Bupusi ya Bawanzyo na Luzingu ya Bantu

“Ntangu yai, mono monaka wanzio ya nkaka katukaka na zulu, ke kwisa kukulumuka. Yandi vandaka na kiyeka ya ngolo . . . Yandi tubaka na ndinga ya ngolo nde: ‘Babilone ya nene mefwa ka yo!’”​—KUSONGA 18:1, 2, NW.

1, 2. Inki kemonisa nde Yehowa kesadilaka bawanzyo sambu na kulungisa luzolo na yandi?

 NTANGU yandi vandaka na kimpika na kisanga ya Patmosi, Nzambi pesaka ntumwa Yoane yina kukumaka dezia mununu mbona-meso yina vandaka bambikudulu. Yandi monaka mambu ya kuyituka ntangu “mpeve ya Nzambi” kunataka yandi na “kilumbu ya Mfumu.” Kilumbu yango kuyantikaka na mvu 1914, ntangu Yezu Kristu kubakaka kimfumu mpi yo takwenda tii na nsuka ya Luyalu na yandi ya Bamvula Funda.​—Kusonga 1:10.

² Yehowa Nzambi kupesaka ve mbala mosi mbona-meso yai na Yoane. Yandi sadilaka nzila mosi. Kusonga 1:1 ketuba nde: “Mukanda yai ke songa mambu yina ya Yesu Kristo songaka mono Yoane. Nzambi songaka yo ntete na Yesu sambu yandi kuzabisa mpi bantu yina ke sadilaka Nzambi mambu yina ke kwisa kubwa na ntwala, me bika ntangu mingi ve. Kristo tindaka wanzio na yandi na mpila nde yandi kwisa kuzabisa mambu yina na mono.” Na nzila ya Yezu, Yehowa kusadilaka wanzyo mosi sambu na kuzabisa Yoane mambu ya kuyituka ya metala “kilumbu ya Mfumu.” Kilumbu mosi, Yoane kumonaka “wanzio ya nkaka katukaka na zulu, ke kwisa kukulumuka. Yandi vandaka na kiyeka ya ngolo.” Mukumba ya wanzyo yina kuvandaka inki? “Yandi tubaka na ndinga ya ngolo nde: ‘Babilone ya nene mefwa ka yo!’” (Kusonga 18:1, 2) Nzambi kupesaka wanzyo yina ya ngolo mukumba ya kutuba mambu ya metala kufwa ya Babilone ya nene, kintinu ya mabundu ya luvunu ya ntoto ya mvimba. Yo yina, beto lenda tula ntembe ve nde Yehowa kesadilaka bawanzyo na mutindu mosi ya mfunu sambu na kulungisa luzolo na yandi. Na ntwala ya kutadila mbote-mbote mukumba yina bawanzyo kele na yo na kulungana ya lukanu ya Nzambi, mpi bupusi na bo na luzingu na beto, bika beto tadila ntete kisina ya bigangwa yai ya kimpeve.

Bawanzyo Kukatukaka na Wapi?

3. Inki bangindu ya mbi bantu mingi kevandaka ti yo na yina metala bawanzyo?

³ Bubu yai, bantu mingi kekwikilaka nde bawanzyo kele. Kansi, mingi kezabaka bo mbote ve mpi kezabaka ve kisika bo katukaka. Mu mbandu, bansambidi yankaka keyindulaka nde kana muntu ya bo vandaka kuzola mingi mefwa, yandi kekwendaka na zulu mpi kekumaka wanzyo. Keti yai kele mambu ya Ndinga ya Nzambi kelongaka na yina metala lugangu mpi lukanu ya bawanzyo?

