Landa na ‘Kusala Mambu ya Mbote Sambu na Kubedisa Mambu ya Mbi’

“Kupesa nzila ve na mambu ya mbi nde yo bedisa nge, kansi sala mambu ya mbote sambu na kubedisa mambu ya mbi.”​—ROMA 12:21.

1. Sambu na nki beto lenda tula ntima nde beto lenda bedisa mambu ya mbi?

KETI mpila kele ya kubikala kaka ngolo na ntwala ya bantu yina kemengaka lusambu ya kyeleka? Keti mpila kele ya kubedisa bupusi yina kesosa kuvutula beto na nsi-ntoto yai ya mbi? Mvutu na bangyufula yai zole kele nde, ee, mpila kele! Sambu na nki? Sambu na mambu yai ya ntumwa Polo ketuba na mukanda na yandi na Bakristu ya Roma: “Kupesa nzila ve na mambu ya mbi nde yo bedisa nge, kansi sala mambu ya mbote sambu na kubedisa mambu ya mbi.” (Roma 12:21) Kana beto ketula ntima na Yehowa mpi kele ti lukanu ya kubika ve nde nsi-ntoto kubedisa beto, mambu na yo ya mbi tabedisa beto mpi ve. Dyaka, bangogo kulanda “kubedisa mambu ya mbi” kemonisa nde beto lenda bedisa mambu ya mbi kana beto kelanda na kusala ngolo sambu na kunwanisa yo. Nsi-ntoto yai ya mbi ti mfumu na yo ya mbi, Satana Dyabulu, tabedisa kaka bantu yina keyambula na kukangula meso mpi na kunwana.​—1 Yoane 5:19.

2. Sambu na nki beto ketadila mwa mambu ya kusalamaka na luzingu ya Nehemia?

² Bamvula kiteso ya 500 na ntwala ya ntangu ya Polo, nsadi mosi ya Nzambi yina vandaka kuzinga na Yeruzalemi kumonisaka bukyeleka ya bangogo ya Polo ya metala kubedisa mambu ya mbi. Nsadi yina ya Nzambi, zina na yandi Nehemia. Yandi nwanaka kaka ve ti kimbeni ya bantu ya mbi, kansi yandi bedisaka mambu ya mbi na mambu ya mbote. Inki mambu ya mpasi yandi kutanaka ti yo? Inki kusadisaka yandi na kununga? Inki mutindu beto lenda landa mbandu na yandi? Sambu na kuzwa mvutu na bangyufula yai, bika beto tadila mwa mambu yina kusalamaka na luzingu ya Nehemia. *

3. Nehemia vandaka kuzinga ti banani, mpi nki kisalu ya kuyituka yandi salaka?

 ³ Nehemia vandaka kusala na nzo ya Ntotila Artazeresesi ya Persia. Ata Nehemia vandaka kuzinga ti bantu yina kuvandaka ve bansadi ya Nzambi, yandi ‘landaka ve bikalulu ya bantu ya ntangu’ yina. (Roma 12:2) Ntangu bantu ya Yuda kukumaka ti mfunu ya lusadisu, Nehemia kutambikaka luzingu ya mbote kibeni ya yandi vandaka na yo, yandi salaka nzyetelo ya mpasi kibeni tii na Yeruzalemi, mpi yandi ndimaka kisalu ya nene ya kutunga dyaka bibaka ya mbanza. (Roma 12:1) Ata yandi vandaka guvernere ya Yeruzalemi, Nehemia vandaka kusala konso kilumbu ti bampangi na yandi bantu ya Yuda, banda “mwini” tii na “mpimpa.” Yo yina, na nsungi ya bangonda zole mpamba, kisalu kumanaka! (Nehemia 4:16; 6:15) Yo vandaka kisalu mosi ya kuyituka kibeni, sambu na ntangu bo vandaka kutunga, bantu ya Izraele kukutanaka ti kimbeni ya mitindu mingi. Banani kuvandaka bambeni ya Nehemia, mpi nki kuvandaka lukanu na bo?

