Beto Kumiseno Zina ya Yehowa

“Beto vukana beto yonso, beto pesa Mfumu Nzambi lukumu, beto kumiseno zina na yandi.”​—NKUNGA 34:4.

1. Inki mbandu ya mbote Yezu kupesaka ntangu yandi vandaka kusala kisalu na yandi na ntoto?

 NA MPIMPA ya Nisani 14, 33 T.B., Yezu ti balongoki na yandi kuyimbaka bankunga ya kukumisa Yehowa na suku ya zulu ya nzo mosi na Yeruzalemi. (Matayo 26:30) Yo vandaka mbala ya nsuka ya Yezu kuyimbaka bankunga yina ti bo. Kansi, yo fwanaka nde lukutakanu na bo kumana ti bankunga sambu na kukumisa Yehowa. Banda na luyantiku ya kisalu na yandi na ntoto tii na nsuka, Yezu kukumisaka Tata na yandi mpi kuzabisaka zina ya Tata na yandi na kikesa yonso. (Matayo 4:10; 6:9; 22:37, 38; Yoane 12:28; 17:6) Ya kyeleka, yandi vutukilaka emvitasio yai ya kyese: “Beto vukana beto yonso, beto pesa Mfumu Nzambi lukumu, beto kumiseno zina na yandi.” (Nkunga 34:4) Yai mbandu ya mbote kibeni ya beto fwete landa!

2, 3. (a) Inki mutindu beto mezaba nde Nkunga 34 kele ti ntendula ya mbikudulu? (b) Inki beto tatadila na disolo yai mpi na disolo yina kelanda?

² Bangunga fyoti na nima ya kuyimba bankunga ti Yezu, ntumwa Yoane kumonaka dyambu yankaka ya kuswaswana kibeni. Yandi monaka mutindu bo fwaka Mfumu na yandi ti babandi zole na zulu ya banti ya mpasi. Basoda ya Roma kubukaka makulu ya babandi zole yina sambu bo fwa nswalu. Kansi, Yoane kutubaka nde bo bukaka ve makulu ya Yezu. Ntangu basoda kwisaka kukuma penepene ya Yezu, bo monaka nde yandi mefwa dezia. Na Evanzile na yandi, Yoane kutubaka nde mambu yina vandaka kulungisa kitini yankaka ya Nkunga 34 ya ketuba nde: ‘Ata mukwa na yandi mosi kubukanaka ve.’​—Yoane 19:32-36; Nkunga 34:21.

³ Nkunga 34 kele ti bangindu mingi yankaka  ya mfunu sambu na Bakristu. Yo yina, na disolo yai mpi na disolo yina kelanda, beto tatadila mambu yina kupusaka Davidi na kusonika nkunga yai mpi mambu ya kepesa kikesa yina kele na nkunga yango.

Davidi Kutinaka Saule

4. (a) Sambu na nki bo pakulaka Davidi sambu yandi kuma ntotila na bilumbu kekwisa? (b) Sambu na nki Saule kumaka ‘kuzola’ Davidi mingi kibeni?

⁴ Ntangu Davidi kuvandaka leke, Saule kuvandaka ntotila na Izraele. Kansi, Saule kukolamaka mpi Yehowa kubuyaka yandi. Yo yina, profete Samuele kusongaka yandi nde: “Mfumu Nzambi me katula nge na kimfumu ya Israele bubu, yandi me pesa yo na muntu ya nkaka ya mbote kuluta nge.” (1 Samuele 15:28) Na nima, Yehowa kutindaka Samuele na kupakula Davidi, mwana ya nsuka ya Yese, sambu yandi kuma ntotila yina tayinga Saule. Na ntangu yina, mabanza ya Ntotila Saule kumaka ya kuvalangasa kibeni sambu Nzambi kukatulaka mpeve na yandi. Bo nataka Davidi, yina zabaka kubula miziki mbote, na Gibea sambu yandi budila Saule miziki, mpi miziki yango vandaka kubwisa Saule ntima. Ebuna, Saule “zolaka yandi mingi” kibeni.​—1 Samuele 16:11, 13, 21, 23.

