1, 2. Sambu na nki Polo lendaka kuditula na kisika ya bayina me lemba nitu?

BETO yonso ke lembaka nitu bantangu ya nkaka. Gripi to bimbefo ya nkaka lenda lembisa beto nitu mpi kusala nde beto kuka ve na kulungisa mambu yina beto ke salaka konso kilumbu. Yindula ntangu yai nde nge me lemba nitu na nsungi ya mposo mosi to bamposo zole kaka ve kansi na nsungi ya bangonda mingi. Na bantangu ya mutindu yai, keti nge ta sepela ve kana bankaka ke kuditula na kisika na nge?

² Ntumwa Polo lembaka nitu ntangu yandi kutanaka ti bupusi na kati ya dibundu mpi na nganda ya dibundu. Mbala mingi, yandi yindulaka nde yandi kumaka na nsuka. (2 Bak. 1:8; 7:5) Na nima ya kutadila luzingu na yandi mpi bampasi mingi yina yandi kutanaka ti yo sambu yandi vandaka Mukristu ya kwikama, ntumwa Polo tubaka nde: “Nani me lemba, mpi mono me lemba ve?” (2 Bak. 11:29) Mpi na yina me tala bampangi ya kuswaswana yina kele na kati ya dibundu, yina Biblia ke fwanisa ti bitini ya nitu, ntumwa Polo tubaka nde bitini yina “ke monanaka bonso nde yo kele ngolo ve kele mfunu kibeni.” (1 Bak. 12:22) Inki yandi zolaka kutuba? Sambu na nki yo me fwana nde beto tadila bantu yina ke monana ya kulemba, mutindu Yehowa ke tadilaka bo? Mpi nki mutindu kusala mpidina ta natila beto mambote?

3. Inki lenda pusa beto na kutadila na mutindu ya mbi bampangi ya dibundu yina kele na mfunu ya lusadisu?

³ Beto ke zinga na nsi-ntoto yina bantu ke zolaka kumonisa ngolo na bo. Bantu mingi ke salaka yonso sambu na kulungisa balukanu na bo, mpi mbala mingi bo ke niokulaka bantu yina kele ve ngolo. Beto ke siamisaka ve kikalulu yina kansi kukonda kuzaba, beto lenda kuma kutadila bantu yina ke vandaka ntangu yonso na mfunu ya lusadisu ti mabanza ya mbi, ata nkutu bampangi ya dibundu. Kansi, beto lenda kuma mpi ti dibanza ya bukati-kati bonso Nzambi.

4, 5. (a) Inki mutindu mbandu yina kele na 1 Bakorinto 12:21-23 ke sadisa beto na kubakisa mutindu Yehowa ke tadilaka bifu ya bantu? (b) Inki mambote beto ta baka kana beto ke sadisa bantu yina kele ve ngolo?

⁴ Beto lenda baka mayele na mutindu Yehowa ke tadilaka bifu ya bantu na mbandu mosi yina kele na mukanda ya ntete yina ntumwa Polo sonikilaka Bakristu ya Korinto. Na kapu ya 12, ntumwa Polo ke yibusa beto nde ata bitini ya nitu yina ke vandaka na mbalu fioti to ngolo ve, ke vandaka mfunu. (Tanga 1 Bakorinto 12:12, 18, 21-23.) Bantu ya nkaka yina ke ndimaka dilongi ya evolisio ke tulaka ntembe na diambu yina me tala bitini yai ya nitu. Ata mpidina, bansosa ya me tala nitu ya muntu ke monisa nde bitini ya nitu yina bantu vandaka kumona na ntama nde yo kele mfunu ve, bubu yai bantu me monaka nde yo ke vandaka mfunu kibeni. * Mu mbandu, bantu yankaka vandaka kumona nde musapi ya fioti ya dikulu ke vandaka ve mfunu; kansi bubu yai, bo me bakisaka nde yo kele mfunu mingi sambu yo ke sadisaka muntu na kutambula mpi kutelama mbote.

