‘Beno Vutula Mbi na Mbi Ve’

“Kana muntu me sala beno mbi, beno vutula yandi mbi na mbi ve. Kansi beno meka na kusala mambu yina kele ya mbote na meso ya bantu yonso.”​—ROMA 12:17.

1. Inki kikalulu beto kemonaka mingi?

KANA mpangi na yandi mepusa yandi, mbala mingi kima ya ntete ya mwana kesalaka kevandaka ya kupusa mpi mpangi na yandi. Yo kele mawa mingi na kumona nde kikalulu yai ya kuvutula mbela kesukaka ve kaka na bana. Bambuta mingi mpi kevandaka ti kikalulu yina. Kana muntu kufinga bo, bo mpi kezolaka kusala mutindu mosi. Ya kyeleka, bambuta mingi kepusaka ve muntu yina mepusa bo, kansi mingi kevutulaka mbela na mitindu ya nsi-nsi. Ziku bo tapanza bansangu ya mbi sambu na muntu yina mesala bo mbi to tasosa mitindu ya kukanga yandi nzila sambu yandi nunga ve. Ata konso metode yina bo lenda sadila, lukanu na bo kevandaka kaka mosi: kuvutula mbi na mbi.

2. (a) Sambu na nki Bakristu ya kyeleka kebuyaka kuvutula mbi na mbi? (b) Inki bangyufula mpi nki kapu ya Biblia beto tatadila?

² Ata mpusa ya kuvutula mbela mekotilaka  bantu mpenza, Bakristu ya kyeleka kenwanaka sambu na kununga kifu yina. Bo kesalaka kikesa sambu na kulanda ndongisila yai ya ntumwa Polo: “Kana muntu me sala beno mbi, beno vutula yandi mbi na mbi ve.” (Roma 12:17) Inki tapusa beto na kulemfuka na munsiku yai ya lukumu? Nani mpenza beto fwete vutula yandi mbi ve? Inki mambote beto tabaka kana beto kevutudila ve bankaka mbi na mbi? Sambu na kuzwa bamvutu na bangyufula yai, bika beto tadila baverse yina kele na ntwala mpi na nima ya verse yai mpi beto mona mutindu Roma kapu ya 12 kemonisa nde kubuya kuvutula mbela kele mutindu ya mbote, ya zola mpi ya kudikulumusa ya kusala mambu. Beto tatadila mambu tatu yai mosi-mosi.

“Yo Yina Mono Ke Lomba Beno”

3, 4. (a) Yantika na Roma kapu ya 12, Polo ketubila inki, mpi sambu na nki yandi sadilaka bangogo “yo yina”? (b) Yo lombaka nde mawa ya Nzambi kuvanda ti nki bupusi na Bakristu ya Roma?

³ Yantika na kapu ya 12, Polo ketubila mambu iya ya kewakana mpi ya kele na bupusi na luzingu ya Mukristu. Yandi ketendula bangwisana na beto ti Yehowa, ti bampangi na beto Bakristu, ti bantu yina kele ve Bakristu, mpi ti bamfumu ya luyalu. Polo kemonisa nde beto kele ti kikuma ya mfunu mingi ya kunwana ti bampusa ya mbi, yika mpi mpusa ya kuvutula mbi na mbi, ntangu yandi ketuba nde: “Bampangi na mono, Nzambi ke wilaka beto mawa; yo yina mono ke lomba beno.” (Roma 12:1) Simba nde bangogo “yo yina” ketendula “na kutadila mambu ya beto mekatuka kutubila.” Ya kyeleka, Polo ketuba nde, ‘Na kutadila mambu yina ya mu mekatuka kutendudila beno, mu kelomba beno na kusala mambu yina mu tatela beno na nima.’ Inki mambu Polo kutendudilaka Bakristu yina ya Roma?