5. Sambu na nki Saule kusobaka mutindu na yandi ya kutadila Davidi, mpi yo pusaka Davidi na kusala inki?

⁵ Na nima, Yehowa kumonisaka nde yandi vandaka ti Davidi. Yehowa kusadisaka yandi na kununga Goliati, mpi kupesaka yandi maboko, ebuna bantu ya Izraele kumaka kukumisa yandi sambu na ngolo na yandi ya kunwana bitumba. Kansi, balusakumunu yina Yehowa vandaka kupesa Davidi kusalaka nde Saule kuma kuwila Davidi kimpala mpi kumenga yandi. Mbala zole, ntangu Davidi vandaka kubudila yandi miziki, Saule kulosaka yandi dikonga. Na bambala zole yina, Davidi kutinaka dikonga yango. Ntangu Saule kumekaka na kufwa yandi sambu na mbala ya tatu, Davidi kubakisaka nde yandi fwete tina sambu na kudigulusa. Nsukansuka, sambu Saule vandaka kusala yonso sambu na kukanga mpi kufwa yandi, Davidi kubakaka lukanu ya kukwenda kubumbana na nganda ya teritware ya Izraele.​—1 Samuele 18:11; 19:9, 10.

6. Sambu na nki Saule kupesaka ntuma nde bo fwa bantu ya Nobi?

⁶ Ntangu yandi vandaka kutina Izraele, Davidi kutelamaka na bwala Nobi, kisika sanduku ya Yehowa kuvandaka. Yo kemonana nde Davidi kuvandaka ti kibuka ya baleke ntangu yandi vandaka kutina mpi yandi sosaka madya sambu na bo mpi yandi mosi. Saule kuwaka nde nganga-Nzambi ya nene kupesaka Davidi ti bantu na yandi madya mpi mbele yina Davidi kubakaka na Goliati ntangu yandi fwaka. Saule kuwaka makasi, mpi yandi pesaka ntuma nde bo fwa bantu yonso ya mbanza yina, ti banganga-Nzambi 85 yina kuvandaka kuna.​—1 Samuele 21:2, 3; 22:12, 13, 18, 19; Matayo 12:3, 4.

Davidi Kutinaka Dyaka Lufwa

7. Sambu na nki Gati kuvandaka ve kisika ya mbote ya kubumbana sambu na Davidi?

⁷ Davidi kukatukaka na Nobi mpi yandi kutinaka kiteso ya bakilometre 40 na westi na teritware ya Filistia, mpi yandi kwendaka kubumbana na kisika ya Ntotila Akishi, na Gati, bwala yina Goliati kubutukaka. Mbala yankaka Davidi vandaka kuyindula nde Saule lendaka kuyindula nkutu ve ata fyoti na kukwenda kusosa yandi kuna. Kansi, ntama mingi ve, bansadi ya ntotila ya Gati kuzabaka Davidi. Ntangu Davidi kubakisaka nde bo zabaka yandi, “yandi yantikaka kutina mfumu Akishi boma.”​—1 Samuele 21:11-13.

8. (a) Nkunga 56 kemonisa beto nki sambu na mambu yina Davidi kukutanaka ti yo na Gati? (b) Inki mutindu Davidi kugulukaka dyaka na lufwa?

