Luyalu mpi Kimfumu ya Yehowa

“Nge kele nene ti ngolo; lukumu ti kimfumu kele ya nge. . . . Nge kele ntotila ya nene, mfumu ya bantu yonso.”​—1 BANSANGU 29:11.

1. Sambu na nki Yehowa kele ti nswa ya kuvanda Mfumu ya luyalanganu ya mvimba?

 “MFUMU NZAMBI me tulaka kiti na yandi ya kimfumu kuna na zulu, yandi ke yalaka bantu yonso ti bima yonso.” (Nkunga 103:19) Na bangogo yai, muyimbi-bankunga vandaka kutubila kyeleka mosi ya mfunu ya metala luyalu ya Yehowa. Sambu Yehowa Nzambi kele Ngangi, yandi kele ti nswa ya kuvanda Mfumu ya luyalanganu ya mvimba.

2. Inki mutindu Daniele kutendulaka luyalu ya Yehowa na zulu?

² Ya kyeleka, sambu mfumu mosi kusadila luyalu na yandi, yandi fwete vanda ti bantu ya kuyala. Yehowa yantikaka kusadila luyalu na yandi ntangu yandi gangaka bigangwa ya kimpeve, ntetentete mwana na yandi mosi kaka ya kubutukaka mpi na nima bawanzyo. (Kolosai 1:15-17) Bamvula mingi kibeni na nima, profete Daniele kumonaka na kiteso mosi ya fyoti luyalu ya Yehowa na zulu. Yandi tubaka nde: “Ntangu mono vandaka ke tala kaka, mono monaka bo ke tula bakiti ya kimfumu. Ebuna mbuta-muntu mosi ya mununu mpenza kwisaka kuvanda na kiti yina mosi. . . . Bantu bamile na bamile vandaka kusadila yandi, bantu ya nkaka mingi-mingi mpenza me telama na ntwala na yandi.” (Daniele 7:9, 10) Na nsungi ya ntangu mosi ya nda kibeni, Yehowa, “mbuta-muntu mosi ya mununu mpenza,” keyalaka bigangwa mingi kibeni ya kimpeve yina kele dibuta ya bana na yandi mpi ya “ke salaka” luzolo na yandi.​—Nkunga 103:20, 21.

3. Inki mutindu Yehowa kusadilaka luyalu na yandi na luyalanganu ya mvimba?

³ Na nima, Yehowa kusadilaka luyalu na yandi na mutindu yandi gangaka luyalanganu yina kele ti bima mingi ya kuyituka, mpi ntoto. (Yobi 38:4, 7) Kana beto ketala bima yina kele na zulu, beto kemona nde yo ketambulaka na ndonga mpi na sikisiki kibeni, na mpila nde bima yango kemonanaka bonso nde yo kevandaka ve na mfunu nde muntu kutwadisa yo. Kansi, muyimbi-bankunga kutubaka nde: “[Yehowa] muntu salaka bo yonso ntangu yandi tubaka; yandi muntu tulaka bo na bisika na bo, yandi muntu tulaka mpi nsiku nde bo lenda nikana ve tii kuna.” (Nkunga 148:5, 6) Banda ntama, Yehowa kesadilaka luyalu na yandi na mutindu yandi ketambwisaka, kepesaka bansiku, mpi keyalaka bima yina kele na zulu mpi na luyalanganu ya mvimba.​—Nehemia 9:6.

4. Inki mutindu Yehowa kusadilaka luyalu na yandi na bantu?

⁴ Nzambi kusadilaka luyalu na yandi na  mutindu yankaka dyaka ntangu yandi gangaka bankwelani ya ntete. Katula kupesa bo bima yonso ya bo vandaka na yo mfunu sambu na kuvanda na luzingu ya mbote ti ya kyese, Yehowa kupesaka bo mpi kiyeka ya kuyala bima yina kele na ntoto. (Kuyantika 1:26-28; 2:8, 9) Yo yina, yo ke pwelele nde luyalu ya Nzambi kele ve kaka mbote, kansi yo kezitisaka mpi kepesaka lukumu na bantu yina Nzambi keyalaka. Konso ntangu yina Adami ti Eva zolaka kulemfuka na kimfumu ya Yehowa, bo zolaka kuvanda ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na ntoto yina kuvandaka paladisu.​—Kuyantika 2:15-17.

