1. Sambu na nki beto lenda tuba nde Yehowa kele Nsamuni ya ntete mpi ya kuluta nene?

NSAMUNI kele muntu yina ke zabisaka nsangu ya mbote. Yehowa Nzambi kele Nsamuni ya ntete mpi ya kuluta nene. Ntangu fioti na nima ya kukolama ya bibuti na beto ya ntete, Yehowa zabisaka nsangu ya mbote yina vandaka kutuba nde yandi ta fwa nioka, disongidila Satana Diabulu. (Kuy. 3:15) Na nsungi ya bamvu-nkama mingi, Yehowa pesaka babakala ya kwikama mpeve santu na yandi sambu na kusonika mutindu yandi ta katula nsoni na zina na yandi yina bantu me vwezaka, ta manisa bampasi yonso yina Satana me basisaka, mpi mutindu bantu lenda diaka kubaka mambote yina yandi silaka na Adami ti Eva.

2. (a) Bawanzio kele ti nki mukumba na yina me tala kusamuna nsangu ya mbote? (b) Yezu bikaka nki mbandu ya mbote sambu na bansamuni yonso?

² Bawanzio mpi kele bansamuni. Bo mosi ke zabisaka nsangu ya mbote, mpi bo ke sadisaka bantu ya nkaka na kuyalumuna nsangu ya mbote. (Luka 1:19; 2:10; Bis. 8:26, 27, 35; Kus. 14:6) Inki beto lenda tuba sambu na Mishele, mfumu ya bawanzio? Ntangu yandi kwisaka na ntoto na zina ya Yezu, yandi bikaka mbandu ya mbote sambu na bansamuni yonso. Ya kieleka, yandi kudipesaka luzingu na yandi ya mvimba na kusamuna nsangu ya mbote!​—Luka 4:16-21.

3. (a) Inki kele nsangu ya mbote yina beto ke yalumunaka? (b) Inki bangiufula kele mfunu mingi sambu na beto bansamuni?

³ Yezu pesaka balongoki na yandi ntuma ya kusamuna nsangu ya mbote. (Mat. 28:19, 20; Bis. 1:8) Ntumwa Polo longisilaka Timoteo, nduku na yandi ya kisalu nde: “Sala kisalu ya nsamuni, lungisa mbote-mbote kisalu na nge.” (2 Tim. 4:5) Inki kele nsangu ya mbote yina beto balongoki ya Yezu ke yalumunaka? Nsangu yango ke tadila kieleka yina ke pesa beto kivuvu ya ke monisa nde Yehowa, Tata na beto ya zulu ke zolaka beto. (Yoa. 3:16; 1 Pie. 5:7) Mutindu mosi ya mfunu yina Yehowa Nzambi ke monisaka nde yandi ke zolaka beto, kele na nsadisa ya Kimfumu na yandi. Yo yina, beto ke zabisaka na bantu ya nkaka na kiese yonso nde bantu yonso yina ke lemfukaka na minsiku ya Kimfumu, ke lemfukilaka Nzambi, mpi ke salaka mambu ya lunungu lenda kuma banduku na yandi. (Nk. 15:1, 2) Nkutu, Yehowa kele ti lukanu ya kukatula mambu yonso ya kukonda lunungu yina  ke niokula bantu. Yandi ta katula mpi mawa yina bantu ke waka na nima ya kuyindula bampasi yina me lutaka. Yai kele nsangu mosi ya mbote kibeni! (Yez. 65:17) Sambu beto kele bansamuni, bika beto tadila bamvutu na bangiufula yai zole ya mfunu: Sambu na nki yo kele mfunu nde bantu kuwa nsangu ya mbote bubu yai? Mpi inki mutindu beto lenda lungisa mbote-mbote mukumba na beto bonso bansamuni?

4. Bantangu ya nkaka, bantu ke tubaka nki mambu ya luvunu sambu na Nzambi?

⁴ Yindula nde bo me zabisa nge nde tata na nge me yambulaka nge mpi bampangi na nge ya dibuta. Bantu yina ke tuba nde bo zaba yandi me zabisa nge nde yandi vandaka muntu ya mbi, ya nku mpi yandi vandaka kubumbila nge binsweki. Nkutu bankaka me zabisa nge nde, mfunu ya kusosa kukutana ti tata na nge kele ve sambu yandi me fwaka dezia. Ya kieleka, bo me zabisaka bantu mingi mambu ya mutindu mosi sambu na Nzambi. Bo me longaka bo nde Nzambi kele diswekamu, bantu lenda zaba yandi ve, mpi yandi kele muntu ya nku. Mu mbandu, bantwadisi ya nkaka ya mabundu ke tubaka nde Nzambi ta pesa bantu ya mbi ndola kimakulu na kisika mosi ya mpasi mingi. Bankaka ke tubaka nde Nzambi kele na kisina ya bampasi yina bisumbula ya lugangu ke basisaka. Ata bisumbula yina ke fwaka bantu ya mbote ti bantu ya mbi, bo ke tubaka nde yo kele ndola yina ke katukaka na Nzambi.

