Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Ezekiele—I
Ndinga ya Yehowa Kele ya Moyo
Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Ezekiele—I
YO VANDAKA na mvu 613 N.T.B. Profete Yeremia vandaka kulonga na Yuda kukonda boma nde kubika fyoti bo tafwa Yeruzalemi mpi ntoto ya Yuda tabikala mayumbu. Ntotila Nabukodonozore ya Babilone kunataka dezia Bayuda mingi na kimpika. Toko Daniele ti banduku na yandi tatu yina vandaka kusala na nzo ya ntotila ya Kaldea kuvandaka na kati ya bantu yango. Bayuda mingi yina bo nataka na kimpika vandaka kuzinga penepene ya nzadi ya Kebare, na “nsi ya Babilonia.” (Ezekiele 1:1-3) Yehowa kubikaka ve bampika yina kaka mutindu yina kukonda muntu ya kupesa bo bansangu. Yandi ponaka Ezekiele, yina kuvandaka ti bamvula 30, bonso profete.
Ezekiele kusonikaka mukanda na yandi na nsungi ya bamvula 22, mpi yandi manisaka kusonika yo na mvu 591 N.T.B. Ezekiele kusonikaka mambu na sikisiki mpenza. Yandi sonikaka badati ya bambikudulu na yandi, nkutu yandi vandaka kusonika na sikisiki yonso kilumbu, ngonda, mpi mvula. Kitini ya ntete ya nsangu ya Ezekiele ketubila mingi kubwa mpi kufwa ya Yeruzalemi. Kitini ya zole kele ti bansangu ya bandola yina Yehowa kupesaka na makanda yina kuvandaka na nzyunga ya Izraele, mpi kitini ya nsuka ketubila kuvutulama ya lusambu ya Yehowa. Disolo yai ketubila bangindu ya mfunu ya Ezekiele 1:1–24:27, yina kele ti bambona-meso, bambikudulu, mpi bansonga yina vandaka kumonisa mambu yina zolaka kukumina Yeruzalemi.
“MONO KE TULA NGE” SANTINELE
Ezekiele kumonaka ntete mbona-meso mosi ya kuyituka ya kiti ya kimfumu ya Yehowa. Na nima, Yehowa kupesaka yandi mukumba. Yehowa kusongaka yandi nde: “Mono ke tula nge [santinele sambu na, NW] bantu ya Israele. Nge ta songaka bo malongi ya mono ke pesa nge.” (Ezekiele 3:17) Sambu na kutubila mutindu bo tazyunga Yeruzalemi mpi mambu yina tasalama na nima, Yehowa kulombaka Ezekiele na kusala bansonga zole ya mambu yina tasalama. Ntangu yandi vandaka kutubila ntoto ya Yuda, Yehowa kuzabisaka Ezekiele nde: “Mono ta tinda bitumba ya makasi na kufwa bisika yonso ya beno ke sambaka biteki.” (Ezekiele 6:3) Yandi zabisaka bantu ya Yuda nde: “Kilumbu ya [mpasi, NW] ke kwisa sambu na beno bantu yina ke zinga na ntoto yai.”—Ezekiele 7:7.
Na mvu 612 N.T.B., mbona-meso mosi kunataka Ezekiele na Yeruzalemi. Yandi monaka mambu ya mbi kibeni ya vandaka kusalama na tempelo ya Nzambi! Ntangu Yehowa tatindaka bangolo na yandi ya zulu ya kelungisaka lukanu na yandi (yina “babakala sambanu” vandaka kumonisa) sambu na kumonisa makasi na yandi na ba aposta yina, kaka bantu yina bo tulaka “kidimbu na ilungi” bantu taguluka. (Ezekiele 9:2-6) Kansi, bo fwete panza ntete “makala ya tiya,” (bansangu ya ngolo ya Nzambi ya kemonisa mutindu yandi tafwa bantu) na kati ya bwala. (Ezekiele 10:2) Ata Yehowa ‘tapesa bantu ya mbi ndola sambu na mambu ya bo salaka,’ yandi kesila na kuvukisa dyaka bantu ya Izraele yina yandi panza-panzaka.—Ezekiele 11:17-21.
