Bankento, Beno Vanda na Luzitu ya Mudindu na Babakala na Beno

“Beno bankento, beno lemfuka na babakala na beno.”​—EFEZO 5:22.

1. Sambu na nki mbala mingi kulemfuka na bakala kevandaka mpasi?

 NA BANSI mingi, ntangu bantu kekwelanaka, nkento kesilaka nde yandi tavanda na luzitu ya mudindu na bakala na yandi. Kansi, mutindu babakala mingi kesadilaka bankento na bo mambu kevandaka na bupusi na mutindu nkento tatadila lusilu yango, kana yo kele mpasi na kulungisa to ve. Ata mpidina, makwela kuyantikaka na mutindu ya mbote kibeni. Nzambi kubakaka mukwa mosi na Adami, ebuna yandi salaka nkento. Adami kutubaka nde: “Yai kele muntu me fwanana na mono. Yandi me katuka na mikwa na mono ti na misuni na mono.”​—Kuyantika 2:19-23.

2. Inki mutindu mukumba mpi bikalulu ya bankento na yina metala makwela mesobaka na bilumbu na beto?

² Ata makwela kuyantikaka na mutindu ya  mbote, muvuma mosi ya bo kebinga nde kimpwanza ya bankento, yina vandaka kusosa kukatula bankento na nsi ya lutwadisu ya babakala, kuyantikaka na luyantiku ya bamvu 1960 na États-Unis. Na ntangu yina, na kati ya babakala 300 yina vandaka kuyambula mabuta na bo, nkento mosi mpamba vandaka kusala yo. Na nsuka ya bamvu 1960, mwayene yina kusobaka mpi yo kumaka babakala 100 sambu na nkento mosi. Bubu yai, bankento kesadilaka kutuba ya mbi, kenwaka malafu ti makaya, mpi kesalaka mambu ya mbi kaka bonso babakala. Keti bankento kele na kyese mingi kuluta? Ve. Na bansi yankaka, kiteso ya katikati ya bantu yina kekwelaka kesukaka na kufwa makwela. Keti bikesa yina bankento yankaka mesalaka sambu na kutomisa makwela na bo metomisaka mambu?​—2 Timoteo 3:1-5.

3. Inki dyambu ya kisina ya kebebisa makwela?

³ Inki kele dyambu ya kisina? Na kiteso mosi buna, yo kele dyambu yina kuyantikaka banda Eva kukusamaka na “nioka yina ya ntama, ya bo ke bingaka Satana.” (Kusonga 12:9; 1 Timoteo 2:13, 14) Satana mebebisaka mambu yina Nzambi kelongaka. Mu mbandu, Dyabulu mesalaka nde makwela kumonana bonso nde yo kelombaka kuzitisa bansiku mingi ya mpasi. Lukanu ya bansangu ya luvunu ya yandi kesyamisaka na nzila ya bimwangi-nsangu, kele ya kumonisa nde bantuma ya Nzambi kele mbote ve mpi yo memanaka ngala. (2 Korinto 4:3, 4) Kansi, kana beto tadila ti mabanza ya mbote mambu yina Nzambi ketuba sambu na mukumba ya nkento na makwela, beto tamona nde Ndinga ya Nzambi ketubaka mambu ya mayele mpi ya mefwana.

Lukebisu Sambu na Bantu Yina Kekwela

4, 5. (a) Sambu na nki nkento fwete keba ntangu yandi kesosa kukwela? (b) Inki nkento fwete sala na ntwala ya kundima na kukwela?