⁵ Mbandu yina ntumwa Polo pesaka ke monisa nde Bakristu yonso yina kele na kati ya dibundu kele mfunu. Na kuswaswana ti Satana yina ke bakaka ve bantu na mbalu, Yehowa ke monaka nde bansadi na yandi yonso, ata bayina ke monana ya kukonda ngolo kele “mfunu.” (Yobi 4:18, 19) Dibanza yina fwete sadisa konso muntu na kati na beto na kusepela na mukumba yina yandi ke lungisaka na kati ya dibundu mpi kudiwa nde yandi kele na kati ya organizasio ya Nzambi ya ntoto ya mvimba. Mu mbandu, yindula kilumbu mosi yina nge simbaka mununu mosi na diboko sambu na kusadisa yandi na kutambula. Mbala ya nkaka, yo lombaka nde nge soba mutindu na nge ya kutambula. Keti nge ke ndima ve nde kupesa lusadisu yina vandaka diambu mosi ya mbote mpi pesaka nge kiese? Ya kieleka, kana beto ke lungisa bampusa ya bankaka, beto lenda vanda na kiese sambu beto ke tudila bo dikebi, beto ta yedisa kikalulu ya ntima-nda ti zola mpi ta kuma bantu ya kuyela na kimpeve. (Baef. 4:15, 16) Tata na beto ya zola me zaba nde bampangi ya dibundu yina ke bakaka bankaka na mbalu, kukonda kutala bandilu na bo, ke monisaka bukati-kati mpi zola.

6. Inki mutindu ntumwa Polo sadilaka ngogo “ngolo ve” mpi “ngolo”?

⁶ Diambu ya ke benda dikebi kele nde ntangu ntumwa Polo sonikilaka Bakristu ya Korinto, yandi sadilaka ngogo “ngolo ve” sambu na kutubila mutindu mimpani vandaka kutadila Bakristu ya mvu-nkama ya ntete mpi mutindu yandi mosi vandaka kudiwa. (1 Bak. 1:26, 27; 2:3) Ntangu ntumwa Polo tubilaka bayina vandaka “ngolo,” yandi zolaka kutuba ve nde Bakristu ya nkaka fwete kudimona nde bo me luta bankaka. (Bar. 15:1) Kansi, yandi zolaka kutuba nde Bakristu yina vandaka ti eksperiansi mingi fwete monisa ntima-nda na bayina bakaka ntete ve bansimbulu na kieleka.

7. Inki lenda kanga beto nzila na kusadisa bantu yina kele na mfunu ya lusadisu?

⁷ Kana beto ke sadisa “bansukami,” beto ta landa mbandu ya Yehowa mpi ta baka balusakumunu na yandi. (Nk. 41:2; Baef. 5:1) Kansi, kana beto ke tadila na mutindu ya mbi bantu yina kele na mfunu ya lusadisu, yo lenda kanga beto nzila ya kusadisa bo. Diaka, sambu beto ke zaba kibeni ve mambu yina beto fwete tuba, beto lenda wa  nsoni mpi kutina bampangi ya nkaka yina ke kutana ti mambu ya mpasi. Cynthia, * yina bakala na yandi yambulaka yandi, ke tuba nde: “Kana bampangi kutina nge to banduku na nge kusala mambu na mutindu yina nge vandaka ve kuvingila , yo ke pesaka mpasi. Ntangu muntu ke kutana ti bampasi, yandi ke vandaka na mfunu ya bantu na nziunga na yandi.” Muyimbi-bankunga Davidi kutanaka mpi ti diambu ya mutindu yina.—Nk. 31:13.

8. Inki ta sadisa beto na kuditula kibeni na kisika ya bankaka?

⁸ Ntembe kele ve nde, beto ta kuditula na kisika ya bankaka kana beto ke yibuka nde bampangi na beto ya nkaka me lembaka nitu sambu na bampasi—maladi, kukabwana ya dibuta, to kuniokwama na mabanza. Kilumbu ya nkaka, beto mpi lenda kutana ti mambu yina. Na ntwala ya kukota na Ntoto ya Lusilu, Yehowa yibusaka bantu ya Izraele yina vandaka bansukami mpi ya kukonda ngolo na insi Ezipte nde, bo fwete ‘kumisa ve ntima na bo ngolo’ sambu na bampangi na bo yina ke niokwama. Yehowa zolaka nde bo sadisa bansukami yina vandaka kibeni na mfunu ya lusadisu.—Kul. 15:7, 11; Levi 25:35-38.

