1, 2. Inki lukumu ya nene Bambangi ya Yehowa kele ti yo, mpi nki mutindu nge ke tadilaka yo?

BANTU mingi ke monaka nde kubaka lufutu sambu na diambu mosi ya mbote yina bo me sala kele lukumu. Mu mbandu, bantu ya nkaka bakaka prix Nobel sambu bo salaka bikesa sambu na kuvutula ngemba na kati ya bansi zole yina vandaka na kimbeni. Kansi, kuvanda ba ambasadere ya Nzambi to bantu yina yandi me tinda sambu na kusadisa bantu na kukuma na bangwisana ya ngemba ti Ngangi na bo kele lukumu ya kuluta nene kibeni!

² Beto Bambangi ya Yehowa, kele ti lukumu yina ya nene. Na lutwadisu ya Nzambi mpi ya Kristu, beto ke bondila bantu na ‘kuwakana diaka ti Nzambi.’ (2 Bak. 5:20) Yehowa ke sadila beto sambu na kubenda bantu na kukwisa na yandi. Yo kele mutindu yina beto me sadisaka bamilio ya bantu na bansi kuluta 235 na kukuma na bangwisana ya mbote ti Nzambi mpi kuvanda ti kivuvu ya kubaka luzingu ya mvula na mvula. (Tito 2:11) Ti kikesa yonso, beto ke bingisa ‘konso muntu yina ke zola, na kubaka masa ya luzingu ya ofele.’ (Kus. 22:17) Sambu beto ke bakaka na mbalu kisalu yango mpi ke lungisaka yo na luzolo yonso, beto me fwana mpenza na kubingama bantu “yina kele kikesa sambu na bisalu ya mbote.” (Tito 2:14) Bika beto tadila ntangu yai mutindu kikesa na beto sambu na bisalu ya mbote ke sadisaka beto na kubenda bantu na kukwisa na Yehowa. Mutindu mosi yina beto ke salaka yo kele na nzila ya kisalu na beto ya kusamuna.

3. “Kikesa ya Yehowa ya mikangu” ke pesa beto nki kivuvu?

³ Sambu na kumonisa mambu yina Kimfumu ya Mwana ya Nzambi ta lungisa, Yezaya 9:6 (NW) ke tuba nde: “Kikesa ya Yehowa ya mikangu ta sala yo.” Bangogo yai ke monisa nde Tata na beto ya zulu ke vandaka mpenza na mpusa nde bantu kuguluka. Kikesa yina Yehowa kele ti yo ke monisa pwelele nde, beto fwete sala kisalu yina Nzambi me pesaka beto ya kusamuna Kimfumu na ntima ya mvimba, na kiese yonso mpi ti kikesa. Mpusa na beto ya ngolo ya kusadisa bantu sambu na kuzaba Nzambi, ke monisaka nde beto ke landa mbandu ya kikesa ya Yehowa. Yo yina, sambu beto kele banduku ya kisalu  ya Nzambi, keti beto ke vandaka ti lukanu ya kudipesa mingi na kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote ntangu luzingu na beto ke pesaka beto nzila?​—1 Bak. 3:9.

4. Inki mutindu Yezu bikaka mbandu ya mbote ya kukwamina na kisalu ya kusamuna?

⁴ Beto tadila mpi kikesa ya Yezu. Yezu Kristu bikaka mbandu ya mbote na mutindu yandi kwaminaka na kisalu ya kusamuna. Ata yandi kutanaka ti kimbeni ya ngolo, yandi vandaka kaka kikesa na kisalu ya kusamuna tii na nsuka ya luzingu na yandi ya mpasi awa na nsi-ntoto. (Yoa. 18:36, 37) Ntangu lufwa na yandi ya kimenga finamaka, lukanu ya Yezu ya kusadisa bantu ya nkaka na kuzaba Yehowa kumaka ngolo.