4. Inki kuvandaka lukanu ya bambeni ya Nehemia?

⁴ Bambeni ya ntetentete ya Nehemia kuvandaka Sanebalati, Tobia, mpi Geshemi, bantu ya lukumu yina vandaka kuzinga penepene ya Yuda. Sambu bo vandaka bambeni ya bantu ya Nzambi, bo kumaka mbi kibeni ntangu bo waka nde “muntu mosi [Nehemia] me kwisa sambu na kusadisa bantu ya Israele.” (Nehemia 2:10, 19) Bambeni ya Nehemia kuvandaka ti lukanu ya kusukisa bapula yina Nehemia kuvandaka na yo ya kutunga. Bo sadilaka nkutu bametode ya mbi. Keti Nehemia ‘kupesaka nzila nde mambu ya mbi kubedisa’ yandi?

Bo “Waka Makasi Mingi” Mpenza

5, 6. (a) Bambeni ya Nehemia kusalaka nki ntangu bo monaka bantu ya Izraele ketunga? (b) Sambu na nki Nehemia kuwaka ve boma ya bambeni na yandi?

⁵ Nehemia kusyamisaka bampangi na yandi na kikesa yonso nde: “Beto tungeno bibaka ya bwala.” Bo vutulaka nde: “Beto yantika kisalu ya kutunga diaka bwala.” Nehemia kutubaka nde: “Bo yilamaka na kuyantika kisalu,” kansi bambeni yantikaka ‘kuseka beto mingi ti kufinga beto nde: “Nki beno ke zola sala? Keti beno ke zola sala mubulu na ntotila?”’ Nehemia kuwaka ve boma sambu na mafingu ti mambu ya luvunu yina bo vandaka kukusila bo. Yandi songaka bambeni yina nde: “Nzambi ya zulu ta bongisa mambu na beto. Beto kele bantu na yandi, beto ke tunga bwala.” (Nehemia 2:17-20) Nehemia kuvandaka ti lukanu ya kulanda na kusala “kisalu” yina ya mbote.

⁶ Sanebalati, mosi na kati ya bambeni yango, “waka makasi mingi” mpi yandi kumaka kutuba dyaka mambu ya mbi mingi kuluta. Yandi sekaka bo nde: “Bayuda yai ya mpamba-mpamba nki bo ke zola sala? . . . Keti bo lenda tunga diaka na matadi yina kele na nsi ya putulu ya ntoto, . . . yina ya bo ke baka-baka na bisika ya bibaka kubwaka?” Tobia mpi yantikaka kuseka bo nde: “Kibaka ya nki mutindu bo ke zola kutunga? Ata mukengi nkutu lenda bwisa yo!” (Nehemia 3:33-35) Nehemia kusalaka inki?

7. Inki mambu Nehemia kusalaka ntangu bambeni vandaka kukusila yandi makambu?

⁷ Nehemia kulandaka ve kuseka yina. Yandi landaka nsiku ya Nzambi, mpi yandi sosaka ve na kuvutula mbi na mbi. (Levi 19:18) Kansi, yandi bikaka mambu yonso na maboko ya Yehowa, mpi yandi sambaka nde: “Nzambi, wa mutindu bo ke seka beto. Mbote mafingu na bo kubwila bo mosi.” (Nehemia 3:36) Nehemia vandaka kutula ntima nde Yehowa “ta vutula bo ndola sambu na mbi na bo.” (Kulonga 32:35) Dyaka, Nehemia ti bantu na yandi landaka na ‘kutunga bibaka.’ Bo bikaka ve nde mambu yankaka kubaka dikebi na bo. Yo yina, bibaka “kumaka mwa-nda sambu bantu vandaka kutula ngolo na kisalu.” (Nehemia 3:38) Bambeni ya lusambu ya kyeleka kunungaka ve na kusukisa kisalu ya kutunga! Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Nehemia?

8. (a) Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Nehemia ntangu bambeni kekusilaka beto makambu? (b) Ta eksperiansi mosi ya nge mekutanaka ti yo to ya nge mewaka yina kemonisa nde yo kele mayele na kukonda kuvutula mbi na mbi.