4. Masonuku kezabisa beto nki na yina metala kisina ya bawanzyo?

⁴ Wanzyo yina meluta bawanzyo yonso na ngolo mpi na kiyeka, disongidila mfumu ya bawanzyo, zina na yandi Mishele. (Yude 9) Yandi yina Yezu Kristu. (1 Tesalonika 4:16) Banda ntama kibeni, ntangu Yehowa kubakaka lukanu ya kuganga, kigangwa ya ntete ya yandi salaka kuvandaka Mwana na yandi yai ya kele wanzyo. (Kusonga 3:14) Na nima, na nsadisa ya Mwana yai ya kubutukaka ntete, Yehowa kusalaka bigangwa yonso yankaka ya kimpeve. (Kolosai 1:15-17) Ntangu Yehowa kubingaka bigangwa yai ya kele bawanzyo nde bana na yandi, Yandi kuyulaka Yobi nde: ‘Nge vandaka wapi ntangu mono salaka ntoto? Songa mono si! kana nge kele muntu ya mayele. . . . Nani muntu tulaka ditadi ya ntete ya fondasio? Ntangu bambwetete vandaka kuyimba na suka-suka ya kilumbu yina, bawanzio [bana ya Nzambi] mpi vandaka kutula milolo sambu na kiese.’ (Yobi 38:4, 6, 7) Yo kele  pwelele nde Nzambi muntu kusalaka bawanzyo mpi yandi salaka bo bamvula mingi na ntwala ya kusala bantu.

5. Inki mutindu Nzambi meyidikaka bawanzyo?

⁵ Biblia ketuba na 1 Korinto 14:33 (NW) nde: “Nzambi kele Nzambi mosi ya mavwanga ve, kansi ya ngemba.” Yo yina, Yehowa meyidikaka bana na yandi ya kimpeve na bimvuka tatu ya nene: (1) baserafe, yina kesalaka na nzyunga ya kiti ya kimfumu ya Nzambi, kezabisaka busantu na yandi, mpi ketaninaka bunkete ya kimpeve ya bantu ya Nzambi; (2) basherube, yina kekotilaka kimfumu ya Yehowa; mpi (3) bawanzyo yankaka yina kelungisaka luzolo na yandi. (Nkunga 103:20; Yezaya 6:1-3; Ezekiele 10:3-5; Daniele 7:10) Na nki mitindu bigangwa yai ya kimpeve kevandaka na bupusi na luzingu ya bantu?​—Kusonga 5:11.

Inki Mukumba Bawanzyo Kelungisaka?

6. Inki mutindu Yehowa kusadilaka basherube na masamba ya Edeni?

⁶ Kuyantika 3:24 kele kisika ya ntete yina Biblia ketubila mbala mosi bigangwa ya kimpeve. Yo ketuba nde: “[Nzambi] kulaka bantu, ebuna na ndambu ya este ya kilanga ya Edeni yandi tulaka bawanzio yai basherube, bo me simba mbele yina ke pela tiya. Mbele yango vandaka kubaluka na bandambu yonso. Basherube kisalu na bo kukangisa nzila na konso muntu yina zola kwisa penepene na nti yina ke pesaka moyo.” Basherube yai kukangaka nzila sambu Adami ti Eva kuvutuka dyaka ve na masamba ya Edeni. Yo salamaka na luyantiku ya disolo ya luzingu ya bantu. Inki mukumba bawanzyo kelungisaka banda na ntangu yina?

7. Ntendula ya bangogo ya bo kesadilaka na bandinga ya kisina sambu na “wanzio” kemonisa nki na yina metala mukumba mosi ya bawanzyo kelungisaka?

⁷ Biblia ketubila bawanzyo kiteso ya bambala 400. Yo vanda na Kiebreo to na Kigreki, bo lenda balula bangogo ya bo kesadilaka sambu na “wanzio” nde “kinati-nsangu.” Yo yina, Nzambi mesadilaka bawanzyo sambu na kusolula ti bantu. Mutindu beto monaka yo na baparagrafe zole ya ntete ya disolo yai, Yehowa kusadilaka wanzyo sambu na kupesa nsangu na yandi na ntumwa Yoane.

8, 9. (a) Inki bupusi vizite ya wanzyo kuvandaka na yo na luzingu ya Manoa ti nkento na yandi? (b) Inki dilongi bibuti lenda baka na vizite ya wanzyo ya Nzambi na dibuta ya Manoa?

⁸ Nzambi kesadilaka mpi bawanzyo sambu na kusadisa mpi kupesa bansadi na yandi ya ntoto kikesa. Mu mbandu, na ntangu ya Bazuzi ya Izraele, Manoa ti nkento na yandi yina vandaka kubuta ve kuvandaka na mpusa ya ngolo ya mwana. Yehowa kutindaka wanzyo na yandi sambu na kusonga nkento ya Manoa nde yandi tabuta mwana-bakala. Disolo ketuba nde: “Nge ta baka divumu, nge ta buta mwana ya bakala. . . Mwana yango nge fweti zenga yandi nsuki ve, sambu katuka ntangu yandi me butuka ntete ve bo fweti pesa yandi na maboko ya Nzambi. Yandi muntu ta yantika na kugulusa bantu ya Israele na maboko ya bantu ya Filistia.”​—Bazuzi 13:1-5.

