1. Keti mutindu yina beto ke sadilaka bantu mambu na kisalu ya kusamuna ke vandaka ti bupusi na zulu na bo? Pesa mbandu. (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.)

BAMVULA fioti me luta, mpangi-bakala mosi ti nkento na yandi na Fidji vandaka kusala kampanye sambu na kubingisa bantu na Lusungiminu ya lufwa ya Kristu. Ntangu bo vandaka kusolula ti nkento mosi, mvula yantikaka kunoka. Mpangi-bakala pesaka nkento yina mumvudi mosi mpi yandi ti nkento na yandi sadilaka mumvudi ya nkaka. Bankwelani yai vandaka na kiese ya kumona nkento yina na nkokila ya Lusungiminu. Nkento yina tubaka nde, yandi ke yibuka ve mambu yina bo solulaka kilumbu yina. Kansi, sambu mambu yina bankwelani yai sadilaka yandi simbaka kibeni ntima na yandi, yandi kwisaka na Lusungiminu. Inki vandaka na kisina ya mbutu yai ya mbote? Mpangi-bakala yina ti nkento na yandi sadilaka diambu yina bo ke bingaka Munsiku ya Wolo.

2. Munsiku ya Wolo kele nki, mpi nki mutindu beto lenda sadila yo?

² Munsiku ya Wolo kele inki? Yo kele ndongisila yina Yezu pesaka ntangu yandi tubaka nde: “Mambu yonso yina beno ke zola nde bantu kusadila beno, beno mpi fwete sadila bo yo.” (Mat. 7:12) Inki mutindu beto lenda sadila munsiku yai? Kana beto sala mambu zole. Ya ntete, beto fwete kudiyula nde: ‘Kana mono vandaka na  kisika ya muntu ya nkaka, mono ta zola nde yandi sadila mono mambu inki mutindu?’ Ya zole, beto fwete sala bikesa sambu na kuditula na kisika ya muntu yina.—1 Bak. 10:24.

3, 4. (a) Monisa kikuma yina beto fwete sadila ve Munsiku ya Wolo kaka na bampangi na beto Bakristu. (b) Inki beto ta tadila na disolo yai?

³ Mbala mingi, beto ke sadilaka Munsiku ya Wolo na bangwisana na beto ti bampangi-Bakristu. Kansi Yezu tubaka ve nde beto fwete sadila munsiku yai kaka na bampangi na beto Bakristu. Yandi tubilaka Munsiku yai ya Wolo ntangu yandi monisaka mambu yina beto fwete sadila bantu yonso, ata nkutu bambeni na beto. (Tanga Luka 6:27, 28, 31, 35.) Kana beto fwete sadila Munsiku ya Wolo na bambeni na beto, ntembe kele ve nde beto fwete sadila yo kibeni ntangu beto ke ta kimbangi na bantu yina—mingi na bo lenda vanda “ti nkadilu ya mbote sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula.”—Bis. 13:48.

⁴ Beto tadila bangiufula iya yina beto fwete vila ve ntangu beto ke samuna: Banani mono ke longa? Na wapi mono ke solula ti bo? Inki ntangu me fwana sambu na kukutana ti bo? Inki mutindu mono fwete yantika kusolula ti bo? Mutindu beto ta mona yo, bangiufula yai lenda sadisa beto na kuzaba mambu yina beto fwete sadila bantu yina beto me kwenda kulonga mpi kusolula ti bo na mutindu ya me fwana.—1 Bak. 9:19-23.

5. Inki bangiufula beto lenda kudiyula?

⁵ Na kisalu ya kusamuna, beto ke solulaka ti bantu. Konso muntu ke vandaka ti mambu na yandi mpi bikalulu yina yandi me bakaka na kisika yina yandi me yelaka. (2 Bans. 6:29) Ntangu nge ke zola kuzabisa muntu mosi nsangu ya mbote, kudiyula nde: ‘Kana yandi muntu kwisaka kutala mono, mono zolaka kusepela nde yandi kutadila mono inki mutindu? Keti mono zolaka kusepela nde yandi mona mono kaka bonso nzenza mosi buna?’ To keti mono ta zola nde yandi tadila mono bonso muntu kibeni?’ Kutadila bangiufula yai lenda sadisa beto na kusadila bantu yonso mambu na mutindu ya mbote.

6, 7. Inki beto fwete sala kana beto me kutana ti muntu mosi yina ke monana bonso nde yandi kele makambu ngolo?