⁴ Banda na kapu ya 1 tii na 11 ya mukanda na yandi, Polo kutubilaka dibaku ya kitoko yina Nzambi kupesaka Bayuda mpi bantu yina kele ve Bayuda na kuyala ti Kristu na Kimfumu ya Nzambi. Kansi bantu ya Izraele kubuyaka kivuvu yina. (Roma 11:13-36) Bo zwaka dibaku yina ya kitoko kaka sambu na “mawa” ya Nzambi. Yo lombaka nde bo sala nki na mambote yai ya nene ya muntu mefwana ve na kubaka ya Nzambi monisilaka bo? Yo lombaka nde ntima na bo kufuluka ti ntonda mingi mpenza, ntonda yina zolaka kupusa bo na kusala mambu yina Polo kutubaka na nima: ‘Beno kudipesa beno mosi na Nzambi bonso makabu ya menga, makabu ya kufwa ve kansi ya moyo, sambu na kusadila yandi ti kupesa yandi kiese. Yina kele bisambu ya kieleka ya beno fweti sambaka yandi.’ (Roma 12:1) Kansi, inki mutindu Bakristu yina lendaka kudipesa na Nzambi bonso “makabu”?

5. (a) Inki mutindu muntu lenda kudipesa na Nzambi bonso “makabu”? (b) Inki munsiku fwete vanda na bupusi na bikalulu ya Bakristu?

⁵ Polo kelanda na kutendula nde: “Beno landa bikalulu ya bantu ya ntangu yai ve, kansi beno pesa Nzambi nzila na kubalula mabanza na beno sambu beno kukuma mutindu ya nkaka mpenza. Ebuna beno ta zaba mambu yai ya Nzambi ke zolaka: mambu yina kele ya mbote, mambu yina ke pesaka yandi kiese, mambu yina ke na kifu ve.” (Roma 12:2) Na kisika ya kupesa mpeve ya ntoto nzila ya kuyidika mabanza na bo, yo lombaka nde Bakristu kubalula mabanza na bo sambu yo kuma bonso ya Kristu. (1 Korinto 2:16; Filipi 2:5) Munsiku yai fwete vanda na bupusi na bikalulu ya konso kilumbu ya Bakristu yonso ya kyeleka, ti beto mpi bubu yai.

6. Na kutadila mambu ya Polo ketuba na Roma 12:1, 2, inki kepusaka beto na kubuya kuvutula mbi na mbi?

⁶ Inki mutindu mambu ya Polo ketuba na Roma 12:1, 2 kesadisa beto? Bonso Bakristu ya Roma ya kupakulama na mpeve, beto kemonisaka mpenza ntonda sambu na mawa yina Nzambi memonisaka mpi kelanda na kumonisila beto na mitindu mingi kibeni konso kilumbu. Yo yina, ntima na beto ya mefuluka na ntonda kepusaka beto na kusadila Nzambi ti ngolo, bimvwama, mpi mayele na beto yonso. Mpusa yina ya masonga kepusaka beto mpi na kusala ngolo sambu na kuyindula bonso Kristu, kansi ve bonso bantu ya ntoto. Kuvanda ti mabanza ya Kristu kevandaka na bupusi na mutindu beto kesadilaka bantu yankaka mambu, yo vanda bampangi na beto  Bakristu to bantu yina kele ve Bakristu. (Galatia 5:25) Mu mbandu, kana beto keyindula bonso Kristu, beto tavanda ti mpusa ya kunwanisa kifu ya kuvutula mbela.​—1 Piere 2:21-23.

