1. Inki mabaku ya kitoko baleke mingi ya Bakristu kele ti yo?

BETO ke zinga na bantangu ya mfunu kibeni. Bamilio ya bantu ya makanda yonso ke kwisa na lusambu ya kieleka, na mutindu yina me salamaka ntete ve. (Kus. 7:9, 10) Baleke mingi kele na kiese mingi mutindu bo ke sadisa bantu na kuzaba kieleka ya Biblia yina ke gulusaka luzingu. (Kus. 22:17) Baleke ya nkaka ke longuka Biblia ti bantu mpi ke sadisa bo na kukuma ti luzingu ya mbote. Bankaka ke kwenda kusamuna na kikesa yonso na bateritware ya bandinga ya nzenza. (Nk. 110:3; Yez. 52:7) Inki mutindu nge mpi lenda vanda na kiese ya kupesa maboko na kisalu yina bansadi ya Yehowa ke sala?

2. Inki mutindu mbandu ya Timoteo ke monisa nde Yehowa ke sepelaka kupesa baleke mikumba? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.)

² Sambu beno kele baleke, beno lenda sala bansola yina ta pesa beno mabaku ya kitoko na kisalu ya Nzambi. Mu mbandu, yo ke monana nde Timoteo yina vandaka kuzinga na bwala Listre salaka bansola ya mayele yina sadisaka yandi na kukuma misionere ntangu yandi lungisaka to katukaka kulungisa bamvula 20. (Bis. 16:1-3) Yo ke monana nde kaka na nima ya bangonda fioti, mbangika mosi ya ngolo basikaka mpi ntumwa Polo yambulaka dibundu ya mpa na Tesalonika; ebuna yandi pesaka Timoteo mukumba ya kuvutuka na Tesalonika sambu na kusiamisa bampangi. (Bis. 17:5-15; 1 Bate. 3:1, 2, 6) Keti nge  lenda mona na mabanza kiese yina Timoteo waka ntangu yandi bakaka mukumba yina?

3. Inki kele nsola ya kuluta mfunu yina nge lenda sala na luzingu na nge, mpi inki ntangu nge lenda sala yo?

³ Kileke kele ntangu yina muntu fwete sala bansola ya mfunu mingi. Kansi, kusadila Yehowa kele nsola ya mfunu mingi kuluta bansola yonso ya nkaka. Inki ntangu me fwana kibeni na kusala nsola yai? Yehowa ke tuba nde: ‘Yindula Ngangi na nge ya Nene na bilumbu ya kileke na nge.’ (Lo. 12:1) Mutindu mosi ya kuluta mbote ya ‘kuyindula’ Yehowa kele ya kusadila yandi na ntima ya mvimba. (Kul. 10:12) Nsola na nge ya kusadila Nzambi na ntima na nge ya mvimba kele nsola ya mfunu kuluta bansola yonso. Yo ta sadisa nge na bilumbu ke kwisa.—Nk. 71:5.

4. Katula nsola ya kusadila Yehowa, inki bansola ya nkaka ya mfunu ta vanda ti bupusi na mutindu nge ta sadila Nzambi?

⁴ Ya kieleka, katula kusadila Yehowa, kele mpi ti bansola ya nkaka yina kele mfunu sambu na makwisa na nge. Mu mbandu, nge ke yindula kana nge ta kwela to ve, muntu yina nge ta kwela mpi kisalu yina nge fwete sala na luzingu. Bansola yai kele mfunu, kansi ntete-ntete nge fwete sala nsola ya kusadila Yehowa na ntima ya mvimba. (Kul. 30:19, 20) Sambu na nki? Sambu bansola yina yonso kele na kuwakana. Nsola yina nge ta sala sambu na makwela mpi kisalu ta vanda ti bupusi na mutindu nge ta sadila Nzambi. (Fwanisa ti Luka 14:16-20.) Mutindu mosi, mpusa na nge ya kusadila Nzambi ta pusa nge na kusala bansola ya mbote na yina me tala makwela mpi kisalu. Yo yina, ntete-ntete nge fwete sala nsola na mambu ya kuluta mfunu.—Bafi. 1:10.