Mpeve ya Nzambi kuvutulaka Ezekiele na Kaldea. Nsonga mosi kumonisaka Ntotila Sedesiasi ti bantu yankaka ya vandaka kutina Yeruzalemi. Bo metungulula baprofete ya luvunu. Bo melosa bansambidi ya biteki. Bo mefwanisa Yuda ti nti ya vinu ya kukonda mfunu. Kingana mosi ya kumbi-kumbi mpi ya vinu kemonisa mambu ya mbi yina takumina Yeruzalemi sambu bantu na yo kusosaka lusadisu ya Ezipte. Kingana yango kesuka ti lusilu ya ketuba nde Yehowa ‘tabuka lutangu mosi ya ndendi mpi yandi takwenda kukuna yo na zulu ya ngumba ya nda.’ (Ezekiele 17:22) Kansi, ‘nti ya kimfumu’ tavanda dyaka ve na Yuda.—Ezekiele 19:14.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
1:4-28—Pusupusu ya zulu kemonisa inki? Pusupusu kemonisa kitini ya zulu ya organizasio ya Yehowa yina mesalama na bigangwa ya kimpeve ya kwikama. Nto ya ngolo na yo kele mpeve santu ya Yehowa. Muntu ya ketambusa pusupusu yango, yina kemonisa Yehowa, kele ti lukumu ya mingi kibeni. Ngemba na yandi kemonana na nkongolo mosi ya kitoko.
1:5-11—Bigangwa iya ya moyo kele banani? Na mbona-meso ya zole yina Ezekiele kumonaka pusupusu, yandi tubaka nde bigangwa iya ya moyo kuvandaka basherube. (Ezekiele 10:1-11; 11:22) Na ntendula na yandi ya zole, yandi bingaka ilungi ya ngombe ya bakala nde “ilungi” ya sherube. (Ezekiele 10:14) Kubinga yai mefwana mpenza sambu ngombe kele kidimbu ya kiyeka mpi ngolo, mpi basherube kele bigangwa ya kimpeve ya ngolo.
2:6 (NW)—Sambu na nki bo kebinga Ezekiele mbala mingi nde “mwana-muntu”? Yehowa vandaka kubinga Ezekiele mutindu yina sambu na kuyibusa yandi nde yandi kele muntu, mpi sambu na kumonisa luswaswanu ya nene ya kele na kati ya muntu yina kenata nsangu mpi Nzambi yina kele Munkwa-nsangu yango. Na ba evanzile, bo kebinga Yezu Kristu mutindu yina mbala kiteso ya 80, sambu na kumonisa pwelele nde Mwana ya Nzambi kukwisaka na ntoto bonso muntu, kansi ve bonso kigangwa mosi ya kimpeve ya melwata nitu ya muntu.
2:9–3:3—Sambu na nki mukanda yina kuvandaka ti mambu ya kudila ngolo ti ya mpasi kuvandaka sukadi sambu na Ezekiele? Kima kusalaka nde Ezekiele kuwa mukanda yina sukadi kuvandaka mutindu yandi vandaka kutadila kisalu na yandi. Ezekiele kuvandaka na kyese ya kusadila Yehowa bonso profete.
4:1-17—Keti Ezekiele kusalaka mpenza nsonga yina vandaka kumonisa mutindu bo tazyunga Yeruzalemi? Sambu Ezekiele kubondilaka Nzambi nde yandi soba kima yina yandi vandaka kusadila bonso nkuni sambu na kulambila mpi mutindu Yehowa kundimaka mambu ya yandi lombaka kemonisa nde profete kusalaka mpenza nsonga yango. Kulala na diboko ya kimama kuvandaka sambu na bamvula 390 ya masumu ya kimfumu ya bikanda kumi, disongidila banda na luyantiku na yo na mvu 997 N.T.B. tii na kufwa ya Yeruzalemi na mvu 607 N.T.B. Kulala na diboko ya kitata kuvandaka sambu na bamvula 40 ya masumu ya Yuda, banda na ntangu yina Yeremia kukumaka profete na mvu 647 N.T.B. tii na na mvu 607 N.T.B. Na nsungi ya bilumbu 430, Ezekiele vandaka kudya kaka mwa madya fyoti mpi kunwa mwa masa fyoti sambu na kumonisa nde nzala tavanda ntangu bo tazyunga Yeruzalemi.
