1. (a) Tubila na bunkufi kingana ya ble mpi matiti ya mbi. (b) Inki mutindu Yezu tendulaka yo?

MOSI ya bingana ya Yezu ya me tala Kimfumu ke tubila musadi-bilanga yina kunaka bankeni ya mbote ya ble mpi mbeni yina kunaka matiti ya mbi na kati ya bankeni ya mbote. Matiti ya mbi yelaka mpi fikaka ble, kansi musadi-bilanga pesaka ntuma na bampika na yandi na ‘kubika yonso zole na kuyela kumosi tii na nsungi ya kukatula bambuma.’ Na nsungi yango, bo yokaka matiti ya mbi mpi vukisaka ble. Yezu yandi mosi tendulaka kingana yina. (Tanga Matayo 13:24-30, 37-43.) Kingana yai ke monisa nki? (Tala lupangu  “Ble mpi Matiti ya Mbi.”)

2. (a) Mambu yina salamaka na kilanga ya musadi-bilanga ke monisa inki? (b) Beto ta tadila inki kitini ya kingana yina?

² Mambu yina ke salama na kilanga ya musadi-bilanga ke monisa mutindu mpi ntangu yina Yezu ta vukisa bantu yonso ya ke sala kimvuka ya ble​—Bakristu ya bo me tulaka mafuta yina ta yala ti yandi na Kimfumu na yandi. Kisalu ya kukuna yantikaka na Pantekoti ya mvu 33 ya T.B. Kisalu ya kuvukisa ble ta mana ntangu Bakristu yina bo me tulaka mafuta ya ke zinga na nsuka ya ngidika ya bima yai, ta baka kidimbu ya nsuka mpi na nima bo ta kwenda na zulu. (Mat. 24:31; Kus. 7:1-4) Kaka mutindu muntu yina kele na nsongi ya ngumba ke monaka mbote mambu yina kele na nziunga na yandi, kingana yai ke sadisa beto na kubakisa mwa mambu yina fwete salama na nsungi ya bamvula kiteso ya 2 000. Na kisika yina beto kele, inki mambu ya ke tadila Kimfumu beto ke bakisa? Kingana yina ke tubila ntangu ya kukuna bambuma, kuyela na yo, mpi ya kukatula yo. Disolo yai ta tadila mingi-mingi ntangu ya kukatula bambuma. *

3. (a) Inki mambu salamaka na nima ya mvu-nkama ya ntete? (b) Na kutadila Matayo 13:28, inki ngiufula basikaka mpi banani yulaka yo? (Tala mpi noti yina kele na nsuka.)

³ Na luyantiku ya mvu-nkama ya zole ya T.B., “matiti ya mbi basikaka” ntangu bantu yina ke kudibingaka  Bakristu yantikaka kumonana na kilanga, nsi-ntoto. (Mat. 13:26) Na mvu-nkama ya iya, Bakristu yina me fwanana ti matiti ya mbi kumaka mingi kuluta Bakristu yina bo me tulaka mafuta. Beto vila ve nde na kingana yina, bampika lombaka Mfumu na bo nswa ya kutumuna matiti ya mbi. * (Mat. 13:28) Inki mvutu yandi pesaka?

4. (a) Mvutu yina Mfumu, Yezu, pesaka ke monisa nki? (b) Inki ntangu Bakristu yina me fwanana ti ble kumaka kuzabana?

⁴ Yezu tubaka mutindu yai sambu na ble mpi matiti ya mbi: “Beno bika yonso zole kuyela kumosi tii na nsungi ya kukatula bambuma.” Ntuma yina ke monisa nde, banda na mvu-nkama ya ntete tii bubu yai, ke vandaka ntangu yonso awa na ntoto ti ndambu ya Bakristu ya bo me tulaka mafuta ya me fwanana ti ble. Mambu yina Yezu songaka balongoki na yandi na nima ke ndimisa dibanza yina, yandi tubaka nde: “Mono kele ti beno bilumbu yonso tii na nsukilu ya ngidika ya bima.” (Mat. 28:20) Yo yina, Yezu ta tanina Bakristu yina bo me tulaka mafuta bilumbu yonso yina ke nata tii na ntangu ya nsuka. Kansi, sambu Bakristu yina me fwanana ti matiti ya mbi kumaka mingi, beto ke zaba ve mbote banani vandaka na kimvuka ya ble na nsungi yina ya nda. Ata mpidina, bamvula mingi na ntwala nde nsungi ya kukatula bambuma kuyantika, kimvuka ya ble kumaka kuzabana. Inki mutindu yo salamaka?