5, 6. Monisa mutindu kusala bansola ya mbote lenda natila beto mambote na nima. (Tala mpi disolo “Nsola Yina Mono Salaka Ntangu Mono Vandaka Mwana-Fioti” na nimero yai.)

⁵ Kana nge me sola kusadila Nzambi, nge lenda yindula diambu yina yandi ke zola nde nge sala, mpi na nima sala nsola na mutindu nge ta sadila yandi. Mpangi-bakala mosi ya insi Japon sonikaka nde: “Ntangu mono vandaka ti bamvula 14, mono vandaka kusamuna ti nkuluntu mosi yina monaka nde mono vandaka ve kusepela na kisalu ya kusamuna. Na mawete yonso, yandi zabisaka mono nde: ‘Yuichiro, vutuka na nzo. Vanda mpi yindula mbote-mbote mambu yina Yehowa me salaka sambu na nge.’ Mono salaka mutindu yandi tubaka. Ya kieleka, mono landaka kuyindula mpi kusamba na nsungi ya mwa bilumbu. Malembe-malembe, mabanza na mono sobaka. Kukonda kusukinina, mono bakisaka nde mono yantikaka kusepela na kusadila Yehowa. Mono yantikaka kusepela kutanga masolo ya bamisionere, mpi kuyindula na mutindu mono lendaka kusadila Nzambi na ntima ya mvimba.”

⁶ Yuichiro yikaka nde: “Mono salaka ntete bansola yina ta sadisa mono na kukwenda kusadila Yehowa na bansi ya nkaka. Mu mbandu, mono salaka nsola ya kulonguka Kingelesi. Ntangu mono manisaka nzo-nkanda, mono solaka kisalu ya ntangu fioti, kulonga Kingelesi sambu na kuvanda ti ntangu ya kusala kisalu ya kimupasudi-nzila. Ntangu mono kumaka ti bamvula 20, mono yantikaka kulonguka ndinga ya insi Mongolie mpi mono bakaka dibaku ya kuvukana ti kimvuka ya ke tubaka ndinga yina. Bamvula zole na nima, na 2007, mono kwendaka kutala insi yina. Ntangu mono vandaka kusamuna ti bapasudi-nzila ya nkaka mpi mono monaka nde bantu mingi vandaka na mfunu ya kuzaba kieleka, mono waka mpusa ya kukwenda kuzinga kuna sambu na kusadisa bo. Mono vutukaka na Japon sambu na kudibongisa. Tuka Aprili 2008, mono ke salaka kisalu ya kimupasudi-nzila na Mongolie. Luzingu kele ve pete awa. Kansi, bantu ke sepela na nsangu ya mbote mpi mono kele ti makuki ya kusadisa bo na kukwenda pene-pene na Yehowa. Mono me monaka nde, nsola yina mono salaka kele ya kuluta mbote.”

7. Inki bansola beto fwete sala sambu na luzingu na beto, mpi inki mbandu Moize bikilaka beto?

⁷ Konso Mbangi ya Yehowa fwete sala bansola na mutindu yandi ta sadila Yehowa na luzingu na  yandi. (Yoz. 24:15) Beto lenda zabisa nge ve kana nge fwete kwela to ve, to nani nge fwete kwela to nki kisalu nge fwete sala. Keti nge ta sola kisalu yina ta lomba nde nge sala kaka formasio ya fioti? Baleke ya nkaka na kati na beno ke zingaka na babwala ya kinsukami kansi bankaka na bambanza ya kimvwama. Na nsi-ntoto ya mvimba, beno kele ya kuswaswana na bikalulu, makuki, eksiperiansi, bampusa mpi lukwikilu. Ziku, beno me swaswana kaka mutindu baleke ya Ba-Ebreo swaswanaka ti leke Moize na Ezipte. Yandi vandaka ti luzingu ya kuluta mbote na nzo ya ntotila, kansi baleke ya nkaka ya Ba-Ebreo vandaka bampika. (Kub. 1:13, 14; Bis. 7:21, 22) Bonso nge, bo mpi vandaka kuzinga na bantangu ya mfunu kibeni. (Kub. 19:4-6) Yo lombaka nde, konso muntu kusola diambu yina yandi ta sala na luzingu na yandi. Moize salaka nsola ya mbote.—Tanga Baebreo 11:24-27.