5:1-3—Mutindu Ezekiele kubakaka ndambu fyoti ya nsuki yina yandi zolaka losalosa na mupepe mpi kukangisaka yo na lele na yandi kemonisa inki? Yo vandaka sambu na kumonisa nde bantu fyoti tavutuka na Yuda mpi bo tavutula dyaka lusambu ya kyeleka na nima ya bamvula 70 yina yo bikalaka mayumbu.—Ezekiele 11:17-20.
17:1-24—Bakumbi-kumbi zole ya nene kele banani, inki mutindu bo zengaka banti ya fyoti ya sedre, mpi nani kele ‘lutangu ya ndendi’ yina Yehowa kubukaka mpi kukunaka? Bakumbi-kumbi zole kemonisa bamfumu ya Babilone ti ya Ezipte. Kumbi-kumbi ya ntete kukwendaka na nsongi ya nti ya sedre, disongidila na mfumu ya luyalu ya bantotila ya dikanda ya Davidi. Kumbi-kumbi yai kukatulaka nsongi ya bana ya nti na mutindu yandi tulaka Sedesiasi ntotila ya Yuda na kisika ya Ntotila Yoyakini. Ata Sedesiasi kusalaka lusilu nde yandi tabikala ya kwikama, yandi sosaka lusadisu ya kumbi-kumbi yina yankaka, mfumu ya Ezipte. Kansi Ezipte kunungaka ve na kusadisa yandi. Bo nataka yandi na kimpika, mpi yandi fwaka na Babilone. Yehowa kubukaka mpi “lutangu mosi ya ndendi,” Ntotila ya Mesia. Yandi kunaka lutangu yai “na zulu ya ngumba ya nda,” na zulu ya Ngumba ya Sioni ya zulu, kisika yandi takuma “sedre mosi ya kitoko,” nto ya balusakumunu ya kyeleka sambu na ntoto.—Kusonga 14:1.
Malongi Sambu na Beto:
2:6-8; 3:8, 9, 18-21. Beto fwete tina ve bantu ya mbi boma, to kuyambula kusamuna nsangu ya Nzambi yina kele ti balukebisu sambu na bo. Kana bantu kesepela ve na nsangu to kemenga beto, beto fwete vanda ngolo bonso ditadi. Kansi, beto fwete keba sambu beto kuma ve bantu ya ntima-ngolo, ya kewilaka ve bankaka mawa, to ya kele ti mambu ya ngolo. Yezu kuwilaka bantu ya yandi vandaka kulonga mawa. Beto mpi, mawa fwete pusaka beto na kulonga bantu yankaka.—Matayo 9:36.
3:15. Na nima ya kubaka mukumba na yandi, Ezekiele kuzingaka na Tel-abib (Kebare), “bilumbu nsambwadi” kukonda kutuba. Yandi vandaka kuyindulula nsangu yina yandi zolaka kuzabisa kubika fyoti. Beto mpi fwete bakaka ntangu ya kulonguka na kikesa yonso mpi kuyindulula sambu na kubakisa bakyeleka ya mudindu ya kimpeve!
4:1–5:4. Yo lombaka nde Ezekiele kumonisa kudikulumusa mpi kikesa sambu na kusala bansonga zole ya vandaka bambikudulu mpi kumonisa mambu yina tasalama. Beto mpi, beto fwete vanda kikesa mpi ya kudikulumusa ntangu beto kelungisa konso kisalu yina Nzambi mepesa beto.
7:4, 9; 8:18; 9:5, 10. Beto fwete wila ve bantu yina Nzambi mepesa ndola mawa.
