1, 2. Inki luswaswanu beto kele ti yo na yina me tala mabuta mpi mutindu beto me longukaka kieleka?

 YEHOWA kele na kisina ya ngidika ya dibuta. (Baef. 3:14, 15) Ata beto kele bantu ya dibuta mosi, beto lenda vanda ti bikalulu mpi mambu ya kuswaswana. Mbala ya nkaka, nge me zingaka kisika mosi ti bibuti na nge banda lubutuku tii ntangu nge me kuma mbuta. Yo lenda vanda nde, bibuti ya bantu ya nkaka me fwaka ziku na maladi, kisumbula to bampasi ya nkaka. Bankaka nkutu me zabaka ve bibuti na bo.

² Bansambidi ya dibuta ya Yehowa me longukaka ve kieleka mutindu mosi. Mbala ya nkaka, nge me ‘butukaka na kieleka,’ mutindu bantu ya nkaka ke tubaka, mpi bibuti na nge me longaka nge minsiku ya Nzambi. (Kul. 6:6, 7) To ziku, nge kele na kati ya mafunda ya bantu yina me longukaka kieleka na nzila ya kisalu ya kusamuna yina bansadi ya nkaka ya Yehowa salaka.—Bar. 10:13-15; 1 Tim. 2:3, 4.

3. Na nki mambu beto me fwanana ti bankaka?

³ Kansi, beto yonso kele ti mambu ya nkaka yina ke salaka nde beto vanda kiteso mosi ti bankaka. Beto ke niokwamaka na malanda ya kukolama ya Adami mpi beto me bakaka kukonda kukuka, disumu, mpi lufwa na bibuti na beto ya ntete. (Bar. 5:12) Ata mpidina, sambu beto kele bansambidi ya kieleka beto lenda binga Yehowa “Tata na beto.” Sambu na kutubila bansadi ya Nzambi ya ntangu ya ntama,  Yezaya 64:8 (NW) ke tuba nde: “Yehowa, nge kele Tata na beto.” Diaka, Yezu yantikaka kisambu na yandi ya mbandu na bangogo yai: “Tata na beto yina kele na zulu, bika nde zina na nge kusantisama.”—Mat. 6:9.

4, 5. Sambu na kuyedisa zola na beto sambu na Yehowa Tata na beto, nki beto ta tadila?

⁴ Sambu beto ke bingaka zina na yandi ti lukwikilu, Tata na beto ya zulu ke pesaka beto lutaninu mpi bima yina beto kele na yo mfunu. Sambu na kutubila Yehowa, muyimbi-bankunga, tubaka nde: ‘Sambu yandi [nsambidi ya kieleka] ke zolaka mono, mono ta gulusa yandi. Mono ta tanina yandi sambu yandi me zaba zina na mono.’ (Nk. 91:14) Ya kieleka na zola yonso, Yehowa Nzambi ke gulusaka mpi ke taninaka beto na kimvuka na ntwala ya bambeni, sambu beto yonso kufwa ve.

⁵ Sambu na kuyedisa zola na beto sambu na Tata na beto ya zulu, beto ta tadila mambu tatu ya mfunu: (1) Tata na beto kele Mupesi. (2) Yehowa kele Ntanini na beto. (3) Mpi Nzambi kele Nduku na beto ya ntima. Ntangu beto ke tadila mambu yai, yo ta vanda mbote na kuyindulula na bangwisana na beto ti Nzambi mpi kusosa kuzaba mutindu beto lenda kumisa yandi sambu yandi kele Tata na beto. Yo ta vanda mpi mbote na kuyindula balusakumunu yina Yehowa ke pesaka bantu yina ke kwendaka pene-pene na yandi.—Yak. 4:8.

