1, 2. Inki mutindu Yehowa ke tadilaka bansadi na yandi yina kele na ntoto?

NTANGU bibuti ke talaka bana na bo ke sakana, mbala mingi bo ke yitukaka na kumona makuki yina bana ke butukaka ti yo. Keti nge mpi me monaka yo dezia? Mwana mosi lenda butuka ti makuki ya kusala mambu ti kikesa to ya kusala nsaka ya kubaka ntinu, kansi bampangi na yandi lenda butuka ti makuki ya kusala bansaka ya nkaka to ya kusala bifwanisu. Na kutala dikabu yina konso mwana ke butukaka ti yo, bibuti ke vandaka na kiese ya kumona makuki yina bana na bo ke vandaka ti yo.

² Yehowa ke tudilaka mpi bana na yandi yina kele na ntoto dikebi ya mingi. Yandi ke tadilaka bansadi na yandi ya bilumbu na beto bonso “bima ya mfunu ya makanda yonso.” (Agai 2:7, NW) Bo kele mfunu, mingi-mingi sambu na lukwikilu na bo mpi kikalulu na bo ya kudipesa. Kansi, ziku nge me monaka nde Bambangi mingi bubu yai kele ti makuki ya kuswaswana. Bampangi-babakala ya nkaka me butukaka ti dikabu ya kulonga mbote na ntwala ya bantu, kansi bankaka ke vandaka ngolo na kutwadisa mambu. Bampangi-bankento mingi ke vandaka ngolo na kulonguka bandinga ya nzenza mpi kusadila yo na kisalu ya kusamuna, kansi bankaka kele bambandu ya mbote na yina me tala kusadisa bampangi yina ke bela to bayina kele na mfunu ya kikesa. (Bar. 16:1, 12) Keti beto ke sepelaka ve na kuvanda dibundu mosi ti Bakristu ya mutindu yai?

3. Inki bangiufula beto ta tadila na disolo yai?

 ³ Kansi bampangi ya nkaka, mu mbandu baleke ya babakala to bayina me katuka kubaka mbotika lenda konda mukumba mosi ya siki-siki na dibundu. Inki mutindu beto lenda sadisa bo na kusadila makuki na bo na mutindu ya kufwana? Sambu na nki beto fwete sala bikesa sambu na kumona mambu ya mbote yina bo kele ti yo mpi kutadila bo mutindu Yehowa ke tadilaka bo?

4, 5. Inki mutindu disolo yina kele na Bazuzi 6:11-16 ke monisa nde Yehowa ke monaka makuki ya bansadi na yandi?

⁴ Masolo mingi ya Biblia ke monisaka pwelele nde Yehowa ke monaka kaka ve mambu ya mbote yina bansadi na yandi kele ti yo kansi mpi makuki na bo. Mu mbandu, ntangu Nzambi ponaka Gedeoni sambu na kugulusa bantu na yandi na maboko ya bantu ya Madiani, yo fwete vanda nde Gedeoni yitukaka ntangu wanzio pesaka yandi mbote na bangogo yai: ‘Yehowa kele ti nge, soda ya kikesa!’ Yo ke monana nde na ntangu yina Gedeoni bakaka “kikesa.” Yandi ndimaka nde yandi vandaka ti baketi-keti mpi vandaka kudimona ve na mbalu. Kansi, mutindu disolo yina landaka monisaka yo, Yehowa vandaka kibeni kutadila Gedeoni na mutindu ya mbote kuluta mutindu yandi mosi vandaka kuditadila.—Tanga Bazuzi 6:11-16.

⁵ Sambu Yehowa monaka makuki ya Gedeoni, yandi tulaka ntima nde Gedeoni ta gulusa bantu ya Izraele. Mu mbandu, wanzio ya Yehowa monaka mutindu Gedeoni vandaka kututa ble ti ngolo na yandi yonso. Diambu ya nkaka mpi bendaka dikebi ya wanzio. Na ntangu ya ntama, bansadi-bilanga vandaka kututa mbuma ya ble na kisika ya mpenza na mpila nde mupepe kunata bimpusu yina vandaka kubwa. Diambu ya kuyituka, Gedeoni vandaka kututa na kinsweki bambuma ya ble na kikamuninu ya vinu sambu nde bantu ya Madiani kumona ve bambuma na yandi. Yandi vandaka mayele kibeni! Ntembe kele ve nde sambu na Yehowa, Gedeoni vandaka kaka ve nsadi-bilanga mosi ya mayele kansi mpi ya luswasukusu. Ya kieleka, Yehowa monaka makuki yina Gedeoni vandaka ti yo mpi Yehowa sadilaka yandi.

6, 7. (a) Inki luswaswanu vandaka na kati ya mutindu yina Yehowa vandaka kutadila Amosi ti mutindu bantu ya nkaka ya Izraele vandaka kutadila yandi? (b) Inki ke monisa nde Amosi vandaka ve muntu ya kukonda kulonguka?

