Monisa Lukwikilu na Nge na Mutindu na Nge ya Kuzinga

“Lukwikilu: . . . kana yo ke monika ve na mambu ya beto ke salaka, ebuna yo kele lukwikilu mosi ya kufwa.”​—YAKOBO 2:17.

1. Sambu na nki Bakristu ya ntete vandaka kutula dikebi na lukwikilu mpi na bisalu?

NA KIMVUKA, Bakristu ya ntete vandaka kumonisa lukwikilu na bo na mutindu bo vandaka kuzinga. Longoki Yakobo kulongisilaka Bakristu yonso nde: “Vanda basadi ya ndinga, ye bawi kaka ve.” Yandi yikaka nde: “Bonso nitu ya konda mpeve ikele ya kufwa, buna lukwikilu ya konda bisalu ikele ya kufwa mpe.” (Yakobo 1:22; 2:26, Luwawanu Yampa) Kiteso ya bamvula 35 na nima ya kusonika mambu yai, Bakristu mingi vandaka kaka kumonisa lukwikilu na bo na bisalu ya mbote. Kansi, yo ke mawa na kumona nde bankaka vandaka kusala yo ve. Yezu kusikisaka dibundu ya Simirne, kansi yandi tubilaka bampangi mingi ya dibundu ya Sarde nde: “Mono zaba mambu yonso ya nge ke salaka; mono zaba nde bantu ke banzaka nde nge ke na moyo, kisi nge kele ya kufwa.”​—Kusonga 2:8-11; 3:1.

2. Inki bangyufula Bakristu fwete kudiyula sambu na yina metala lukwikilu na bo?

² Yezu kusyamisaka Bakristu ya dibundu ya Sarde, mpi bantu yonso yina zolaka kutanga bangogo yango na nima, na kumonisa zola ya ntete ya bo vandaka na yo sambu na kyeleka mpi na kubakisa nde bo fwete vanda ntangu yonso na bangwisana ya mbote ti Nzambi. (Kusonga 3:2, 3) Konso muntu na kati na beto lenda kudiyula nde: ‘Inki mu lenda tuba sambu na bisalu na mono? Keti yo kemonisaka pwelele nde mu kesalaka yonso sambu na kumonisa lukwikilu na munu na mambu yonso ya mu kesalaka, ata na mambu yina ketadila mpenza ve kisalu ya kusamuna to balukutakanu ya dibundu?’ (Luka 16:10) Sambu na yina metala kumonisa lukwikilu, beto lenda tubila mambu mingi ya luzingu, kansi bika beto tadila kaka dyambu ya metala mwa bafeti ya beto kesalaka, yika mpi bafeti yina kesalamaka mbala mingi na nima ya makwela ya Bakristu.

Bafeti ya Fyoti

3. Inki kele dibanza ya Biblia sambu na yina metala kukwenda na bafeti?

³ Mingi na kati na beto kesepelaka kana bo binga beto na feti mosi ya Bakristu keyidikaka. Yehowa kele ‘Nzambi ya kiese,’ yina  kezolaka nde bansadi na yandi kuvanda na kyese. (1 Timoteo 1:11) Yandi pesaka Salomo ngolo ya kusonika kyeleka yai na Biblia: “Mono me ndima nde ya kieleka muntu fweti mona kiese, sambu kiese mosi mpamba ya yandi ke na yo na luzingu yai kele kudia, kunwa ti kumona kiese.” (Longi 3:1, 4, 13; 8:15) Beto kemonaka kyese ya mutindu yai na madya ya beto kedyaka na dibuta to na mwa bafeti yankaka ya fyoti ya bansambidi ya kyeleka.​—Yobi 1:4, 5, 18; Luka 10:38-42; 14:12-14.