5. Inki mutindu mbikudulu ya Malashi lunganaka na mvu-nkama ya ntete?

⁵ Bamvu-nkama mingi na ntwala nde Yezu kupesa kingana ya ble mpi matiti ya mbi, Yehowa pesaka Malashi mpeve santu sambu yandi bikula mambu yina ke monana na kingana ya Yezu. (Tanga Malashi 3:1-4.) Yoane Mbotiki vandaka ‘kinati-nsangu yina yidikaka nzila.’ (Mat. 11:10, 11) Ntangu yandi kwisaka na mvu 29 ya T.B., ntangu ya kusambisa  Izraele finamaka. Yezu vandaka kinati-nsangu ya zole. Yandi tulaka bunkete na tempelo ya Yeruzalemi mbala zole​—ya ntete na luyantiku ya kisalu na yandi ya kusamuna mpi ya zole pene-pene ya nsuka na yo. (Mat. 21:12, 13; Yoa. 2:14-17) Yo yina, kisalu ya Yezu ya kutula bunkete ke tadila nsungi mosi ya ntangu.

6. (a) Inki kele kulungana ya nene ya mbikudulu ya Malashi? (b) Na nki nsungi ya ntangu Yezu kwisaka kutala tempelo ya kimpeve? (Tala mpi noti yina kele na nsuka.)

⁶ Inki kele kulungana ya nene ya mbikudulu ya Malashi? Na bamvula yina vandaka na ntwala ya 1914, Charles Taze Russell mpi banduku na yandi ya ngolo salaka kisalu yina me fwanana ti ya Yoane Mbotiki. Kisalu yina ya mfunu vandaka kutadila kuvutula malongi ya kieleka ya Biblia. Balongoki ya Biblia vandaka kulonga ntendula ya kieleka ya kimenga ya nkudulu ya Kristu, bo tungululaka dilongi ya bilungi ya tiya nde yo kele luvunu mpi bo samunaka nsuka ya Ntangu ya Makanda. Kansi, mabundu mingi vandaka kutuba nde bo kele balongoki ya Kristu. Yo yina, ngiufula mosi ya mfunu basikaka: Banani na kati ya bimvuka yina vandaka ble? Sambu na kubaka mvutu na ngiufula yina, Yezu yantikaka kutala tempelo ya kimpeve na 1914. Kisalu yina ya kutala mpi kutula bunkete bakaka ntangu ya nda​—yantika na 1914 tii na luyantiku ya kitini ya ntete ya 1919. *

7. Ntangu Yezu yantikaka kutala tempelo na 1914, inki yandi monaka?

⁷ Ntangu Yezu yantikaka kisalu ya kutala tempelo ya kimpeve, inki yandi monaka? Kimvuka mosi ya fioti ya Balongoki ya kikesa ya Biblia yina, tuka bamvula kuluta 30, pesaka ngolo mpi bimvwama na bo sambu na kudipesa mingi na kisalu ya kusamuna na nsi-ntoto ya mvimba. * Ntembe kele ve nde, Yezu ti bawanzio sepelaka mingi na kumona  nde ata bantu yina fwananaka ti ble vandaka fioti, bo vandaka ngolo mpi matiti ya mbi ya Satana nungaka ve ata fioti na kufwa bo! Ata mpidina, yo lombaka nde bo ‘katula mvindu ya bantu ya dikanda ya Levi,’ Bakristu yina bo me tulaka mafuta. (Mal. 3:2, 3; 1 Pie. 4:17) Sambu na nki?