9. Inki fwete vanda lukanu na beto ya ntete ntangu beto ke sadisa bampangi yina ke kutana ti bampasi? Pesa mbandu.

⁹ Na kisika ya kutubila bantu ya nkaka mambu ya mbi to kubakila bo bangindu ya mbi, beto fwete pesa bantu yina ke kutana ti bampasi kikesa na kimpeve. (Yobi 33:6, 7; Mat. 7:1) Mu mbandu: Kana bo me nata muntu mosi ya moto yina me sala kisumbula mpi me lwala ngolo na lupitalu, keti minganga ta sosa ntete kuzaba kana yandi muntu vandaka na kifu to ve? Ata fioti ve, bo ta sansa yandi kukonda kusukinina. Mutindu mosi, kana mpangi-Mukristu mosi me lemba nitu sambu na bampasi yina yandi ke kutana ti yo, lukanu na beto ya ntete fwete vanda ya kusadisa yandi na kimpeve.—Tanga 1 Batesalonika 5:14.

10. Na nki mutindu bampangi ya nkaka yina ke monana ngolo ve lenda vanda kibeni “bamvwama na lukwikilu”?

¹⁰ Kana beto yindula na dikebi mambu yina bampangi na beto ke kutana ti yo, beto ta kuma kutadila bifu na bo na mutindu ya nkaka. Yindula bampangi-bankento yina me kangaka ntima na mbangika ya dibuta na bo tuka bamvula mingi. Bubu yai, bankaka lenda monana ya kulemba to ya kukonda ngolo, kansi keti bo me monisaka ve lukwikilu ya ngolo mpi kikesa? Ntangu nge ke tala mama mosi yina ke sansaka bana yandi mosi, ke kwisa mbala na mbala na balukutakanu ti bana na yandi, keti lukwikilu na yandi mpi lukanu na yandi yina ke yitukisaka nge ve? Mpi nki beto lenda tuba sambu na batoko yina ke kangamaka na kieleka ata bo ke kutana ti bupusi ya mbi na nzo-nkanda? Na kudikulumusa yonso, beto fwete ndima nde bampangi yai yonso ya ke monana ngolo ve lenda vanda “bamvwama na lukwikilu” kaka bonso bayina ke kutana ve ti mambu ya mpasi.—Yak. 2:5.

11, 12. (a) Inki ta sadisa beto na kukuma kutadila bifu ya bankaka mutindu Yehowa ke tadilaka yo? (b) Inki dilongi beto ke baka na mutindu Yehowa tadilaka bifu ya Aroni?

¹¹ Kutadila mutindu Yehowa sadilaka bansadi na yandi ya nkaka mambu ta sadisa beto na kutadila bifu ya bankaka mutindu Yehowa ke tadilaka yo. (Tanga Nkunga 130:3.) Mu mbandu, kana nge vandaka na kisika ya Moize ntangu Aroni salaka mwana ya ngombe ya wolo, inki mutindu nge zolaka kutadila kifu ya Aroni? (Kub. 32:21-24) Diaka, inki mutindu nge zolaka kutadila Aroni ntangu yandi tubaka na nsi ya bupusi ya Miriami mpangi na yandi ya nkento, mambu ya mbi sambu na Moize na mutindu yandi kwelaka nkento ya nzenza? (Kut. 12:1, 2) Inki mutindu nge zolaka kutadila kifu ya Aroni mpi ya Moize yina pesaka ve lukumu na Yehowa, ntangu yandi basisaka masa na Meriba na mutindu ya kuyituka?—Kut. 20:10-13.