6. Inki kele mutindu mosi yina Yehowa ke monisaka nde yandi kele Mupesi ya “konso dikabu ya mbote”?

⁶ Longoki Yakobo sonikaka nde: “Konso dikabu ya mbote mpi konso kado ya kukuka ke katukaka na zulu, yo ke katukaka na Tata ya bansemo ya zulu.” (Yak. 1:17) Luzingu kele dikabu ya kitoko ya me katuka na Yehowa. (Nk. 36:10) Kana beto ke sadila luzingu na beto sambu na kusala luzolo ya Nzambi, beto ta baka balusakumunu mingi bubu yai mpi beto ta vanda ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na nsi-ntoto ya mpa. (Bing. 10:22; 2 Pie. 3:13) Kansi, nki mutindu diambu yai lenda salama na kutadila bampasi yina kukolama ya Adami me nataka?

7. Inki mutindu Nzambi me pesaka beto nzila ya kuvanda na bangwisana ya mbote ti yandi?

⁷ Ya kieleka, Yehowa kele Mupesi ya Nene mpi beto ta kuka ve kutanga bima yonso yina yandi me pesaka beto. Mu mbandu na ntima na yandi ya mbote, Yehowa ke taninaka beto. Beto yonso kele bantu ya masumu mpi beto me bakaka kukonda kukuka na bibuti na beto ya ntete. (Bar. 3:23) Ata mpidina, na zola na yandi, Yehowa me bakaka bangidika sambu na kupesa beto nzila ya kuvanda na bangwisana ya mbote ti yandi. Ntumwa Yoane sonikaka nde: “Na diambu yai, zola ya Nzambi monanaka na yina me tala beto . . . Nzambi tindaka Mwana na yandi mosi kaka ya kubutuka na nsi-ntoto sambu beto baka luzingu na nzila na yandi. Zola yango kele mutindu yai: yo kele ve nde beto me zolaka Nzambi, kansi nde yandi me zolaka beto mpi yandi tindaka Mwana na yandi bonso kimenga sambu na masumu na beto sambu na kuwakanisa beto ti Nzambi.”—1 Yoa. 4:9, 10.

8, 9. Inki mutindu Yehowa monisaka nde yandi kele Mupesi ya Nene na bilumbu ya Abrahami mpi ya Izaki? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.)

⁸ Na mvu-nkama ya 19 N.T.B., diambu mosi yina salamaka bikulaka pwelele ngidika ya zola yina Yehowa bakaka sambu nde bantu ya bulemfu kubaka luzingu ya mvula na mvula. Baebreo 11:17-19 ke tendula nde: “Sambu na lukwikilu, Abrahami, ntangu yandi mekamaka, yo vandaka bonso nde yandi pesaka Izaki; muntu yina bakaka balusilu na kiese yonso vandaka ya kuyilama na kupesa mwana na yandi mosi kaka ya kubutuka, ata bo tubilaka yandi nde: ‘Yina bo ta binga nkuna na nge ta vanda na nzila ya Izaki.’ Kansi, yandi yindulaka nde Nzambi lendaka kutedimisa yandi ata na bafwa; mpi kuna yandi bakaka yandi diaka na mutindu ya kifwani.” Yo kele mpasi ve na kumona kuwakana na kati ya mambu yina. Yehowa pesaka Mwana na yandi, Yezu Kristu, kimenga sambu na bantu yonso ya nsi-ntoto.—Tanga Yoane 3:16, 36.

⁹ Izaki sepelaka mingi ntangu yandi zabaka nde yandi gulukaka na lufwa mosi ya kimenga! Ntembe kele ve nde, yandi monisaka ntonda na  ngidika yina Nzambi bakaka sambu nde mwana-dimeme yina kangamaka na kamwa-nti, kupesama bonso kimenga na kisika na yandi. (Kuy. 22:10-13) Yo yina, yo ke yitukisa ve na mutindu bo kumaka kubinga kisika yina ‘Yehowa-yire,’ yina ke tendula na Kiebreo nde: “Yehowa Ta Pesa.”—Kuy. 22:14.

10, 11. Banani bakaka mukumba ya kutwadisa ‘kisalu ya kuwakanisa bantu ti Nzambi,’ mpi inki mutindu bo salaka yo?

