“Bana, Beno Lemfuka na Bibuti na Beno”

“Bana, beno lemfuka na bibuti na beno na bumosi ti Mfumu, sambu yai kele mambu ya mbote.”​—EFEZO 6:1, NW.

1. Inki mutindu bulemfu lenda tanina nge?

 ZIKU beto kele na luzingu bubu yai sambu beto lemfukaka, kansi bankaka mefwaka sambu bo lemfukaka ve. Kulemfuka na inki? Mu mbandu, kulemfuka na balukebisu ya kekatukaka na nitu na beto ya Nzambi mesalaka “na mutindu mosi ya kuyituka ti ya boma.” (Nkunga 139:14) Meso na beto kumonaka matuti ya ndombe, mpi makutu na beto kuwaka makelele ya banzasi. Na nima, nsuki ya ntu na beto kutelemaka. Sambu na bantu yina bo melongaka bo bigonsa yina lenda basika, bidimbu yai kele balukebisu ya kemonisa nde bo fwete sosa kisika ya kubumbana sambu na kuditanina na mupepe ya ngolo ti mikenikeni mpi matadi na yo, yina lenda fwa bantu.

2. Sambu na nki bana kele na mfunu ya balukebisu, mpi sambu na nki bo fwete lemfuka na bibuti na bo?

² Beno baleke, beno kele na mfunu nde bo kebisa beno na bigonsa yina beno lenda kutana ti yo, ebuna bibuti na beno kele ti mukumba ya kupesa beno balukebisu yina. Nge lenda yibuka nde bo zabisaka nge nde: “Kusimba ve tiya. Kana ve nge tazika.” “Kukwenda ve na nzadi. Yo ke kigonsa.” “Na ntwala ya kusabuka balabala, tala bandambu yonso zole.” Yo ke mawa na kumona nde bo menyataka to nkutu mefwaka bana yankaka sambu bo lemfukaka ve. Kulemfuka na bibuti na beno “kele mambu ya mbote” mpi yo mefwana. Yo kele mpi mayele. (Bingana 8:33) Biblia ketuba dyaka nde yo kepesaka Mfumu na beto Yezu Kristu “kiese.” Ya kyeleka, Nzambi kelongisila beno na kulemfukila bibuti na beno.​—Kolosai 3:20; 1 Korinto 8:6.

Bulemfu Kenataka Balusakumunu ya Kimakulu

3. Sambu na bamingi na kati na beto, luzingu “ya kieleka” kele inki, mpi nki mutindu bana lenda tula ntima na kubaka yo?

³ Kulemfuka na bibuti na beno ketaninaka luzingu na beno ya “bubu,” mpi yo tasadisa beno na kubaka luzingu ya “ke kwisa na ntwala,” yina bo kebingaka ‘luzingu ya kieleka.’ (1 Timoteo 4:8; 6:19) Sambu na bamingi na kati na beto, luzingu ya kyeleka kele luzingu ya kukonda nsuka na inza ya mpa ya Nzambi, ya yandi kesila na bantu yina kezitisaka bansiku na yandi. Nsiku mosi ya nene ketuba nde: “‘Zitisa tata na nge ti mama na nge’, yo kele nsiku ya ntete ya Nzambi yikaka lusilu; lusilu yango, yo yai: ‘sambu nge kuvanda na kiese mpi nge kuvanda na luzingu ya nda awa na nsi-ntoto.’” Yo yina, kana nge lemfukila bibuti na nge, nge tavanda na kyese. Avenire na nge tavanda ya mbote, mpi nge lenda vanda na kati ya bantu yina tabaka luzingu ya mvula na mvula na paladisu ya ntoto!​—Efezo 6:2, 3.