¹² Na bambandu yai yonso, Yehowa lendaka kupesa Aroni ndola mbala mosi. Kansi, yandi bakisaka nde Aroni vandaka ve muntu ya mbi to salaka ve kifu mosi ya nene kibeni. Yo ke monana nde Aroni salaka mambu ya mbi na nsi  ya bupusi ya bantu ya nkaka. Kansi, ntangu yandi mosi salaka bifu, yandi ndimaka yo kukonda kusukinina mpi ndimaka ndola ya Yehowa. (Kub. 32:26; Kut. 12:11; 20:23-27) Yehowa monaka mbote na kutula dikebi na lukwikilu ya Aroni mpi na mutindu yandi balulaka ntima. Bamvu-nkama mingi na nima, bantu landaka na kuyibuka Aroni mpi bantekolo na yandi, bonso bantu yina vandaka kutina Yehowa boma.—Nk. 115:10-12; 135:19, 20.

13. Inki mambu beto fwete sala ntangu beto ke mona bifu ya bantu ya nkaka?

¹³ Sambu na kukuma kutadila bankaka mutindu Yehowa ke tadilaka bo, beto fwete sosa kuzaba mutindu beto ke tadilaka bantu yina ke monana ngolo ve. (1 Sam. 16:7) Mu mbandu, inki beto ke salaka ntangu toko mosi ke monisa ve mayele na mutindu na yandi ya kuzinga to na bansola na yandi na yina me tala bansaka? Na kisika ya kutuba mambu ya mbi sambu na yandi, sambu na nki ve kuyindula na mutindu yina beto lenda sadisa yandi na kuyela? Beto lenda sala bitambi sambu na kusadisa mpangi yina kele na mfunu ya lusadisu mpi kusala mpidina ta sadisa beto na kumonisa zola mpi kubakisa bankaka.

¹⁴ Diaka, kufwanisa mutindu na beto ya kuyindula ti mutindu Yehowa tadilaka bansadi na yandi yina lembaka nitu na ntangu mosi buna, ta sadisa beto na kusoba mutindu na beto ya kutadila bankaka. Beto tadila mbandu ya Eliya. Ata yandi monisaka kikesa na ntwala ya baprofete 450 ya Baale, Eliya tinaka ntangu yandi waka nde ntotila-nkento Yezabele ke sosa kufwa yandi. Ntangu Eliya kumaka na Beresheba na nima ya kutambula kiteso ya bakilometre 150, yandi kumaka na ntoto ya zelo na zelo. Sambu nzietelo yina yandi salaka na nsi ya mwini ya ngolo lembisaka yandi, Eliya fongaka na nsi ya nti mpi ‘lombaka nde yandi fwa.’—1 Bant. 18:19; 19:1-4.

14, 15. (a) Inki mutindu Yehowa tadilaka Eliya ntangu yandi kondaka kikesa na ntangu mosi buna? (b) Inki dilongi beto lenda baka na mambu yina Eliya kutanaka ti yo?

¹⁵ Ntangu Yehowa talaka na ntoto mpi monaka  nde profete na yandi ya kwikama me vidisa kivuvu, inki mutindu yandi tadilaka Eliya? Keti yandi buyaka nsadi na yandi Eliya, sambu na ntangu mosi buna yandi kondaka kivuvu mpi kikesa? Ata fioti ve! Yehowa bakisaka bandilu ya Eliya mpi tindilaka yandi wanzio. Mbala zole, wanzio siamisaka Eliya na kudia. Mpidina, nzietelo yina yandi ta sala na nima, ‘ta vanda ve mpasi mingi sambu na yandi.’ (Tanga 1 Bantotila 19:5-8.) Ya kieleka, na ntwala ya kuzabisa yandi bantuma ya nkaka, Yehowa widikilaka profete na yandi mpi bakaka bangidika ya mbote sambu na kusadisa yandi.

16, 17. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya zola yina Yehowa monisilaka Eliya?

¹⁶ Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Nzambi na beto ya zola? Beto fwete sosaka ve kupesa bandongisila nswalu. (Bing. 18:13) Yo ta vanda mbote na kuditula ntete na kisika ya bantu yina ke kudimonaka nde bo kele “mfunu mingi ve” sambu na mambu yina bo ke kutanaka ti yo. (1 Bak. 12:23) Na nima, beto ta vanda ti makuki ya kusala mambu na mutindu ya mbote yina ke wakana ti bampusa na bo ya kieleka.