⁶ Ata muntu mosi ve ke zolaka nde bantu kutuba nde yandi kele “muntu ya mbi.” Mu mbandu: Beto Bakristu ke salaka yonso sambu na kusadila ndongisila yai ya Biblia: “Bika nde mambu ya beno ke tuba kuvanda ntangu yonso ya mbote.” (Bakol. 4:6) Kansi sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, mbala mingi beto ke tubaka mambu yina ke pesaka beto mpasi na nima. (Yak. 3:2) Kana beto tubilaka muntu mosi mambu ya mbi, ziku sambu mambu vandaka ve mbote kilumbu yina, beto ta sepela ve nde bo binga beto “muntu ya mbi” to ya “kukonda luzitu.” Beto ta zola nde muntu yina kubakisa beto. Keti beto fwete sala ve mutindu mosi?

⁷ Kana na kisalu ya kusamuna nge me kutana ti muntu mosi yina ke monana bonso nde yandi kele makambu ngolo, keti yo ta vanda ve mbote na kuyindula nde ziku yandi me lutisa ve kilumbu ya mbote? Keti ziku yandi ke kutana ti mambu ya mpasi na kisalu to na nzo-nkanda? Keti yandi ke bela ngolo? Mbala mingi, bantu yina na luyantiku wilaka Bambangi ya Yehowa makasi, ndimaka nsangu na nima ntangu Bambangi sadilaka bo mambu na mawete mpi na luzitu yonso.—Bing. 15:1; 1 Pie. 3:15.

8. Sambu na nki beto fwete vanda ve ti baketi-keti na kulonga nsangu ya Kimfumu na “bantu ya mitindu yonso”?

⁸ Na kisalu ya kusamuna, beto ke kutanaka ti bantu ya mitindu yonso. Mu mbandu na bamvula yina me katuka kuluta, masolo kuluta 60 basikaka na Nzozulu ya Nkengi ya me katuka na disolo “Biblia Ke Sobaka Luzingu ya Bantu.” Bantu ya nkaka yina bo ke tubila na masolo yina vandaka miyibi, kulauka malafu, bantu ya mubulu, to kusadila bima yina ke lausaka. Bankaka diaka vandaka bantu ya politiki, bamfumu ya mabundu, to bantu yina me kudipesa  na mambu ya nkaka. Bankaka vandaka ti luzingu ya mansoni. Ata mpidina, bo yonso waka nsangu ya mbote, ndimaka kulonguka Biblia, sobaka luzingu na bo mpi kumaka Bambangi ya Yehowa. Yo yina, beto fwete yindula ve ata fioti nde bantu ya nkaka me fwana ve na kuwa nsangu ya Kimfumu. (Tanga 1 Bakorinto 6:9-11.) Kansi, beto lenda vanda ti kivuvu nde, “bantu ya mitindu yonso” lenda ndima nsangu ya mbote.—1 Bak. 9:22.

9. Sambu na nki beto fwete zitisa banzo ya bantu ya nkaka?

⁹ Na wapi beto ke kutanaka ti bantu na kisalu ya kusamuna? Mbala mingi beto ke kutanaka ti bantu na banzo na bo. (Mat. 10:11-13) Beto ke sepelaka ntangu bantu ya nkaka ke zitisaka banzo na beto. Nkutu, nzo na beto ke vandaka mfunu sambu na beto. Beto ke zolaka nde yo vanda kisika mosi ya kingenga mpi ya lutaninu. Beto mpi fwete monisa luzitu ya mutindu mosi na bamfinangani na beto. Yo yina, na kisalu ya nzo na nzo, beto fwete yindula na mambu yina beto fwete sala to ve na banzo na bo.—Bis. 5:42.

¹⁰ Na nsi-ntoto yai ya me fuluka ti mubulu, bantu mingi ke waka boma kana bo me mona muntu yina bo me zaba ve. (2 Tim. 3:1-5) Beto fwete keba na kuyika bo ve boma mingi. Mu mbandu beto me kuma pene-pene ya nzo mosi mpi beto me bula na kielo. Kana ata muntu mosi ve me ndima, beto lenda yantika kutala-tala na nela to kubaluka-baluka na lupangu sambu na kusosa munkwa-nzo. Na bwala na beno, keti kusala mpidina ta budisa munkwa-nzo dibaku? Bantu yina kele na nziunga ya muntu yina ta yindula inki? Yo kele kieleka nde beto fwete ta kimbangi mbote-mbote na kisalu ya kusamuna. (Bis. 10:42) Beto ke vandaka na mpusa ya ngolo ya kuzabisa bantu nsangu ya mbote mpi bikuma na beto ke vandaka ya mbote. (Bar. 1:14, 15) Kansi na mayele yonso, beto fwete keba na kusala ve konso kima yina lenda budisa bantu dibaku na teritware yina beto ke samuna. Ntumwa Polo sonikaka nde: “Beto ke pesaka ve bantu kikuma ya kubula dibaku ata na diambu mosi, sambu bantu kutonga ve kisalu na beto.” (2 Bak. 6:3) Kana beto ke zitisa banzo mpi bima ya nkaka ya bantu ya teritware na beto, bikalulu na beto ya mbote lenda benda bantu ya nkaka na kieleka.—Tanga 1 Piere 2:12.