“Beno Fweti Zola Bantu na Kuzola ya Kieleka”

7. Roma kapu ya 12 ketubila nki zola?

⁷ Beto kebuyaka kuvutula mbela kaka ve sambu yo kele mutindu ya mbote ya kusala mambu, kansi sambu yo kele mutindu ya kumonisa zola. Tala mutindu ntumwa Polo ketubila kima kepusaka beto na kumonisa zola. Na mukanda ya Roma, yandi kesadila ngogo ‘zola’ (na Kigreki a·gaʹpe) mbala mingi sambu na kutubila zola ya Nzambi mpi ya Kristu. (Roma 5:5, 8; 8:35, 39) Kansi, na kapu ya 12, Polo kesadila a·gaʹpe na mutindu yankaka, sambu na kutubila zola yina beto fwete monisa na bantu yankaka. Na nima ya kumonisa nde makabu ya kimpeve meswaswana mpi nde Bakristu yankaka kele ti yo, Polo ketubila kikalulu mosi yina Bakristu yonso fwete kuna. Yandi ketuba nde: “Beno fweti zola bantu na kuzola ya kieleka.” (Roma 12:4-9) Kuzola bantu yankaka kele kidimbu ya ntetentete ya kuzabila Bakristu ya kyeleka. (Marko 12:28-31) Polo kelongisila beto na kusala yonso sambu zola na beto kuvanda ya masonga.

8. Inki mutindu beto lenda monisa zola ya kyeleka?

⁸ Dyaka, Polo ketubila mutindu ya kumonisa zola ya kyeleka. Yandi ketuba nde: “Beno buya mambu ya mbi, beno landa mambu ya mbote.” (Roma 12:9) “Kubuya” mpi “kulanda” kele bangogo ya ngolo mpenza. Beto lenda balula ngogo “kubuya” nde “kumenga ngolo kibeni.” Beto fwete menga kaka ve malanda ya mambu ya mbi, kansi mpi mambu ya mbi yo mosi. (Nkunga 97:10) Ngogo ya bo mebalula nde “kulanda” mekatuka na kisongi-dyambu mosi ya Kigreki yina ketendula ntetentete “kukangama.” Mukristu yina kele ti zola ya kyeleka kekangamaka ngolo na kikalulu ya bumbote na mpila nde yo kekumaka kitini ya kimuntu na yandi.

9. Inki ndongisila Polo kevutukila mbala mingi?

⁹ Polo kevutukila mbala mingi mutindu mosi ya sikisiki ya kumonisa zola. Yandi ketuba nde: “Beno lomba Nzambi na kusakumuna bantu yina ke monisaka beno mpasi; beno lomba yandi na  kusakumuna bo kansi na kusinga bo ve.” “Kana muntu me sala beno mbi, beno vutula yandi mbi na mbi ve.” “Banduku na mono, beno vutula mbi na mbi ve.” “Kupesa nzila ve na mambu ya mbi nde yo bedisa nge, kansi sala mambu ya mbote sambu na kubedisa mambu ya mbi.” (Roma 12:14, 17-19, 21) Bangogo ya Polo kemonisa pwelele mutindu beto fwete sadila bantu yina kele ve Bakristu mambu, ata bayina kenyokulaka beto.

Beno Landa na “Kusakumuna Bantu Yina Ke Monisaka Beno Mpasi”

10. Na nki mutindu beto lenda sakumuna bantu yina kemonisaka beto mpasi?

¹⁰ Inki mutindu beto kelemfukaka na ndongisila ya Polo ya kulanda na ‘kusakumuna bantu yina ke monisaka beto mpasi’? (Roma 12:14) Yezu kusongaka balongoki na yandi nde: “Beno zola bambeni na beno, [beno] samba Nzambi sambu na bantu yina ke monisaka beno mpasi.” (Matayo 5:44; Luka 6:27, 28) Mutindu mosi ya kusakumuna bantu yina kemonisaka beto mpasi kele ya kusamba sambu na bo, kubondila Nzambi nde yandi kangula meso na bo na mpila nde bo zaba kyeleka, sambu bo kezabaka ve mambu ya bo kesalaka. (2 Korinto 4:4) Ya kyeleka, yo lenda monana nde yo mefwana ve ata fyoti na kusamba Nzambi sambu yandi sakumuna muntu mosi ya kemonisa beto mpasi. Kansi, kana mabanza na beto kewakana mpenza ti ya Kristu, beto takuka mpenza na kuzola bambeni na beto. (Luka 23:34) Kumonisa zola mutindu yina lenda buta nki mbuma?

