1, 2. Mutindu yina beto ke yelaka mpi kisika yina beto ke zingaka ke vandaka ti inki bupusi na zulu na beto?

MUTINDU yina beto me yelaka mpi kisika yina beto ke zingaka ke vandaka ti bupusi na zulu na beto yonso, disongidila bupusi ya banduku na beto, ya binkulu na beto, mpi ya mambu ya luzingu na beto. Yo yina, beto ke zolaka madia mosi buna, ke lwataka mutindu mosi buna mpi ke vandaka ti nkadilu ya mutindu mosi buna.

² Kansi, kele ti mambu yina kele mfunu mingi kuluta bansola na beto ya madia to ya kulwata. Mu mbandu, ntangu beto ke yela bo ke longaka beto mambu ya mbote yina beto fwete ndima mpi mambu ya mbi yina beto fwete buya. Konso muntu ke vandaka ti mabanza ya kuswaswana na mutindu yandi ke tadilaka mambu yina. Nkutu, kansansa na beto ke vandaka mpi na bupusi na bansola na beto. Biblia ke tuba nde mbala mingi “bantu ya makanda yina kele ve ti nsiku ke salaka mambu yina nsiku ke lombaka.” (Bar. 2:14) Keti yo ke tendula nde, na mambu yina nsiku ya Nzambi kele ve ya pwelele, beto lenda landa binkulu ya dibuta na beto to mambu yina bantu ya nziunga na beto ke salaka?

3. Inki bikuma zole ke pusa Bakristu na kulanda kaka ve banzila mpi minsiku yina bantu mingi ke sadilaka?

³ Kele ti bikuma zole ya mfunu yina Bakristu ke salaka ve mpidina. Ya ntete, Biblia ke yibusa beto nde: “Nzila ya nge ke yindula nde yo kele nzila ya mbote, yo lenda nata nge na lufwa.” (Bing. 16:25) Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, beto kele ve ti makuki ya kuzaba mambu yina kele mbote sambu na beto na mpila nde beto twadisa mbote-mbote bitambi na beto. (Bing. 28:26; Yer. 10:23) Ya zole, Biblia ke monisa nde Satana, “nzambi ya ngidika yai” ke twadisa mpi ke yala nkadilu ti minsiku ya nsi-ntoto yai. (2 Bak. 4:4; 1 Yoa. 5:19) Yo yina, sambu na kubaka balusakumunu ya Yehowa mpi kundimama na yandi, beto fwete lemfukila ndongisila yina kele na Baroma 12:2.​—Tanga.

4. Inki beto ta tadila na disolo yai?

 ⁴ Baroma 12:2, ke tubila mambu mingi ya mfunu ya ke benda dikebi na beto. (1) Sambu na nki beto fwete ‘soba kimuntu na beto’? (2) Inki beto fwete soba? mpi (3) Inki mutindu beto lenda soba kimuntu na beto? Bika beto tadila bangiufula yai.

5. Bangogo ya Polo yina kele na Baroma 12:2 vandaka kutadila mpenza banani?

⁵ Mambu yina ntumwa Polo sonikaka na mukanda ya Baroma, vandaka kutadila ve mimpani to bantu yonso ya mbanza yina, kansi yo vandaka kutadila Bakristu yina bo me tulaka mafuta, bonso yandi. (Bar. 1:7) Yandi longisilaka bo na kusoba kimuntu na bo mpi ‘kuyambula kulanda ngidika yai ya bima.’ Sambu na Bakristu ya Roma na ntangu yina, pene-pene ya mvu 56 T.B., ‘ngidika ya bima’ vandaka kutadila minsiku, binkulu, nkadilu, mpi kulwata ya bantu ya Roma. Ngogo ‘kuyambula’ yina Polo sadilaka ke monisa nde Bakristu ya nkaka vandaka kaka kulanda ngidika yina ya bima. Mambu yina vandaka ti inki bupusi na zulu na bo?