5, 6. Inki mutindu dilongi ya kintukila mpi malongi ya nkaka ya luvunu kele ti bupusi na zulu ya bantu?

⁵ Bantu ya nkaka ke tubaka nde Nzambi kele ve. Na diambu yai beto tadila dilongi ya kintukila. Bantu mingi yina ke ndimaka dilongi yina ke tubaka nde luzingu basikaka kukonda nde muntu mosi ya mayele kuganga yo. Bo ke tubaka nde Ngangi kele ve. Bankaka nkutu ke tubaka nde muntu me katukaka na mbisi, yo yina beto lenda yituka ve kana muntu mosi ke sala mambu bonso mbisi. Bo ke tubaka mpi nde bantu yina kele ti ngolo mingi ya ke niokulaka bantu yina kele ngolo ve, ke landaka kaka bansiku yina bo ke bingaka bansiku yina ke twadisaka lugangu. Yo yina, yo ke yitukisa ve na mutindu bantu mingi ke kwikilaka nde kukonda lunungu ta manaka ve ata fioti. Kansi, bantu yina ke kwikilaka na dilongi ya kintukila ke vandaka ve ti kivuvu.

⁶ Kukonda ntembe, dilongi ya kintukila mpi malongi ya nkaka ya luvunu kele na kisina ya bampasi yina bantu ke kutana ti yo na nsungi ya bilumbu yai ya nsuka. (Bar. 1:28-31; 2 Tim. 3:1-5) Malongi yina ya bantu, me natilaka ve bantu nsangu ya mbote mpi ya ke zingaka mingi. Kansi, mutindu ntumwa Polo monisaka yo, dilongi yina me kotisaka bantu “na mudidi na mabanza, mpi bo kele ntama ti luzingu yina ke katukaka na Nzambi.” (Baef. 4:17-19) Diaka, dilongi ya kintukila mpi malongi ya nkaka ya luvunu me kangaka bantu nzila ya kundima nsangu ya mbote yina ke katukaka na Nzambi.​—Tanga Baefezo 2:11-13.

7, 8. Inki kele mutindu mosi kaka yina bantu lenda bakisa nsangu ya mbote?

⁷ Sambu na kuwakana diaka ti Nzambi, bantu fwete ndima ntete nde Yehowa kele mpi nde yo kele ti bikuma ya mbote sambu na kukwenda pene-pene na yandi. Beto lenda sadisa bo na kubaka nzayilu yina kana beto ke siamisa bo na kutadila lugangu. Ntangu bo ke longuka bima yina Nzambi me gangaka ti mabanza ya mbote, bo ta bakisa mayele mpi ngolo na yandi. (Bar. 1:19, 20) Sambu na kusadisa bantu na kulonguka kutina Nzambi boma ntangu bo ke yindula mambu yina Ngangi na beto ya Nene me salaka, beto lenda sadila tumikanda yai zole: La vie a-t-elle été créée ? mpi Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie. Ata mpidina, bantu yina ke longukaka kaka na nzila ya lugangu lenda baka ve mvutu na bangiufula ya nkaka ya luzingu, yina ke niokulaka bantu, mu mbandu: Sambu na nki Nzambi me pesaka nzila na bampasi? Inki kele lukanu ya Nzambi sambu na ntoto? Keti Nzambi ke kudibanza-banzaka mpenza sambu na konso muntu na kati na beto?