5. Inki mutindu Yezu salaka mambu na kuwakana ti kingana na yandi ya nti ya bafige?

⁵ Na nsungi ya automne ya mvu 32 T.B., Yezu pesaka kingana ya muntu mosi yina vandaka ti nti ya bafige na kilanga na yandi ya vinu mpi yo butaka ve bambuma na nsungi ya bamvula tatu. Ntangu yandi zabisaka muntu yina ke salaka bilanga ya vinu na kuzenga nti yina, muntu yango lombaka yandi na kupesa yandi mwa ntangu sambu na kubundula ntoto mpi kutula nsasa. (Tanga Luka 13:6-9.) Kaka bantu fioti kumaka balongoki ya Yezu, ya bo lenda tanga bonso bambuma ya kisalu na yandi ya kusamuna. Kansi mutindu kingana ya muntu yina ke salaka bilanga ya vinu ke monisa yo, Yezu sadilaka ntangu fioti yina bikalaka​—kiteso ya bangonda sambanu​—sambu na kusamuna diaka mingi na Yudea mpi na Perea. Bilumbu fioti na ntwala ya lufwa na yandi, Yezu dilaka sambu na bantu ya bwala na yandi yina ‘waka kansi salaka kima ve.’​—Mat. 13:15; Luka 19:41.

6. Sambu na nki beto fwete samuna mingi kuluta?

⁶ Sambu beto me finama na ntangu ya nsuka, keti yo me fwana ve na kukumisa ngolo bikesa na beto sambu na kisalu ya kusamuna? (Tanga Daniele 2:41-45.) Kuvanda Bambangi ya Yehowa kele dibaku ya mbote mpenza! Na nsi-ntoto ya mvimba, beto mpamba ke pesaka bantu kivuvu ya kieleka sambu na bampasi na bo. Nsoniki ya zulunalu mosi sonikaka ntama mingi ve nde, ngiufula yai me konda mvutu: “Sambu na nki mambu ya mbi ke kuminaka bantu ya mbote?” Beto Bakristu kele ti mukumba mpi dibaku ya mbote ya kuzabisa bantu yonso yina kele ti luzolo ya kuwidikila beto, bamvutu ya Biblia na bangiufula ya mutindu yina. Beto kele ti bikuma ya mbote ya kuvanda “kikesa mingi na nsadisa ya mpeve santu” ntangu beto ke lungisa kisalu yina Nzambi me pesaka beto. (Bar. 12:11) Ti lusakumunu ya Nzambi, kikesa na beto na kisalu ya kusamuna lenda sadisa bankaka na kuzaba Yehowa mpi kuzola yandi.

7, 8. Inki mutindu mpeve ya kuditambika ke kumisaka Yehowa?

⁷ Mutindu mbandu ya ntumwa Polo ke monisa yo, mbala ya nkaka na kisalu na beto ya kusamuna yo lenda lomba nde beto lutisa “bampimpa kukonda mpongi” mpi “bantangu ya kukonda madia.” (2 Bak. 6:5) Bangogo yai ke monisa pwelele mpeve ya kuditambika mpi ke yibusa beto bapasudi-nzila yina ke tulaka kisalu na bo ya kusamuna na kisika ya ntete, ata mpidina bo ke salaka bisalu ya nkaka sambu na kuzwa mbongo ya kulungisa bampusa na bo. Beto lenda yindula mpi bamisionere yina ‘me kudipesaka bonso makabu ya malafu yina bo ke tiamuna’ sambu na kusadisa bantu na bansi ya banzenza. (Bafi. 2:17) Ebuna, nki beto lenda tuba sambu na bankuluntu yina ke salaka kisalu ya ngolo mpi ke buyaka kudia to kulala sambu na kutanina mameme ya Yehowa? Beto kele mpi ti minunu mpi bampangi yina kele bambefo ya ke salaka yonso sambu na kukwenda na balukutakanu ya Bukristu mpi na kisalu ya kusamuna. Bantima na beto ke fulukaka na kiese ntangu beto ke yindulaka bansadi yai yonso ya Nzambi ya ke monisaka mpeve ya kuditambika. Bikesa yina ke vandaka ti bupusi na mutindu bankaka ke tadilaka kisalu na beto ya kusamuna.

⁸ Na mukanda mosi yina mutangi mosi yina kele ve Mbangi sonikilaka bambasisi ya zulunalu mosi (Boston Target) na Lincolnshire, na Royaume-Uni, yandi tubaka nde: “Bantu ke kwikila diaka ve na mabundu . . . Bantwadisi yai ya mabundu ke salaka nki kilumbu ya mvimba? Bo ke basikaka ve sambu na kukwenda kukutana ti bantu mutindu Kristu vandaka kusala . . . Yo ke monana nde, dibundu mosi kaka yina ke salaka diambu yai kele ya Bambangi ya Yehowa, bayina ke basikaka sambu na kukwenda kukutana  ti bantu mpi ke kudipesaka na masonga yonso sambu na kusamuna kieleka.” Na nsi-ntoto yai ya bantu ke sosaka kaka kulungisa bampusa na bo mosi, mpeve na beto ya kuditambika ke kumisaka mingi Yehowa Nzambi.​—Bar. 12:1.