⁸ Bubu yai, bambeni na nzo-nkanda, na kisalu, to nkutu na fami na beto lenda finga mpi kutuba mambu ya luvunu sambu na beto. Kansi, mbala mingi, mutindu ya kuluta mbote ya kupesa mvutu na mambu yina ya luvunu kele kusadila munsiku ya Biblia ya ketuba nde kele ti ntangu ya “kuvanda pima.” (Longi 3:1, 7) Yo yina, bonso Nehemia, beto kebuyaka kuvutula mbi na mbi mpi kusadila bangogo ya mbi. (Roma 12:17) Beto kesambaka Nzambi mpi ketulaka ntima na muntu yina kendimisa beto nde yandi ‘muntu ta vutula ndola.’ (Roma 12:19; 1 Piere 2:19, 20) Yo  yina, beto kebikaka ve nde bambeni kukatula dikebi na beto na kisalu ya kimpeve ya beto fwete sala bubu yai, disongidila kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi mpi ya kukumisa bantu balongoki. (Matayo 24:14; 28:19, 20) Konso ntangu ya beto kesalaka kisalu ya kusamuna mpi kebuyaka nde kimbeni kulembisa beto, beto kemonisaka mpeve ya kwikama mutindu Nehemia kusalaka.

Beto ‘Tafwa’ Beno Mpenza

9. Kimbeni ya nki mutindu bambeni ya Nehemia kubasisaka, mpi Nehemia kusalaka inki?

⁹ Ntangu bambeni ya lusambu ya kyeleka na ntangu ya Nehemia kuwaka nde Bayuda “ke tula ngolo na kutunga diaka lupangu ya Yeruzalemi,” bo bakaka bambele na bo ya bitumba sambu na “kunwanisa Yeruzalemi.” Bayuda vandaka kumona bonso nde bo kele ve ti kivuvu. Bantu ya Samaria kuvandaka na nordi, bantu ya Amoni na esti, ba Arabi na sudi, ebuna bantu ya Asdodi na westi. Bo zyungaka Yeruzalemi. Bantu yina vandaka kutunga kumonaka bonso nde bo kangaka bo na mutambu! Inki bo salaka? Nehemia ketuba nde: “Beto sambaka Nzambi na beto.” Bambeni kubangisaka bo nde ‘bo tafwa bo ti kusukisa bisalu yonso.’ Inki Nehemia kusalaka? Yandi pesaka bantu yina vandaka kutunga “bambele ya bitumba, makonga ti babunduki ya tolotolo” sambu bo nwanina mbanza. Ya kyeleka, na meso ya bantu, kibuka ya fyoti ya Bayuda lendaka kununga ve bambeni yina ya ngolo, kansi Nehemia kusyamisaka bo nde: “Beno tina . . . boma ve. Beno yindula mutindu Mfumu Nzambi kele nene ti mutindu yandi ke pesaka boma.”​—Nehemia 4:1-3, 5, 7, 8.

10. (a) Inki kusalaka nde mambu yina bambeni ya Nehemia vandaka kusala kubaluka na kintulumukina? (b) Inki mambu Nehemia kusalaka sambu Bayuda kuditanina?

¹⁰ Ntangu yai, mambu kubalukaka na kintulumukina. Bambeni vandaka kubangisa bo dyaka ve. Sambu na inki? Nehemia kutubaka nde: ‘Nzambi kufwaka bangindu na bo.’ Kansi, Nehemia kubakisaka nde bambeni kuvandaka kaka kigonsa. Yo yina, na mayele yonso, yandi sobaka mutindu ya kusala kisalu ya bantu yina vandaka kutunga. Katuka kilumbu yina, “konso muntu yina vandaka kunata bima ya kutungila lupangu, yandi vandaka diboko mosi bima ya kutungila lupangu, diboko ya nkaka bunduki.” Nehemia kutulaka mpi muntu mosi sambu na kukengila, na mpila nde kana bambeni kwisa kunwanisa bo, yandi “kubula mpungi” sambu na kukebisa bantu yonso yina vandaka kutunga. Kuluta yonso, Nehemia kubwisaka bantu ntima nde: “Nzambi na beto ta nwanina beto bitumba.” (Nehemia 4:9-14) Bantu yina vandaka kutunga kubakaka kikesa mpi kuvandaka ya kuyilama sambu na kunwana, ebuna bo landaka kusala kisalu. Inki malongi beto lenda baka na disolo yai?