6, 7. Na bilumbu ya Polo, inki mutindu luzingu mpi lusambu ya Roma vandaka diambu ya mpasi sambu na Bakristu?

⁶ Bubu yai, banzenza yina ke kwendaka kutala mbanza Roma ke monaka mingi-mingi batempelo ya ntama, maziamu, bamonima, banzo ya bansaka mpi bima ya nkaka. Bima ya nkaka na kati na yo tungamaka tuka na mvu-nkama ya ntete. Bima yina ya ntama ke sadisa beto na kulonguka mwa fioti luzingu mpi lusambu ya bantu ya Roma na ntangu ya ntama. Kele mpi ti mikanda ya ke tubilaka masolo ya bansaka ya mubulu, bampunda yina vandaka kusala bansaka ya kubaka ntinu, bateyatre mpi miziki yina vandaka kutubila mambu ya nsoni. Roma vandaka mpi mbanza ya mbote sambu na kusala mumbongo, mpidina bantu vandaka ti mabaku mingi ya kukuma ti kimvwama.​—Bar. 6:21; 1 Pie. 4:3, 4.

⁷ Ata Baroma vandaka ti batempelo mingi mpi kusambila banzambi ya mitindu na mitindu, bo vandaka ve ti bangwisana ya mbote ti banzambi yina. Sambu na bo, lusambu vandaka mingi-mingi sambu na kusala bankinsi ya lubutuku, ya makwela, mpi ya mafwa​—yina vandaka mambu ya luzingu na bo ya konso kilumbu. Nge lenda yindula mutindu mambu yina yonso vandaka mpasi kibeni sambu na Bakristu yina vandaka na Roma. Sambu mingi na kati na bo vandaka kusala mambu yina, yo ke pwelele nde bo vandaka na mfunu ya kusoba kimuntu na bo sambu na kukuma Bakristu ya kieleka, mpi nsoba yina sukaka kaka ve na kilumbu ya mbotika.

8. Inki mutindu nsi-ntoto ya bubu yai kele kisika ya kigonsa sambu na Bakristu?

⁸ Bonso na Roma ya ntama, nsi-ntoto ya bubu yai kele mpi kisika ya kigonsa sambu na Bakristu yina me kudipesaka. Sambu na nki? Sambu mpeve ya nsi-ntoto ke monana na mitindu mingi. (Tanga Baefezo 2:2, 3; 1 Yoane 2:16.) Sambu beto ke zinga na nsi-ntoto yai ya ke siamisa bampusa, bangindu, minsiku mpi bikalulu na yo, beto kele na kigonsa ya kukuma kundima mambu yina. Yo yina, yo kele mfunu mingi na kuwidikila ndongisila ya kupemama ya ‘kuyambula kulanda  ngidika yai ya bima’ mpi ‘kusoba kimuntu na beto.’ Inki beto fwete sala?

9. Na ntwala ya kulungisa malombo sambu na kubaka mbotika, inki bansoba bantu mingi me salaka?

⁹ Kana muntu ke longuka Biblia mpi ke sadila mambu yina yandi ke longuka, yandi ke yantikaka kuyela na kimpeve. Yo yina, yandi ke salaka bansoba na luzingu na yandi na kuwakana ti mambu yina yandi ke longuka. Yandi ke yambulaka binkulu ya lusambu ya luvunu mpi bikalulu ya mbi ya luzingu na yandi ya ntama mpi na nima ke lwataka kimuntu ya mpa sambu na kulanda mbandu ya Kristu. (Baef. 4:22-24) Beto ke sepelaka mingi na kumona konso mvula, mafunda ya bantu yina ke yela na kimpeve mpi ke lungisa malombo sambu na kubaka mbotika, kidimbu ya kudipesa na bo na Yehowa Nzambi. Ya kieleka, diambu yai ke sepedisaka ntima ya Yehowa. (Bing. 27:11) Kansi, beto fwete tadila ngiufula yai: Keti yo kele kaka bansoba yina muntu fwete sala?