4. Muntu yina kekudibongisa sambu na kusadisa feti fwete tadila inki?

⁴ Kana nge kekudibongisa sambu na kusadisa feti ya mutindu yina, nge fwete tadila na dikebi yonso mambu ya nge kekana na kusala, ata nge tabinga kaka bampangi Bakristu fyoti mpamba sambu beno kudya kumosi mpi kusolula. (Roma 12:13) Nge tazola nde ‘mambu yonso kusalama na nzila ya mbote,’ mpi yo twadisama na “mayele yina ke katukaka na zulu.” (1 Korinto 14:40; Yakobo 3:17) Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Ata beno ke dia ata beno ke nwa ata beno ke sala konso mambu ya nkaka - beno sala mambu yina yonso sambu na kupesa Nzambi lukumu. Beno monisa bantu ya nkaka nsoni ve na ntima.” (1 Korinto 10:31, 32) Inki mambu nge fwete tudila dikebi mingi? Kutadila mambu yango na ntwala tasadisa nge na kusala na mpila nde mambu yina nge ti bantu ya nge tabinga tasala kumonisa nde beno kesadilaka mambu ya beno kekwikilaka.​—Roma 12:2.

Feti Yango Tavanda nki Mutindu?

5. Sambu na nki muntu ya kesadisa feti fwete tula mpenza dikebi na kuzaba kana yandi tapesa bantu malafu to ve mpi kana yandi fwete tula miziki?

⁵ Bantu mingi ya kesadisaka bafeti kekudiyulaka kana bo fwete tula malafu to ve. Yo kelombaka ve malafu sambu feti kuvanda mbote. Yibuka nde Yezu kupesaka madya na kibuka ya nene yina kwisaka kuwidikila yandi. Yandi kumisaka mingi mampa ti bambisi. Disolo yango ketuba ve nde yandi pesaka bantu vinu na mutindu ya kuyituka, ata beto mezaba nde yandi vandaka na ngolo ya kusala yo. (Matayo 14:14-21) Kana nge baka lukanu ya kutula malafu na feti, sadila bukatikati sambu na kuzaba kiteso ya malafu yina nge tatula, mpi tula malafu ya sukadi sambu na bantu yina kezolaka yo. (1 Timoteo 3:2, 3, 8; 5:23; 1 Piere 4:3) Kumeka ve ata fyoti na kusala nde bantu kudiwa bonso nde nge kepusa bo na kunwa kima yina lenda tatika “bonso nioka ya makasi.” (Bingana 23:29-32) Inki beto lenda tuba sambu na yina metala miziki to bankunga? Kana nge tatula miziki na feti na nge, ntembe kele ve nde nge tapona bankunga na dikebi yonso mpi nge tatadila mutindu yo kebula mpi mambu yina miziki yango ketuba. (Kolosai 3:8; Yakobo 1:21) Bakristu mingi memonaka nde kutula bakaseti ya Bankunga ya Kimfumu to nkutu kuyimba yo kumosi kesadisaka na kulutisa ntangu ya mbote. (Efezo 5:19, 20) Tula mbala na mbala dikebi na volime ya miziki na mpila nde yo kangisa ve bantu nzila na kusolula mbote mpi yo yangisa ve bamfinangani na beno.​—Matayo 7:12.

6. Sambu na yina metala masolo to mambu yankaka, inki mutindu muntu yina kesadisa feti lenda monisa nde lukwikilu na yandi kele ya moyo?

⁶ Na bafeti yina bo kele kumosi, Bakristu lenda tubila mambu mingi, kutanga mwa mikanda na ndinga ya ngolo, to kuta baeksperiansi ya mbote.  Kana masolo kele dyaka ve ya mbote, na mayele yonso, mpangi yina mesadisa feti lenda vutula yo dyaka na nzila ya mbote. Yandi fwete zikisa mpi nde ata muntu mosi ve ketuba kukonda kubikila bankaka nzila. Kana yo kele mpidina, yandi lenda tuba na ndinga ya ngolo na mayele yonso mpi kulomba bantu yankaka na kutuba, ziku kulomba baleke na kubasisa disolo mosi yina talomba nde bantu kupesa bangindu ya kuswaswana. Ebuna, bantu yonso, yo vanda bambuta to baleke, tasepela na feti yango. Nge muntu ya kesadisa feti, kana nge twadisa yo na mayele mpi na mutindu mosi ya mbote, ‘kikalulu na nge ya bukatikati tazabana’ na bantu yina nge tabinga. (Filipi 4:5, NW) Bo tabakisa mpenza nde lukwikilu na nge kele ya moyo mpi yo kemonanaka na luzingu na nge ya mvimba.