⁶ Mutindu mosi, mbandu ya profete Amosi ke monisa nde Yehowa monaka makuki ya nsadi na yandi, ata bantu mingi vandaka kumona yandi bonso muntu-mpamba mpi ya kukonda mfunu. Amosi tubaka nde, kisalu na yandi vandaka ya kukatula mameme mika mpi kutobula bambuma ya fige na banti ya sikamore—yina bantu vandaka kutadila bonso madia ya bansukami. Ntangu Yehowa ponaka Amosi na kubedisa kimfumu ya bikanda kumi ya Izraele yina vandaka kusambila biteki, ziku bantu ya nkaka ya Izraele yindulaka nde Yehowa salaka ve nsola ya mbote.—Tanga Amosi 7:14, 15.

⁷ Amosi katukaka na bwala mosi ya ntama kansi mambu yina yandi zabaka na yina me tala binkulu mpi minsiku ya ntangu na yandi, ke monisa nde yandi vandaka ve muntu ya kukonda kulonguka. Ntembe kele ve nde, yandi zabaka mambu mingi na yina me tala nkadilu ya bantu ya Izraele, mpi ziku yandi zabaka mambu ya me tala makanda ya nziunga sambu na bangwisana yina yandi vandaka kusala ti bakomersa-ntambudi. (Amo. 1:6, 9, 11, 13; 2:8; 6:4-6) Bantu ya nkaka ya mayele yina ke longukaka Biblia ke tubaka nde Amosi zabaka kusonika mbote. Yandi sadilaka kaka ve bangogo ya pete ti ya mbote kibeni kansi yandi zabaka mpi kufwanisa mambu mpi kusadila ntubilu ya mbote. Nkutu, kikesa yina Amosi monisaka na ntwala ya Amasia, nganga-nzambi ya mbi, ndimisaka nde Yehowa ponaka kibeni muntu ya mbote mpi nde Yehowa lendaka kusadila makuki na yandi yina vandaka kumonana ntete ve.—Amo. 7:12, 13, 16, 17.

8. (a) Inki kivuvu Yehowa pesaka Davidi? (b) Sambu na nki bangogo yina kele na Nkunga 32:8 ke pesa kikesa na bantu yina ke kudimonaka bantu ya kukonda mfunu to ya me konda makuki?

⁸ Ya kieleka, Yehowa ke monaka makuki yina konso nsadi na yandi ke vandaka ti yo. Yandi  pesaka Ntotila Davidi kivuvu nde yandi ta twadisa yandi ntangu yonso na ‘kutalaka yandi.’ (Tanga Nkunga 32:8.) Keti nge ke mona kikuma yina beto fwete vanda ti kikesa? Ata beto mosi ke kudimonaka bantu ya kukonda mfunu, Yehowa lenda sadisa beto na kusala mambu kuluta makuki yina beto kele ti yo mpi kusadisa beto na kulungisa balukanu yina beto yindulaka ve nde beto lendaka kulungisa ata fioti. Kaka bonso longi yina ke tala na dikebi yonso longoki yina ke longuka kumata na matadi sambu na kusadisa yandi na kuzaba bisika ya mbote ya kusimba, Yehowa kele ti luzolo ya kutwadisa beto ntangu beto ke yela na kimpeve. Yehowa lenda sadila mpi bampangi na beto Bakristu sambu na kusadisa beto na kusadila makuki na beto na mutindu ya kufwana. Inki mutindu?

9. Inki mutindu beto lenda sadila ndongisila ya ntumwa Polo ya ‘kusosa’ mambote ya bankaka?

⁹ Ntumwa Polo longisilaka Bakristu yonso na ‘kusosa’ mambote ya bampangi na bo Bakristu. (Tanga Bafilipi 2:3, 4.) Ndongisila ya ntumwa Polo ke monisa nde beto fwete mona dikabu yina bantu ya nkaka me butukaka ti yo mpi kundima yo. Inki mutindu beto ke kudiwaka kana mpangi mosi ke tula dikebi na kuyela na beto? Mbala mingi, yo ke pesaka beto kikesa ya kuyela diaka mpi kusala yonso yina makuki na beto ke pesa beto nzila na kusala. Mutindu mosi, ntangu beto ke bakisaka makuki yina bampangi na beto kele ti yo, beto ke sadisaka bo na kuyela na kimpeve.

10. Banani kibeni lenda vanda na mfunu nde beto tudila bo dikebi?

¹⁰ Banani kibeni lenda vanda na mfunu nde beto tudila bo dikebi? Ya kieleka konso ntangu, beto yonso ke vandaka na mfunu nde bantu kutudila beto dikebi ya mingi. Ata mpidina, baleke ya babakala to bampangi yina me katuka kubaka mbotika ke vandaka kibeni na mfunu ya kudiwa nde bo mpi ke pesaka maboko na bisalu ya dibundu. Yo ta sadisa bo na kubakisa nde na kati ya dibundu bo kele mfunu. Kansi, kukonda kutudila bampangi yina dikebi lenda manisa mpusa na bo ya kusosa kulungisa malombo sambu na kubaka mikumba mingi na dibundu, diambu yina Ndinga ya Nzambi ke siamisaka bo na kusala.—1 Tim. 3:1.