⁴ Biblia kekebisa bantu yina kekwela. Yo ketuba nde na inza yai ya Dyabulu keyala, ata bantu yina kele na makwela ya menungaka takutana ti ‘bampasi.’ Yo yina, ata Nzambi muntu kuyantikisaka makwela, Biblia kepesa lukebisu na bantu yina kezola kukwela. Nsoniki mosi ya Biblia kutubaka mambu yai sambu na nkento yina bakala na yandi mefwaka mpi yina lenda kwela dyaka: “Nkento yina ta vanda na kiese mingi kana bo kwela yandi diaka ve.” Yezu kusyamisaka mpi kimpumpa na bantu yina lenda ndima yo. Kansi, kana muntu mosi mepona na kukwela, yandi fwete kwela “na Mfumu,” (NW) disongidila, ti nsambidi mosi ya Nzambi ya mekudipesaka mpi mebakaka mbotika.​—1 Korinto 7:28, 36-40; Matayo 19:10-12.

⁵ Kikuma ya kesala nde mingimingi nkento kutula dikebi na muntu yina yandi kekwela kele lukebisu yai ya Biblia: “Bansiku ke tuba nde nkento ya makwela fweti lemfuka na bakala na yandi.” Yandi takatuka na nsiku ya bakala yina kaka kana bakala yango mefwa to mesala bizumba mpi bo mefwa makwela sambu na disumu yina. (Roma 7:2, 3) Kusepela na muntu kaka na mbala ya ntete ya nge memona yandi lenda fwana sambu beno zolana, kansi yo mefwana ve sambu na kuvanda fondasio ya makwela ya kyese. Yo yina, nkento ya mekwela ntete ve fwete kudiyula nde: ‘Keti mu kendima na kukota na ngidika yina tasala nde mu kuma na nsi ya nsiku ya bakala yai?’ Yandi fwete tadila ngyufula yai na ntwala ya kukwela, kansi na nima ve.

6. Inki desizio bankento mingi lenda baka bubu yai, mpi sambu na nki yo kele mfunu?

⁶ Na bisika mingi bubu yai, kana bo meyula nkento makwela, yandi lenda ndima to kubuya. Kansi, kusala nsola ya mbote lenda vanda dyambu ya kuluta mpasi yina yandi mesalaka ntete ve, sambu mpusa na yandi ya kuvanda ti bakala mpi ya kuzolana na makwela lenda vanda ngolo kibeni. Nsoniki mosi kutubaka nde: “Kana beto kezola mpenza kusala kima mosi, yo vanda kukwela to kumata ngumba, mbala mingi beto ketadilaka ve mambu mbote-mbote mpi beto ketulaka dikebi kaka na bansangu yina ketela beto mambu yina beto kezola kuwa.” Kana muntu ya kemata ngumba mebaka desizio mosi ya mbi, yandi lenda fwa; kiteso mosi kusola nkwelani ya mbote ve lenda vanda mpi mbi mingi.

7. Inki ndongisila ya mayele mepesamaka na yina metala kusosa nkwelani?

⁷ Nkento fwete tadila mbote mambu yina yo lenda lomba na kuvanda na nsi ya nsiku ya bakala yina kesosa kukwela yandi. Bamvula mingi meluta, mwana-nkento mosi ya insi ya Inde kundimaka: “Bibuti na beto meluta beto na mvula mpi na mayele, mpi bo lenda kusama ve kukonda mpasi bonso beto. . . . Mu lenda sala kifu kukonda mpasi.” Lusadisu yina bibuti ti bantu yankaka lenda pesa kele mfunu mingi. Ndongisi mosi ya mayele kusyamisaka baleke na kusosa kuzaba bibuti ya muntu yina bo kezola kukwela mpi na kutala  mbote-mbote bangwisana yina muntu yango kele na yo ti bibuti na yandi mpi bantu yankaka ya dibuta na bo.

Mutindu Yezu Kumonisaka Bulemfu

8, 9. (a) Inki mutindu Yezu vandaka kutadila bulemfu na yandi na Nzambi? (b) Inki mambote bulemfu lenda nata?