9. Inki lenda sadisa beto na kulanda kuvanda kikesa sambu na bisalu ya mbote na kisalu ya kusamuna?

⁹ Kansi, inki beto lenda sala kana beto ke mona nde kikesa na beto na kisalu ya kusamuna me yantika kukulumuka? Kuyindulula mambu yina Yehowa ke sala na nzila ya kisalu ya kusamuna ta sadisa beto mingi. (Tanga Baroma 10:13-15.) Sambu na kuguluka, bantu fwete binga zina ya Yehowa ti lukwikilu, kansi bo lenda sala yo ve kana beto me kwenda ve kuzabisa bo nsangu ya mbote. Kubakisa diambu yai fwete pusa beto na kulanda kuvanda kikesa sambu na bisalu ya mbote mpi kudipesa mingi na kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu.

10. Sambu na nki beto lenda tuba nde bikalulu na beto ya mbote ke bendaka bantu na kukwisa na Yehowa?

¹⁰ Ata yo kele mfunu na kisalu ya kusamuna, kikesa mpamba me fwana ve na kubenda bantu na kukwisa na Nzambi. Diambu ya zole yina ke bendaka bantu na kukwisa na Nzambi kele bikalulu ya mbote ya Bukristu. Polo monisaka mfunu ya bikalulu na beto ya mbote ntangu yandi sonikaka nde: “Beto ke pesaka ve bantu kikuma ya kubula dibaku ata na diambu mosi, sambu bantu kutonga ve kisalu na beto.” (2 Bak. 6:3) Bangogo mpi bikalulu na beto ya mbote ke pesaka lukumu na malongi ya Nzambi mpi ke salaka nde lusambu ya Yehowa kubenda bantu ya nkaka. (Tito 2:10) Nkutu, mbala mingi beto ke waka nde bantu ya ntima ya masonga ke ndimaka nsangu ya mbote ntangu bo ke monaka nde beto ke monisa bikalulu bonso ya Kristu.

11. Sambu na nki beto fwete tadila na kisambu bupusi ya bikalulu na beto?

¹¹ Ata beto ke ndima nde bikalulu na beto ya mbote lenda pusa bantu na mambu ya mbote, beto fwete zaba mpi nde bikalulu na beto lenda vanda ti bupusi ya mbi sambu na bo. Yo yina yo vanda na kisalu, na nzo, to na nzo-nkanda beto fwete buya kupesa bantu bikuma ya kutuba mambu ya mbi sambu na kisalu na beto mpi bikalulu na beto. Kana beto kele ti kikalulu ya kusala masumu na luzolo yonso, yo lenda bebisa bangwisana  na beto ti Yehowa kimakulu. (Baeb. 10:26, 27) Kuzaba diambu yai fwete pusa beto na kutadila na kisambu mambu yina beto ke sala mpi bupusi yina luzingu na beto kele ti yo na bantu ya nkaka. Sambu bikalulu ya mbote ya bantu ya nsi-ntoto yai ke landa kubeba, bantu ya masonga ta landa ‘kumona luswaswanu na kati ya bantu yina ke sadilaka Nzambi ti bayina ke sadilaka yandi ve.’ (Mal. 3:18) Ya kieleka, bikalulu na beto ya mbote kele mfunu mingi sambu na kusadisa bantu na kuwakana diaka ti Nzambi.

12-14. Na nki mutindu kukanga ntima na bampasi ya ke mekaka lukwikilu na beto, ke vandaka ti bupusi na mutindu bankaka ke tadilaka kisalu na beto ya kusamuna? Pesa mbandu.