⁹ Nsukansuka, nkento ya Manoa kubutaka mwana-bakala, Samsoni, yina kuzabanaka mingi na masolo ya Biblia. (Bazuzi 13:24) Na ntwala nde mwana kubutuka, Manoa kulombaka nde wanzyo kuvutuka sambu na kusonga yandi mutindu bo fwete sansa mwana yango. Manoa kuyulaka nde: “Nki beto fweti sala sambu na mwana? Nki bansiku yandi fweti landa?” Wanzyo ya Yehowa kuvutukilaka bantuma yina yandi pesaka na nkento ya Manoa. (Bazuzi 13:6-14) Yo  fwete vanda nde Manoa kubakaka mpenza kikesa! Bubu yai, bawanzyo kekuminaka dyaka ve bantu na mutindu yai, kansi bonso Manoa, bibuti lenda sosa malongi ya Yehowa ntangu bo kelonga bana na bo.—Efezo 6:4.

10, 11. (a) Inki mutindu Elisa ti nsadi na yandi kudiwaka ntangu basoda ya Siria kuzyungaka bo? (b) Inki mambote beto lenda baka kana beto tadila dyambu yai?

¹⁰ Mbandu yankaka ya kuyituka ya lusadisu ya bawanzyo kumonanaka na bilumbu ya profete Elisa. Elisa vandaka kuzinga na Dotani, mbanza mosi ya Izraele. Kilumbu mosi, nsadi ya Elisa kutelemaka na sukasuka mpi kutalaka na nganda, yandi monaka bampunda ti bapusu-pusu ya bitumba mezyunga mbanza. Ntotila ya Siria kutindaka basoda ya ngolo sambu na kukanga Elisa. Inki mambu nsadi ya Elisa kusalaka? Na boma yonso, ziku ti matekita, yandi tubaka na ndinga ya ngolo nde: “Mfumu, imene na beto! Nki beto ke sala?” Yandi vandaka dyaka ve ti kivuvu. Kansi, Elisa kuvutulaka nde: “Kuwa boma ve. Bantu yai kele na beto, bo kele mingi kuluta bo.” Inki yandi zolaka kutuba?​—2 Bantotila 6:11-16.

¹¹ Elisa kuzabaka nde bawanzyo mingi kuvandaka pana sambu na kusadisa yandi. Kansi, nsadi na yandi vandaka kumona bo ve. Yo yina, “Elisa sambaka Nzambi nde: ‘Mfumu Nzambi, kangula meso na yandi, yandi mona.’ Mfumu Nzambi kangulaka meso ya muntu ya Elisa; ebuna yandi talaka na ngumba, yandi monaka ngumba me fuluka na bampunda ya tiya ti bapusupusu ya tiya, me ziunga Elisa.” (2 Bantotila 6:17) Na ntangu yina, nsadi ya Elisa kumonaka bawanzyo yango. Beto lenda mona mpi bawanzyo na meso ya kimpeve, bo yonso na nsi ya lutwadisu ya Yehowa ti Kristu, kesadisa mpi ketanina bantu ya Yehowa.

Lusadisu ya Bawanzyo na Bilumbu ya Kristu

12. Inki lusadisu wanzyo Gabriele kupesaka Maria?

¹² Yindula lusadisu yina mwense Maria, mwana nkento mosi ya Muyuda, kubakaka ntangu yandi waka nsangu yai: “Nge ta baka divumu; nge ta buta mwana ya bakala; nge ta pesa yandi zina: Yesu.” Na ntwala ya kupesa nsangu yai ya kuyituka, wanzyo Gabriele, yina Nzambi kutindaka kuzabisaka yandi nde: “Maria, kumona boma ve. Nzambi me tala nge na disu ya mbote.” (Luka 1:26, 27, 30, 31) Maria kubakaka mpenza kikesa ti ngolo na bangogo yina ya kundimisaka yandi nde Nzambi kundimaka yandi!