⁸ Ata yo lenda vanda mpasi na kulemfuka, bankento lenda tadila yo bonso mukumba mosi ya lukumu, bonso Yezu. Ata bulemfu na yandi na Nzambi kulombaka nde yandi mona mpasi, yika mpi kufwa na nti ya mpasi, yandi vandaka kusepela na kulemfuka na Nzambi. (Luka 22:41-44; Baebreo 5:7,8;12:3) Bankento fwete baka Yezu bonso mbandu, sambu Biblia ketuba nde: “Bakala kele mfumu ya nkento na yandi, Nzambi kele mfumu ya Kristo.” (1 Korinto 11:3) Kansi, kima ya mfunu kele nde bankento yonso, yo vanda bayina mekwelaka to ve, kele na nsi ya kimfumu ya babakala.

⁹ Biblia ketendula nde bankento, yo vanda bayina mekwelaka to ve, fwete lemfukila kimfumu ya babakala ya kimpeve yina kekengilaka dibundu ya Bukristu. (1 Timoteo 2:12, 13; Baebreo 13:17) Ntangu bankento kelandaka ntuma ya Nzambi ya kusala mutindu yina, bo kepesaka mbandu sambu na bawanzyo ya kele na organizasio ya Nzambi. (1 Korinto 11:8-10) Dyaka, na mbandu mpi na bandongisila na bo ya mbote, bankento ya mekwelaka mpi yina menuna, kelongaka baleke na ‘kulemfuka na babakala na bo.’​—Tito 2:3-5.

10. Inki mutindu Yezu kupesaka mbandu na yina metala kumonisa bulemfu?

¹⁰ Yezu kubakisaka mfunu ya bulemfu ya mefwana. Kilumbu mosi, yandi songaka ntumwa Piere na kufuta mpaku sambu na bo zole, nkutu yandi pesaka Piere mbongo sambu na kufuta yo. Piere kusonikaka na nima nde: “Sambu na Mfumu Yesu, beno fweti lemfuka na bamfumu na beno yonso.” (1 Piere 2:13; Matayo 17:24-27) Sambu na yina metala mbandu ya kuluta nene ya bulemfu ya Yezu, Biblia ketuba nde: “Yandi buyaka mambu yina yonso na luzolo na yandi mosi, ebuna yandi ndimaka na kukuma mpika. Yandi kumaka bonso bantu ya nkaka, yandi kwisaka kumonika na kimuntu. Yandi kudikulumusaka mpenza, yandi mpi lemfukaka na Nzambi tii kuna ya yandi fwaka.”​—Filipi 2:5-8.

11. Sambu na nki Piere kusyamisaka bankento na kulemfuka ata na babakala yina kuvandaka ve Bakristu?

¹¹ Ntangu Piere vandaka kusyamisa Bakristu na kulemfuka ata na bamfumu ya nku mpi ya mbi, yandi tubaka nde: “Nzambi solaka beno sambu na mambu ya mutindu yina, sambu Kristo yandi mosi monaka mpasi sambu na beno, ebuna yandi bikilaka beno mbandu sambu beno landa yo.” (1 Piere 2:21) Na nima ya kutendula mutindu Yezu kumonaka mpasi mpi mutindu yandi kangaka ntima na bulemfu yonso, Piere kusyamisaka bankento yina babakala na bo kuvandaka ve Bakristu nde: “Beno bankento mpi, beno fweti lemfuka na babakala na beno, sambu kana babakala na beno ya nkaka ke ndimaka ve nsangu ya Nzambi, bo ta baka lukwikilu sambu na bikalulu na beno ya mbote. Mfunu ta vanda diaka ve beno na kutubila bo diaka ata kima mosi, sambu bo ta mona nde bikalulu na beno kele ya kinzambi ti ya luzitu.”​—1 Piere 3:1, 2.