¹² Ntangu yandi sonikilaka Bakristu ya Korinto, Polo zabisaka bo nde yandi kutanaka ti bampasi, mbangika, bo bulaka yandi mpi tulaka yandi na boloko. (Tanga 2 Bakorinto 6:4, 5.) Ntangu beto ke kutana ti bampasi yina ke meka lukwikilu na beto mpi beto ke kanga-ntima, yo lenda sadisa bantu yina ke tala beto na kundima kieleka. Beto tadila mbandu yai: Mwa bamvula me luta, bantu vandaka ti lukanu ya kufwa Bambangi ya Yehowa ya bwala mosi na Angola. Bo kangaka bankwelani mosi yina bakaka dezia mbotika mpi bantu ya nkaka 30 yina vandaka kusepela na kieleka mpi kukwisa na balukutakanu na beto. Na nima bo vukisaka bantu ya bwala yina sambu na kutala mutindu bambeni vandaka kubula bampangi yina salaka mbi ve tii na kulwadisa bo ngolo kibeni. Bo niokulaka mpi bankento ti bana na nku yonso. Lukanu na bo vandaka ya kupesa bantu boma sambu bo widikila ve Bambangi ya Yehowa ntangu bo ta kwisa kulonga bo. Kansi na nima ya kumona mutindu bo bulaka Bambangi yina na meso ya bantu yonso, bantu mingi ya bwala yina kwisaka kusosa bo mpi lombaka na kulonguka Biblia ti bo na banzo! Na nima ya diambu yina, kisalu ya kusamuna Kimfumu kwendaka na ntwala, bantu mingi ndimaka kieleka mpi bampangi bakaka balusakumunu mingi.

¹³ Mbandu yai ke monisa nde kana beto kangama na minsiku ya Biblia, yo lenda vanda ti bupusi ya mbote na bantu ya nkaka. Ntembe kele ve nde, kikesa yina Piere mpi bantumwa ya nkaka monisaka sadisaka bantu mingi na kuwakana diaka ti Nzambi. (Bis. 5:17-29) Balongoki na beto ya Biblia, bantu yina beto ke tangaka ti bo to ke salaka ti bo, mpi bantu ya dibuta na beto lenda ndima kieleka kana bo mona nde beto ke kangama na mambu ya mbote.

¹⁴ Ntangu yonso, bampangi na beto ya nkaka ke kutanaka ti mbangika. Mu mbandu, na insi Arménie, kiteso ya bampangi 40 kele na boloko sambu bo buyaka kukota na mambu ya politiki; mpi na bangonda ke kwisa ziku, bampangi mingi diaka ya insi yina ta kota na boloko. Na insi Érythrée, bansadi ya Yehowa 55 yina bankaka na kati na bo kele ti bamvula kuluta 60, kele na boloko. Na Corée du Sud, kiteso ya Bambangi 700 kele na boloko sambu na lukwikilu na bo. Diambu yai kele mutindu yina tuka bamvula 60 na insi yai. Bika beto landa kusamba nde kwikama ya bampangi na beto yina ke kutana ti mbangika na bansi ya kuswaswana kupesa Nzambi lukumu mpi kusadisa bantu yina ke zolaka mambu ya lunungu na kukwisa na lusambu ya kieleka.​—Nk. 76:9-11.

15. Pesa mbandu ya ke monisa nde kuvanda bantu ya masonga lenda benda bankaka na kundima kieleka.

¹⁵ Kuvanda bantu ya masonga lenda benda bantu na kulonguka kieleka. (Tanga 2 Bakorinto 6:4, 7.) Mu mbandu beto tadila diambu yai. Mpangi-nkento mosi zolaka kufuta tike na bisi ntangu nduku mosi zabisaka yandi nde yo vandaka ve mfunu na kufuta tike sambu bo salaka ve kitamina ya nda. Kansi, mpangi-nkento yina tendudilaka yandi nde yo vandaka mfunu na kufuta tike, ata sambu na kitamina ya nkufi. Na nima, muntu yango tulukaka na bisi. Ebuna, shofere balukaka mpi yulaka mpangi-nkento yina nde: “Keti nge kele Mbangi ya Yehowa?” Yandi tubaka nde: “Ee. Sambu na nki nge me yula mpidina?” Shofere vutulaka nde: “Mono vandaka kuwa ntangu beno vandaka kutubila kufuta tike, mpi mono me zaba nde Bambangi ya Yehowa kele na kati ya bantu fioti kibeni yina ke salaka mpidina mpi ke vandaka masonga na mambu yonso.” Bangonda fioti na nima, bakala mosi kwendaka pene-pene ya mpangi-nkento yina na lukutakanu mpi tubaka nde: “Keti nge ke zaba mono diaka? Mono kele shofere ya bisi, yina solulaka ti nge diambu ya me tala kufuta tike. Na nima ya kumona bikalulu na nge ya  mbote, mono bakaka lukanu ya kuyantika kulonguka Biblia ti Bambangi ya Yehowa.” Bikalulu na beto ya kuvanda bantu ya masonga ke pusaka bantu na kumona beto bonso bansamuni yina bo lenda tudila ntima.