11. (a) Inki dilongi beto lenda baka na mbandu ya Etiene? (b) Mutindu luzingu ya Polo kemonisa yo, inki nsoba bantu yankaka ya kemonisaka beto mpasi lenda sala?

¹¹ Etiene kusambaka sambu na bantu yina vandaka kumonisa yandi mpasi, mpi Nzambi kuwaka kisambu na yandi. Ntangu fyoti na nima ya Pantekoti ya mvu 33 T.B., bambeni ya dibundu ya Bukristu kukangaka Etiene, bo basisaka yandi na ngolo na nganda ya Yeruzalemi, mpi bo losaka yandi matadi. Na ntwala ya kufwa, yandi tubaka na ndinga ya ngolo nde: “Mfumu, kutanga ve masumu yai ya bo me sala!” (Bisalu 7:58–8:1) Saule kuvandaka na kati ya bantu yina Etiene kusambaka sambu na bo kilumbu yina. Yandi monaka mpi kundimaka lufwa ya Etiene. Na nima, Yezu yina kufutumukaka kumonanaka na Saule. Muntu yai ya vandaka kumonisa ntete Bakristu mpasi kukumaka longoki ya Kristu mpi yandi kumaka ntumwa Polo, nsoniki ya mukanda ya Roma. (Bisalu 26:12-18) Na kuwakana ti kisambu ya Etiene, yo kemonana nde Yehowa kulolulaka masumu ya Polo na mutindu yandi vandaka kumonisa Bakristu mpasi. (1 Timoteo 1:12-16) Mpila ya kuyituka kele ve na kumona nde Polo kulongisilaka Bakristu na kulanda na ‘kusakumuna bantu yina ke monisaka bo mpasi’! Sambu na mambu yina kukuminaka yandi, yandi zabaka nde bantu yankaka yina kemonisaka Bakristu mpasi lenda kuma nsukansuka bansadi ya Nzambi. Na bilumbu na beto mpi, bantu yankaka ya vandaka kumonisa beto mpasi mekumaka bansadi ya Yehowa sambu na bikalulu na beto ya ngemba.

‘Beno Zinga na Ngemba ti Bantu Yonso’

12. Inki mutindu ndongisila ya kele na Roma 12:17 kewakana ti mambu yina Polo kutubaka na verse ya 9?

¹² Na nima, Polo kepesa ndongisila ya metala mutindu ya kusadila Bakristu ti bantu yina kele ve Bakristu mambu: ‘Beno vutula mbi na mbi ve.’ Bangogo yai kewakana mpenza ti mambu yina yandi tubaka ntete: “Beno buya mambu ya mbi.” Inki mutindu muntu lenda tuba nde yandi kebuyaka mpenza mambu ya mbi, kana yandi kevutula mbi na mbi? Kusala mutindu yina tavanda ve kumonisa zola “ya kieleka.” Na nima, Polo ketuba nde: “Beno meka na kusala mambu yina kele ya mbote na meso ya bantu yonso.” (Roma 12:9, 17) Inki mutindu beto lenda sadila mambu yai?

13. Inki mutindu beto kesalaka mambu “na meso ya bantu yonso”?

¹³ Ntete, na mukanda ya yandi sonikilaka Bakristu ya Korinto, Polo kutubilaka bampasi yina bantumwa vandaka kukutana ti yo. Yandi tubaka nde: “[Beto mekuma kima ya kutala sambu na bantu ya nsi-ntoto, sambu na bawanzyo, mpi sambu na bantu, NW] . . . Ntangu bantu ke fingaka beto, beto ke sakumunaka bo. Ntangu bo ke monisaka beto mpasi, beto ke kangaka kaka ntima. Ntangu bo ke vwenzaka beto, beto ke pesaka bo bamvutu ya kiese.” (1 Korinto 4:9-13) Bubu yai, bantu ya nsi-ntoto yai ketalaka Bakristu ya kyeleka mutindu yina. Ntangu bantu ya kezyunga beto kemonaka mambu ya mbote ya beto kesalaka ata bo kemonisa beto mpasi kukonda kikuma, bo lenda wa mpusa ya kundima nsangu ya Bukristu ya beto kenatilaka bo.​—1 Piere 2:12.