5. Inki mutindu beto lenda tendula mutindu Yehowa kesadilaka luyalu na yandi?

⁵ Inki beto lenda tuba sambu na mambu yai yonso? Ntetentete, Yehowa keyalaka banda ntama bigangwa na yandi yonso. Ya zole, Nzambi kesadilaka luyalu na yandi na mutindu mosi ya mbote mpi ya kepesaka bantu lukumu. Nsukansuka, kana beto kelemfuka mpi kepesa maboko na luyalu ya Nzambi, beto tabaka mambote ya kimakulu. Mpila ya kuyituka kele ve kana Ntotila Davidi kutubaka nde: “Nge kele nene ti ngolo; lukumu ti kimfumu kele ya nge. Bima yonso na zulu ti awa na ntoto kele na maboko na nge. Nge kele ntotila ya nene, mfumu ya bantu yonso.”​—1 Bansangu 29:11.

Sambu na Nki Kimfumu ya Nzambi Kele Mfunu?

6. Inki kuwakana kele na kati ya luyalu mpi Kimfumu ya Nzambi?

⁶ Sambu Yehowa, Mfumu ya Luyalanganu, kesadilaka ntangu yonso kiyeka ti ngolo na yandi, sambu na nki Kimfumu na yandi kele mfunu? Mbala mingi, mfumu kesadilaka kiyeka na yandi na nzila ya guvernema sambu na kuyala bantu na yandi. Yo yina, Kimfumu ya Nzambi kele mutindu yandi kesadilaka kiyeka na yandi na bigangwa na yandi. Yo kele guvernema yina yandi kesadilaka sambu na kulungisa luyalu na yandi.

7. Sambu na nki Yehowa kubasisaka mutindu mosi ya mpa ya kusadila luyalu na yandi?

⁷ Yehowa kesadilaka luyalu na yandi na mitindu mingi mpi na bantangu ya kuswaswana. Ntangu mambu kusobaka, yandi basisaka mutindu mosi ya mpa ya kusadila luyalu na yandi. Yo vandaka ntangu Satana, mwana mosi ya kimpeve ya Nzambi, kupusaka Adami ti Eva na kukolama na luyalu ya Yehowa. Kukolama yina kubasisaka ntembe ya metala kimfumu ya Nzambi. Na nki mutindu? Na mutindu yandi songaka Eva nde yandi “ta fwa ve” kana yandi dya mbuma ya nti yina Nzambi kubuyisaka, Satana kutubaka nde Yehowa kele muntu ya luvunu, yina bo lenda tudila ve ntima. Dyaka, yandi songaka Eva nde: “Nzambi tubaka mpidina sambu yandi zaba nde kilumbu ya beno ta dia yo, meso na beno ta kanguka, beno ta vanda bonso yandi Nzambi, beno ta zaba mambu ya mbote ti mambu ya mbi bonso yandi.” Satana zolaka kutuba nde Adami ti Eva tasala mbote kana bo zitisa ve nsiku ya Nzambi mpi bo sala mambu kukonda lutwadisu ya Nzambi. (Kuyantika 3:1-6) Yai kuvandaka mutindu mosi ya pwelele ya kutula ntembe na nswa yina Nzambi kele na yo ya kuyala. Inki Yehowa zolaka kusala?

8, 9. (a) Inki mfumu lenda sala kana bantu ya kimfumu na yandi kukolama? (b) Inki Yehowa kusalaka sambu na kukolama yina kubasikaka na Edeni?