11. Inki kesadisaka Bakristu ya kyeleka na kukanga ntima na mambi na bansi yina bo mebuyisaka kisalu ya Kimfumu, mpi nki mutindu bo kesalaka mambu ya mbote sambu na kubedisa mambu ya mbi?

¹¹ Bantangu yankaka, Bakristu ya kyeleka kekutanaka ti kimbeni ya ngolo. Nkutu, na bansi yankaka bambeni ya lusambu ya kyeleka kevandaka bantu ya ngolo mpenza. Na meso ya bantu, bampangi na beto yina kele na bansi yina lenda nunga ve. Kansi, Bambangi yina ketulaka ntima nde ‘Nzambi tanwanina bo.’ Ya kyeleka, mbala mingi bampangi yina bo kemonisaka mpasi sambu na lukwikilu na bo memonaka nde Yehowa kepesaka mvutu na bisambu na bo na mutindu yandi ‘kefwaka bangindu’ ya bambeni ya ngolo. Ata na bansi yina bo mebuyisaka kisalu ya Kimfumu, Bakristu kezwaka bamwaye ya kulanda na kusamuna nsangu ya mbote. Kaka mutindu bantu yina vandaka kutunga na Yeruzalemi kusobaka mutindu na bo ya kusala kisalu, kiteso mosi mpi bubu yai, Bambangi ya Yehowa kesobaka bametode na bo ya kusamuna na ntangu bo kenwanisaka bo. Ya kyeleka, bo kesadilaka ve minduki. (2 Korinto 10:4) Ata ntangu bantu kesosaka kubula bo, kufwa bo to kukanga bo, bo kelandaka na kusamuna. (1 Piere 4:16) Kansi, bampangi yina ya kikesa kelandaka na kusala “mambu ya mbote sambu na kubedisa mambu ya mbi.”

Kwisa “Kukutana” ti Beto

12, 13. (a) Inki mayele bambeni ya Nehemia kusadilaka? (b) Sambu na nki Nehemia kubuyaka emvitasio ya kukutana ti bambeni na yandi?

¹² Ntangu bambeni ya Nehemia kubakisaka nde mambu ya pwelele ya bo vandaka kusala kunungaka ve, bo kumaka kusadila bametode ya nsi-nsi. Bo mekaka kusadila mayele tatu ya mbi. Inki mayele yango?

 ¹³ Ya ntete, bambeni ya Nehemia kusosaka kukusa yandi. Bo tindilaka yandi ndinga nde yandi “kwenda kukutana na bo na bwala mosi na nseke ya Ono.” Ono kuvandaka na katikati ya Yeruzalemi ti Samaria. Bambeni vandaka kulomba nde Nehemia kukutana ti bo na katikati ya bambanza yina sambu bo yidika makambu. Nehemia lendaka kuyindula nde: ‘Yo kele dibanza ya mbote. Yo kele mbote mingi na kusolula na kisika ya kunwana.’ Kansi Nehemia kubuyaka. Yandi tendulaka sambu na nki: “Yina vandaka mayele na bo na kusala mono mbi.” Yandi bakisaka mayele na bo, ebuna bo kusaka yandi ve. Mbala iya, yandi songaka bambeni na yandi nde: “Mono lenda kwisa kuna ve. Sambu na nki mono fweti bika kisalu na kwisa kukutana na beno?” Bapula yina bambeni ya Nehemia kusalaka sambu na kubwisa yandi kunungaka ve. Yandi tulaka meso na yandi kaka na kisalu ya kutunga.​—Nehemia 6:1-4.