Makwela mpi Bafeti ya Makwela

7. Sambu na nki yo kelomba kutadila mpenza mambu na dikebi kana nge kebongisa makwela mpi feti ya makwela?

⁷ Dibaku mosi ya sipesiali ya beto kesepelaka kele feti ya makwela. Bansadi ya ntama ya Nzambi, ata Yezu ti balongoki na yandi, kuvukanaka na luzolo yonso na dibaku ya kyese ya mutindu yai, yika mpi na bafeti yina bo vandaka kusala na nima na yo. (Kuyantika 29:21, 22; Yoane 2:1, 2) Kansi, mambu ya kesalama bubu yai kemonisa pwelele nde yo kelombaka bikesa mingi kibeni sambu na kusadisa bafeti ya makwela ya mbote mpi yina kemonisa bukatikati ya Bukristu. Ata mpidina, yo kele mambu ya bantu yonso kesalaka na luzingu mpi ya kepesaka Bakristu dibaku ya kumonisa lukwikilu na bo.

8, 9. Inki mutindu mambu ya bantu kesalaka na bafeti ya makwela mingi kendimisaka mambu ya beto ketanga na 1 Yoane 2:16, 17?

⁸ Bantu mingi yina mezaba ve minsiku ya Nzambi mpi yina ketudilaka yo ve dikebi kemonaka nde feti ya makwela kele kisika yina bantu kele na nswa ya kusala mambu mutindu bo mezola, to kisika yina bantu lenda kanga meso na mambu yonso ya lenda salama kuna. Zulunalu mosi ya Eropa kutubilaka mambu ya mwana-nkento mosi ya katukaka kukwela kutubaka sambu na makwela na yandi yina kufwananaka ti makwela ya ntotila: ‘Beto tambulaka na pusupusu yina bampunda iya vandaka kunata, bapusupusu 12 yina bampunda vandaka kutambusa kulandaka, ebuna pusupusu yankaka kuvandaka ti kibuka ya bantu ya vandaka kubula miziki. Na nima, beto dyaka madya ya ntomo, mpi beto landaka miziki ya mbote mpenza. Yo vandaka mbote kibeni. Kaka mutindu mu vandaka kuzola. Mu vandaka ntinu-nkento kilumbu yina.’

⁹ Ata mutindu bantu kesalaka bafeti ya makwela na bansi yonso kevandaka ve mutindu mosi, mawi ya mwana-nkento yai kendimisa mpenza mambu yai ya ntumwa Yoane kusonikaka nde: “Bima yai yonso kele awa na nsi-ntoto: bima yina ya nitu na beto ti meso na beto ke monaka nzala na yo ti bima yina ya beto ke tulaka lulendo sambu na yo, bima yai yonso ke katukaka na Tata Nzambi ve kansi yo ke katukaka awa na nsi-ntoto.” Keti nge keyindula nde Bakristu zole ya kuyela mpenza na kimpeve ya kezola kukwela lenda sala makwela ya mefwanana ti ya “ntotila” mpi kusadisa feti mosi ya nene kibeni, yina kele ti bima ya mutindu na mutindu mpi ya kitoko kuluta? Na kisika ya kuyindula mutindu yina, ntangu bo kebongisa makwela na bo, bo fwete tadila ndongisila yai: “Muntu yina ke salaka mambu yina ya Nzambi ke zolaka, yandi ke zingaka mvula na mvula.”​—1 Yoane 2:16, 17.

10. (a) Sambu na nki yo kele mfunu na kudibongisa sambu na kusala feti ya makwela ya kele ti bukatikati? (b) Inki mutindu bantu yina kezola kukwela fwete baka badesizio na yina metala bantu ya bo fwete binga?