8. Inki mambu salamaka na nima ya 1914?

⁸ Na nsuka ya 1914, Balongoki ya nkaka ya Biblia lembaka nitu sambu bo kwendaka ve na zulu. Na 1915 mpi 1916, mbangika yina katukaka na nganda ya kimvuka na bo lembisaka kisalu ya kusamuna. Diambu ya kuluta mbi, na nima ya lufwa ya Mpangi Russell na Oktobri 1916, mbangika basikaka na kati ya kimvuka na bo. Bampangi iya na kati ya bampangi nsambwadi yina vandaka bantwadisi ya la Société Tour de Garde telaminaka lukanu yina bampangi bakaka ya kutula Mpangi Rutherford ntwadisi ya la Société. Bampangi yina sosaka kukotisa nkabwana na kati ya bampangi, kansi na Augusti 1917, bo basikaka na Betele​—kisalu ya kutula bunkete salamaka kibeni! Diaka, Balongoki ya nkaka ya Biblia bwaka na mutambu ya boma ya bantu. Ata mpidina, mingi na bo ndimaka kisalu ya Yezu ya kutula bunkete mpi bo salaka bansoba yina vandaka mfunu. Yo yina, Yezu monaka nde bo vandaka Bakristu ya kieleka yina me fwanana ti ble, kansi yandi buyaka Bakristu yonso ya zina mpamba, tanga mpi Bakristu yonso ya mabundu ya Kikristu. (Mal. 3:5; 2 Tim. 2:19) Inki salamaka na nima? Sambu na kuzaba yo, bika beto tadila diaka kingana ya ble mpi matiti ya mbi.

9, 10. (a) Inki beto ta tadila ntangu yai na yina me tala nsungi ya kukatula bambuma? (b) Inki salamaka ntete na nsungi ya kukatula bambuma?

⁹ Yezu tubaka nde: “Kisalu ya kukatula bambuma kele nsukilu ya ngidika mosi ya bima.” (Mat. 13:39) Nsungi yina ya kukatula bambuma yantikaka na 1914. Beto ta tadila mambu tanu yina Yezu bikulaka sambu na ntangu yina.

 ¹⁰ Ya ntete, kukatula matiti ya mbi. Yezu ke tuba nde: “Na nsungi yina, mono ta tubila bantu ya ke katulaka bambuma nde: Beno katula ntete matiti ya mbi mpi beno kanga yo na mabuki.” Na nima ya 1914, bawanzio yantikaka ‘kukatula’ Bakristu yina me fwanana ti matiti ya mbi na mutindu bo kabulaka bo na kati ya Bakristu yina bo me tulaka mafuta, “bana ya kimfumu.”​—Mat. 13:30, 38, 41.

11. Tii bubu yai, inki ke swaswanisaka Bakristu ya kieleka ti ya luvunu?

¹¹ Ntangu kisalu ya kukatula matiti ya mbi vandaka kukwenda na ntwala, luswaswanu kumaka kumona pwelele na kati ya bimvuka yina zole. (Kus. 18:1, 4) Na 1919, yo monanaka pwelele nde Babilone ya Nene me bwa. Inki swaswanisaka kibeni Bakristu ya kieleka ti ya luvunu? Kisalu ya kusamuna. Bampangi yina vandaka kutwadisa Balongoki ya Biblia yantikaka kubenda dikebi na mfunu ya kuvukana na kisalu ya kusamuna Kimfumu. Mu mbandu, kamukanda mosi Bo Me Pesaka Kisalu na Banani (Kingelesi) yina basikaka na 1919, siamisaka Bakristu yonso yina bo me tulaka mafuta na kusamuna nzo na nzo. Yo vandaka kutuba nde: “Kisalu yango lenda pesa boma, kansi yo kele ya Mfumu mpi beto ta sala yo na ngolo na yandi. Beno kele ti dibaku ya kusala kisalu yango.” Inki mbutu monanaka? Na 1922, Nzozulu ya Nkengi tubaka nde, banda na ntangu yina Balongoki ya Biblia kudipesaka mingi na kisalu ya kusamuna. Kukonda kusukinina, kisalu ya kusamuna nzo na nzo kumaka kidimbu ya kuzabila Bakristu yina ya kwikama​—mutindu yo kele tii bubu yai.