12. Inki mbuma bulemfu ya Yezu kubutaka?

¹² Kana bo kevweza muntu mpi ketubila yandi mambu ya mbi, ebuna yandi kelemfuka, yo kele ve kidimbu ya kemonisa nde yandi kele ve na ngolo. Nkutu, Yezu vandaka kutadila yo ve mutindu yina. Piere kusonikaka nde: “Ntangu bo fingaka yandi, yandi vutulaka mafingu yina ve; ntangu  bantu ya nkaka pesaka yandi mpasi, yandi bangikaka bo ve.” (1 Piere 2:23) Bantu yankaka yina vandaka kutala Yezu ntangu yandi vandaka kumona mpasi kukwikilaka na kiteso mosi buna. Na kati na bo, beto lenda tanga bandi mosi ya vandaka na nti ya mpasi na lweka na yandi mpi mfumu ya basoda yina kumonaka mutindu Yezu kufwaka. (Matayo 27:38-44, 54; Marko 15:39; Luka 23:39-43) Mutindu mosi, Piere kumonisaka nde babakala yankaka ya kele ve Bakristu, ata bayina kenyokulaka bankento na bo, takuma Bakristu na nima ya kumona bulemfu ya bankento na bo. Bubu yai, beto kemonaka mutindu dyambu yai kesalamaka.

Mutindu Bankento Lenda Nunga Babakala na Bo

13, 14. Inki mambote kulemfuka na babakala yina kele ve Bakristu menataka?

¹³ Bankento yina mekumaka Bakristu menungaka babakala na bo na bikalulu na bo ya mefwanana ti bikalulu ya Kristu. Na lukutakanu mosi ya distrike ya Bambangi ya Yehowa, bakala mosi kutubaka mutindu yai sambu na nkento na yandi yina kele Mukristu: “Mu keyindula nde mu vandaka kusadila yandi mambu ya mbi. Ata mpidina, yandi vandaka kuzitisa munu mingi. Yandi mepesaka munu ve nsoni ata mbala mosi. Yandi mekaka ve na ngolo na kupusa munu na kundima balukwikilu na yandi. Yandi vandaka kulungisa bampusa na munu na zola yonso. Na ntwala ya kukwenda na lukutakanu mosi ya nene, yandi vandaka kusala ngolo sambu na kulambila munu madya mpi kusala bisalu yonso ya nzo. Bikalulu na yandi yantikaka kutedimisa mpusa na munu sambu na Biblia. Yo yina, mu kele Mbangi bubu yai!” Ya kyeleka, bo nungaka yandi kukonda ngogo na bikalulu ya nkento na yandi.

¹⁴ Mutindu Piere kumonisaka yo, kima kebutaka bambuma ya mbote kele ve mambu yina nkento ketuba kansi mambu yina yandi kesala. Dyambu yai kumonanaka pwelele na mbandu ya nkento mosi yina kulongukaka kyeleka ya Biblia mpi yina kubakaka lukanu ya kukwenda na balukutakanu ya Bukristu. Bakala na yandi kusongaka yandi nde: “Agnes, kana nge basika na kyelo yai, kukwisa kuvutuka dyaka ve awa!” Yandi basikaka ve na “kyelo yina,” kansi yandi basikaka na kyelo yankaka. Na lukutakanu ya kulandaka, bakala na yandi kusongaka yandi nde: “Nge takuta munu ve ntangu nge tavutuka.” Ya kyeleka, yandi vandaka ve. Yandi vutukaka na nima ya bilumbu tatu. Ntangu yandi vutukaka, Agnes kuyulaka yandi na mawete yonso nde: “Nge kezola kudya inki?” Agnes kumekaka ve ata fyoti na kubebisa kudipesa na yandi na Yehowa. Nsukansuka, bakala na yandi kundimaka kulonguka Biblia, kudipesaka na Nzambi, kukumaka nkengi mpi yandi vandaka ti mikumba mingi na dibundu.

15. “Kitoko” ya nki mutindu Piere kusyamisaka bampangi-bankento na kuvanda ti yo?