¹⁰ Kana beto ke yindulula na mutindu yina Yehowa ke monisaka nde yandi kele Mupesi ya Nene, beto ta bakisa na ntonda yonso mukumba ya mfunu yina Yezu Kristu lungisaka kaka mutindu ntumwa Polo monisaka yo ntangu yandi sonikaka nde: “Beto me sukisa mutindu yai, nde muntu mosi fwaka sambu na bantu yonso; na mutindu yina bantu yonso fwaka; mpi yandi fwaka sambu na bantu yonso na mpila nde bantu yina ke zinga kuzinga diaka ve sambu na bo mosi, kansi sambu na muntu yina fwaka sambu na bo mpi yina Nzambi futumunaka.”—2 Bak. 5:14, 15.

¹¹ Sambu na zola na bo na Nzambi mpi ntonda na bo sambu na dibaku ya nene ya kusadila yandi, Bakristu ya ntete ndimaka ‘kisalu ya kuwakanisa bantu ti Nzambi.’ Kisalu na bo ya kusamuna mpi ya kukumisa bantu balongoki kangulaka nzila sambu nde bantu yina kele ti nkadilu ya mbote kusala bangwisana ya mbote ti Nzambi, kukuma banduku na yandi mpi nsuka-nsuka bana na yandi ya kimpeve. Bubu yai, Bakristu yina bo me tulaka mafuta ke sala kisalu yina mosi. Kuvanda mimonisi ya Nzambi mpi ya Kristu ke kangula nzila sambu Yehowa kubenda bantu yina kele ti nkadilu ya mbote mpi bo kuma Bakristu.—Tanga 2 Bakorinto 5:18-20; Yoa. 6:44; Bis. 13:48.

12, 13. Inki mutindu beto lenda monisa ntonda na bangidika yina Yehowa me bakaka?

¹² Sambu na kumonisa ntonda na bo na Yehowa Mupesi ya Nene, Bakristu yonso yina kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto ke sala kisalu ya kusamuna Kimfumu kumosi ti Bakristu yina bo me tulaka mafuta. Na kisalu yai, beto ke sadilaka Biblia yina kele ngidika ya nkaka ya kitoko yina Nzambi me bakaka. (2 Tim. 3:16, 17) Ntangu beto ke sadilaka mbote-mbote Ndinga ya Nzambi na kisalu ya kusamuna, beto ke pesaka bankaka dibaku ya kubaka luzingu ya mvula na mvula. Sambu na kusadisa beto na kisalu yina, konso muntu na kati na beto ke tulaka ntima na ngidika ya nkaka yina Yehowa me bakaka, mpeve santu na yandi. (Zak. 4:6; Luka 11:13) Mutindu mukanda Annuaire ke monisaka yo konso mvula, mbutu kele ya nene kibeni. Yo kele lukumu kibeni na mutindu beto ke pesaka maboko na kisalu yina ke kumisa Tata mpi Mupesi na beto!

¹³ Na kutadila mambu yonso yina Nzambi me pesaka beto, yo ta vanda mbote na kudiyula nde: ‘Keti mono ke salaka yonso yina mono lenda sala na kisalu ya kusamuna sambu na kumonisa ntonda ya mingi na bangidika yina Yehowa me bakaka? Inki mambu mono lenda tomisa sambu na kukuma nsamuni ya mbote mpi ya kikesa ya nsangu ya mbote’? Beto ta monisa ntonda na bangidika ya kitoko yina Nzambi me bakaka kana beto ke landa kutula mambote ya Kimfumu na kisika ya ntete. Kana beto ke sala mpidina, Yehowa ta lungisa bampusa na beto. (Mat. 6:25-33) Sambu Nzambi ke zolaka beto, ntembe kele ve nde beto fwete sala yonso sambu na kusepedisa ntima na yandi.—Bing. 27:11.