⁸ Inki mfumu lenda sala kana bantu ya kimfumu na yandi kukolama na minsiku na yandi? Bantu yina kuzaba mbote mambu yina melutaka ntama lenda yibuka mwa bambandu. Na kisika ya kulutisa dyambu yina, mbala mingi ata mfumu yina kele mbote, tasambisa bankolami na mutindu bo meyekula kimfumu. Mfumu yango lenda pesa kiyeka na muntu mosi sambu na kupesa bankolami yango ndola mpi kuvutula ngemba. Mutindu mosi, Yehowa kumonisaka nde yandi bakaka mpenza makambu na maboko sambu yandi bakaka na mbala mosi lukanu ya kupesa bankolami ndola. Yandi monisaka nde Adami ti Eva kufwanaka ve na kubaka luzingu  ya mvula na mvula, ebuna yandi kulaka bo na kilanga ya Edeni.​—Kuyantika 3:16-19, 22-24.

⁹ Ntangu yandi bakaka lukanu ya kupesa Satana ndola, Yehowa kumonisaka mutindu ya mpa ya kusadila kimfumu na yandi yina kele guvernema ya mpa ya yandi tasadila sambu na kuvutula ngemba mpi ndonga na zulu ti na ntoto. Nzambi kutubaka na Satana nde: “Mono tatula kimbeni na kati na nge ti nkento mpi na kati ya nkuna na nge ti nkuna na yandi. Yandi tatatika nge na ntu, ebuna nge tatatika yandi na kisingini.” (Kuyantika 3:15, NW) Ebuna, Yehowa kumonisaka nde yandi vandaka ti lukanu ya kupesa “nkuna” na yandi ngolo ya kufwa Satana ti bantu na yandi mpi kumonisa nde Yandi kele ti nswa ya kuyala.​—Nkunga 2:7-9; 110:1, 2.

10. (a) Yo monanaka nde “nkuna” yango kuvandaka nani? (b) Polo kutubaka nki sambu na yina metala kulungana ya mbikudulu ya ntete?

¹⁰ Yo monanaka nde “nkuna” yango kuvandaka Yezu Kristu, ti kibuka mosi ya bantu yina tayala ti yandi. Kumosi, bo kesala Kimfumu ya Mesia ya Nzambi. (Daniele 7:13, 14, 27; Matayo 19:28; Luka 12:32; 22:28-30) Kansi, ntendula ya mambu yai yonso kuzabanaka ve na mbala mosi. Nkutu, kulungana ya mbikudulu ya ntete kubikalaka kinsweki ya santu yina vandaka ya ‘kubumbana bamvula mingi.’ (Roma 16:25) Na nsungi ya bamvu-nkama mingi, bantu ya lukwikilu vandaka kuvingila ntangu yina kinsweki ya santu tazabana mpi kulungana ya ntete ya mbikudulu yina tasantisa kimfumu ya Yehowa.​—Roma 8:19-21.

“Kinsweki ya Santu” Kumonanaka Malembe-Malembe

11. Inki mambu Yehowa kumonisaka na Abrahami?

¹¹ Na nima ya bamvula mingi, Yehowa kuzabisaka malembe-malembe mambu ya “kinsweki [ya santu, NW] ya Kimfumu na yandi.” (Marko 4:11) Abrahami, yina kubingamaka “nduku” ya Yehowa, kuvandaka mosi na kati ya bantu yina Nzambi kumonisaka mambu yango. (Yakobo 2:23) Yehowa silaka Abrahami nde bana na yandi “ta kuma dikanda mosi ya nene ya bantu.” Na nima, yandi zabisaka dyaka Abrahami nde: “Bana ya nkaka ta kuma bamfumu ya nene,” ebuna “bantu yonso ya nsi-ntoto ta lombaka mono na kusakumuna bo mutindu mono me sakumunaka bana na nge.”​—Kuyantika 12:2, 3; 17:6; 22:17, 18.

12. Inki mutindu nkuna ya Satana kumonanaka na nima ya mvula ya ngolo?

¹² Banda na ntangu ya Abrahami, bantu vandaka kusosa kimfumu mpi luyalu. Mu mbandu, Biblia ketuba sambu na Nemrodi, ntekolo ya Noa, nde yandi “vandaka mfumu ya ntete ya nene na kuyala bantu. Na meso ya Mfumu Nzambi Nemrodi vandaka mpi muntu mosi ya ngolo na nsi-ntoto.” (Kuyantika 10:8, 9) Yo ke pwelele nde, Nemrodi mpi bantu yankaka yina vandaka kuditula bo mosi bamfumu kuvandaka na nsi ya lutwadisu ya Satana. Bo ti bantu yina vandaka kupesa bo maboko kukumaka kitini ya nkuna ya Satana.​—1 Yoane 5:19.