7:19. Ntangu Yehowa tapesa bantu ya ngidika yai ndola, mbongo tavanda na mfunu ve ata fyoti.
8:5-18. Apostazi kefwaka bangwisana ya muntu ti Nzambi. “Bituba-tuba [ya aposta, NW] ke bwisaka bantu ya nkaka.” (Bingana 11:9) Yo tavanda mayele nde beto buya mpenza ata dibanza ya kuwidikila baaposta.
9:3-6. Sambu na kuguluka na “mpasi ya nene,” yo kele mfunu nde beto baka kidimbu, disongidila nzikisa yina kemonisa nde beto kele bansadi ya Nzambi ya mekudipesaka mpi mebakaka mbotika mpi ya kele ti kimuntu ya Bukristu. (Matayo 24:21, NW) Bakristu ya kupakulama, yina bo memonisa na muntu yina kele ti kima ya kusonikila, ke na kutwadisa kisalu ya kutula bantu bibimbu, disongidila kisalu ya kulonga Kimfumu mpi kukumisa bantu balongoki. Kana beto kezola kutanina kidimbu na beto, beto fwete sadisa bo na kikesa yonso na kisalu yai.
12:26-28. Ata na bantu yina vandaka kuseka nsangu na yandi, Ezekiele kutubaka nde: ‘[Yehowa] ta lungisa mambu ya yandi tubaka, yo ta bwa kaka na mbala mosi.’ Beto fwete sala yonso mpenza sambu na kusadisa bantu yankaka na kutula ntima na Yehowa na ntwala nde yandi fwa ngidika yai ya bima.
14:12-23. Sambu na kuguluka, konso muntu kele ti mukumba ya kusala kikesa yandi mosi. Ata muntu mosi ve lenda sala yo sambu na beto.—Roma 14:12.
18:1-29. Beto kele na kisina ya malanda ya mambu yina beto kesalaka.
“MAYUMBU NA MAYUMBU! YA KIELEKA, MONO TA KUMISA BWALA YAI MAYUMBU”
Na mvu 611 N.T.B., ntangu Bayuda kulungisaka bamvula 70 na kimpika, bambuta ya Izraele kwendaka kukutana ti Ezekiele sambu na “kuzaba nki Nzambi ke zola.” Ezekiele kutendudilaka bo mambu ya mbi yina bantu ya Izraele kusalaka mpi kukebisaka bo nde Yehowa “ta baka mbele” na yandi sambu na kufwa bo. (Ezekiele 20:1; 21:8) Yehowa kutubaka na mfumu ya bantu ya Izraele (Sedesiasi) nde: “Bo ta katula mpu na nge ti bima ya nkaka ya kimfumu. Mambu yonso me baluka. Kiyeka me kuma na bansukami! Bantu ya ngolo me suka! Mayumbu na mayumbu! Ya kieleka, mono ta kumisa bwala yai mayumbu. Kansi mambu yai ta bwa ve tii kuna muntu ya mono solaka [Yezu Kristu] ta kwisa” ebuna mona tapesa yandi yo.—Ezekiele 21:31, 32.
Yeruzalemi kusalaka mambu mingi mpenza ya mbi. Yehowa kubasisaka pwelele masumu ya Ohola (Izraele) mpi ya Oholiba (Yuda). Yandi pesaka dezia Ohola na “maboko ya bamakangu na yandi ya Asiria, bayina ya yandi vandaka kuzola mingi.” (Ezekiele 23:9) Kubika fyoti Oholiba mpi tabikala mpamba. Na mvu 609 N.T.B., bo zyungaka Yeruzalemi na nsungi ya bangonda 18. Nsukansuka ntangu Yeruzalemi tabwa, Bayuda tayituka mingi na mpila nde bo takuka ve kumonisa mawa na bo. Ezekiele fwete zabisa dyaka ve nsangu ya Nzambi na bampika tii kuna ‘bantu yankaka yina tatina lufwa’ tasonga yandi nde bo mefwa Yeruzalemi.—Ezekiele 24:26, 27.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
21:8—Inki kele “mbele” yina Yehowa tabaka? “Mbele” yina Yehowa kusadilaka sambu na kupesa Yeruzalemi ti Yuda ndola kuvandaka Ntotila Nabukodonozore ya Babilone ti basoda na yandi. Yo lenda vanda mpi nde kitini ya zulu ya organizasio ya Nzambi yina mesalama na bigangwa ya kimpeve ya ngolo kele mpi na kati ya mbele yina.