⁸ Na nima, bantu ya Filistia kukangaka Davidi. Yo lenda vanda nde Davidi kusonikaka nkunga yai ya kesimba ntima na ntangu yina. Na nkunga yango, yandi lombaka Yehowa na kutula “mansanga” (NW) na yandi na dibungu ya Yehowa. (Nkunga 56:1, 9) Na mutindu yina, yandi monisaka nde yandi vandaka kutula ntima nde Yehowa tavila ve bampasi na yandi kansi Yehowa takeba mpi tatanina yandi na zola yonso. Davidi kusalaka mpi pula mosi buna sambu na kukusa ntotila ya Filistia. Yandi kumaka kusala mambu bonso muntu ya kilau. Ntangu Ntotila Akishi kumonaka mpidina, yandi nganinaka bansadi na yandi sambu bo natilaka yandi muntu “ya kilau.” Yo ke pwelele nde Yehowa kusakumunaka pula ya Davidi. Bo kulaka Davidi na mbanza yina, ebuna yandi gulukaka na dyambu yankaka ya zolaka kusala nde yandi fwa.​—1 Samuele 21:14-16.

9, 10. Sambu na nki Davidi kusonikaka Nkunga 34, mpi yo lenda vanda nde yandi vandaka kuyindula banani ntangu yandi vandaka kusonika yo?

 ⁹ Biblia ketuba ve kana bantu yina kuvandaka ti Davidi kutinaka ti yandi na Gati to kana bo bikalaka na babwala ya nzyunga ya Izraele sambu na kukengila mpi kutanina yandi. Yo vanda mpidina to ve, yo fwete vanda nde bo kutanaka dyaka kumosi na kyese yonso, ebuna Davidi kutelaka bo mutindu Yehowa kugulusaka yandi dyaka. Mutindu verse 1 kemonisa yo, mambu yina kupusaka yandi na kusonika Nkunga 34. Banda na verse 2 tii na verse 8 ya nkunga yai, Davidi kepesa Nzambi lukumu na mutindu Nzambi kugulusaka yandi, mpi Davidi kebinga bantu na yandi na kuvukana ti yandi sambu na kukumisa Yehowa sambu yandi kele Ngulunsi ya nene ya bantu na yandi.​—Nkunga 34:4, 5, 8.

¹⁰ Davidi ti bantu na yandi kwendaka kubumbana na dibulu mosi ya matadi na bwala Adulami, yina kuvandaka na kiteso ya bakilometre 15 na esti ya Gati. Kuna, bantu ya Izraele yina vandaka kusepela ve na luyalu ya Ntotila Saule yantikaka kukwenda kuvukana ti bo. (1 Samuele 22:1, 2) Yo fwete vanda nde Davidi vandaka kuyindula bantu yai ntangu yandi sonikaka bangogo ya kele na Nkunga 34:9-23. Bangibusa ya kele na baverse yina kele mpi mfunu sambu na beto bubu yai, mpi ntembe kele ve nde beto tabaka mambote na kutadila verse mosi-mosi ya nkunga yai ya kitoko.

Keti Mpusa na Nge ya Ntetentete Mefwanana ti ya Davidi?

11, 12. Inki bikuma fwete pusa beto na kukumisa Yehowa ntangu yonso?

¹¹ “Mono fweti pesa mersi na Mfumu Nzambi ntangu yonso, mono fweti kumisaka yandi konso ntangu.” (Nkunga 34:2) Sambu yandi vandaka kuyungana, yo fwete vanda nde Davidi vandaka ti basusi sambu na bima ya kuzingila, kansi bangogo yai kemonisa nde yandi pesaka ve nzila nde basusi ya konso kilumbu kubebisa lukanu na yandi ya kukumisa Yehowa. Yai mbandu mosi ya mbote kibeni sambu na beto kana beto kekutana ti bampasi! Yo vanda beto kele na nzo-nkanda, na kisalu, ti bampangi Bakristu, to na kisalu ya kusamuna, mpusa na beto ya ntetentete fwete vanda ya kukumisa Yehowa. Yindula ntete bikuma mingi yina beto kele na yo ya kusala yo! Mu  mbandu, beto talanda kaka na kumona bima ya mpa mpi kusepela na bima ya kitoko ya Yehowa megangaka. Tadila mpi mambu yina yandi mesalaka na nzila ya kitini ya organizasio na yandi yina kele na ntoto! Ata bo kele bantu ya kukonda kukuka, Yehowa mesadilaka bantu ya kwikama na kiteso mosi ya nene na ntangu na beto. Kana beto fwanisa mambu ya Nzambi mesalaka ti mambu yina bantu ya bo kemonaka bonso banzambi na inza mesalaka, beto tamona inki? Keti nge kendima ve Davidi yina kusonikaka mpi nde: “Mfumu Nzambi, ke na nzambi ya nkaka ve bonso nge, ke na muntu ve lenda sala mambu ya nge ke salaka”?​—Nkunga 86:8.

