Timoteo 2:16-18.

17. Sambu na nki yo kelombaka nde bapakulami kusala ntangu yonso kikesa na kumonisa nde bo ketadilaka busantu mutindu Yehowa ketadilaka yo?

¹⁷ Polo kusonikilaka bampangi na yandi, bapakulami nde: ‘Beto fweti katula mambu yina yonso kenataka mbi na nitu na beto ti na ntima na beto, beto fweti tula ngolo na kuvanda mpenza bantu ya [santu] na kuzitisaka Nzambi.’ (2 Korinto 7:1) Bangogo yai kemonisa nde Bakristu bapakulami yina kele “bantu yina ya Nzambi solaka” fwete sala ntangu yonso kikesa sambu na kumonisa nde bo ketadilaka busantu na mambu yonso ya luzingu na bo mutindu Yehowa ketadilaka yo. (Baebreo 3:1) Mutindu mosi, ntumwa Piere kusyamisaka bampangi na yandi yina mebutukaka na mpeve nde: “Beno fweti lemfuka na Nzambi, kansi beno fweti landa ve nzala yina ya beno vandaka kulanda ntete, ntangu beno vandaka kubakisa mambu ve. Nzambi yina solaka beno, yandi kele muntu ya santu; bikalulu na beno fweti songa nde beno mpi beno kele bantu ya santu.”​—1 Piere 1:14, 15.

18, 19. (a) Inki mutindu ‘kibuka ya nene ya bantu’ kemonisaka nde bo ketadilaka bima ya santu mutindu Yehowa ketadilaka yo? (b) Inki mambu yankaka ya santu na luzingu na beto ya Bukristu yina beto tatadila na disolo yina kelanda?

¹⁸ Inki beto lenda tuba sambu na ‘kibuka ya nene ya bantu’ yina taguluka “na mpasi ya nene”? Bo mpi fwete monisa nde bo ketadilaka bima ya santu mutindu Yehowa ketadilaka yo. Mukanda ya Kusonga kemonisa nde bo kesadila Yehowa “kisalu ya santu” awa na ntoto na kibansala ya tempelo ya kimpeve. Bo kekwikilaka na kimenga ya nkudulu yina Biblia memonisa na mutindu mosi ya kifwani nde “bo meyobisa bamvwela na bo mpi bo mekumisa yo mpembe na menga ya Mwana ya Dimeme.” (Kusonga 7:9, 14, 15, NW) Dyambu yai kesalaka nde bo vanda bunkete na meso ya Yehowa mpi yo kepusaka bo na ‘kukatula mambu yina yonso kenataka mbi na nitu ti na ntima na bo, mpi kutula ngolo na kuvanda mpenza bantu ya [santu na kuzitisaka] Nzambi.’

¹⁹ Dyambu ya mfunu na luzingu ya Bakristu kele nde bo kevukanaka mbala na mbala sambu na kusamba Yehowa mpi kulonguka Ndinga na yandi. Yehowa ketadilaka balukutakanu ya bantu na yandi bonso kima mosi ya santu. Inki mutindu, mpi sambu na nki beto fwete tadila bima ya santu mutindu Yehowa ketadilaka yo? Beto tatadila ngyufula yai na disolo yina kelanda.

Mvutukila

• Inki nkadilu ya kele na inza kansi yina bansadi ya Yehowa kemonisaka ve?

• Sambu na nki Yehowa kele Nto ya bima yonso yina kele ya santu?

• Inki mutindu beto kemonisaka nde beto kezitisaka busantu ya Kristu?

• Inki bima ya beto fwete tadila nde yo kele ya santu na luzingu na beto?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

Na Izraele ya ntama, bantu vandaka kutadila kinganga-Nzambi, tabernakle, ti bisadilu na yo bonso bima ya santu

[Kifwanisu ya kele na lutiti 24]

Bakristu bapakulami yina kele na ntoto kele tempelo ya santu

[Bifwanisu ya kele na lutiti 25]

Kisambu ti kisalu na beto ya kusamuna kele mabaku ya santu