¹⁰ Yo tavanda mbote nde Bakristu yina kezola kukwelana kuvanda na mabanza ya mbote mpi ti bukatikati, mpi Biblia lenda sadisa bo. Ata kilumbu ya makwela kele mfunu mingi, bo mezaba nde yo kele kaka luyantiku ya luzingu ya makwela ya Bakristu zole yina kele ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula. Bo kele ve ti mfunu ya kusala feti ya makwela ya nene-nene. Kana bo pona na kusala feti, bo tazola kutadila ntete ntalu ya mbongo yina feti yango talomba mpi mutindu ya feti yina bo kezola kusala. (Luka 14:28) Biblia kemonisa nde na luzingu na bo ya Bukristu, bakala muntu tavanda mfumu. (1 Korinto 11:3; Efezo 5:22, 23) Yo yina, bakala kele muntu ya ntetentete ya fwete bongisa feti ya makwela. Ya kyeleka, yandi fwete tadila kumosi ti fianse na yandi mambu bonso bantu yina bo tabinga to ntalu ya bantu yina bo lenda binga. Mpila lenda vanda ve ya kubinga banduku ti bampangi yonso. Yo yina, yo lenda lomba nde bo baka badesizio yankaka  na kudikulumusa yonso. Bo fwete tula ntima nde kana bo bingisa ve bampangi Bakristu yankaka, Bakristu yango tamona yo mbi ve mpi bo tawa ve makasi.​—Longi 7:9.

Direktere “ya Fete”

11. Inki lenda vanda kisalu ya direktere “ya fete” ya makwela?

¹¹ Kana bantu yina kekwela kezola kusala feti mpi kubingisa bantu, inki mutindu bo lenda zikisa nde feti yango tavanda ya lukumu? Banda bamvula mingi, Bambangi ya Yehowa mebakisaka nde yo kele mayele na kusadila dyambu yina bo ketubila na disolo ya feti ya makwela ya Kana yina Yezu kukwendaka. Na feti yango, bo vandaka ti direktere “ya fete,” yina kuvandaka mbala yankaka Mukristu mosi ya kuyela. (Yoane 2:9, 10) Mutindu mosi, bakala ya mayele tapona mpangi-bakala mosi ya kuyela na kimpeve sambu yandi vanda direktere ya feti. Direktere yango tasosa kuzaba mambu yina bakala kezola, ebuna kulanda mpenza mambu yango na ntwala mpi na ntangu feti kesalama.

12. Inki dyambu bakala fwete tadila sambu na yina metala malafu?

¹² Na kuwakana ti mambu ya beto metubila na paragrafe ya 5, bankwelani yankaka keponaka na kutula ve malafu na feti na bo ya makwela sambu na kupesa ve nzila nde bantu yina lenda sadila yo ve mbote kubebisa kyese na yo mpi kusala nde yo nunga ve. (Roma 13:13; 1 Korinto 5:11) Kansi, kana bo pona na kutula malafu, bakala fwete zikisa nde bo tapesa yo na bukatikati. Vinu kuvandaka na feti ya makwela yina Yezu kukwendaka na Kana, mpi yandi yikaka vinu ya mbote. Dyambu ya kebenda dikebi kele mambu yai ya direktere ya feti kutubaka: “Bantu yonso ke pesaka bantu ntete vinu ya kitoko; na nima, kana bantu me nwa mingi, bo kwisa kupesa bo vinu yina kele kitoko mingi ve. Kansi nge vandaka kubumba vinu ya kitoko tii ntangu yai!” (Yoane 2:10) Ya kyeleka, Yezu kusyamisaka ve bantu na kulauka malafu, sambu yandi vandaka kumona nde kulauka malafu kele mbi. (Luka 12:45, 46) Mutindu yandi yitukaka na kitoko ya vinu yina, direktere vandaka kumonisa pwelele nde yandi monaka dezia bafeti yankaka ya makwela yina bantu kulaukaka malafu. (Bisalu 2:15; 1 Tesalonika 5:7) Yo yina, bakala, kumosi ti Mukristu mosi ya bo ketudilaka ntima mpi yina bo tapona bonso direktere ya feti ya makwela, bo yonso zole fwete zikisa nde bantu yonso yina bo mebingisa kelanda ndongisila yai ya pwelele: “Beno kulauka malafu ve, mbaimbai beto ta kuma bantu ya pite.”​—Efezo 5:18; Bingana 20:1; Ozea 4:11.