13. Inki mbikudulu Yehowa kumonisaka na nzila ya Yakobo?

 ¹³ Ata Satana kesala bikesa sambu na kubasisa bamfumu, Yehowa kelanda na kulungisa lukanu na yandi. Yandi monisaka na nzila ya Yakobo, ntekolo ya Abrahami, nde: “Nge Yuda ta simbaka nti ya kimfumu tii kuna, bana na nge mpi ta simbaka kiyeka ya kimfumu ntangu yonso tii kuna munkwa na yo ta kwisa; yandi muntu ta yalaka bantu yonso.” (Kuyantika 49:10) Bangogo yai ya mbikudulu kumonisaka nde muntu mosi tabasika yina kele ti nswa ya kubaka “nti ya kimfumu”, to luyalu, mpi “kiyeka ya kimfumu,” sambu na kuyala “bantu yonso.” Nani tavanda muntu yango?

“Tii Kuna Munkwa na Yo Ta Kwisa”

14. Inki kuwakana Yehowa kusalaka ti Davidi?

¹⁴ Na kati ya dikanda ya Yuda, muntu ya ntete yina Yehowa kuponaka na kuvanda mfumu ya bantu na yandi kele Davidi, mwana ya Yese yina kuvandaka ngungudi. a (1 Samuele 16:1-13) Ata Davidi kusalaka bifu ti masumu, Yehowa kundimaka yandi sambu yandi vandaka ya kwikama na luyalu na yandi. Sambu na kupesa nsemo na mbikudulu ya Edeni, Yehowa kusalaka kuwakana ti Davidi. Yandi tubaka nde: “Mono ta bika kutula mwana na nge mosi mpenza na kisika na nge, mono ta kumisa kimfumu na yandi ngolo. . . . Mono ta sala na mpila nde kimfumu na yandi kusuka ve.” Kuwakana yango vandaka kutubila kaka ve Salomo, mwana ya Davidi yina kuyingaka yandi, sambu yo vandaka kutuba nde: “Mono ta sala na mpila nde kimfumu na yandi kusuka ve.” Kuwakana yina Nzambi kusalaka ti Davidi kumonisaka pwelele nde “nkuna” ya Kimfumu yina Nzambi kusilaka tabasika na dibuta ya Davidi.​—2 Samuele 7:12, 13.

15. Sambu na nki kimfumu ya Yuda kuvandaka kifwani ya Kimfumu ya Nzambi?

¹⁵ Dikanda ya bamfumu yina nganga-Nzambi ya nene vandaka kupakula mafuta na ntu kuyantikaka ti Davidi. Yo yina, bo vandaka kubinga bamfumu yango nde bapakulami, to bamesia. (1 Samuele 16:13; 2 Samuele 2:4; 5:3; 1 Bantotila 1:39) Bo vandaka kutuba nde bamfumu yango vandaka kufonga na kiti ya kimfumu ya Yehowa, mpi nde bo vandaka kuyala bonso bantotila sambu na Yehowa na Yeruzalemi. (2 Bansangu 9:8) Na mutindu yina, kimfumu ya Yuda kuvandaka kifwani ya Kimfumu ya Nzambi, mutindu yandi kesadilaka luyalu na yandi.

16. Inki kukuminaka luyalu ya bamfumu ya Yuda?

¹⁶ Ntangu mfumu ti bantu vandaka kulemfuka na luyalu ya Yehowa, Yehowa vandaka kutanina mpi kusakumuna bo. Luyalu ya Salomo kuvandaka nsungi mosi ya ngemba ti ya kimvwama mingi kibeni, ebuna yo vandaka kumonisa luyalu ya Kimfumu ya Nzambi, ntangu yina Satana tafwa mpi kimfumu ya Nzambi tasantisama. (1 Bantotila 4:20, 25) Kansi, yo ke mawa na kumona nde, bamfumu mingi ya dikanda ya Davidi kuzitisaka ve minsiku ya Yehowa, mpi bantu kukumaka kusambila biteki mpi kusala mansoni. Nsukansuka, Yehowa kupesaka nzila nde bantu ya Babilone kufwa kimfumu ya Yuda na mvu 607 N.T.B. Satana kumonaka bonso nde bikesa yina yandi vandaka kusala sambu na kubebisa luyalu ya Yehowa kunungaka.