16. Sambu na nki bikalulu bonso ntima-nda, zola, mpi ntima ya mbote ke simbaka ntima ya bantu? Pesa mbandu.

¹⁶ Beto ke bendaka mpi bantu na kukwisa na Yehowa ntangu beto ke monisaka bikalulu bonso ntima-nda, zola, mpi ntima ya mbote. Bantu ya nkaka yina ke talaka beto lenda ndima kulonguka mambu ya me tala Yehowa, balukanu na yandi mpi bansadi na yandi. Nkadilu mpi bikalulu ya Bakristu ya kieleka me swaswana ngolo ti ya bantu yina ke tubaka nde bo ke tinaka Nzambi boma kansi bo ke sambilaka yandi na luvunu yonso. Bantwadisi ya nkaka ya mabundu me kumaka bamvwama na kukusaka bansambidi na bo mpi na kusadilaka mbongo yina bo ke bakaka sambu na kusumba banzo mpi bakamio ya ntalu mingi; mpi ntwadisi ya nkaka nkutu tulaka climatiseur na nzo ya mbwa na yandi. Ya kieleka, bantu mingi yina ke tubaka nde bo kele balongoki ya Kristu ke vandaka ve ti kikalulu ya ‘kupesa ya ofele.’ (Mat. 10:8) Kansi bonso banganga-nzambi ya ntu-ngolo ya Izraele, bo ‘ke longaka bansiku sambu na mbongo’​—mpi mambu mingi yina bo ke longaka ke katukaka ve na Masonuku. (Mis. 3:11) Nkadilu ya luvunu ya mutindu yina ke sadisaka ve muntu na kuwakana diaka ti Nzambi.

17, 18. (a) Inki mutindu beto ke kukumisaka Yehowa ntangu beto ke monisaka bikalulu na yandi na luzingu na beto? (b) Inki ke pusa nge na kukwamina na bisalu ya mbote?

¹⁷ Kansi, malongi ya kieleka yina beto ke longaka mpi mambu ya mbote yina beto ke sadilaka bamfinangani na beto ke simbaka ntima ya bantu. Mu mbandu, kilumbu mosi, mpangi-bakala mosi ya mupasudi-nzila vandaka kusamuna nzo na nzo mpi mufwidi mosi ya nkento buyaka kuwa yandi nswalu. Mufwidi yango zabisaka yandi nde, ntangu mpangi-bakala bulaka na kielo, yandi vandaka kumata na kimatilu na kinkuku na yandi sambu na kuyingisa ampule mosi yina bebaka. Mpangi-bakala yina zabisaka yandi nde: “Yo kele kigonsa sambu na nge na kusala kisalu yina nge mosi.” Na nima, mupasudi-nzila yina yingisaka ampule yina mpi kwendaka. Ntangu mufwidi zabisaka mwana na yandi ya bakala diambu yina salamaka, mwana yango yitukaka mingi mpi kwendaka kusosa mpangi yina sambu na kupesa yandi mersi. Nsuka-nsuka, mwana yango ndimaka kulonguka Biblia.

¹⁸ Sambu na nki nge me baka lukanu ya kukwamina na bisalu ya mbote? Ziku sambu nge me zaba nde, kana beto ke monisa kikesa na kisalu na beto ya kusamuna mpi ke sala mambu na kuwakana ti luzolo ya Nzambi, beto ke kumisaka Yehowa mpi beto lenda sadisa bankaka na kuguluka. (Tanga 1 Bakorinto 10:31-33.) Kikesa sambu na bisalu ya mbote na kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote mpi kuditwadisa na mutindu yina Nzambi ke zolaka, ke pesaka beto mpusa ya ngolo ya kumonisa nde beto ke zolaka Nzambi mpi bamfinangani na beto. (Mat. 22:37-39) Kana beto kele kikesa sambu na bisalu ya mbote, beto ta baka balusakumunu mingi mpi ta vanda na kiese ya kieleka bubu yai. Katula yo, beto lenda vingila ti kivuvu kilumbu yina bantu yonso ta monisa kikesa na lusambu ya kieleka sambu na kukumisa Yehowa, Ngangi na beto.