4. Inki mutindu bana lenda zitisa Nzambi mpi kubakila yo mambote?

⁴ Kana nge zitisa bibuti na nge, nge kezitisa mpi Nzambi sambu yandi muntu kelongisila nge na kulemfukila bo. Kaka na ntangu yina, yo kenatila nge mpi mambote, sambu Biblia ketuba nde: “Mono Mfumu Nzambi na nge, mono muntu ke longa nge sambu na mambote na nge.” (Yezaya 48:17; 1 Yoane 5:3) Inki mutindu kulemfuka lenda natila nge mambote? Yo tapesa tata ti mama na nge kyese, mpi ntembe kele ve nde yo tapusa bo na kumonisa kyese yango na mitindu yina tasala nde luzingu na nge kuvanda na kyese mingi. (Bingana 23:22-25) Kansi kima ya kuluta mfunu kele nde, bulemfu na nge kepesaka Tata na nge ya zulu kyese, mpi yandi tapesa nge matabisi na mitindu ya kuyituka! Bika beto tala mutindu Yehowa kusakumunaka mpi kutaninaka Yezu, yina kutubaka mambu yai sambu na yandi mosi: “Ntangu yonso mono ke salaka mambu yina ke pesaka yandi kiese.”​—Yoane 8:29.

Yezu Kuvandaka Nsadi ya Mbote

5. Inki bikuma kepusa beto na kundima nde Yezu kuvandaka nsadi ya mbote?

⁵ Yezu kuvandaka mwana ya ntete ya Maria. Yozefi, kuvandaka sharpantie. Yezu mpi kukumaka sharpantie, mpi yo kemonana nde yandi longukaka kisalu yango na Yozefi. (Matayo 13:55;  Marko 6:3; Luka 1:26-31) Nge keyindula nde Yezu kuvandaka sharpantie ya nki mutindu? Ntangu yandi vandaka na zulu, na ntwala ya kubutuka na mutindu ya kuyituka na mwense Maria, yandi tendulaka nde: “Mono vandaka penepene na [Nzambi] bonso kapita ya kisalu, mono vandaka kupesa yandi kiese konso kilumbu.” Nzambi vandaka kusepela na Yezu yina kuvandaka nsadi ya mbote na zulu. Keti nge keyindula nde ntangu yandi vandaka mwana na ntoto yandi salaka yonso sambu na kuvanda nsadi ya mbote, sharpantie ya mbote?​—Bingana 8:30; Kolosai 1:15, 16.

6. (a) Sambu na nki nge keyindula nde ntangu Yezu kuvandaka mwana yandi vandaka kusala bisalu na nzo? (b) Na nki mitindu bana lenda landa mbandu ya Yezu?

⁶ Ntembe kele ve nde ntangu Yezu vandaka mwana, bantangu yankaka yandi vandaka kusakana, kaka mutindu Biblia ketuba nde bana vandaka kusala na ntangu yina. (Zakaria 8:5; Matayo 11:16, 17) Kansi, nge lenda ndima nde sambu yandi vandaka mwana ya ntete ya dibuta mosi ya nene ya kinsukami, yandi vandaka ti bisalu mingi ya kusala katula formasio yina yandi vandaka kubaka na Yozefi sambu na kukuma sharpantie. Na nima, Yezu kukumaka nsamuni mpi yandi kudipesaka mingi kibeni na kisalu ya kusamuna na mpila nde yandi tambikaka bima ya kinsuni. (Luka 9:58; Yoane 5:17) Keti nge kemona mitindu ya nge lenda landa mbandu ya Yezu? Keti bibuti na nge kelombaka nge na kukomba suku na nge to kusala bisalu yankaka? Keti bo kesyamisaka nge na kukwenda na balukutakanu ya Bukristu mpi na kuzabisa bantu yankaka balukwikilu na nge? Nge keyindula nde ntangu yandi vandaka leke, Yezu zolaka kusala nki kana bo lombaka yandi na kusala mambu yai?

Longoki mpi Longi ya Mbote ya Biblia

7. (a) Yo lenda vanda nde Yezu kusalaka nzyetolo ya Paki ti banani? (b) Yezu kuvandaka na wapi ntangu bantu yankaka vandaka kuvutuka na bwala na bo, mpi yandi vandaka kusala nki kuna?