14. Na nki mutindu Yehowa me monisaka nde yandi kele Ngulusi ya bantu na yandi?

¹⁴ Muyimbi-bankunga Davidi yimbaka nde: ‘Mono me konda lusadisu mpi kele nsukami. Bika nde Yehowa kutudila mono dikebi. Nge kele nsadisi na mono mpi ngulusi na mono. Nzambi na mono, kusukinina ve.’ (Nk. 40:18) Mbala mingi, Yehowa me gulusaka bansadi na yandi na kimvuka, mingi-mingi ntangu bambeni niokulaka bo ngolo. Beto kele na ntonda mingi kibeni na mutindu Nzambi me sadisaka beto na bantangu ya mutindu yina mpi sambu na bangidika ya kimpeve yina yandi ke bakaka ntangu yonso sambu na beto!

15. Pesa mbandu ya ke monisa mutindu tata ya zola ke sosaka kutanina mwana na yandi.

¹⁵ Tata ya zola ke sukaka kaka ve na kupesa bana na yandi bima yina bo kele na yo mfunu kansi yandi ke sosaka mpi kutanina bo. Yandi ke salaka yonso sambu na kugulusa bo kana bo kele na kigonsa. Mpangi-bakala mosi ke yibuka kisumbula mosi yina salamaka ntangu yandi vandaka mwana-fioti. Yandi ti Tata na yandi vandaka na kisalu ya kusamuna. Ntangu bo vandaka kuvutuka na nzo yo lombaka nde bo sabuka mwa masa. Mvula ya ngolo yina nokaka na suka fulusaka mwa masa yina. Sambu na kusabuka, bo fwete tambula na matadi. Sambu yandi vandaka na ntwala ya tata na yandi, dikulu na yandi sietumukaka na ditadi, yandi bwaka na masa ti kutekita mpi yantikaka kudinda. Yandi vandaka na ntonda mingi sambu tata na yandi kwisaka nswalu mpi bendaka yandi na dipeka sambu yandi dinda ve! Tata na beto ya zulu ke gulusaka beto na mambu yina lenda monana bonso mipepe ya ngolo ya nsi-ntoto yai ya mbi mpi ya mfumu na yo Satana. Ya kieleka, Yehowa kele Ntanini ya kuluta bantanini yonso.—Mat. 6:13; 1 Yoa. 5:19.

16, 17. Inki mutindu Yehowa sadisaka mpi taninaka bantu ya Izraele ntangu bo nwanaka ti bantu ya Amaleki?

¹⁶ Lutaninu ya zola ya Yehowa monanaka pwelele na nima ya kugulusa bantu ya Izraele na kimpika na Ezipte mpi kutanina bo na mutindu ya kimangu ntangu bo sabukaka Nzadi-Mungwa ya Mbwaki na 1513 N.T.B. Na nima ya kutambula na ntoto ya zelo na zelo na Ngumba ya Sinai, dikanda ya Izraele kumaka na Refidimi.

¹⁷ Na kutadila mbikudulu yina Nzambi pesaka ya kele na Kuyantika 3:15, yo fwete vanda nde Satana kudiyangisaka mingi na mutindu yandi sosaka mabaku ya kunwanisa bantu ya Izraele yina vandaka kumonana ngolo ve. Yandi salaka yo na nzila ya bantu ya Amaleki yina vandaka bambeni ya bansadi ya Nzambi. (Kut. 24:20)  Beto tadila mambu yina Yehowa salaka na nzila ya bantu ya kwikama mu mbandu Yozue, Moize, Aroni, mpi Hure. Ntangu Yozue nwanisaka bantu ya Amaleki, Moize, Aroni, mpi Hure telamaka na ngumba mosi yina vandaka pene-pene. Mpi ntangu Moize vandaka kunangula maboko bantu ya Izraele vandaka kununga bitumba. Ntangu maboko na yandi vandaka kulemba, Aroni mpi Hure vandaka kusimba yo. Yo yina, na lusadisu mpi lutaninu ya Yehowa, ‘Yozue ti bantu na yandi bedisaka Amaleki.’ (Kub. 17:8-13) Moize tungaka mesa-kimenga na kisika yina mpi bingaka yo “Yehowa-nisi,” yina ke tendula na Kiebreo “Yehowa Kele Kisika na Mono ya Kubumbana.”—Tanga Kubasika 17:14, 15.

18, 19. Inki mutindu Nzambi me taninaka bansadi na yandi na bilumbu na beto?