⁸ Mutindu mosi kaka yina bantu lenda bakisa mbote-mbote nsangu ya mbote ya me tala Nzambi mpi lukanu na yandi kele na kulongukaka Biblia. Beto kele ti dibaku ya mbote mpenza ya kusadisa bantu na kuzwa bamvutu na bangiufula na bo! Kansi, sambu na kusimba ntima ya bawi na beto, beto fwete suka kaka ve na kuzabisa bo bakieleka kansi beto fwete sadisa bo  mpi na kundima yo. (2 Tim. 3:14) Beto lenda tomisa makuki na beto ya kusadisa bantu na kundima kieleka na kulandaka mbandu ya Yezu. Sambu na nki yandi vandaka kununga na kundimisa bawi na yandi? Kikuma mosi kele nde, yandi vandaka kusadila bangiufula mbote. Inki mutindu beto lenda landa mbandu na yandi?

9. Sambu na kusadisa bantu na kimpeve, inki beto fwete sala?

⁹ Sambu na nki, bonso Yezu, beto fwete sadila bangiufula mbote na kisalu ya kusamuna? Beto tadila mbandu yai: Munganga me zabisa nge nde yandi kele ti nsangu mosi ya mbote sambu na nge. Yandi lenda belula maladi na nge kana nge ndima nde bo sala nge operasio mosi ya ngolo. Nge lenda kwikila yandi. Kansi, nki beto lenda tuba kana yandi me sila nge diambu yango na ntwala nkutu ya kuyula nge bangiufula na yina me tala mavimpi na nge? Ntembe kele ve nde, yo ta vanda mpasi sambu nde nge tudila yandi ntima. Ata yandi kele munganga ya mayele mingi kuluta, yandi fwete yula ntete bangiufula sambu na mavimpi na nge mpi kuwidikila nge na ntwala ya kupesa nge konso lusadisu yina me fwana. Mutindu mosi, kana beto ke zola kusadisa bantu na kundima nsangu ya Kimfumu, beto fwete tomisa mayele na beto ya kuyula bangiufula mbote. Kaka na nima ya kubakisa mbote-mbote mavimpi na bo ya kimpeve, beto lenda sadisa bo.

10, 11. Beto lenda sala inki kana beto landa mutindu Yezu vandaka kulonga?

¹⁰ Yezu zabaka nde bangiufula ya mbote ke sadisaka longi na kuzaba kaka ve longoki na yandi kansi yo ke sadisaka mpi muwi na kudikotisa na disolo. Mu mbandu, ntangu Yezu zolaka kulonga balongoki na yandi dilongi mosi ya me tala kudikulumusa, yandi yulaka bo ntete-ntete ngiufula mosi yina pusaka bo na kuyindula. (Mar. 9:33) Sambu na kulonga Piere mutindu ya kuyindula na nsadisa ya minsiku, Yezu yulaka yandi ngiufula mosi mpi pesaka yandi bamvutu mingi yina yo lombaka nde yandi pona mvutu mosi. (Mat. 17:24-26) Kilumbu ya nkaka, ntangu Yezu vandaka na mfunu ya kuzaba mambu yina vandaka na ntima ya balongoki na yandi, yandi yulaka bo bangiufula mingi yina vandaka kulomba nde bo pesa bangindu na bo. (Tanga Matayo 16:13-17.) Ntangu Yezu vandaka kusadilaka bangiufula mpi kutuba mambu, yandi vandaka kusuka kaka ve na kuzabisa bantu bakieleka. Yandi vandaka kusimba bantima na bo mpi kupusa bo na kusala mambu na kuwakana ti nsangu ya mbote.

¹¹ Kana beto ke landa mbandu ya Yezu mpi ke sadila bangiufula mbote, beto ta sala mambu tatu. Beto ta bakisa mutindu ya mbote ya kusadisa bantu, beto ta nunga ntembe yina bantu lenda basisa sambu na kuzenga disolo, mpi beto ta sadisa bantu ya kudikulumusa na kuzaba mutindu bo mosi lenda baka mambote na mambu yina bo ke longuka. Bika beto tadila bambandu tatu ya ke monisa mutindu beto lenda sadila bangiufula mbote.

12-14. Inki mutindu nge lenda sadisa mwana na nge na kukuma ti makuki ya kusolula mbote ntangu yandi ke samuna nsangu ya mbote? Pesa mbandu.

¹² Mbandu 1: Kana nge kele kibuti, nge ta sala nki kana mwana na nge ya leke me yula nge mutindu yandi lenda nwanina lukwikilu na yandi na yina me tala lugangu ntangu yandi ke solula ti nduku na yandi ya nzo-nkanda? Ntembe kele ve nde nge ta zola kusadisa yandi na kuvanda ti kivuvu ntangu yandi ke zabisa nsangu ya mbote. Yo yina, na kisika ya kuvweza mwana na nge to kupesa yandi mbala mosi ndongisila, sambu na nki ve kulanda mbandu ya Yezu mpi kuyula yandi bangiufula yina ta lomba nde yandi kupesa mabanza na yandi? Inki mutindu nge lenda sala yo?