⁷ Yehowa vandaka kulomba babakala yonso ya Izraele na kukwenda kusambila yandi na tempelo na bafeti tatu ya Bayuda. (Kulonga 16:16) Ntangu Yezu kuvandaka ti bamvula 12, ziku dibuta na bo ya mvimba kukwendaka na Yeruzalemi sambu na Paki. Ziku bampangi na yandi ya babakala ti ya bankento mpi kukwendaka. Kansi, ziku Salome, yina kuvandaka mbala yankaka mpangi ya Maria, ti bakala na yandi Zebedeo mpi bana na bo ya babakala Yakobi ti Yoane, bayina kukumaka bantumwa na nima, kusalaka nzyetolo ti dibuta ya Yezu. a (Matayo 4:20, 21; 13:54-56; 27:56; Marko 15:40; Yoane 19:25) Ntangu bo vandaka kuvutuka, yo lenda vanda nde Yozefi ti Maria vandaka kuyindula nde Yezu kuvandaka kumosi ti bampangi na yandi, yo yina na luyantiku bo bakisaka ve nde Yezu kuvandaka ve ti bo. Bilumbu tatu na nima, ntangu Maria ti Yozefi kumonaka Yezu, yandi vandaka na tempelo, “na kati ya balongi ya Bayuda. Yandi vandaka kuwa bo, yandi vandaka kupesa bo bangiufula.”​—Luka 2:44-46.

8. Inki Yezu kusalaka na tempelo, mpi sambu na nki bantu vandaka kuyituka?

⁸ Na nki mutindu Yezu vandaka “kupesa” balongi “bangiufula”? Yo lenda vanda nde lukanu ya bangyufula na yandi kuvandaka ve kaka ya kusosa  kuzaba mambu. Ngogo ya Kigreki ya bo mesadila awa lenda tendula bangyufula ya bo kesadilaka ntangu bo kesambisa muntu na tribinale. Yo yina, yo lenda vanda nde yo vandaka bangyufula ya bo keyulaka sambu na kusosa kubwisa muntu to kusosa kuzikisa kana yandi taka masonga. Ata ntangu yandi vandaka leke, Yezu kukumaka longoki ya Biblia yina vandaka kuyitukisa balongi ya mabundu yina kulongukaka mingi! Biblia ketuba nde: “Bantu yina yonso vandaka kuwa yandi, bo vandaka kuyituka sambu na mayele na yandi ti sambu na bamvutu yina ya yandi vandaka kupesa.”​—Luka 2:47.

9. Inki mutindu nge lenda landa mbandu ya Yezu na yina metala kulonguka Biblia?

⁹ Sambu na nge, sambu na nki ntangu Yezu kuvandaka leke, yandi kukaka kuyitukisa ata balongi ya vandaka ti eksperiansi mingi na nzayilu na yandi ya Biblia? Ya kyeleka, yandi vandaka ti bibuti ya vandaka kutina Nzambi boma mpi yina longaka yandi malongi ya Nzambi banda na bumwana. (Kubasika 12:24-27; Kulonga 6:6-9; Matayo 1:18-20) Beto lenda tula ntima nde ntangu Yezu kuvandaka leke, Yozefi vandaka kunata yandi na sinagoga sambu na kuwa mutindu bo vandaka kutanga mpi kutendula Masonuku. Keti nge mpi kele ti dibaku ya mbote ya kuvanda ti bibuti yina kelongukaka Biblia ti nge mpi kenataka nge na balukutakanu ya Bukristu? Keti nge kebakaka bikesa na bo na valere mutindu Yezu vandaka kubaka bikesa ya bibuti na yandi? Keti nge kezabisaka bantu yankaka mambu ya nge kelongukaka, mutindu Yezu vandaka kusala?

Yezu Vandaka Kulemfuka

10. (a) Sambu na nki bibuti ya Yezu zolaka kuzaba kisika bo lendaka kuzwa yandi? (b) Inki mbandu ya mbote Yezu mebikilaka bana?