14. Tii na nki kiteso beto fwete sala ngolo sambu na kutula ngemba?

 ¹⁴ Kansi, tii na nki kiteso beto fwete sala ngolo sambu na kutula ngemba? Beto fwete sala yo tii na kiteso yina mefwana mpenza. Polo kesonga bampangi na yandi Bakristu nde: “Beno tula ngolo mpenza na kuzinga na ngemba ti bantu yonso.” (Roma 12:18) Bangogo “beno tula ngolo mpenza” kemonisa nde bantangu yankaka, mpila ya kutula ngemba ti bankaka kevandaka ve. Mu mbandu, beto takolama ve na nsiku ya Nzambi kaka sambu na kutula ngemba ti muntu mosi. (Matayo 10:34-36; Baebreo 12:14) Ata mpidina, beto kesalaka yonso yina beto lenda sala sambu na kutula ngemba “ti bantu yonso,” kukonda kufwa minsiku ya lunungu.

“Beno Vutula Mbi na Mbi Ve”

15. Inki kikuma ya kubuya kuvutula mbi na mbi kele na Roma 12:19?

¹⁵ Polo kepesa kikuma yankaka ya ngolo ya beto fwete vutula ve mbi na mbi: yo kele mutindu ya kumonisa kudikulumusa. Yandi ketuba nde: “Banduku na mono, beno vutula mbi na mbi ve ata fioti. Kansi bika Nzambi kuwila bantu yina ke salaka mbi makasi. Sambu Mfumu Nzambi ke tuba na Mukanda na yandi nde: ‘Mono muntu ta vutula bo ndola ti kumonisa bo mpasi sambu na mbi ya bo salaka mono.’” (Roma 12:19) Mukristu yina kesosa kuvutula mbi na mbi kele lulendo. Yandi kebaka mukumba ya Nzambi. (Matayo 7:1) Dyaka, kana yandi kevutula mbela yandi mosi, yandi kekonda lukwikilu na lusilu yai ya Yehowa: “Mono muntu ta vutula bo ndola.” Kansi, Bakristu ya kyeleka ketulaka ntima nde Yehowa tazenga makambu na nzila ya mbote sambu na “bantu yina ya yandi solaka.” (Luka 18:7, 8; 2 Tesalonika 1:6-8) Na kudikulumusa yonso, bo kebikaka mambu yonso na maboko ya Nzambi.​—Yeremia 30:23, 24; Roma 1:18.

16, 17. (a) ‘Kutula makala ya tiya’ na ntu ya muntu ketendula inki? (b) Keti nge memonaka dezia mutindu kusala mambu ya mbote kulembikaka ntima ya muntu mosi ya vandaka ve Mukristu? Kana nde ee, pesa mbandu.

¹⁶ Kuvutula mbeni mbi na mbi lenda kumisa ntima na yandi ngolo, kansi kusadila yandi mambu ya mbote lenda lembika ntima na yandi. Sambu na nki? Tala mambu ya Polo kuzabisaka Bakristu ya Roma nde: “Kana mbeni na nge ke na nzala, pesa yandi madia. Kana yandi ke na nzala ya masa, pesa yandi yandi nwa. Sambu, kana nge me sala yandi mpidina, nge ta [tula yandi makala ya tiya na ntu, NW].” (Roma 12:20; Bingana 25:21, 22) Dyambu yai ketendula inki?