¹⁸ Yehowa ke taninaka bantu yina ke zolaka yandi mpi ke lemfukilaka yandi. Bonso bantu ya Izraele na bwala Refidimi, beto ke sosaka lutaninu na Nzambi ntangu bambeni ke sosaka kusala beto mbi. Mbala mingi, Yehowa ke taninaka beto na kimvuka, mpi ke gulusaka beto na mitambu ya Diabulu. Yindula mabaku mingi yina Nzambi me taninaka bampangi na beto yina buyaka kukota na mambu ya nsi-ntoto. Mu mbandu, na Allemagne na luyalu ya Nazi mpi na bansi ya nkaka na bamvula 1930 mpi na luyantiku ya bamvula 1940. Kutanga mpi kuyindula masolo ya luzingu mpi masolo ya nkaka yina ke basikaka na Annuaire ya ke tubilaka mutindu Nzambi taninaka bansadi na yandi na nsungi ya mbangika, ta pusa beto na kutula ntima ya mingi nde Yehowa kele kisika na beto ya kubumbana.—Nk. 91:2.

¹⁹ Na nzila ya organizasio ya Yehowa mpi ya mikanda yina yo ke basisaka, beto ke bakaka bangibusa ya zola sambu na lutaninu na beto. Beto tadila mambote yina yo me basisa na bamvula yina me katuka kuluta. Ata nsi-ntoto me fuluka ti mansoni mpi pornografi, Yehowa ke pesa beto bangibusa ya pwelele mpi lusadisu ya me fwana sambu na kukebisa beto na mambu yina lenda bebisa bikalulu na beto ya mbote. Mu mbandu, beto ke bakaka bandongisila ya tata na beto na yina me tala kubuya banduku ya mbi na nzila ya Internet. a—1 Bak. 15:33.

20. Inki lutaninu mpi lutwadisu beto ke bakaka na nzila ya dibundu ya Bukristu?

²⁰ Inki mutindu beto lenda monisa nde beto ke ‘longama kibeni na Yehowa’? Kana beto ke lemfukila bantuma na yandi na dikebi yonso. (Yez. 54:13) Na mabundu na beto yina kele bisika ya lutaninu, beto ke bakaka lutwadisu mpi lutaninu ya me fwana, mpi kuna bankuluntu yina kele bantu ya kwikama ke pesaka beto bandongisila ti lusadisu na nzila ya Masonuku. (Bag. 6:1) Yehowa ke lungisaka bampusa na beto mingi na nzila ya ‘makabu yai ya bantu.’ (Baef. 4:7, 8) Inki beto fwete sala? Beto fwete lemfukila bo na luzolo yonso, mpidina Nzambi ta sakumuna beto.—Baeb. 13:17.

21. (a) Lukanu na beto fwete vanda ya kusala inki? (b) Inki beto ta tadila na disolo ya ke landa?

²¹ Bika nde lukanu na beto kuvanda ya kutwadisama na mpeve santu mpi kulanda lutwadisu ya Tata na beto ya zulu. Diaka, beto fwete yindulula na luzingu ya Mwana na yandi, Yezu Kristu yina beto ke sala bikesa sambu na kulanda mbandu na yandi ya kuluta mbote. Sambu yandi monisaka bulemfu tii na lufwa, yandi bakaka lufutu ya nene. (Bafi. 2:5-11) Bonso yandi, beto mpi ta baka balusakumunu kana beto tudila Yehowa ntima ya mvimba. (Bing. 3:5, 6) Yo yina, bika nde beto tudila Yehowa ntima ntangu yonso sambu yandi kele Mupesi mpi Ntanini ya kuluta nene. Yo kele kiese mpi dibaku ya nene na kusadila yandi! Zola na beto sambu na yandi ta yela kana beto ke yindulula na mutindu ya tatu yina Tata na beto ke monisaka nde yandi ke zolaka beto—kuvanda banduku na yandi. Disolo yina ke landa ta monisa mutindu Yehowa kele Nduku na beto ya ntima.