24:6-14—Nzungu ya mebwa matadi kemonisa inki? Bo kefwanisa Yeruzalemi yina bo mezyunga ti nzungu mosi ya kele ti munoko ya nene. Matadi yina yo mebwaka kemonisa mambu ya nsoni kibeni yina bantu ya mbanza yina vandaka kusala, disongidila mambu ya nsoni, mambu ya poto-poto, mpi kufwa bantu. Yeruzalemi kusalaka mambu mingi kibeni ya nsoni na mpila nde ata bo tula nzungu yango ya mpamba na zulu ya makala ya tiya ya ngolo kibeni, matadi lenda katuka ve.
Malongi Sambu na Beto:
20:1; 21:5. Mambu yina bambuta-bantu ya Izraele kusalaka kemonisa nde bo vandaka ti badute sambu na mambu yina Ezekiele kutubaka. Bika nde beto yedisa ve ata fyoti kikalulu ya kudute na balukebisu ya Nzambi.
21:23-27. Ata Nabukodonozore kusadilaka bisalu ya bampeve ya mbi sambu na kusosa kuzaba mambu yina tasalama na ntwala, Yehowa muntu kusalaka yonso sambu mfumu yina ya mumpani kwenda kunwanisa Yeruzalemi. Dyambu yai kemonisa nde ata bademo lenda kanga ve nzila na bantu yina Yehowa kesadilaka sambu na kulungisa lukanu na yandi.
22:6-16. Yehowa kemengaka kukusila bantu makambu, mambu ya poto-poto, kusadila kiyeka na mutindu ya mbi, mpi kundima avoka. Beto fwete vanda ti lukanu ya ngolo ya kubuya mambu yai ya mbi.
23:5-49. Sambu Izraele ti Yuda kusalaka kuwakana ya politiki ti makanda yankaka, yo nataka bo na kundima lusambu ya luvunu ya makanda yina. Bika nde beto buya kusala kinduku ya ngolo ti bantu ya nsi-ntoto, sambu kinduku ya mutindu yina lenda fwa lukwikilu na beto.—Yakobo 4:4.
Nsangu Mosi ya Kele ya Moyo mpi ya Ngolo
Beto melonguka malongi ya mbote kibeni na bakapu 24 ya ntete ya mukanda ya Ezekiele. Minsiku yina kele na bakapu yai kemonisa mambu ya kesalaka nde Nzambi kubuya muntu, mambu ya beto lenda sala sambu yandi wila beto mawa, mpi kikuma ya beto fwete kebisa bantu ya mbi. Mbikudulu ya metala kufwa ya Yeruzalemi kemonisa pwelele nde Yehowa kele Nzambi yina ‘kesongaka [bansadi na yandi] mambu yina tasalama ntangu yo me bwa ntete ve.’—Yezaya 42:9.
Bambikudulu bonso yina kele na Ezekiele 17:22-24 ti 21:31, 32 vandaka kutubila kutulama ya Kimfumu ya Mesia na zulu. Kubika fyoti, luyalu yina tasala nde luzolo ya Nzambi kusalama na ntoto. (Matayo 6:9, 10) Beto lenda kinga balusakumunu yina Kimfumu tanatila beto ti lukwikilu ya ngolo mpenza. Ya kyeleka, “Ndinga ya Nzambi kele ya moyo mpi ya ngolo.”—Baebreo 4:12, NW.
[Kifwanisu ya kele na lutiti 12]
Pusupusu ya zulu kemonisa inki?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 14]
Kusala kisalu ya kulonga na kikesa kesadisaka beto na kutanina “kidimbu” na beto