10. Inki mutindu kusoba me swaswana ti kutomisa?

¹⁰ Na kutuba masonga, kusala bansoba ke lombaka mambu mingi kuluta kuyela to kutomisa. Mu mbandu, bo lenda sonika na zulu ya kima mosi to kusala piblisite nde “ya kutomisama,” kansi kima yina me soba ve. Mbala ya nkaka bo me yika kaka kima mosi ya mpa mpi me tula yo na mulangi to na karto ya mpa. Diksionere mosi (Vine’s Expository Dictionary) ke tuba nde bangogo “beno soba kimuntu na beno,” yina bo me tubila na Baroma 12:2 ke tendula kukumisa mabanza na beto ya mpa to kusoba yo na ngolo ya mpeve santu. Yo yina, nsoba yina Mukristu fwete sala ke suka kaka ve na kuyambula bikalulu ya mbi, bangogo ya mbi mpi nkadilu ya mansoni. Bantu ya nkaka yina kele ve ti nzayilu ya Biblia ke salaka mpi bikesa sambu na kuyambula mambu ya mbi. Yo yina, nsoba yina Bakristu fwete sala ke tadila inki?

11. Polo monisaka nde kusoba ke salamaka inki mutindu?

¹¹ Polo sonikaka nde: “Beno soba kimuntu na beno mpi beno kumisa mabanza na beno ya mpa.” “Mabanza” ke tadila makuki na beto ya kuyindula. Na Biblia, mabanza lenda tadila bangindu, nkadilu mpi makuki ya kuyindula. Na luyantiku ya mukanda na yandi na Baroma, Polo tubilaka bantu yina vandaka kumonisa “mabanza yina [Nzambi] ke ndimaka ve.” Bo vandaka kusala mambu ya “kukonda lunungu, ya mbi, ya lukasi, mpi masumu, bo . . . fulukaka ti kulula, ti kikalulu ya kufwa bantu, kuswana, kukusa” mpi mambu ya nkaka ya mbi. (Bar. 1:28-31) Beto lenda bakisa kikuma yina Polo longisilaka Bakristu yina vandaka kuzinga na kisika ya mutindu yina mpi ya kukumaka na nima bansadi ya Nzambi na ‘kusoba kimuntu na bo’ mpi ‘kukumisa mabanza na bo ya mpa.’

12. Inki kele mabanza ya bantu mingi bubu yai, mpi inki mutindu nkadilu yai lenda vanda kigonsa sambu na Bakristu?

¹² Diambu ya mawa, bantu yina beto ke zinga ti bo me fwanana ti yina Polo tubilaka. Bo ke yindulaka nde kuzitisa bansiku kele mambu ya ntama mpi ata muntu mosi ve fwete pusa bankaka na kulemfukila  minsiku. Balongi mpi bibuti mingi ke bikaka nde bana na bo kusala mambu yonso yina bo me zola mpi bo ke tubaka nde konso muntu kele ti nswa ya kuyindula mambu yina yandi me zola. Sambu na bo, muntu kele ve ti makuki ya kuzaba mambu yina kele mbote mpi yina kele ya mbi. Ata bantu yina ke tubaka nde bo ke sambilaka ke monaka nde, bo kele ti kimpwanza ya kusala mambu yina bo ke yindula nde yo kele mbote, bo ke monaka ve nde bo fwete lemfukila Nzambi mpi bantuma na yandi. (Nk. 14:1) Nkadilu ya mutindu yina lenda vanda kigonsa sambu na Bakristu ya kieleka. Bantu yina ke tula ve dikebi lenda kuma ti mabanza ya mutindu mosi sambu na organizasio ya Nzambi. Bo lenda yambula kuzitisa bangidika ya dibundu mpi nkutu kubokuta sambu na mambu yonso yina ke sepedisa bo ve. To bo lenda yantika kutula ntembe na bandongisila ya Biblia ya me tala bansaka, kusadila Internet mpi banzo-nkanda ya nda.