¹⁷ ‘Kutula yandi makala ya tiya na ntu’ kele kutuba ya kifwani ya mekatuka na mutindu bo vandaka kutula kibende na tiya ya ngolo sambu na kukatula mvindu na yo. Bo vandaka kutula kibende na kati ya furu ya tiya, mpi kutula makala na nsi kaka ve, kansi mpi na zulu na yo. Makala ya tiya yina bo vandaka kutula na zulu vandaka kukumisa tiya ngolo kibeni na mpila nde kibende vandaka kukuma bonso masa mpi yo vandaka kukabwana ti mvindu yina kuvandaka na kati na yo. Mutindu mosi, kana beto kesala mambu ya mbote na mbeni mosi, beto lenda “lembisa” ntima na yandi ya ngolo mpi kubasisa bikalulu na yandi ya mbote. (2 Bantotila 6:14-23) Nkutu, kima ya ntete ya kubendaka bantu mingi ya mekumaka bubu yai Bakristu ya kyeleka kele mambu ya mbote yina bansadi ya Yehowa vandaka kusadila bo.

Sambu na nki Beto Kevutulaka Ve Mbela

18. Sambu na nki kubuya kuvutula mbela kele mbote, mpi kele mutindu ya kumonisa zola ti kudikulumusa?

¹⁸ Na Roma kapu ya 12 ya beto metadila na bunkufi, beto memona bikuma mingi ya mfunu ya fwete pusa beto na ‘kuvutula ve mbi na mbi.’ Ya ntete, kubuya kuvutula mbi na mbi kele mutindu ya mbote ya kusala mambu. Sambu na mawa yina Nzambi memonisilaka beto, yo kele mbote mpi yo mefwana nde beto kudipesa na Yehowa mpi beto lemfuka na luzolo yonso na bansiku na yandi, yika mpi nsiku ya kuzola bambeni na beto. Ya  zole, kubuya kuvutula mbi na mbi kele mutindu ya zola ya kusala mambu. Kana beto kebuya kuvutula mbi na mbi mpi beto ketula ngemba, beto lenda tula ntima na zola yonso nde beto lenda sadisa ata bambeni na beto ya ngolo na kukuma bansambidi ya Yehowa. Ya tatu, kubuya kuvutula mbi na mbi kele mutindu ya kudikulumusa ya kusala mambu. Kana beto kevutula mbela, yo kemonisa nde beto kele lulendo, sambu Yehowa ketuba nde: “Mono muntu ta vutula bo ndola.” Ndinga ya Nzambi kekebisa beto mpi nde: “Bantu ya lulendo ta mona nsoni nswalu, mbote na kuvanda muntu ya pima.” (Bingana 11:2) Kana beto bika mambu na mayele yonso na maboko ya Yehowa sambu yandi vutula mbela, yo kemonisa nde beto kele bantu ya kudikulumusa.

19. Inki beto tatadila na disolo yina kelanda?

¹⁹ Sambu na kusukisa disolo na yandi ya kemonisa mutindu beto fwete sadila bantu yankaka mambu, Polo kelongisila Bakristu nde: “Kupesa nzila ve na mambu ya mbi nde yo bedisa nge, kansi sala mambu ya mbote sambu na kubedisa mambu ya mbi.” (Roma 12:21) Inki bupusi ya mbi beto kekutana ti yo bubu yai? Inki mutindu beto lenda bedisa yo? Beto tatadila bamvutu ya bangyufula yai ti ya bangyufula yankaka ya mewakana ti yo na disolo yina kelanda.

Keti Nge Lenda Tendula?

• Inki ndongisila Polo kevutukila mbala mingi na Roma kapu ya 12?

• Inki tapusa beto na kuvutula ve mbi na mbi?

• Inki mambote beto mosi mpi bantu yankaka tabaka kana beto ‘kevutula ve mbi na mbi’?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Lupangu ya kele na lutiti 24]

Roma kapu ya 12 ketendula bangwisana ya Mukristu ti:

• Yehowa

• bampangi Bakristu

• bantu yina kele ve Bakristu

[Kifwanisu ya kele na lutiti 25]

Inki dilongi beto lenda baka na mbandu ya longoki Etiene?