13. Inki mutindu bawanzyo kusadisaka Yezu?

¹³ Mbandu yankaka ya lusadisu ya bawanzyo kumonanaka ntangu Yezu kunungaka mimekamu tatu ya Satana na ntoto ya zelo na zelo. Disolo ketuba nde, na nsuka ya mimekamu yina, “Satana bikaka yandi; bawanzio kwisaka kukuma, bo yantikaka kusadila Yesu.” (Matayo 4:1-11) Dyambu ya mutindu mosi kusalamaka na mpimpa ya nsuka na ntwala ya lufwa ya Yezu. Na kati ya mpasi, Yezu kufukamaka mpi yandi yantikaka kusamba nde: “Tata, kana nge zola, katula mono na mpasi yai. Kansi kulanda luzolo na mono ve, kansi luzolo na nge. Ebuna wanzio katukaka na zulu, yandi kwisaka kumonika na Yesu sambu na kupesa yandi kikesa.” (Luka 22:42, 43) Kansi, inki mutindu bawanzyo kesadisaka beto bubu yai?

Lusadisu ya Bawanzyo na Bilumbu na Beto

14. Na ntwala ya nki minyokudi Bambangi ya Yehowa mekangaka ntima na bilumbu na beto, mpi nki mbuma yo mebutaka?

¹⁴ Kana beto tadila kisalu ya kusamuna yina Bambangi ya Yehowa kesala na bilumbu na beto, yo kemonisa pwelele nde bawanzyo kesadisaka beto. Mu mbandu, bansadi ya Yehowa kukangaka ntima na minyokudi ya ngolo kibeni ya ba Nazi na Allemagne mpi na Europa ya Westi na ntwala mpi na ntangu ya Mvita ya Zole ya Inza ya Mvimba (1939-45). Na ntangu ya luyalu ya Bafasiste ya Katolika na bansi ya Italie, Espagne mpi Portugal, bo kangaka ntima na minyokudi na nsungi mosi ya nda. Dyaka, bo kangaka ntima na minyokudi na Union sovietique ti na bansi yina vandaka na nsi ya luyalu na yo. Bambandu yankaka kele minyokudi yina Bambangi ya Yehowa kukutanaka ti yo na bansi yankaka ya Afrika. a Ntama mingi ve, bansadi  ya Yehowa kukutanaka ti minyokudi ya ngolo na Georgie. Satana mesalaka yonso sambu na kusukisa kisalu ya Bambangi ya Yehowa. Kansi, na kimvuka, bo menungaka minyokudi yina mpi bo mekumaka mingi. Na kiteso mosi buna, bo menungaka sambu bawanzyo ketaninaka bo.​—Nkunga 34:8; Daniele 3:28; 6:22.

15, 16. Inki lusadisu bawanzyo kepesaka Bambangi ya Yehowa na kisalu na bo ya kusamuna na ntoto ya mvimba?

¹⁵ Bambangi ya Yehowa kemonisaka nde bo kebakaka na valere mingi mukumba na bo ya kulonga nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi na ntoto ya mvimba mpi ya kukumisa bantu balongoki, yo yina bo kelongaka kyeleka ya Biblia na bantu ya bisika yonso yina kemonisaka mpusa. (Matayo 28:19, 20) Kansi, bo kezabaka mbote nde kana lusadisu ya bawanzyo kuvandaka ve, bo lenda lungisa ve mukumba yai. Yo yina, konso ntangu bo kebakaka kikesa na mambu yina kele na Kusonga 14:6, 7. Beto ketanga mutindu yai: “Mono [ntumwa Yoane] monaka wanzio ya nkaka ke kwenda kuluta na kati-kati ya zulu; yandi vandaka na Nsangu ya Mbote ya mvula na mvula sambu na kuzabisa na bantu ya nsi-ntoto, na bantu ya makanda yonso ti ya bandinga yonso ti ya bansi yonso. Yandi vandaka kutuba na ndinga ya ngolo nde: ‘Beno wa Nzambi boma, beno pesa yandi lukumu! Sambu ntangu yina ya yandi ta sambisa bantu yo me lunga. Beno samba Nzambi yina salaka zulu, ntoto, nzadi-mungwa ti banto ya masa!’”