8. Baleke yina ke yindula na bansola yina bo ta sala na luzingu na bo kele ti nki lusadisu?

⁸ Yehowa ke sadisa nge na kusala bansola ya mayele ntangu nge kele leke. Yandi ke pesaka nge bandongisila na nzila ya minsiku yina nge lenda sadila na mambu yina nge ke kutanaka ti yo na luzingu na nge. (Nk. 32:8) Diaka, bibuti na nge yina kele Bakristu mpi bankuluntu ya dibundu lenda sadisa nge na kuyindula mutindu nge lenda sadila minsiku yina. (Bing. 1:8, 9) Bika beto tadila minsiku tatu ya Biblia yina lenda sadisa nge na kusala bansola ya mayele yina ta sadisa nge na kuvanda ti luzingu ya mbote na bilumbu ke kwisa.

9. (a) Inki mutindu Yehowa me pesaka beto kimpwanza ya kupona? (b) ‘Kusosa ntete Kimfumu’ ke pesaka inki mabaku?

⁹ Sosa ntete Kimfumu ya Nzambi ti lunungu na yandi. (Tanga Matayo 6:19-21, 24-26, 31-34.) Yehowa me pesaka beto kimpwanza ya kupona. Yandi ke tubaka ve ntangu ikwa nge fwete lutisa na luzingu na nge sambu na kusamuna Kimfumu. Kansi, Yezu pesaka beto munsiku mosi ya mfunu mingi ya kusosa ntete Kimfumu. Kana nge ke sadila mambu yina yandi tubaka, yandi ta pesa nge mabaku ya kumonisa nde nge ke zolaka Nzambi, nge ke kudiyangisaka sambu na bamfinangani na nge, mpi nge kele na ntonda sambu na kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula. Ntangu nge ke yindula diambu ya me tala makwela mpi kisalu, sosa kuzaba kana bansola na nge ta pusa nge na kudiyangisa mingi sambu na bima ya kinsuni to yo ta monisa nde nge kele kikesa sambu na Kimfumu ya Nzambi mpi lunungu ya Nzambi.

10. Inki mambu salaka nde Yezu kuvanda na kiese, mpi inki bansola ta sala nde nge vanda na kiese?

¹⁰ Zwa kiese na kusadila bankaka. (Tanga Bisalu 20:20, 21, 24, 35.) Na mawete yonso, Yezu longaka beto munsiku yai ya mfunu mingi. Yandi vandaka muntu ya kiese kibeni sambu yandi salaka luzolo ya Tata na yandi na kisika ya kusala luzolo na yandi mosi. Yezu vandaka na kiese na kumona bantu ya kudikulumusa ke ndima nsangu ya mbote. (Luka 10:21; Yoa. 4:34) Mbala ya nkaka, nge mpi me waka kiese yina ke katukaka na kusadisa bankaka. Kana nge ke sadila minsiku yina Yezu longaka sambu na kusala bansola na nge, ntembe kele ve nde nge ta vanda na kiese mpi ta sepedisa Yehowa.—Bing. 27:11.

11. Sambu na nki Baruki vidisaka kiese na yandi, mpi inki ndongisila Yehowa pesaka yandi?

¹¹ Kiese na beto ya mingi ke katukaka na kusadila Yehowa. (Bing. 16:20) Yo ke monana nde Baruki, kalaki ya Yeremia, vilaka diambu yina. Na ntangu mosi buna, yandi vandaka kusepela diaka ve na kusadila Yehowa. Yehowa zabisaka yandi nde: ‘Nge ke sosa bima ya nene sambu na nge mosi. Yambula kusosa bima yina. Sambu mono ke nata mpasi mosi na zulu ya bantu yonso, mpi na bisika yonso yina nge lenda kwenda, mono ta pesa nge moyo na nge bonso kima ya ntalu.’ (Yer. 45:3, 5) Inki nge ke yindula? Inki zolaka kupesa Baruki kiese, kusosa bima ya nene to kuguluka bonso nsadi ya kwikama ya Nzambi na lufwa ya Yeruzalemi?—Yak. 1:12.