¹⁰ Nge keyindula nde Maria ti Yozefi kudiwaka nki mutindu ntangu bo kutaka Yezu na tempelo na nima ya bilumbu tatu? Ntembe kele ve nde, yo bwisaka bo mpenza ntima. Ata mpidina, Yezu kuyitukaka sambu bo kuzabaka ve kisika yandi vandaka. Bo zole kuzabaka nde Yezu kubutukaka na mutindu ya kuyituka. Dyaka, ata bo zabaka ve mambu yonso ya fyoti-fyoti, bo zabaka mwa mambu ya metala mukumba na yandi ya bilumbu kekwisa bonso Ngulunsi mpi Mfumu ya Kimfumu ya Nzambi. (Matayo 1:21; Luka 1:32-35; 2:11) Yo yina, Yezu kuyulaka bo nde: “Sambu na nki beno vandaka kusosa mono? Beno zabaka ve nde mono fweti vanda na Nzo ya Tata na mono?” Ata mpidina, sambu yandi vandaka bulemfu, Yezu kuvutukaka na Nazareti ti bibuti na yandi. Biblia ketuba nde, yandi landaka “kulemfuka na bo.” Dyaka, “Mama na yandi vandaka kubumba mambu yai yonso na ntima na yandi.”​—Luka 2:48-51.

11. Inki dilongi nge lenda longuka na Yezu na yina metala bulemfu?

¹¹ Keti nge kemona nde yo kele pete na kulanda mbandu ya Yezu, disongidila kulemfukila bibuti na nge konso ntangu? To keti nge keyindula nde mbala mingi bo kebakisaka ve inza ya bubu mpi nde nge mezaba mambu mingi kuluta bo? Yo ke kyeleka nde, nge lenda zaba mambu mingi na yina metala kusadila telefone, ordinatere to bima yankaka ya bilumbu na beto. Kansi yindula Yezu, yina kuyitukisaka balongi ya vandaka ti eksperiansi mingi “sambu na mayele na yandi ti sambu na bamvutu yina ya yandi vandaka kupesa.” Nge tandima nde kana bo fwanisa nge ti Yezu, nge mezaba ve mambu mingi. Kansi, Yezu vandaka kulemfuka na bibuti na yandi. Yo ketendula mpenza ve nde konso ntangu yandi vandaka kundima badesizio na bo. Ata mpidina, yandi landaka “kulemfuka na bo” na kileke na yandi yonso. Inki dilongi nge keyindula nde nge lenda baka na mbandu na yandi?​—Kulonga 5:16, 29.

Kulemfuka Kevandaka Mpasi

12. Inki mutindu bulemfu lenda gulusa nge?

¹² Yo kevandaka ve ntangu yonso pete na kulemfuka, mutindu yo monanaka mwa bamvula meluta ntangu bana-bankento zole zolaka kusabuka ntinu nzila mosi ya nene yina vandaka ti banzila sambanu ya bakamio kelutilaka, na kisika ya kulutila na pont yina bo metulaka sambu na bantu ya makulu. Ntangu nduku na bo mosi vandaka kukwenda na pont yina, bo syamisaka yandi nde: “Yoane kwisa. Si nge fwe kwenda ti beto, mpidina ve?” Ntangu yandi buyaka, mwana-nkento mosi kusekaka yandi nde: “Nge ke dibata!” Kukonda boma, Yoane kutubaka nde: “Mu fwe lemfukila mama na munu.” Mwa ntangu fyoti na nima, ntangu yandi vandaka na zulu ya pont, yandi waka makelele ya bapine mpi ntangu yandi talaka na nsi, yandi monaka kamio mosi metuta bana-bankento yina. Mosi kufwaka, mpi yina yankaka kulwalaka ngolo kibeni na mpila nde bo zengaka yandi dikulu. Mama ya bana-bankento yango, yina kuzabisaka bo na kusabuka ve nzila yina ya nene kansi na kulutila na pont, kuzabisaka  mama ya Yoane na nima nde: “Mpusa na munu kuvandaka nde bo vanda bulemfu bonso mwana na nge.”​—Efezo 6:1, NW.

13. (a) Sambu na nki nge fwete lemfukila bibuti na nge? (b) Inki ntangu yo mefwana nde mwana kusala ve mambu yina kibuti kesonga yandi?