13. Inki dyambu bantu yina kesadisa feti ya makwela fwete tadila kana bo tatula miziki, mpi sambu na inki?

¹³ Mutindu yo kesalamaka na bafeti yankaka, kana miziki tavanda, yo mefwana kutula dikebi na volime na yo sambu yo pesa bantu nzila ya kusolula mbote ti bankaka. Nkuluntu mosi kutubaka nde: “Kana mpimpa kezola kubwa, ntangu masolo kekumaka tiya to ntangu makinu keyantikaka, bantangu yankaka volime ya miziki kemataka. Ebuna miziki yina kuyantikaka kubula na nsi lenda kuma ngolo mpi kukanga bantu nzila ya kusolula. Feti ya makwela kepesaka bantu dibaku ya kusala kinduku ya mbote. Yo tavanda mawa kibeni kana miziki kubebisa dibaku yina!” Awa mpi, bakala ti direktere ya feti fwete baka mikumba na bo na maboko mpi kupesa ve nzila nde bantu ya kebula miziki (yo vanda na radio to bayina bo lenda bingisa na kuyimba na feti) kubaka kisika ya ntete na yina metala miziki ya bo fwete bula mpi volime na yo. Polo kusonikaka nde: “Na mambu yonso ya beno ke salaka ti ya beno ke tubaka, beno fweti sala yo na zina ya Mfumu Yesu.” (Kolosai 3:17) Ntangu bantu yina bankwelani kebingisa na feti ya makwela tavutuka na banzo na bo, bo fwete yibukaka mpenza nde miziki ya bo bulaka na feti yina kumonisaka mpenza nde bankwelani yango vandaka kusala mambu yonso na zina ya Yezu. Yo fwete vanda mpidina.

14. Inki Bakristu fwete yibuka na kyese yonso sambu na yina metala feti ya makwela?

¹⁴ Ya kyeleka, bantu keyibukaka ti kyese feti ya makwela yina bo meyidika mbote. Adami ti Edite, yina mekwelaka tuka bamvula 30, kutubaka mutindu yai sambu na feti ya makwela mosi: “Beto monaka mpenza nde yo vandaka feti ya Bakristu. Bo tulaka bankunga ya kukumisa Yehowa, kansi  bansaka yankaka ya mbote mpi kuvandaka. Makinu ti miziki kuvandaka ve na mfunu mingi. Yo vandaka feti mosi ya mbote mpi yo vandaka kupesa kyese. Mambu yonso kusalamaka na kuwakana ti minsiku ya Biblia.” Yo kele pwelele nde, kele ti mambu mingi yina nkento ti bakala yina kekwela lenda sala na feti na bo ya makwela sambu na kumonisa lukwikilu na bo na bisalu na bo.

Bakado ya Makwela

15. Inki bandongisila ya Biblia beto lenda sadila na yina metala bakado ya makwela?

¹⁵ Na bansi mingi, mbala mingi banduku ti bampangi kepesaka bantu yina mekwela bakado. Kana nge tasala mutindu yina, inki dyambu nge fwete vila ve? Kuvila ve mambu ya ntumwa Yoane kutubaka na yina metala “bima yina ya beto ke tulaka lulendo sambu na yo.” Yandi wakanisaka ve kifu yina ti Bakristu ya kemonisaka lukwikilu na bo na mambu ya bo kesalaka, kansi ti ‘nsi-ntoto yai ya’ keluta. (1 Yoane 2:16, 17) Na kutadila ndongisila ya kupemama ya Yoane, keti bantu ya mekwela fwete tanga bazina ya bantu yina mepesa bakado na ntwala ya bantu yonso? Bakristu ya Masedonia ti ya Akaya kupesaka bampangi ya Yeruzalemi makabu, kansi ata kisika mosi ve kemonisa nde bo tangaka bazina na bo na meso ya bantu yonso. (Roma 15:26) Bakristu mingi ya kepesaka bakado ya makwela tazola kubumba bazina na bo na kisika ya kubenda dikebi mingi na bo mosi. Yo yina, tadila dyaka ndongisila ya Yezu yina kele na Matayo 6:1-4.