11. Sambu na nki beto ke sepelaka kana bankaka ke zitisaka ntangu na beto?

¹¹ Sambu beto kele Bakristu, mingi na kati na beto ke vandaka ti mambu mingi ya kusala. Sambu na kulungisa mikumba na beto, beto ke tulaka mambu ya kuluta mfunu na kisika ya ntete mpi ke kabulaka ntangu na beto mbote. (Baef. 5:16; Bafi. 1:10) Kana diambu mosi ya kukonda kukana me bebisa manaka na beto, yo lenda pesa beto mpasi. Beto ke sepelaka kana bankaka ke zitisa ntangu na beto, ke monisa bukati-kati ntangu bo ke solula ti beto mpi ke baka beto ve ntangu mingi. Inki mutindu Munsiku ya Wolo lenda sadisa beto na kuzitisa ntangu ya bantu yina beto ke longa?

12. Inki mutindu beto lenda zaba ntangu yina me fwana na kukuta bantu ya teritware na beto?

¹² Beto fwete zaba ntangu ya mbote yina beto lenda kuta bantu na banzo. Na teritware na beto, inki ntangu bantu ke vandaka na banzo? Inki ntangu bo lenda yamba beto? Yo ta vanda mbote nde beto wakanisa manaka na beto na kutadila ntangu na bo. Na bansi ya nkaka, yo ke vandaka mbote na kusamuna nzo na nzo na nima ya midi to na nkokila. Kana yo kele mpidina na teritware na beno, keti nge lenda kudibongisa sambu na kusamuna nzo na nzo na bangunga yina? (Tanga 1 Bakorinto 10:24.) Beto lenda vanda ti kivuvu nde Yehowa ta sakumuna bibansa yonso yina beto ke salaka sambu na kusamuna na bantangu yina me fwana sambu na bantu ya teritware na beto.

13. Inki mutindu beto lenda monisila muwi luzitu?

 ¹³ Na nki mutindu ya nkaka beto lenda monisila muntu yina beto ke solula ti yandi luzitu? Ntangu muntu mosi me yamba beto, beto fwete ta kimbangi mbote-mbote kukonda kubaka yandi ntangu mingi. Mbala ya nkaka, yandi bumbaka ntangu yina sambu na kusala diambu mosi ya mfunu mingi. Kana yandi me tuba nde yandi kele ti kisalu, beto lenda tuba nde beto ta baka ve ntangu mingi mpi beto fwete zitisa bangogo na beto. (Mat. 5:37) Ntangu beto ke zola kusukisa disolo, yo ta vanda mbote na kuyula yandi nki ntangu yandi ta sepela nde beto kutana diaka. Bansamuni ya nkaka ke monaka mbote na kutuba nde: “Mono ta sepela na kuvutukila nge diaka. Keti nge ta sepela nde mono binga nge na telefone to kutindila nge message na ntwala nde mono kwisa?” Kana beto ke wakanisa manaka na beto ti ya bantu ya teritware, beto ta landa mbandu ya ntumwa Polo yina ‘vandaka ve kusosa mambote na yandi mosi kansi ya bantu mingi, na mpila nde bo guluka.’—1 Bak. 10:33.

14-16. (a) Sambu na nki beto fwete monisa muwi pwelele kikuma yina beto me kwenda kutala yandi? Pesa mbandu. (b) Nkengi mosi ya nziunga monaka nde inki metode ke vandaka mbote?

¹⁴ Yindula nde muntu mosi me binga nge na telefone kansi nge me zaba ve ndinga ya muntu yango. Nge me zaba yandi ve, kansi yandi ke yula nge bangiufula sambu na madia yina nge ke zolaka. Nge ke kudiyula kana yo kele nani mpi nki yandi ke zola. Sambu na kumonisa luzitu, nge lenda solula mwa fioti ti yandi kansi na nima, ziku nge ta sosa kuzenga disolo. Na ndambu ya nkaka, yindula nde muntu yina me binga nge me pesa zina na yandi, me tuba nde yandi  ke salaka na kimvuka yina ke talaka mambu ya madia, mpi na mawete yonso yandi me zabisa nge nde yandi kele ti mwa bansangu ya kitoko ya kuzabisa nge. Ntembe kele ve nde, nge ta sepela na kusolula ti yandi. Nkutu, beto ke sepelaka mingi ntangu bantu yina ke solula ti beto ke zabisa beto mambu pwelele kansi na mayele yonso. Inki mutindu beto lenda monisa kikalulu ya mutindu yina na kisalu ya kusamuna?