¹³ Sambu na nki Nzambi ketuba nde: “Bana, beno lemfuka na bibuti na beno”? Kana nge kelemfuka na bibuti na nge, nge kelemfukila Nzambi. Dyaka, bibuti na nge kele ti eksperiansi mingi kuluta nge. Mu mbandu, bamvula tanu na ntwala nde aksida ya beto metubila kusalama, mwana ya nduku ya mama ya Yoane kufwaka ntangu yandi vandaka kusosa kusabuka kaka nzila mosi yina ya nene! Ya kyeleka, yo lenda vanda ve ntangu yonso pete na kulemfukila bibuti na nge, kansi Nzambi ketuba nde nge fwete lemfukila bo. Na ndambu yankaka, kana bibuti na nge, to bantu yankaka, kutela nge na kukusa, kuyiba, to kusala konso dyambu yina Nzambi kebuyaka, nge fwete “lemfuka ntete na Nzambi, kansi na bantu ve.” Kikuma yo yina na nima ya kutuba nde “lemfuka na bibuti na beno,” Biblia keyika nde, “na bumosi ti Mfumu.” Yo ketendula nde nge fwete lemfukila bibuti na nge na mambu yonso yina kewakana ti bansiku ya Nzambi.​—Bisalu 5:29.

14. Sambu na nki kulemfuka kele mpenza pete sambu na muntu ya kukuka, kansi sambu na nki yandi fwete longuka mambu ya metala kulemfuka?

¹⁴ Keti nge keyindula nde kana nge vandaka ya kukuka, disongidila, kukonda “masumu” mpi ya kukabwana “na bantu ya masumu” bonso Yezu, yo zolaka kuvanda ntangu yonso pete na kulemfukila bibuti na nge? (Baebreo 7:26) Kana nge vandaka muntu ya kukuka, nge zolaka kuvanda ve ti mpusa ya kusala mambu ya mbi, mutindu nge kele na yo bubu. (Kuyantika 8:21; Nkunga 51:7) Nkutu, yo lombaka nde ata Yezu kulonguka malongi na yina metala bulemfu. Biblia ketuba nde: “Ata [Yezu] vandaka Mwana-Nzambi, kansi yandi longukaka na kulemfuka na Nzambi sambu na bampasi yina yonso ya yandi vandaka kumona.” (Baebreo 5:8) Inki mutindu bampasi kusadisaka Yezu na kulonguka na kulemfuka, dilongi yina yandi zolaka ve ata mbala mosi kulonguka na zulu?

15, 16. Inki mutindu Yezu kulongukaka na kulemfuka?

¹⁵ Na lutwadisu ya Yehowa, Yozefi ti Maria kutaninaka Yezu ntangu yandi vandaka mwana. (Matayo 2:7-23) Kansi, nsukansuka Nzambi kukatulaka lutaninu na yandi na Yezu. Bampasi ya Yezu vandaka kuwa na mabanza mpi na nitu kukumaka ngolo kibeni yo yina Biblia ketuba nde yandi ‘sambaka na ndinga ya ngolo, ti mansanga na meso.’ (Baebreo 5:7) Inki ntangu mambu yai kusalamaka?

¹⁶ Yo salamaka na bangunga ya nsuka ya luzingu ya Yezu na ntoto, ntangu Satana kusalaka mpenza yonso sambu na kufwa kwikama na yandi. Yo kemonana nde Yezu vandaka kudiyangisa mingi kibeni na bupusi ya mbi yina lufwa na yandi bonso muntu ya masumu (mutindu bantu lendaka kuyindula) zolaka kuvanda na yo na lukumu ya Tata na yandi, yo yina ntangu yandi landaka “kusamba [na kilanga ya Getesemane],” mitoki na yandi “vandaka kubwa na ntoto bonso matonzi ya menga.” Bangunga fyoti na nima, lufwa yina yandi zolaka kufwa na nti ya mpasi vandaka kupesa yandi mpasi mpenza, yo yina yandi bokaka “na ndinga ya ngolo, ti mansanga na meso.” (Luka 22:42-44; Marko 15:34) Yo yina, “yandi longukaka na kulemfuka na Nzambi sambu na bampasi yina” yandi monaka, mpi na mutindu yina yandi sepedisaka Tata na yandi. Ntangu yai ya yandi kele na zulu, Yezu kewilaka beto mawa ntangu beto kenwanaka mbala na mbala sambu na kulemfuka.​—Bingana 27:11; Baebreo 2:18; 4:15.