13. Sambu na nki beto fwete kuditadila na masonga yonso?

¹³ Yo yina, sambu beto landa ve mabanza ya bantu ya nsi-ntoto yai, beto fwete tadila na masonga yonso kimuntu na beto ya kati, nkadilu na beto, mawi na beto, mpi balukanu na beto. Bantu ya nkaka lenda mona ve mambu yina kele na kati ya ntima na beto. Bo lenda zabisa beto nde beto ke sala mambu ya mbote. Kansi, beto mosi lenda zaba kana beto ke bikaka nde mambu yina beto ke longukaka na Biblia kusoba beto mpi kulanda kusala yo to ve.​—Tanga Yakobo 1:23-25.

14. Inki lenda sadisa beto na kusala bansoba yina me fwana?

¹⁴ Sambu na kusala nsoba, beto fwete soba kimuntu na beto ya kati, yo yina beto kele na mfunu ya kima mosi yina ta kota tii na kati ya ntima na beto. Inki lenda sadisa beto na kusala yo? Ntangu beto ke longuka mambu yina Yehowa ke lomba beto na kuwakana ti lukanu yina mutindu Biblia ke monisa yo, mutindu yina beto ta sala mambu yina beto ke tanga ta monisa mambu yina kele kibeni na ntima na beto mpi ta sadisa beto na kuzaba bansoba yina beto fwete sala sambu na kusala ‘luzolo ya Nzambi yina kele ya kukuka.’​—Bar. 12:2; Baeb. 4:12.

15. Inki nsoba ke salamaka ntangu Yehowa ke wumbaka beto?

¹⁵ Yezaya 64:8, (NW) ke tuba nde: “Mpi ntangu yai, Yehowa, nge kele Tata na beto. Beto kele ntoto ya tuma, mpi nge kele Muwumbi na beto, mpi beto yonso kele kisalu ya maboko na nge.” Bangogo ya kifwani yina profete Yezaya me sadila ke longa beto diambu mosi ya mfunu. Inki mutindu Yehowa, yina kele Muwumbi, ke wumbaka beto, ntoto ya tuma? Ntangu Yehowa ke wumbaka beto, yandi ke sobaka ve kimuntu na beto ya nganda, ziku sambu beto kuma kitoko mingi. Yehowa ke bongisaka beto na kimpeve. Kana beto bika nde yandi wumba beto, yandi ta sadisa beto na kusoba kimuntu na beto ya kati​—kima yina kele mfunu sambu na kutelamina bupusi ya nsi-ntoto. Inki mutindu kisalu ya kuwumba ke salamaka?

16, 17. (a) Tendula mambu yina muwumbi ke salaka na ntoto ya tuma sambu na kusala nzungu ya kitoko. (b) Inki mutindu Ndinga ya Nzambi ke sadisaka beto na kusoba kimuntu na beto mpi kukuma mfunu na meso ya Nzambi?

¹⁶ Sambu na kusala banzungu ya kitoko kibeni, muwumbi ke sadilaka ntoto ya tuma ya kuluta mbote. Kansi, kele ti mambu zole yina yandi fwete sala. Ya ntete, yandi fwete yobisa ntoto ya tuma sambu na kukatula mvindu yonso. Na nima, yandi fwete vukisa yo ti masa ya kufwana sambu yo vanda mbote ntangu yandi ke wumba yo.