¹² Bonso Davidi, beto kewaka mpusa ya kukumisa Yehowa ntangu yonso sambu na bisalu na yandi ya kuyituka. Dyaka, beto kele na kyese na kuzaba nde Kimfumu ya Nzambi kele ntangu yai na maboko ya Mwana ya Davidi, Yezu Kristu, yina tavanda ntotila ya mvula na mvula. (Kusonga 11:15) Yo ketendula nde nsuka ya ngidika yai ya bima mekuma penepene mpi nde luzingu ya mvula na mvula ya bantu kuluta bamiliare sambanu kele na kigonsa. Yo kele mfunu mingi kibeni bubu yai na kuzabisa bantu mambu ya metala Kimfumu ya Nzambi mpi mambu yina yo tasala sambu na bo ntama mingi ve mpi kusadisa bo na kukumisa Yehowa ti beto. Ya kyeleka, kima ya ntetentete ya beto fwete sala na luzingu kele kusadila konso dibaku sambu na kusyamisa bankaka na kundima “nsangu yai ya mbote” na ntwala nde yo kuma nsukinina.​—Matayo 24:14.

13. (a) Davidi kubulaka ntulu na nani, mpi yo bendaka bantu ya nki mutindu? (b) Inki mutindu bantu ya kudikulumusa kekwisa na dibundu ya Bakristu?

¹³ “Mono ke bula ntulu sambu na yandi; beno bantu yina ya bo ke monisaka mpasi, beno wa mono, beno vanda kiese!” (Nkunga 34:3) Na verse yai, Davidi vandaka kubula ve ntulu sambu na mambu yina yandi salaka. Mu mbandu, yandi bulaka ve ntulu sambu na mutindu yandi kusaka ntotila ya Gati. Yandi bakisaka nde Yehowa kutaninaka yandi ntangu yandi vandaka na Gati mpi nde yandi nungaka na kutina sambu Yehowa kusadisaka yandi. (Bingana 21:1) Yo yina, Davidi kubulaka ve ntulu sambu na yandi mosi, kansi sambu na Yehowa. Sambu Davidi kupesaka lukumu na Yehowa, yo bendaka bantu ya kudikulumusa na Yehowa. Yezu mpi vandaka ntangu yonso kupesa zina ya Yehowa lukumu, mpi yo vandaka kubenda bantu ya kudikulumusa, disongidila bantu yina kundimaka malongi na yandi, na Nzambi. Bubu yai, bantu ya kudikulumusa ya makanda yonso kekwisa na dibundu ya Bakristu ya kupakulama ya inza ya mvimba, yina Yezu kele Ntu na yo. (Kolosai 1:18) Ntangu bantu yai ya kudikulumusa kewaka bansadi ya kudikulumusa ya Nzambi kekumisa zina na yandi mpi ntangu bo kewaka nsangu ya Biblia, yina mpeve santu ya Nzambi kesadisaka bo na kubakisa, yo kesimbaka ntima na bo.​—Yoane 6:44; Bisalu 16:14.

Balukutakanu ya Bukristu Kekumisaka Lukwikilu na Beto Ngolo

14. (a) Keti Davidi vandaka kusepela na kukumisa Yehowa kaka yandi mosi? (b) Inki mbandu Yezu mebikaka sambu na yina metala balukutakanu sambu na lusambu?

