Na mosi ya mikanda na yandi (Antiquités judaïques, XX) Josèphe Flavius muntu ya mayele ya mvu-nkama ya ntete ya istware tubilaka lufwa ya “Yakobo, mpangi ya Yezu yina bo vandaka kubinga Kristu.” Bantu mingi ya mayele ke ndimaka nde yandi muntu sonikaka masonama yina. Kansi, bantu ya nkaka ya mayele ke ndimaka ve masonama ya nkaka yina yandi sonikaka na yina me tala Yezu. Masonama yango, yina bo ke bingaka Testimonium Flavianum, ke tuba nde:

“Na ntangu yina, yo vandaka ti muntu mosi, Yezu, muntu ya mayele, kana kubinga yandi muntu ke fwa ve bansiku, sambu yandi vandaka kusala mambu ya kuyituka​—longi yina bantu mingi vandaka kusepela kuwa yandi ntangu yandi ke longa. Yandi bendaka Bayuda mingi mpi ata Bantu mingi ya Makanda. Yandi vandaka Kristu; mpi ntangu Pilate, na nsi ya lutwadisu ya bantu ya kiyeka yina vandaka na kati na beto, zengilaka yandi nkanu ya lufwa na zulu ya kulunsi, bantu yina vandaka kuzola yandi yambulaka yandi ve, sambu yandi monanaka na bo ntangu yandi vutukaka na luzingu na nima ya bilumbu tatu, kaka mutindu baprofete ya Nzambi tubaka na ntwala mambu yai mpi mambu mingi ya nkaka ya kuyituka sambu na yandi; mpi Bakristu yina zina na bo me katukaka na yandi, kele kaka tii bubu yai.”​—Josephus—​The Complete Works, yina William Whiston balulaka.

Tuka na nsuka ya mvu-nkama ya 16, ntembe mosi ya ngolo basikaka na kati ya bantu yina vanda kukwikila nde masonama yina vandaka ya Josèphe ti bantu yina vandaka kukwikila ve nde yandi muntu sonikaka yo. Serge Bardet, muntu ya mayele ya istware ya insi France mpi yina me longukaka mikanda ya ntama, sosaka kumanisa ntembe yina yantikaka bamvula kuluta 40. Yandi basisaka bansosa na yandi na mukanda yina vandaka na ntu-diambu Le Testimonium Flavianum​—Examen historique considérations historiographiques.

Josèphe vandaka nsoniki kansi yandi vandaka ve Mukristu. Yandi vandaka Muyuda mpi muntu ya mayele ya istware ya Bayuda; kansi diambu yina vandaka kubasisa ntembe vandaka mutindu bantu vandaka kubinga Yezu “Kristu.” Na kutadila mambu yina yandi longukaka, Bardet monaka nde titre yina ke wakana “mbote-mbote na kutadila mutindu bo vandaka kusadila article défini na Kigreki sambu na bazina ya bantu.” Bardet bakisaka nde na kutadila mabanza ya Bayuda yina kumaka Bakristu, mutindu yina Josèphe sadilaka ngogo Christos ke monisa nde yandi vandaka kutubila mpenza Yezu, mpi yo kele kieleka nde Yezu kele zina ya muntu mosi yina vandaka mpenza na luzingu. Yandi yikaka diaka nde, yo fwete vanda nde “bantu yina vandaka kutula ntembe zabaka mambu yai.”

Keti yo lenda vanda nde nsoniki ya nkaka fululaka masonama ya Josèphe mpi yikaka mambu ya nkaka? Na nima ya kulonguka disolo yango mpi mutindu bo sonikaka yo, Bardet sukisaka nde, kufulula mutindu yina ya kusonika mambu lendaka kuvanda kimangu. Yo zolaka kulomba nde nsoniki yango “kuvanda ti mayele mingi ya kufulula kuluta bantu yonso ya ntama,” na bangogo ya nkaka, yandi fwete vanda “bonso Josèphe.”

Ebuna sambu na nki bantu ya mayele ke buyaka kukwikila nde Josèphe muntu sonikaka masonama yina? Bardet me monisa kisina ya ntembe yina: “Bantu mingi ke tulaka ntembe sambu na Testimonium—na kuswaswana ti mikanda mingi ya ntama​—kaka sambu bangiufula mingi yina bantu basisaka sambu na Testimonium.” Yandi yikaka nde, kana bantu mingi ya mayele vandaka kundima masonama ya mikanda ya nkaka ya ntama na nsungi ya bamvu-nkama mingi, kansi bo vandaka ve kundima masonama yina ya Josèphe, yo kele kaka sambu bantu yango vandaka ve kundima nde Yezu kele Kristu.

Beto me zaba ve kana dibanza ya Bardet ta soba mabanza ya bantu ya mayele na mutindu na bo ya kutadila Testimonium Flavianum. Dibanza yango ndimisaka Pierre Geoltrain, muntu mosi ya me zabanaka mingi yina me longukaka mambu ya Bayuda mpi ya Bagreki, mpi ya dibundu ya Bukristu ya ntete. Bamvula mingi na ntwala, yandi vandaka kuyindula nde Testimonium kele ti mambu yina bo me yikaka; nkutu yandi vandaka kuvwenza bantu yina vandaka kukwikila nde masonama yina kele mpenza ya Josèphe. Kansi yandi sobaka mabanza na yandi. Nsuka-nsuka, yandi ndimaka nde mukanda ya Bardet pusaka yandi na kusoba mabanza na yandi. Ntangu yai, Geoltrain ke tuba nde: “Yantika bubu yai, ata muntu mosi ve lenda tula ntembe nde Josèphe muntu sonikaka masonama yina.”

Ya kieleka, Bambangi ya Yehowa kele ti bikuma mingi ya me katuka na Biblia ya kundima nde Yezu kele Kristu.​—2 Tim. 3:16.