17. Inki kemonisa nde Yehowa vandaka kaka kusadila luyalu na yandi ata kimfumu ya Davidi kubwaka?

¹⁷ Kubwa ya kimfumu ya Davidi, mpi ya kimfumu ya nordi ya Izraele yina kubwaka ntete, kumonisaka malanda ya mbi ya bupusi ya Satana mpi yina kekuminaka bantu kana bo kesosa kutambula kukonda lutwadisu ya Yehowa. Kansi, yo vandaka ve nzikisa nde luyalu ya Yehowa kunungaka ve. (Bingana 16:25; Yeremia 10:23) Sambu na kumonisa nde yandi vandaka kaka kusadila luyalu na yandi, Yehowa kutubaka na nzila ya profete Ezekiele nde: “Katula mpu na nge ti bima ya nkaka ya kimfumu. . . . Mayumbu na mayumbu! Ya kieleka, mono ta kumisa bwala yai mayumbu. Kansi mambu yai ta bwa ve tii kuna muntu ya  mono solaka ta kwisa sambu na kupesa bwala yai ndola.” (Ezekiele 21:31, 32) Bangogo yai kemonisa nde “nkuna” ya lusilu, muntu yina ya Nzambi “solaka,” takwisa.

18. Inki mambu wanzyo Gabriele kuzabisaka Maria?

¹⁸ Bamvula mingi na nima, na mvu 2 N.T.B., Nzambi kutindaka wanzyo Gabriele na mwense Maria ya bwala Nazareti, na ntoto ya Galilea, na nordi ya Palestine. Yandi tubaka nde: “Nge ta baka divumu; nge ta buta mwana ya bakala; nge ta pesa yandi zina: Yesu. Yandi ta vanda muntu ya nene. Zina na yandi ta vanda Mwana ya Nzambi [ya Kuluta Kuzanguka, NW]. Mfumu-Nzambi ta tula yandi ntotila bonso vandaka nkaka na yandi Davidi. Yesu ta yalaka bantu ya Israele mvula na mvula; Kimfumu na yandi ta suka ve.”​—Luka 1:31-33.

19. Ntangu mefinama sambu na nki mambu ya kyese?

¹⁹ Nsukansuka, ntangu kufinamaka sambu “kinsweki ya santu” kumonana. Kubika fyoti, muntu ya ntetentete ya “nkuna” ya lusilu tamonana. (Galatia 4:4; 1 Timoteo 3:16) Satana tatatika nkuna yango na kisingini. Kansi, “nkuna” yina tatatika Satana na ntu mpi tafwa yandi ti bantu na yandi yonso. Nkuna yango tamonisa nde na nzila ya Kimfumu ya Nzambi, mambi yonso yina Satana mebasisaka tamana, mpi luyalu ya Yehowa tasantisama. (Baebreo 2:14; 1 Yoane 3:8) Inki mutindu Yezu talungisa mambu yai? Inki mbandu yandi mebikilaka beto? Beto tazwa bamvutu na disolo yina kelanda.

[Noti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Lenda Tendula?

• Sambu na nki Yehowa kele ti nswa ya kuvanda Mfumu ya luyalanganu ya mvimba?

• Sambu na nki Yehowa kubakaka lukanu ya kusala Kimfumu?

• Inki mutindu Yehowa kuzabisaka malembe-malembe “kinsweki ya santu”?

• Inki kemonisa nde Yehowa kulandaka na kusadila luyalu na yandi, ata kimfumu ya Davidi kubwaka?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 5]

Inki mambu Yehowa kumonisaka na nzila ya Abrahami?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 7]

Sambu na nki kubwa ya kimfumu ya Davidi kuvandaka ve nzikisa nde luyalu ya Yehowa kunungaka ve?