Longuka Dilongi ya Bulemfu

17. Inki mutindu beto fwete tadila kubaka ndola?

¹⁷ Ntangu tata ti mama na nge kepesaka nge ndola, yo kemonisaka nde bo kezolaka mambu ya mbote sambu na nge mpi nde bo kezolaka nge. Biblia keyula nde: “Nani mwana yina ya tata na yandi ke pesaka yandi ndola ve?” Keti yo tavanda ve mbi kana bibuti na nge kezola nge mpenza ve, ebuna bo kebaka ve ntangu ya kufwana mpi kesala ve bikesa sambu na kusungika nge? Kiteso mosi,  sambu Yehowa kezolaka nge, yandi kesungikaka nge. “Na ntangu yina ya Nzambi ke pesa beto ndola, beto ke monaka nde yo ke pesaka beto kiese ve kansi mawa. Kansi na nima, bantu yina me baka mayele sambu na ndola ya mutindu yina, bo ke baka na mayele yina matabisi yai: ngemba yina ke kwendaka nzila mosi ti luzingu ya kinzambi.”​—Baebreo 12:7-11.

18. (a) Ndola ya bo mepesa na zola yonso kevandaka kidimbu ya inki? (b) Na nki mitindu nge memonaka dezia ndola yai mesadisaka bantu na kuyela mbote?

¹⁸ Ntotila Salomo, yina Yezu kutubilaka sambu na mayele na yandi ya mingi, kumonisaka nde yo kele mfunu nde bibuti kusungika bana na zola yonso. Yandi sonikaka nde: “Kana nge pesa mwana na nge ndola ve, tuba nde nge ke zolaka yandi ve; kana nge ke zolaka yandi, nge” tapesa yandi ndola. Salomo kutubaka nkutu nde muntu yina bo kesungika na zola yonso lenda gulusa moyo na yandi na lufwa. (Bingana 13:24; 23:13, 14; Matayo 12:42) Mpangi-nkento mosi keyibuka nde ntangu yandi vandaka mwana kana yandi mesala ve mambu ya mbote na balukutakanu, tata na yandi vandaka kusonga yandi nde yandi tapesa yandi ndola ntangu bo tavutuka na nzo. Ntangu yai yandi keyibuka tata na yandi ti zola sambu bandola yina tata na yandi vandaka kupesa yandi mebongisaka luzingu na yandi na mutindu ya mbote.

19. Sambu na nki nge fwete lemfukila bibuti na nge?

¹⁹ Kana nge kele ti bibuti yina kezolaka nge mpenza mpi kebakaka ntangu ti kesalaka bikesa sambu na kupesa nge ndola na zola yonso, nge fwete monisa ntonda na nge. Lemfukila bo, kaka mutindu Mfumu na beto Yezu Kristu vandaka kulemfukila bibuti na yandi, Yozefi ti Maria. Kansi, lemfukila bo mingimingi sambu Tata na nge ya zulu, Yehowa Nzambi, ketuba nde nge fwete lemfukila bo. Kana nge sala mpidina, nge tabakila yo mambote, mpi “nge [ta]vanda na kiese mpi . . . na luzingu ya nda awa na nsi-ntoto.”​—Efezo 6:2, 3.

[Noti na nsi ya lutiti]

Inki Mvutu Nge Tapesa?

• Tanga mambote yina bana lenda baka kana bo kelemfukila bibuti na bo.

• Ntangu yandi vandaka mwana, inki mutindu Yezu kupesaka mbandu na kulemfukilaka bibuti na yandi?

• Inki mutindu Yezu kulongukaka na kulemfuka?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 20]

Ntangu yandi vandaka ti bamvula 12, Yezu kuzabaka Masonuku mbote