¹⁵ Ntumwa Piere kusyamisaka kima mosi yina bankento ya beto mekatuka kutubila kumonisaka, “kitoko,” kansi ve na kutulaka dikebi mingi kuluta “na kutunga nsuki” to na “kulwata bilele ya kitoko.” Yandi kutubaka nde: “Mbote kitoko na beno kuvanda kitoko yina kele na kati ya ntima, yina ke manaka ve, kitoko yina ke monikaka na bikalulu ya pima ti ya kukonda lulendo; yina kele mambu mosi ya mfunu na meso ya Nzambi.” Kikalulu yai kemonanaka kana mpangi-nkento ketuba na mawete mpi na luzitu yonso. Kana yandi kesala mutindu yina, yandi tamonisa luzitu ya mudindu sambu na bakala na yandi.​—1 Piere 3:3, 4.

Bambandu ya Kulanda

16. Na nki mitindu Sara kele mbandu ya mbote sambu na bampangi-bankento?

¹⁶ Piere kusonikaka nde: “Bankento ya ntete yina vandaka na ntima ya kinzambi bo vandaka kusala kaka mpidina sambu na kukuma kitoko: bo vandaka kutula ntima na Nzambi, bo vandaka mpi kulemfuka na babakala na bo.” (1 Piere 3:5) Bankento yina kubakisaka nde kusepedisa Yehowa na kulemfukaka na bandongisila na yandi zolaka kusadisa mabuta na bo na kuvanda na kyese mpi na kubaka dikabu ya luzingu ya mvula na mvula. Ntangu Piere kutubilaka Sara, yandi monisaka nde Sara “vandaka kulemfuka na Abrahami, yandi vandaka kubinga yandi nde: ‘Mfumu na mono.’” Sara kusadisaka bakala na yandi yina vandaka kutina Nzambi boma, mpi yina Nzambi kupesaka yandi kisalu na insi mosi ya ntama. Yandi yambulaka luzingu ya mbote mpi yandi tulaka nkutu luzingu na yandi na kigonsa. (Kuyantika 12:1, 10-13) Piere kusikisaka Sara sambu na kikesa na yandi, ebuna yandi tubaka nde: “Beno ta vanda bana na yandi kana beno sala mambu ya mbote ti kana beno kutita ata kima mosi ve.”​—1 Piere 3:6.

17. Sambu na nki yo lenda vanda nde Piere vandaka kuyindula nde Abigaile kele mbandu ya mbote sambu na bampangi-bankento?

 ¹⁷ Abigaile kele nkento yankaka ya kikesa yina vandaka kutula ntima na Nzambi. Ziku Piere vandaka kuyindula yandi mpi ntangu yandi sonikaka mambu yai. Yandi ‘vandaka nkento mosi ya mayele,’ kansi bakala na yandi Nabale “vandaka bakala mosi ya mpasi ti ya makasi.” Ntangu Nabale kubuyaka kusadisa Davidi ti bantu na yandi, bo kudibongisaka sambu na kufwa Nabale ti bantu yonso ya nzo na yandi. Kansi, Abigaile kusalaka dyambu mosi sambu na kugulusa bantu ya nzo na yandi. Yandi tulaka madya mingi kibeni na zulu ya bampunda mpi yandi kwendaka kukutana ti Davidi ntangu Davidi ti bantu na yandi ya vandaka na binwaninu vandaka na nzila. Ntangu yandi monaka Davidi, yandi tulukaka na mpunda, kufukamaka na ntwala ya Davidi, mpi kubondilaka yandi na kusala ve mambu ntinu-ntinu. Mambu yina kusimbaka mpenza ntima ya Davidi, yo yina yandi tubaka nde: “Lukumu na Mfumu Nzambi, Nzambi ya Israele, [yina] me tinda nge bubu yai na kwisa kukutana na mono! Mersi sambu na mayele na nge.”​—1 Samuele 25:2-33.