¹⁵ Na bateritware mingi, yo ke lombaka kumonisa muntu na pwelele yonso kikuma yina beto me kwenda kutala yandi. Ata beto kele ti bansangu ya mfunu ya kuzabisa muwi, kansi yindula nde beto me monisa yandi ve kana beto kele banani mpi beto me yantika kuyula yandi mbala mosi nde: “Kana nge vandaka ti makuki ya kumanisa mpasi mosi na nsi-ntoto, inki mpasi nge zolaka kumanisa?” Beto me zaba nde beto me yula ngiufula sambu na kuzaba bangindu na yandi mpi na nima kubenda dikebi na yandi na Biblia. Kansi, yandi lenda kudiyula nde: ‘Mono me zaba muntu yai ve, sambu na nki yandi me yula mono ngiufula yina? Yandi ke zola kibeni kutuba inki?’ Beto fwete sala bikesa sambu nde muntu yina beto ke solula ti yandi kuvanda ve na boma. (Bafi. 2:3, 4) Inki mutindu beto lenda sala yo?

¹⁶ Nkengi mosi ya nziunga monaka nde kusadila metode yai me landa ke vandaka mbote. Na nima ya kupesa muwi mbote, yandi ke songaka muwi trakiti Keti Nge Tazola Kuzaba Kyeleka? mpi ke tubaka nde: “Bubu yai, beto ke pesa konso muntu na kartie trakiti yai. Yo ke tubila bangiufula 6 yina bantu mingi ke kudiyulaka. Ya nge, yo yai.” Nkengi yina ke tuba nde, ntima ya bantu mingi ke kitaka ntangu bo ke bakisaka kikuma yina beto me kwenda kutala bo. Na ntangu yina, yo ke vandaka pete sambu na kufula disolo. Na nima, nkengi ke yulaka muwi nde: “Keti nge me kudiyulaka dezia bangiufula yai?” Kana muwi kupona ngiufula mosi, nkengi ke kangulaka trakiti mpi ke monisaka mambu yina Biblia ke tubaka sambu na ngiufula yina. To nkengi ke ponaka ngiufula mosi mpi ke landaka disolo kukonda kuyula muntu yina bangiufula mingi. Ya kieleka, kele ti mitindu mingi ya kuyantika disolo. Na bansi ya nkaka, yo ke lombaka kusala mambu mingi na ntwala ya kuzabisa muntu kikuma yina beto me kwisa kutala yandi. Kima ya mfunu kele ya kulanda mambu yina bantu ya teritware na beto ke zolaka ntangu bantu me kwisa kusolula ti bo.

17. Mutindu disolo yai me monisa yo, inki kele mwa mitindu yina beto lenda sadila Munsiku ya Wolo?

¹⁷ Inki kele mwa mitindu yina beto lenda sadila Munsiku ya Wolo na kisalu ya kusamuna? Beto ke bakaka na mbalu bantu yonso yina beto ke solulaka ti bo na kisalu ya kusamuna. Beto ke zitisaka banzo mpi bima na bo ya nkaka. Beto ke salaka yonso sambu na kusamuna na bantangu yina bantu ke vandaka na nzo sambu bo lenda yamba beto. Mpi beto ke yantikaka nsangu ya Biblia na mutindu yina ke sepedisaka bantu ya teritware na beto.

18. Inki mambote beto ta baka kana beto ke sadila bantu ya teritware mambu mutindu beto ke zolaka nde bankaka kusadila beto?

¹⁸ Beto ke bakaka mbutu ya mbote kana beto ke sadila bantu ya teritware mambu mutindu beto ke zolaka nde bankaka kusadila beto. Kana beto ke monisila bawi mawete mpi luzitu, yo ta sala nde nsemo na beto kusema, beto ta monisa nde minsiku ya Biblia kele na mfunu mingi mpi beto ta pesa Tata na beto ya zulu lukumu. (Mat. 5:16) Beto lenda benda bantu mingi na kieleka kana beto ke solula ti bo na mutindu ya mbote. (1 Tim. 4:16) Yo vanda bantu yina beto ke zabisa nsangu ya Kimfumu me ndima to ve, beto ta vanda na kiese sambu beto me zaba nde beto ke sala yonso sambu na kulungisa kisalu na beto. (2 Tim. 4:5) Bika nde konso muntu na kati na beto kulanda mbandu ya ntumwa Polo, yina sonikaka nde: “Mono ke sala mambu yonso sambu na nsangu ya mbote, na mpila nde mono lenda zabisa yo na bankaka.” (1 Bak. 9:23) Yo yina, bika nde beto yonso kulanda kusadila Munsiku ya Wolo na kisalu ya kusamuna.