¹³ Na nima ya kutanga ti mwana na nge baparagrafe ya kamukanda Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie, nge lenda yula yandi na kuzabisa nge bangindu yina yandi ke mona nde yo lenda pusa muntu na kuyindula. Longisila yandi  na kusosa yandi mosi bikuma yina ke pusa yandi na kukwikila nde Ngangi kele mpi ke siamisa yandi na kusala luzolo ya Nzambi. (Bar. 12:2) Zabisa mwana na nge nde, bikuma na yandi fwete vanda kaka ve ya kufwanana ti ya nge.

¹⁴ Tendudila mwana na nge nde, ntangu yandi ke solula ti nduku na yandi ya nzo-nkanda, yandi lenda sala mutindu nge me katuka kusala. Disongidila, mwana na nge lenda zabisa nduku na yandi ya nzo-nkanda mwa mambu yina ke ndimisa nde Nzambi gangaka lugangu mpi na nima kuyula nduku na yandi bangiufula yina ta lomba nde nduku na yandi kupesa bangindu na yandi. Mu mbandu, yandi lenda lomba nduku na yandi ya nzo-nkanda na kutanga lupangu yina kele na lutiti 21 ya kamukanda l’origine de la vie. Na nima, yandi lenda yula nduku na yandi nde: “Keti yo kele kieleka nde ADN kele ti makuki ya kubumba mambu yina ba ordinatere ya bubu yai lenda kuka ve na kubumba?” Ziku, nduku na yandi ta pesa mvutu nde ee. Na nima yandi lenda yula diaka nduku na yandi nde: “Kana bantu ya mayele yina ke longukaka ordinatere lenda sala ve ordinatere yina lenda bumba mambu mingi kuluta ADN, nki mutindu kima ya kukonda mayele lenda kuka kusala yo yo mosi?” Sambu na kusadisa mwana na nge na kukuma ti makuki ya kutuba mbote ntangu yandi ke zabisa bankaka lukwikilu na yandi, nge lenda salaka bansonga mbala na mbala ti yandi. Kana nge ke pesa mwana na nge formasio sambu na kuzaba kusadila bangiufula mbote, nge ta sadisa yandi na kulungisa mukumba na yandi bonso nsamuni.

15. Inki mutindu beto lenda sadila bangiufula sambu na kusadisa muntu yina ke kwikilaka ve nde Nzambi kele?

¹⁵ Mbandu 2: Ntangu beto ke taka kimbangi, beto ke kutanaka ti bantu yina ke kwikilaka ve nde Nzambi kele. Mu mbandu, muntu mosi lenda zabisa beto nde yandi ke ndimaka ve nde Nzambi kele. Na kisika ya kubika nde dibanza yina kuzenga disolo, beto lenda yula yandi na luzitu yonso tuka nki ntangu yandi ke kwikilaka ve nde Nzambi kele mpi nki pusaka yandi na kundima dibanza yina. Na nima ya kuwidikila bamvutu na yandi mpi kusikisa yandi na mutindu yandi ke tudilaka diambu yango dikebi,  beto lenda yula yandi kana yandi ta sepela kutanga mukanda mosi yina ke pesa banzikisa nde luzingu gangamaka. Kana muwi yango kele ti mpusa ya kuzaba mambu, ziku yandi lenda tuba nde kubuya kutadila banzikisa yina kele kukonda mayele. Na ntangu yina, beto lenda pesa yandi kamukanda La vie a-t-elle été créée ? to Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie. Kuyula bangiufula na mayele yonso mpi na mawete lenda vanda bonso nsabi yina ta sadisa beto na kukangula ntima ya muntu sambu yandi wa nsangu ya mbote.

16. Sambu na nki beto fwete bika ve nde longoki na beto ya Biblia kusuka kaka na kutanga bamvutu na mukanda yina beto ke longuka ti yandi?