18. Kana bakala yina kele ve nkwelani na yandi kuzola yandi, nkento lenda yindula mbandu ya nani, mpi sambu na inki?

¹⁸ Mbandu yankaka ya mbote sambu na bankento kele mwana-nkento ya bwala Shunemi yina kubikalaka ya kwikama na ngungudi mosi yina kusilaka yandi makwela. Zola na yandi kubikalaka kaka ngolo ata ntotila mosi ya mvwama kuzolaka yandi. Ntangu yandi waka mpusa ya kumonisa mawi na yandi sambu na ngungudi yina, yandi tubaka nde: “Baka mono bonso kidimbu na ntima na nge, bonso kidimbu mpi na diboko na nge; simba mono penepene na nge. Amure kele ngolo bonso lufwa . . . Ata masa to mvula ya ngolo lenda fwa yo ve.” (Kitoko 8:6, 7) Bika nde bampangi-bankento yonso yina kendima makwela kuvanda mpi na lukanu ya kubikala ya kwikama na babakala na bo mpi na kuvanda na luzitu ya mudindu sambu na bo.

Bandongisila Yankaka

19, 20. (a) Sambu na nki bankento fwete lemfuka na babakala na bo? (b) Inki mbandu ya mbote bo mepesaka sambu na bankento?

¹⁹ Na nsuka, beto tadila baverse yina kele na nima ya verse na beto ya ntu-dyambu: “Beno bankento, beno lemfuka na babakala na beno.” (Efezo 5:22) Sambu na nki bulemfu yai kele mfunu? Verse ya kelanda ketuba nde, “sambu bakala kele mfumu ya nkento na yandi, mutindu Kristo kele mfumu ya Dibundu.” Yo yina, Biblia kesyamisa bankento nde: “Bankento fweti lemfuka na babakala na bo na mambu yonso, mutindu Dibundu ke lemfukaka na Kristo.”​—Efezo 5:23, 24, 33.

²⁰ Sambu na kulemfuka na ntuma yai, bankento fwete longuka mpi kulanda mbandu ya dibundu ya Kristu ya mesalama na balongoki ya kupakulama. Beto kelomba beno na kutanga 2 Korinto 11:23-28 mpi na nsadisa na yo kulonguka mambu yina muntu mosi ya dibundu, disongidila ntumwa Polo, kukangilaka ntima sambu na kuvanda kwikama na Mfumu na yandi, Yezu Kristu. Bonso Polo, bankento ti bantu yonso ya dibundu fwete bikala ya kwikama mpi kulanda na kulemfuka na Kristu. Bankento kemonisaka yo ntangu bo kelemfukaka na babakala na bo.

21. Inki lenda sadisa bankento na kulanda kulemfuka na babakala na bo?

²¹ Ata bankento mingi bubu yai lenda wa makasi na dibanza ya kulemfuka, nkento ya mayele tatadila mambote na yo. Mu mbandu, kana bakala na yandi kele ve Mukristu, kulemfuka na kimfumu na yandi na mambu yonso katula kaka na mambu yina kefwa bansiku to minsiku ya Nzambi, lenda pesa yandi dibaku ya kitoko ya kukuka ‘kugulusa bakala na yandi.’ (1 Korinto 7:13, 16) Dyaka, yandi lenda vanda na kyese na kuzaba nde Yehowa Nzambi kendima mambu ya yandi kesala mpi tapesa yandi balusakumunu mingi sambu yandi kelanda mbandu ya Mwana na yandi.

Inki Mvutu Nge Tapesa?

• Sambu na nki yo lenda vanda mpasi sambu nkento kulemfuka na bakala na yandi?

• Sambu na nki kana bo meyula mwana-nkento makwela, kundima yo kele ve dyambu ya kubaka na nsaka?

• Inki mutindu Yezu kele mbandu sambu na bankento, mpi nki mambote bankento lenda baka kana bo landa mbandu na yandi?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 16]

Sambu na nki kana bo meyula mwana-nkento makwela, kundima to kubuya kele ve dyambu ya kubaka na nsaka?