¹⁷ Mu mbandu, yindula Cynthia yina beto me tubila na zulu, yina bakala na yandi yambulaka yandi ti bana na yandi zole ya bankento. Bo kudimonaka nde bo me konda lutaninu. Inki Bambangi ya Yehowa ya nkaka salaka? Yandi ke tuba nde: “Na nima ya kuzabisa bo na telefone mambu yina kuminaka beto, bo kwisaka nswalu na nima ya minuta 45. Bo vandaka kudila. Bo yambulaka beto ve beto mosi na bilumbu zole to tatu yina ya ntete. Sambu beto vandaka kudia mbote ve mpi vandaka na basusi mingi, bo bakaka mukumba ya kudisaka beto na nsungi mosi buna.” Ntembe kele ve nde diambu yai ke yibusa nge mambu yina Yakobo sonikaka: “Kana mpangi mosi ya bakala to ya nkento me konda bilele mpi madia ya kufwana sambu na kilumbu, ebuna muntu mosi na kati na beno kutubila yandi nde: ‘Kwenda na ngemba, yotila tiya mpi dia mbote,’ kansi beno pesa yandi ve bima yina yandi kele na yo mfunu sambu na nitu na yandi, mambote kele na wapi? Mutindu mosi mpi lukwikilu, kana yo me konda bisalu, yo kele ya kufwa.” (Yak. 2:15-17) Na nsadisa ya lusadisu yina bampangi-bankento mpi babakala ya dibundu pesaka na ntangu ya mbote, Cynthia mpi bana na yandi bakaka kikesa ya kusala kisalu ya kimupasudi-nzila nsadisi kaka bangonda 6 na nima ya mpasi yina bo kutanaka ti yo.—2 Bak. 12:10.

18, 19. (a) Inki mutindu beto lenda sadisa bampangi yina me lemba nitu na ntangu mosi buna? (b) Ntangu beto ke sadisaka bampangi yina me lemba nitu, banani ke bakaka mambote?

¹⁸ Mambu yina nge me kutanaka ti yo lenda sadisa nge na kubakisa nde sambu muntu kubeluka na maladi mosi ya mpasi, yo ke lombaka ntangu mingi. Mutindu mosi, yo ke lombaka ntangu ya kufwana sambu nde Mukristu yina lembaka nitu sambu na bampasi yina yandi kutanaka ti yo to sambu na bantangu ya mpasi yina yandi lutisaka, kuvutukila bikesa na yandi ya kimpeve. Ya kieleka, yo me fwana nde mpangi na beto Mukristu kukumisa lukwikilu na yandi ngolo na kulonguka na yandi mosi, kusamba mpi na kusalaka bisalu ya nkaka ya Bukristu. Kansi, keti beto ta monisila yandi ntima-nda tii ntangu yandi ta vutukila bikesa na yandi? Mpi ntangu yandi ta vutukila bikesa yina, keti beto ta landa na kumonisila yandi zola? Keti beto ta sala bikesa na kusadisa bampangi yina ke lemba nitu na ntangu mosi buna sambu bo kudimona nde bo kele na mbalu mpi bo bakisa kibeni zola ya Bukristu?—2 Bak. 8:8.

¹⁹ Kuvila ve ata fioti nde, ntangu beto ke sadisaka bampangi na beto, beto ke kumaka na kiese yina muntu ke vandaka na yo ntangu yandi ke pesa. Beto ke yedisaka mpi kikalulu ya kumonisa zola mpi ntima-nda. Beto ta baka mambote mingi. Dibundu ya mvimba ta kuma ngolo mpi ta yedisa zola. Diambu ya kuluta mbote kele nde, beto ke landa mbandu ya Yehowa yina ke bakaka bantu yonso na mbalu. Ya kieleka, beto yonso kele ti bikuma ya mbote ya kulanda ndongisila yai ya “kusadisa bantu yina kele ya kulemba.”—Bis. 20:35.