12. Banda inki ntangu bo vukisaka kimvuka ya ble?

 ¹² Ya zole, kuvukisa ble. Yezu pesaka bawanzio na yandi ntuma yai: “Beno vukisa ble na nzo na mono ya kubumba bima.” (Mat. 13:30) Tuka 1919, bo me yantikaka kuvukisa Bakristu yina bo me tulaka mafuta na kati ya dibundu ya Bukristu yina vandaka bunkete. Sambu na Bakristu ya bo me tulaka mafuta yina ta vanda na luzingu na nsuka ya ngidika yai ya bima, kuvukisama na bo ta salama  sambu na mbala ya nsuka ntangu bo ta baka matabisi na bo na zulu.​—Dan. 7:18, 22, 27.

13. Kusonga 18:7 ke monisa inki na yina me tala nkadilu ya nkento ya ndumba, to Babilone ya Nene, bubu yai tanga mpi Kikristu?

¹³ Ya tatu, kudila mpi kukwetisa. Inki ta salama ntangu bawanzio ta manisa kukangisa matiti ya mbi na mabuki? Ntangu yandi vandaka kutubila nkadilu ya kimvuka ya matiti ya mbi, Yezu tubaka nde: “Kuna bo ta dilaka mpi ta kwetisaka meno.” (Mat. 13:42) Keti yo ke salama ntangu yai? Ve. Bubu yai, Kikristu, yina kele kitini ya nkento ya ndumba, ke landa kuditubila nde: “Mono me vanda bonso ntotila-nkento, mono kele ve mufwidi, mpi mono ta wa ve mawa ata fioti.” (Kus. 18:7) Ya kieleka, Kikristu ke kudibaka na mbalu mingi, nkutu yo ke yindula nde yo ‘me vanda bonso ntotila-nkento’ na zulu ya kimvuka ya bantwadisi ya politiki. Bubu yai, Bakristu yina me fwanana ti matiti ya mbi ke kudinangula kansi bo ke dila ve. Kansi mambu ta soba ntama mingi ve.

14. (a) Inki ntangu mpi sambu na nki Bakristu ya luvunu ta ‘kwetisa meno na bo’? (b) Na nki mpila mutindu na beto ya mpa ya kubakisa Matayo 13:42 ke wakana ti dibanza yina kele na Nkunga 112:10? (Tala mpi noti yina kele na nsuka.)

¹⁴ Na mpasi ya nene, na nima ya lufwa ya mabundu yonso ya luvunu yina bo me yidikaka mbote, bansambidi na yo ya ntama ta tina sambu na kusosa lutaninu kansi bo ta zwa ve ata kisika mosi sambu na kubumbana. (Luka 23:30; Kus. 6:15-17) Ebuna, ntangu bo ta bakisa nde kele ve ti kisika ya kutina lufwa, bo ta dila ti kukonda kivuvu mpi ta ‘kwetisa meno na bo’ na makasi. Mutindu Yezu bikulaka yo na mbikudulu na yandi ya mpasi ya nene, na ntangu yina ya mpasi, bo “ta kudibula na mawa.” *​—Mat. 24:30; Kus. 1:7.

15. Inki ta kumina matiti ya mbi, mpi yo ta salama inki ntangu?

 ¹⁵ Ya iya, kulosama na furu. Inki ta kumina mabuki ya matiti ya mbi? Bawanzio ta “losa bo na furu ya tiya.” (Mat. 13:42) Yo ke tendula lufwa ya kimakulu. Yo yina, bansambidi yina ya ntama ya mabundu ya luvunu ta fwa na kitini ya nsuka ya mpasi ya nene, Armagedoni.​—Mal. 4:1.

16, 17. (a) Inki kele diambu ya nsuka yina Yezu tubilaka na kingana na yandi? (b) Sambu na nki beto ke tuba nde kulungana ya diambu yina ta salama na makwisa?