¹⁴ “Beto vukana beto yonso, beto pesa Mfumu Nzambi lukumu, beto kumiseno zina na yandi.” (Nkunga 34:4) Davidi vandaka kusepela ve na kukumisa Yehowa kaka yandi mosi. Yandi bingaka banduku na yandi na kyese yonso sambu bo vukana ti yandi mpi bo kumiseno zina ya Nzambi. Mutindu mosi, Yezu Kristu, yina kele Davidi ya Nene, kuvandaka na kyese ya kukumisa Yehowa na ntwala ya bantu yonso, disongidila na sinagoga, na bankinsi yina bo vandaka kusala na tempelo ya Nzambi na Yeruzalemi, mpi ti balongoki na yandi. (Luka 2:49; 4:16-19; 10:21; Yoane 18:20) Beto kele na dibaku mosi ya mbote kibeni ya kulanda mbandu ya Yezu na yina metala kukumisa Yehowa na konso dibaku yina beto lenda vanda ti bampangi Bakristu, mingimingi na ntangu yai ya beto kemona nde ‘kilumbu ya Kristo ta sambisa bantu kele na nzila!’​—Baebreo 10:24, 25.

15. (a) Mambu yina Davidi kukutanaka ti yo kuvandaka ti nki bupusi na bantu na yandi? (b) Inki mutindu beto kebakaka mambote ya kukwenda na balukutakanu na beto?

¹⁵ “Mono sambaka Mfumu Nzambi, yandi wilaka mono; yandi katulaka mono boma yonso.” (Nkunga 34:5) Mambu yai kuvandaka mfunu sambu na Davidi. Yo yina, yandi landaka na kutuba nde: “Sambu Mfumu Nzambi ke wilaka bantu yina ke lombaka yandi na kusadisa bo, yandi ke katulaka bo na mpasi.” (Nkunga 34:7) Ntangu beto kevukanaka ti bampangi Bakristu, beto kevandaka  ti mabaku mingi ya kuta masolo ya mbote ya kemonisaka mutindu Yehowa mesadisaka beto na kunwana ti mambu ya mpasi. Masolo yai kekumisaka lukwikilu ya bampangi-Bakristu ngolo, kaka mutindu bangogo ya Davidi kukumisaka lukwikilu ya bantu na yandi ngolo. Ntangu Davidi kukutanaka ti bampasi, banduku na yandi kutalaka Yehowa ‘mpi bo monaka kiese, bo monaka nsoni ve ata fioti.’ (Nkunga 34:6) Ata bo vandaka kutina Ntotila Saule, bo vandaka kuwa ve nsoni. Bo vandaka kutula ntima nde Nzambi vandaka kusadisa Davidi, yo yina bo monaka kyese. Mutindu mosi, bantu ya mpa ti bayina mekumaka Bakristu ya kyeleka banda bamvula mingi, bo yonso ketulaka kivuvu nde Yehowa tasadisa bo. Sambu bo mosi memonaka dezia mutindu Yehowa mesadisaka bo, bilungi na bo ya kyese kemonisaka lukanu na bo ya kubikala ya kwikama.