¹⁷ Simba nde muwumbi ke sadilaka masa sambu kukatula bamvindu yina kele na ntoto ya tuma mpi yo vanda pete-pete sambu na kusala nzungu, ata ya mbalu mingi. Keti beto me mona mambu yina Ndinga ya Nzambi lenda sala na luzingu na beto? Yo lenda sadisa beto na kukatula mabanza ya ntama  yina beto vandaka ti yo na ntwala ya kuzaba Nzambi mpi kusoba beto sambu beto kuma na mfunu na meso na yandi. (Baef. 5:26) Yindula mbala ikwa bo ke siamisaka beto na kutanga Biblia konso kilumbu mpi kukwenda mbala na mbala na balukutakanu ya Bukristu, kisika yina beto ke longukaka Ndinga ya Nzambi. Sambu na nki bo ke siamisaka beto na kusala mambu yai? Sambu ntangu beto ke salaka mpidina, beto ke bikaka nde Yehowa kuwumba beto.​—Nk. 1:2; Bis. 17:11; Baeb. 10:24, 25.

18. (a) Sambu na nki kuyindulula kele mfunu kana beto ke zola nde Ndinga ya Nzambi kuvanda ti bupusi na zulu na beto mpi kusoba beto? (b) Inki bangiufula lenda sadisa beto na kusala yo?

¹⁸ Sambu Ndinga ya Nzambi kusoba beto, beto fwete suka kaka ve na kutanga Biblia mbala na mbala mpi kulonguka yo. Bantu mingi ke tangaka Biblia mbala na mbala mpidina bo me yikanaka ti mambu yina yo ke tubaka. Ziku nge me kutanaka ti bantu ya mutindu yina na kisalu ya kusamuna. Bankaka nkutu lenda vutukila baverse yina bo me kangaka na ntu. * Ata mpidina, mbala ya nkaka yo me sobaka mpenza ve mabanza mpi luzingu na bo. Sambu na nki? Sambu Ndinga ya Nzambi kuvanda ti bupusi na zulu ya muntu mpi kusoba kimuntu na yandi, yandi fwete bika nde yo kota na kati ya ntima na yandi. (Bag. 6:6) Yo yina, beto fwete baka ntangu ya kuyindulula mambu yina beto ke longuka. Beto fwete kudiyula nde: ‘Keti mono ke ndimaka mpenza nde yo kele kaka ve malongi ya dibundu? Keti mono ke monaka kibeni nde yo kele malongi ya kieleka? Keti mono ke sadilaka mambu yina mono ke longuka na luzingu na mono mpi ke monaka yo ve kaka bonso mambu yina mono fwete longa bankaka? Keti mono ke monaka mpenza nde Yehowa ke tubila mono?’ Kuyindulula bangiufula yai lenda sadisa beto na kukumisa bangwisana na beto ti Yehowa ngolo. Zola na beto sambu na yandi ta yela. Mpi kana mambu yina beto ke longuka me simba ntima na beto, beto ta sala bansoba ya mbote.​—Bing. 4:23; Luka 6:45.

19, 20. Inki ndongisila ya Biblia lenda natila beto balusakumunu?

¹⁹ Kutanga Ndinga ya Nzambi mbala na mbala mpi kuyindulula yo ta sadisa beto na kulanda kusala mambu yina beto me salaka dezia na kiteso mosi buna: ‘Kukatula kimuntu ya ntama ti bisalu na yo, mpi kulwata kimuntu ya mpa, yina ke kumaka ya mpa na nzila ya nzayilu ya sikisiki.’ (Bakol. 3:9, 10) Ya kieleka, kana beto ke bakisa mambu yina Biblia ke longaka mpi ke sadila yo, yo ta pusa beto na kulwata kimuntu ya mpa ya Bukristu yina ta tanina beto na mitambu ya Satana.

²⁰ Ntumwa Piere ke yibusa beto nde: ‘Bonso bana ya bulemfu, beno bika ve nde banzala yina beno vandaka na yo ntete kuwumba beno. Kansi, beno kuma basantu na bikalulu na beno yonso.’ (1 Pie. 1:14, 15) Beto sala yonso yina beto lenda sala sambu na kukatula mabanza mpi nkadilu na beto ya ntama mpi kusoba kimuntu na beto mpidina beto ta baka balusakumunu, mutindu disolo yina ke landa ta monisa yo.