12. Inki nsola sadisaka Ramiro na kuvanda na kiese na luzingu?

 ¹² Ramiro, kele mpangi-bakala yina waka kiese na kusadila bankaka. Yandi ke tuba nde: “Mono butukaka na dibuta mosi ya kinsukami yina vandaka na bwala mosi na bangumba ya Andes. Yo yina, ntangu yaya na mono ya bakala ndimaka kufutila mono mbongo sambu na kutanga na iniversite, yo vandaka dibaku mosi ya nene. Kansi mono katukaka kubaka mbotika mpi mono kumaka Mbangi ya Yehowa; mupasudi-nzila mosi lombaka mono na kukwenda kusamuna ti yandi na mbanza mosi ya fioti. Mono kwendaka kuna, longukaka kuzenga nsuki mpi kangulaka salon sambu na kuzwa mbongo. Ntangu beto longaka bantu Masonuku, mingi na bo ndimaka na kiese yonso. Na nima, mono yantikaka kuvukana na dibundu mosi ya mpa ya ndinga ya bwala. Mono me lungisa bamvula kumi ntangu yai na kisalu ya ntangu yonso. Ata kisalu mosi ve lendaka kupesa mono kiese yina mono ke waka na kusadisa bantu na kuwa nsangu ya mbote na ndinga na bo.”

13. Sambu na nki kileke kele ntangu ya mbote sambu na kusadila Yehowa na ntima ya mvimba?

¹³ Sepela na kusadila Yehowa ntangu nge kele leke. (Tanga Longi 12:1.) Kuyindula ve nde nge fwete baka ntete kisalu mosi ya mbote, ebuna nge ta sadila Yehowa na nima. Kileke kele ntangu ya mbote kibeni ya kuyantika kusadila Yehowa na ntima ya mvimba. Baleke mingi ke vandaka mpenza ve ti mikumba na dibuta mpi bo kele ti mavimpi ya mbote mpi ngolo ya kulungisa mikumba ya nene. Inki nge ta zola kusala sambu na Yehowa na kileke na nge? Mbala ya nkaka, lukanu na nge kele ya kuvanda mupasudi-nzila. To ziku, nge ke zola kukwenda kusamuna na teritware ya ndinga ya nzenza. To mbala ya nkaka, nge ke zola kusadila Yehowa na ntima ya mvimba na dibundu na nge. Ata nge kele ti nki lukanu na kisalu ya Nzambi, nge ta vanda na mfunu ya kisalu sambu na kuzingila. Yo ta lomba nge bantangu ikwa sambu na kubaka formasio? Inki nge ta sola?

14. Muntu yina ke kudibongisa na mambu yina yandi ta sala na bilumbu ke kwisa fwete keba na nki?

¹⁴ Minsiku ya Biblia tatu yina beto me katuka kutadila lenda sadisa nge na kusola kisalu yina nge ta sala. Ntembe kele ve nde balongi na nge me zaba mambu yina nge fwete sala sambu na kuzwa kisalu na insi na nge. To yo lenda vanda ti biro mosi ya leta yina lenda zabisa nge bisika yina bo ke baka bantu na bisalu to kisika yina nge ke zola kusala. Mambu yina bo ta zabisa nge sambu na kuzwa kisalu lenda sadisa nge, kansi nge fwete keba. Bantu yina ke zolaka ve Yehowa lenda sosa kuyedisa zola ya nsi-ntoto na ntima na nge. (1 Yoa. 2:15-17) Kana nge tadila mambu yina nsi-ntoto lenda pesa, kukonda mpasi ntima na nge lenda kusa nge.—Tanga Bingana 14:15; Yer. 17:9.

15, 16. Nani lenda pesa nge bandongisila ya mayele na yina me tala kisalu?