Monisa Ntonda Sambu na Lusadisu ya Bawanzyo

16. Inki mutindu Yehowa mesadilaka bawanzyo na yandi sambu na kusadisa beto?

¹⁶ “Wanzio ya Nzambi me ziungaka bantu yina [ketina yandi boma], yandi ke katulaka bo na kigonsa.” (Nkunga 34:8) Davidi vandaka kutadila ve lutaninu ya Yehowa bonso kima mosi ya lendaka kukumina kaka yandi. Ya kyeleka, Davidi kuvandaka mupakulami ya Yehowa, ntotila ya bilumbu kekwisa ya Izraele. Kansi, yandi zabaka nde Yehowa kesadilaka bawanzyo na yandi sambu na kukeba bansambidi na yandi yonso ya kwikama, bo vanda bantu ya lukumu to ve. Na ntangu na beto, bansambidi ya kyeleka mpi memonaka lutaninu yina Yehowa kepesaka. Na Allemagne Nazi, na Angola, na Malawi, na Mozambique, mpi na bansi mingi yankaka, bamfumu ya leta kusalaka yonso sambu na kumanisa Bambangi ya Yehowa yonso. Ata mpidina, bo menungaka ve. Nkutu, bansadi ya Yehowa na bansi yina kelanda na kukuma mingi mpi na kukumisa zina ya Nzambi kumosi. Sambu na nki? Sambu Yehowa kesadilaka bawanzyo na yandi ya santu sambu na kutanina mpi kutwadisa bantu na yandi.​—Baebreo 1:14.

17. Na nki mitindu bawanzyo ya Nzambi kesadisaka beto?

¹⁷ Dyaka, bawanzyo ya Yehowa lenda twadisa mambu na mpila nde bo katula konso muntu yina kebudisa bankaka sakuba na kati ya bansadi ya Yehowa. (Matayo 13:41; 18:6, 10) Ata bantangu yankaka beto kebakisaka yo ve, bawanzyo kekatulaka bima yina lenda kanga kisalu na beto ya kimpeve nzila, mpi bo ketaninaka beto na mambu yina lenda tula kinduku na beto ti Yehowa na kigonsa. Kima ya kuluta mfunu kele nde, bo ketwadisaka beto ntangu beto kesalaka kisalu ya kuzabisa “nsangu ya mbote ya mvula na mvula” na bantu yonso, yika mpi na bisika yina yo kele kigonsa na kusamuna. (Kusonga 14:6) Mikanda ya ketendulaka Biblia yina Bambangi ya Yehowa kebasisaka ketubilaka mbala mingi banzikisa ya kemonisaka lusadisu ya bawanzyo. a Mambu yango kele mingi kibeni na mpila nde beto lenda tuba ve nde yo kesalamaka kaka na kintulumukina.

18. (a) Inki beto fwete sala sambu bawanzyo kusadisa beto? (b) Inki beto tatadila na disolo yina melanda?

¹⁸ Sambu bawanzyo kulanda na kutwadisa mpi kutanina beto, beto fwete landa na kukumisa zina ya Yehowa ata na ntangu beto kekutana ti kimbeni. Kuvila ve nde, wanzyo ya Nzambi kezyungaka kaka “bantu yina ketinaka [Yehowa] boma.” (NW) Dyambu yai ketendula inki? Kutina Nzambi boma kele inki, mpi nki mutindu beto lenda yedisa kikalulu yina? Sambu na nki Nzambi ya zola kezola nde beto tina yandi boma? Beto tatadila bangyufula yai na disolo yina melanda.

[Noti na nsi ya lutiti]

Inki Mvutu Nge Tapesa?

• Inki bampasi Davidi kukutanaka ti yo ntangu yandi vandaka leke?

• Bonso Davidi, inki mambu beto ketulaka na kisika ya ntete?

• Inki mutindu beto ketadilaka balukutakanu ya Bukristu?

• Inki mutindu Yehowa kesadilaka bawanzyo sambu na kusadisa beto?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Karte ya kele na lutiti 25]

(Sambu na kumona mambu yonso, tala mukanda)

Rama

Gati

Sikilagi

Gibea

Nobi

Yeruzalemi

Betelemi

Adulami

Keyila

Ebroni

Zifi

Horesh

Karmele

Maoni

Ene-Gedi

Nzadi ya Mungwa

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]

Karti: Yo mekatuka na bakarti ya beto mebaka nswa na Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Kifwanisu ya kele na lutiti 25]

Ata ntangu yandi vandaka kuyungana, Davidi kukumisaka zina ya Yehowa