¹⁶ Bangogo yai kemonisa pwelele nde bawanzyo kepesaka maboko mpi ketwadisaka kisalu ya nene ya kulonga yina Bambangi ya Yehowa kesala na inza ya mvimba. Yehowa ke na kusadila bawanzyo na yandi sambu na kutwadisa bantu ya masonga na Bambangi na yandi. Bawanzyo ketwadisaka mpi Bambangi na bantu yina mefwana. Dyambu yai ketendula sambu na nki mbala mingi, Mbangi ya Yehowa mosi kekutanaka ti muntu mosi na ntangu yina yandi kekutana ti dyambu mosi ya mpasi kibeni mpi kele na mfunu ya lusadisu ya kimpeve.

Mukumba ya Nene Yina Bawanzyo Talungisa Ntama Mingi Ve

17. Inki kukuminaka basoda ya Asiria ntangu wanzyo mosi mpamba kunwanisaka bo?

¹⁷ Katula kisalu ya binati-nsangu mpi kusadisa bansadi ya Yehowa, bawanzyo kelungisaka lukanu yankaka. Na ntangu ya ntama, bo vandaka kulungisa bandola ya Nzambi. Mu mbandu, na mvu-nkama ya nana N.T.B., basoda mingi ya Asiria vandaka kusosa kunwanisa Yeruzalemi. Inki Yehowa kusalaka? Yandi tubaka nde: “Mono ta nwanina bwala yai, mono ta keba yo sambu na lukumu na mono mosi ti sambu na muntu na mono Davidi.” Disolo ya Biblia ketela beto mutindu mambu kusalamaka: “Kilumbu yango yina na mpimpa, wanzio ya Mfumu Nzambi kwendaka na camp ya basoda ya Asiria, yandi fwaka basoda mile nkama mosi makumi  nana na tanu (185.000). Na suka-suka bo kwisaka kukuta basoda yina yonso bamvumbi.” (2 Bantotila 19:34, 35) Ya kyeleka, bimvuka ya basoda ya bantu kele mpenza pete to kukonda ngolo kana beto fwanisa yo ti ngolo ya wanzyo mosi mpamba!

18, 19. Inki mukumba ya nene bawanzyo talungisa ntama mingi ve, mpi yo tavanda ti nki bupusi na luzingu ya bantu?

¹⁸ Ntama mingi ve, Nzambi tasadila bawanzyo sambu na kufwa ngidika yai. Kubika fyoti mpenza, Yezu takwisa “ti bawanzio na yandi ya ngolo, na kati ya tiya yina ke pela ngolo.” Lukanu na bo tavanda ya “kupesa ndola na bantu yina kuzaba Nzambi ve, bayina ke zola kulanda ve Nsangu ya Mbote ya Mfumu na beto Yesu.” (2 Tesalonika 1:7, 8) Dyambu yai tavanda na bupusi ya ngolo kibeni na bantu! Bantu yina kebuya kundima nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi yina bo kelonga bubu yai na ntoto ya mvimba tafwa. Kaka bantu yina kesosaka Yehowa, lunungu, ti kudikulumusa mpamba, bantu “ta baka ndola ve kilumbu Mfumu Nzambi ta songa makasi na yandi” mpi tavanda na lutaninu.​—Sofonia 2:3.

¹⁹ Beto lenda monisa ntonda na mutindu Yehowa kesadilaka bawanzyo na yandi ya ngolo sambu na kusadisa mpi kupesa kikesa na bansadi na yandi ya kele na ntoto. Kuzaba nde bawanzyo kevandaka ti mukumba ya nene na kulungana ya lukanu ya Nzambi kepesaka beto mpenza kikesa, sambu kele ti bawanzyo yina kukolamaka na Yehowa mpi yina mekumaka na nsi ya kiyeka ya Satana. Disolo yina kelanda tatubila mambu yina Bakristu ya kyeleka lenda sala sambu na kuditanina na bupusi ya ngolo ya Satana Dyabulu ti bademo na yandi.

[Noti na nsi ya lutiti]

Inki Mambu Nge Melonguka?

• Bawanzyo kukatukaka na wapi?

• Inki mutindu Nzambi kusadilaka bawanzyo na ntangu ya ntama?

• Kusonga 14:6, 7 ketuba nki na yina metala kisalu ya bawanzyo bubu yai?

• Inki mukumba ya nene bawanzyo talungisa ntama mingi ve?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 13]

Wanzyo kupesaka Manoa ti nkento na yandi kikesa

[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]

“Bantu yai kele na beto, bo kele mingi kuluta bo”