¹⁶ Mbandu 3: Ntangu beto ke longuka Biblia ti muntu, muwi lenda suka kaka na kuvutukila bamvutu ya kuniemama yina kele na mukanda yina beto ke longuka ti yandi. Kansi, kana beto ke sala mpidina, beto ta sadisa yandi ve na kimpeve. Sambu na nki? Sambu kana longoki ke vutukila kaka bamvutu ya kuniemama kukonda kuyindulula, yo ta vanda mpasi sambu nde yandi baka bansimbulu ya mudindu na kimpeve. Yandi lenda yambula kieleka kukonda mpasi bonso nti yina me lela, kana yandi me kutana ti kimbeni. (Mat. 13:20, 21) Sambu nde diambu ya mutindu yina kukumina ve longoki na beto, beto fwete yulaka yandi mabanza na yandi sambu na mambu yina yandi ke longuka. Sosa kuzaba kana yandi ke ndima mambu yina yandi ke longuka. Diambu ya kuluta mfunu, lomba yandi na kutuba kikuma yina yandi ke ndima yo to ke buya yo. Na nima sadisa yandi na kuyindulula na nsadisa ya Masonuku na mpila nde nsuka-nsuka yandi kuma ti makuki ya kubaka balukanu ya mbote. (Baeb. 5:14) Kana beto ke sadila bangiufula mbote, ntembe kele ve nde bantu yina beto ke longa Biblia ta kangama ngolo na lukwikilu mpi ta vanda ti makuki ya kutelamina bantu yina ke menga bo to ke vidisa bo nzila. (Bakol. 2:6-8) Inki beto lenda sala diaka sambu na kulungisa mukumba na beto bonso bansamuni?

17, 18. Ntangu beto ke samuna ti nsamuni ya nkaka, inki mutindu beto lenda sala na kimvuka?

¹⁷ Yezu tindaka balongoki na yandi zole-zole na kisalu ya kusamuna. (Mar. 6:7; Luka 10:1) Na nima, Polo tubaka sambu na ‘banduku na yandi ya kisalu’ yina “salaka ngolo na lweka na [yandi] sambu na nsangu ya mbote.” (Bafi. 4:3) Na kuwakana ti diambu yina Masonuku me tubila, na mvu 1953, bansamuni ya Kimfumu yantikisaka manaka ya kupesa bankaka formasio na kisalu ya kusamuna.

¹⁸ Ntangu nge ke samuna ti nsamuni ya nkaka, inki mutindu beno lenda sala na kimvuka? (Tanga 1 Bakorinto 3:6-9.) Sosa na Biblia na nge baverse yina mpangi yina nge ke samuna ti yandi ke sadila. Tula dikebi ntangu yandi to longoki ya Biblia ke tuba. Landa mbote-mbote disolo sambu na kuzaba kana yo ke lomba nde nge sadisa nsamuni yina ya nkaka na kununga ntembe mosi yina longoki me basisa. (Lo. 4:12) Kansi keba: Telamina kifu ya kuzenga nsamuni yina ya nkaka ndinga ntangu yandi ke tendula disolo na mutindu ya mbote. Kukonda kudiyala na nge lenda lembisa nsamuni yina mpi kuvalangasa mabanza ya longoki. Yo kele kieleka nde na bantangu ya nkaka, yo lenda vanda mbote na kupesa dibanza na nge. Kansi, kana nge ke zola kusala yo, nge fwete suka na kupesa dibanza mosi to mabanza zole ya nkufi. Na nima, bika nde nsamuni yina beno kele ti yandi kulanda disolo.

19. Inki beto fwete vila ve, mpi sambu na nki?

¹⁹ Inki mutindu nge mpi mpangi yina nge ke samuna ti yandi lenda sadisana ntangu beno ke samuna nzo na nzo? Sambu na nki ve kusadila ntangu yina sambu na kutubila mitindu beno lenda tomisa bangogo na beno ya kukotila na masolo? Nge fwete keba nde mambu yina nge ke tuba sambu na bantu ya teritware na beno kulembisa beno ve. Mutindu mosi, beto fwete keba na kubwa ve na mutambu ya kutubilaka ntangu yonso bifu ya bampangi na beto bansamuni. (Bing. 18:24) Beto fwete vila ve nde, beto kele mabungu ya ntoto. Yehowa me monisilaka beto ntima ya mbote na mutindu yandi me pesaka beto kisalu ya kuluta mbalu ya kusamuna nsangu ya mbote. (Tanga 2 Bakorinto 4:1, 7.) Yo yina, bika nde beto yonso kumonisa ntonda sambu na kisalu yina ya mbalu na kusalaka yonso yina beto lenda sala sambu na kulungisa mukumba na beto bonso bansamuni.