¹⁵ Kana nge me zaba mbote kisalu yina nge lenda sala, nge ta vanda na mfunu ya ndongisila ya mbote. (Bing. 1:5) Nani lenda sadisa nge na kusola kisalu yina ta wakana ti minsiku ya Biblia? Widikila bantu yina ke zolaka Yehowa, ke zolaka nge mpi me zaba nge mbote-mbote. Bo ta sadisa nge na kutadila makuki na nge mpi balukanu na nge. Ziku, mambu yina bo ta tuba ta sadisa nge na kutadila diaka balukanu na nge. Yo kele lusakumunu ya nene kana nge kele ti bibuti yina ke zolaka Yehowa! Diaka, bankuluntu ya dibundu yina kele babakala ya kimpeve ya me fwana, lenda sadisa nge. Nge lenda solula mpi ti bapasudi-nzila mpi bankengi-ntambudi. Sambu na nki bo salaka nsola ya kisalu ya ntangu yonso? Inki mutindu bo yantikaka kisalu ya ntangu yonso, mpi nki mutindu bo ke lungisaka bampusa na bo? Inki kiese bo ke bakaka na kisalu na bo?—Bing. 15:22.

¹⁶ Bantu yina me zaba nge mbote-mbote lenda sadila luswasukusu sambu na kupesa nge bandongisila. Mu mbandu, yindula nde nge ke zola kuyambula nzo-nkanda mpi kuyantika kisalu ya kimupasudi-nzila kaka sambu nge ke mona nde nzo-nkanda ke lombaka kusala ngolo. Muntu yina ke zolaka nge lenda bakisa mabanza na nge mpi lenda monisa nde, nzo-nkanda lenda sadisa nge na kukanga-ntima, kikalulu mosi ya mfunu mingi yina ta sadisa nge kana nge ke zola kusadila Yehowa na ntima ya mvimba.—Nk. 141:5; Bing. 6:6-10.

17. Inki bansola beto fwete buya?

¹⁷ Konso muntu yina ke sadilaka Yehowa ta kutana ti bigonsa ya kimpeve, disongidila mambu yina lenda kabula yandi ti Yehowa. (1 Bak. 15:33; Bakol. 2:8) Kansi, bisalu ya nkaka lenda vanda ti bigonsa mingi kibeni ya kimpeve, yina lenda bebisa bangwisana ya muntu ti Nzambi. Keti nge me zaba bantu ya nkaka ya nziunga na nge yina ‘me bebisaka lukwikilu na bo’ sambu bo ponaka kisalu mosi buna? (1 Tim. 1:19) Yo ta vanda mbote kibeni na kubuya kusala bansola yina lenda bebisa bangwisana na nge ti Nzambi.—Bing. 22:3.

18, 19. Kana muntu me baka ntete ve lukanu ya kusadila Yehowa, inki yandi fwete sala?

¹⁸ Kana nge me yedisaka mpusa ya kusadila Yehowa na ntima na nge, sepela na mabaku yina nge kele ti yo mutindu nge ke sadila Nzambi ntangu nge kele leke. Sala bansola yina ta sadisa nge na kusadila Yehowa na bantangu yai ya mfunu kibeni.—Nk. 148:12, 13.

¹⁹ Kansi, nki nge fwete sala kana nge me baka ntete ve lukanu ya kusadila Yehowa? Kuyambula ve kukumisa lukwikilu na nge ngolo. Na nima ya kutubila bikesa yina yandi salaka sambu na kulanda luzingu yina Nzambi lenda sakumuna, ntumwa Polo sonikaka nde: “Kana beno kele ti mabanza ya mutindu ya nkaka na konso diambu yina, Nzambi ta monisa beno mabanza ya mbote. Ata mpidina, na kiteso yina beto me yela, bika beto landa kutambula na mutindu yina me fwana na nzila yai mosi.” (Bafi. 3:15, 16) Landa kusepela na zola ya Nzambi mpi bandongisila na yandi ya mayele. Sambu Yehowa kele mbote kuluta bantu yonso, yandi lenda sadisa nge na kusala bansola ya mayele ntangu nge kele leke.