14. Inki Nehemia kusalaka sambu na kupesa mvutu na bantu yina vandaka kukusila yandi makambu?

¹⁴ Ya zole, bambeni ya Nehemia kupanzaka bansangu ya luvunu mpi bo fundaka Nehemia nde yandi vandaka “kusala mubulu” sambu na kukolama na Ntotila Artazeresesi. Bambeni ya Nehemia kusongaka yandi dyaka nde: “Kwisa beto pesana mayele.” Dyaka, Nehemia kubuyaka sambu yandi bakisaka lukanu ya bambeni na yandi. Nehemia kutendulaka nde: “Bo yonso bo mekaka na kupesa beto boma nde kisalu kufwa.” Kansi ntangu yai, Nehemia kumonisaka nde mambu yina bambeni na yandi kutubaka kuvandaka ya luvunu. Yandi tubaka nde: “Mambu yonso ya nge me tuba kele kaka luvunu. Nge mosi muntu me yindula yo!” Dyaka, Nehemia kulombaka lusadisu ya Yehowa na bangogo yai: “Pesa mono ngolo.” Yandi tulaka ntima nde ti lusadisu ya Yehowa, yandi takuka kusukisa pula yina ya mbi mpi kulanda na kusala kisalu.​—Nehemia 6:5-9.

15. Inki ndongisila profete mosi ya luvunu kupesaka Nehemia, mpi sambu na nki Nehemia kundimaka ve ndongisila yina?

¹⁵ Ya tatu, bambeni ya Nehemia kusadilaka muyekudi mosi, Shemaya yina vandaka muntu ya Izraele, sambu na kumeka kupusa Nehemia na kufwa Nsiku ya Nzambi. Shemaya kusongaka Nehemia nde: “Beto ti nge beto fweti kwenda kubumbana na kati-kati ya Nzo-Nzambi; beto ta kanga bakielo sambu bo ke zola kwisa kufwa nge.” Shemaya kusongaka Nehemia nde bambeni vandaka kusosa kufwa yandi, kansi nde yandi lendaka kwenda kubumbana na tempelo sambu na kudigulusa. Kansi, Nehemia kuvandaka ve nganga-Nzambi. Kana yandi kwendaka kubumbana na nzo ya Nzambi, yandi zolaka kusala disumu. Keti yandi zolaka kufwa Nsiku ya Nzambi sambu na kugulusa luzingu na yandi? Nehemia kutubaka nde: “Keti nge ke yindula nde mono ta kuka kugulusa moyo na mono na kwenda kubumbana na Nzo-Nzambi? Mono ke kwenda ve.” Sambu na nki Nehemia kubwaka ve na mutambu yina bo tudilaka yandi? Sambu yandi zabaka nde ata Shemaya kuvandaka muntu ya Izraele bonso yandi, “Nzambi ve muntu” kutindaka yandi. Nkutu, profete ya kyeleka zolaka ve kulongisila yandi na kufwa Nsiku ya Nzambi. Dyaka, Nehemia kubikaka ve nde bambeni ya mbi kubedisa yandi. Ntangu fyoti na nima, yandi sonikaka nde: “Na nima ya bilumbu makumi tanu na zole ya kisalu, lupangu manaka na kilumbu ya makumi zole na tanu ya ngonda ya Elule.”​—Nehemia 6:10-15; Kutanga 1:51; 18:7.

16. (a) Inki mutindu beto fwete tadila banduku ya luvunu, bantu ya kekusilaka beto makambu, mpi bampangi ya luvunu? (b) Inki mutindu nge kemonisaka nde nge kebuyaka kufwa lukwikilu na nge na nzo, na nzo-nkanda, to na kisika ya kisalu?