16. Inki mutindu bantu yina mekwelana lenda buya kupesa bantu yankaka mpasi na ntima sambu na yina metala bakado ya makwela?

¹⁶ Kuzabisa bantu yonso bazina ya bantu yina mepesa makabu lenda basisa mpeve ya kutesana sambu na kusosa kuzaba nani mepesa kado ya kitoko to ya ntalu mingi. Yo yina, Bakristu ya mayele yina mekwela tabuya kikalulu ya kutanga bazina ya bantu yina mepesa bakado na meso ya bantu yonso. Kutanga bazina ya bantu yina mepesa bakado na meso ya bantu yonso lenda pesa nsoni na bantu yina kuvandaka ve mbala yankaka ti mwaye ya kupesa kado. (Galatia 5:26; 6:10) Ya kyeleka, yo kele ve mbi nde nkento ti bakala yina mekwela kuzaba zina ya muntu yina mepesa bo kado mosi buna. Ziku bantu yina kepesa kado lenda sonika zina na bo na mwa papie (to karti) mosi ya mefwana mpi kupesa yo kumosi ti kado, kansi bankwelani fwete tanga yo ve na meso ya bantu yonso. Na ntangu beto kesumba, kepesa, mpi kebaka bakado ya makwela, beto kele ti dibaku ya kumonisa nde lukwikilu na beto kele na bupusi na mambu ya beto kesalaka, ata na dyambu yai ya beto kesala na kinsweki.

17. Inki fwete vanda lukanu ya Bakristu sambu na yina metala lukwikilu mpi bisalu na bo?

¹⁷ Ntembe kele ve nde kumonisa lukwikilu na beto kelombaka kaka ve kuvanda ti bikalulu ya mbote, kukwenda na balukutakanu, mpi kusala kisalu ya kusamuna. bika nde konso muntu na kati na beto kuvanda ti lukwikilu ya moyo yina kele na bupusi na mambu yonso ya yandi kesala. Ee, beto lenda monisa lukwikilu na beto na ‘mambu ya mbote’ ya beto kesalaka, mpi na mambu yankaka ya luzingu yina beto mekatuka kutubila.​—Kusonga 3:2.

18. Inki mutindu beto lenda sadila bangogo ya Yoane 13:17 na bafeti ya makwela mpi bafeti yankaka?

¹⁸ Na nima ya kumonisa bantumwa na yandi ya kwikama mbandu ya mbote ya kudikulumusa na ntangu yandi yobisaka makulu na bo, Yezu kutubaka nde: “Ntangu yai beno me zaba mambu yina; kana beno sala mpidina, beno ta vanda na kiese.” (Yoane 13:4-17) Bubu yai, na insi to bwala ya beto kezinga, ziku yo kevandaka ve mfunu to mbote na kuyobisa makulu ya muntu yankaka, mu mbandu muntu ya mekwisa kutala beno. Kansi, mutindu beto metadila yo na disolo yai, kele ti mambu yankaka na luzingu yina beto lenda monisa lukwikilu na beto kana beto kesala mambu na zola mpi na luzitu, yika mpi mambu ya ketadila bafeti ya makwela. Beto tasala buna, yo vanda beto bantu kekwela to bo mebingisa beto na feti ya makwela to na feti mosi buna ya Bakristu yina kezolaka kumonisa lukwikilu na bo na mambu ya bo kesalaka.

Inki Mvutu Nge Tapesa?

Inki mutindu nge lenda monisa lukwikilu na nge

• ntangu nge kebongisa feti?

• ntangu nge kebongisa feti ya makwela?

• ntangu nge kepesa to kebaka bakado ya makwela?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 18]

Ata nge kebingisa bantu fyoti mpamba, bika nde “mayele yina ke katukaka na zulu” kutwadisa nge