 ¹⁶ Ya tanu, kusema ngolo kibeni. Yezu sukisaka mbikudulu na yandi na bangogo yai: “Na ntangu yina, bantu ya lunungu ta sema ngolo kibeni bonso ntangu na Kimfumu ya Tata na bo.” (Mat. 13:43) Diambu yina ta salama inki ntangu mpi na wapi? Bangogo yai ta lungana na makwisa. Yezu tubilaka ve kisalu mosi yina ke salama bubu yai na ntoto, kansi diambu mosi yina ta salama na zulu na makwisa *. Beto ta tadila bikuma zole yina ke pusa beto na kutuba mpidina.

¹⁷ Ya ntete, diambu yina ta salama “inki ntangu”? Yezu tubaka nde: “Na ntangu yina, bantu ya lunungu ta sema.” Yo ke monana  nde, bangogo “na ntangu yina” ke tadila diambu yina Yezu me katuka kutubila, disongidila ‘kulosama ya matiti ya mbi na furu ya tiya.’ Yo ta salama na kitini ya nsuka ya mpasi ya nene. Yo yina, Bakristu yina bo me tulaka mafuta “ta sema ngolo kibeni” na ntangu yina mosi na makwisa. Ya zole, yo ta salama “na wapi”? Yezu tubaka nde bantu ya lunungu ta ‘sema na Kimfumu.’ Yo ke tendula inki? Na nima ya kitini ya ntete ya mpasi ya nene, Bakristu yonso ya kwikama ya bo me tulaka mafuta ya kele ntete na ntoto ta vanda me baka dezia kidimbu na bo ya nsuka. Na nima, mutindu mbikudulu ya Yezu ya mpasi ya nene ke monisa yo, bo ta vukisa bo na zulu. (Mat. 24:31) Kuna bo ta sema “na Kimfumu ya Tata na bo,” mpi ntangu fioti na nima ya mvita ya Armagedoni, bo ta vanda na kiese ya kuvanda nkento ya makwela ya Yezu na “makwela ya Mwana-Dimeme.”​—Kus. 19:6-9.

18, 19. Na inki mitindu kubakisa kingana ya Yezu ya ble mpi matiti ya mbi ke natila beto mambote?

¹⁸ Inki mambote beto ke baka na mambu yina beto me tadila na kingana yai ya Yezu? Beto tadila mambu tatu. Ya ntete, yo ke tomisa nzayilu na beto. Kingana yina ke monisa kikuma mosi ya mfunu yina Yehowa me pesaka nzila na bampasi. Yandi “kangaka ntima . . . na mabungu yina yo lombaka nde yandi wila makasi” sambu na kuyidika “mabungu yina yo lombaka nde yandi wila mawa”​—kimvuka ya ble. * (Bar. 9:22-24) Ya zole, yo ke kumisa kivuvu na beto ngolo. Mutindu nsuka ke finama, bambeni na beto ta sala bikesa ya ngolo sambu na kunwanisa beto, “kansi bo ta kuka ve kubedisa” beto. (Tanga Yeremia 1:19.) Kaka mutindu Yehowa taninaka kimvuka ya ble na nsungi ya bamvula, Tata na beto ya zulu ta vanda ti beto “bilumbu yonso” na nzila ya Yezu mpi ya bawanzio.​—Mat. 28:20.

¹⁹ Ya tatu, kingana yina ke sadisa beto na kuzaba kimvuka ya ble. Sambu na nki yo kele mfunu mingi? Kuzaba Bakristu yina me fwanana ti ble kele mfunu sambu na kuzwa mvutu na ngiufula yina Yezu yulaka na mbikudulu na yandi ya kele ti mambu mingi ya ke tadila bilumbu ya nsuka. Yandi yulaka nde: “Nani kele kibeni mpika ya kwikama mpi ya mayele”? (Mat. 24:45) Masolo zole yina ke landa ta pesa mvutu ya me fwana na ngiufula yina.