 ¹⁶ Bonso Nehemia, bambeni na beto mpi lenda vanda banduku ya luvunu, bantu ya kekusilaka beto makambu, mpi bampangi ya luvunu. Bantu yankaka lenda lomba beto na kundima kima mosi ya lenda fwa lukwikilu na beto. Bo lenda sosa na kundimisa beto nde kana beto kesala kikesa mingi ve na kisalu ya Yehowa, yo lenda pesa beto nzila ya kulanda mpi balukanu ya nsi-ntoto yai. Kansi, sambu Kimfumu ya Nzambi kevandaka na kisika ya ntete na luzingu na beto, beto kendimaka ve mambu yina. (Matayo 6:33; Luka 9:57-62) Bambeni kepanzaka mpi bansangu ya luvunu sambu na beto. Na bansi yankaka, bo kekusilaka beto nde beto kele kigonsa sambu na Leta, kaka mutindu bo fundaka Nehemia nde yandi vandaka kukolama na ntotila. Bambangi menungaka na kumonisa na batribinale nde mambu yankaka ya bo kefundaka sambu na beto kele ya luvunu. Kansi yo vanda beto nunga to ve na konso dyambu yina, beto kesambaka na kivuvu yonso nde Yehowa tatwadisa mambu na beto na kuwakana ti luzolo na yandi. (Filipi 1:7) Kimbeni lenda katuka mpi na bantu yina ketubaka nde bo kesadilaka Yehowa. Kaka mutindu Muyuda mosi kusosaka kundimisa Nehemia na kufwa Nsiku ya Nzambi sambu na kugulusa luzingu na yandi, mutindu mosi mpi bantu yina vandaka ntete Bambangi kansi ya mekumaka baaposta lenda meka na kupusa beto na kufwa bansiku ya Nzambi na mitindu ya kuswaswana. Kansi, beto kebuyaka baaposta sambu beto mezaba nde beto tagulusa luzingu na beto kana beto kelanda minsiku ya Nzambi, kansi ve kana beto kefwa yo! (1 Yoane 4:1) Ya kyeleka, ti lusadisu ya Yehowa, beto lenda nunga na kubedisa konso dyambu yina ya mbi.

Kusamuna Nsangu ya Mbote Ata Beto Kekutana ti Mambu ya Mbi

17, 18. (a) Inki mambu Satana ti bantu na yandi kesosa kulungisa? (b) Inki kele lukanu na nge, mpi sambu na nki?

¹⁷ Ndinga ya Nzambi ketuba mutindu yai sambu na bampangi ya kupakulama ya Kristu: “[Bo] me bedisa [Satana], bo me nunga sambu . . . na mambu ya kieleka ya bo vandaka kuzabisa bantu.” (Kusonga 12:11) Yo yina, kubedisa Satana, yina kele kisina ya mambi, mpi kusamuna nsangu ya Kimfumu kewakana mpenza. Mpila ya kuyituka kele ve na kumona nde Satana kelanda na kubasisa kimbeni sambu na kunwanisa bapakulami yina mebikala ti “kibuka ya nene”!​—Kusonga 7:9, NW; 12:17.

¹⁸ Mutindu beto memona yo, beto lenda kutana ti kimbeni na nzila ya mafingu, minyokudi, to na mitindu ya nsi-nsi kibeni. Na konso ntangu, lukanu ya Satana kevandaka ya kusukisa kisalu ya kusamuna. Kansi, yandi tanunga ve ata fyoti sambu bonso Nehemia, bansadi ya Nzambi kele ti lukanu ya kulanda na kusala “mambu ya mbote sambu na kubedisa mambu ya mbi.” Bo tasala yo kana bo kelanda na kusamuna nsangu ya mbote tii kuna Yehowa tatuba nde kisalu memana!​—Marko 13:10; Roma 8:31; Filipi 1:27, 28.

[Noti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Inki kimbeni bansadi ya Nzambi ya ntangu ya ntama kukutanaka ti yo, mpi yina Bakristu kekutana ti yo bubu yai?

• Inki kuvandaka lukanu ya ntetentete ya bambeni ya Nehemia, mpi nki kele lukanu ya bambeni ya Nzambi bubu yai?

• Inki mutindu beto kelandaka na kusala mambu ya mbote bubu yai sambu na kubedisa mambu ya mbi?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Lupangu/​Kifwanisu ya kele na lutiti 31]

Malongi ya Beto Kebaka na Mukanda ya Nehemia

Bantu

• kesekaka bansadi ya Nzambi

• kebangisaka bo

• kekusilaka bo makambu

Bantu ya kekusilaka bo makambu kele

• banduku ya luvunu

• bantu ya kekusilaka bo makambu

• bampangi ya luvunu

Bansadi ya Nzambi kebedisaka mambu ya mbi na ntangu bo

• kelandaka na kusala kisalu ya Nzambi mepesaka bo

[Kifwanisu ya kele na lutiti 32]

Bakristu ya kyeleka kesamunaka nsangu ya mbote kukonda boma