11. (a) Inki mutindu nkuluntu mosi sadisaka leke mosi na kununga nkadilu na yandi ya nsoni-nsoni? (b) Inki dilongi beto lenda baka na mbandu ya Julien?

¹¹ Ludovic, nkuluntu yina bakaka mambote ya dikebi ya mutindu yina ntangu yandi vandaka leke, ke tuba nde: “Kana mono ke monisila mpangi-bakala mosi dikebi, yandi ke yelaka nswalu na kimpeve.” Yandi ke tuba sambu na Julien, leke mosi ya bakala yina vandaka nsoni-nsoni nde: “Sambu bantangu ya nkaka Julien vandaka kusosa kukwenda na nzila ya mbi, bikalulu na yandi vandaka diaka ve mbote. Kansi, mono vandaka kumona mutindu yandi vandaka mawete mpi ti mpusa ya kusadisa bampangi ya nkaka na dibundu. Yo yina na kisika ya kuyindula nde bikuma na yandi vandaka ya mbi, mono tulaka dikebi na mambu na yandi ya mbote mpi salaka yonso sambu na kupesa yandi kikesa.” Na nima, Julien lungisaka malombo sambu na kukuma nsadi ya kisalu mpi bubu yai, yandi kele mupasudi-nzila ya ntangu yonso.

12. Inki kikalulu kele mfunu sambu na kusadisa muntu na kusadila makuki na yandi na mutindu ya kufwana? Pesa mbandu.

¹² Ya kieleka, kana beto ke zola kusadisa bankaka na kusadila makuki na bo na mutindu ya kufwana, beto fwete tudila bo dikebi. Mutindu mbandu ya Julien ke monisa yo, beto fwete suka kaka ve na kutala bifu ya muntu kansi beto fwete tula dikebi ya mingi na kusosa kuzaba bikalulu na yandi ya mbote mpi makuki yina yandi lenda yedisa. Yo kele kaka mutindu Yezu tadilaka ntumwa Piere. Ata bantangu ya nkaka Piere vandaka kumonana ngolo ve, Yezu monaka na ntwala nde yandi ta kuma ngolo bonso ditadi.—Yoa. 1:42.

13, 14. (a) Inki mutindu Barnabasi monisaka luswasukusu na leke Marko? (b) Inki mutindu mpangi-bakala mosi ya leke bakaka mambote na lusadisu bonso yina Marko bakaka? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.)

¹³ Barnabasi monisaka luswasukusu ya mutindu  yina na Yoane, yina bo vandaka mpi kubinga Marko. (Bis. 12:25) Na nzietelo ya ntete ya kimisionere yina ntumwa Polo salaka ti Barnabasi, Marko vandaka “kusadisa bo,” ziku na kulungisaka bampusa na bo ya nkaka ya kinsuni. Kansi ntangu bo kumaka na Pamfilia, na mbala mosi Marko yambulaka bo. Yo lombaka nde bo sala nzietelo kukonda Marko yantika na nordi tii na kisika mosi ya mbi ya kufuluka ti bantu ya mubulu. (Bis. 13:5, 13) Ata mpidina, yo ke monana nde Barnabasi tulaka ve dikebi na kifu yina Marko salaka na ntama mpi na nima, yandi sadilaka dibaku ya nkaka sambu na kumanisa formasio yina Marko manisaka ve. (Bis. 15:37-39) Yo sadisaka Marko na kukuma nsadi ya Yehowa ya kuyela. Diambu ya ke benda dikebi kele nde, Marko vandaka na Roma ti Polo, yina na nima kotaka boloko mpi yo salaka nde kumosi bo tindilaka bampangi ya Kolose mbote; ntumwa Polo tubaka mambu ya mbote sambu na Marko. (Bakol. 4:10) Yindula kiese yina Barnabasi waka ntangu ntumwa Polo lombaka nde Marko kukwenda kusadisa yandi.—2 Tim. 4:11.

¹⁴ Alexandre, yina me katuka kukuma nkuluntu ntama mingi ve, ke yibuka mutindu yandi bakaka mambote na dikebi yina mpangi-bakala mosi monisilaka yandi. Yandi ke tuba nde: “Ntangu mono vandaka leke, kusala kisambu na ntwala ya bantu vandaka diambu ya mpasi sambu na mono. Nkuluntu mosi songaka mono mutindu ya kudibongisa mpi kuvanda ve ti boma. Na kisika ya kuyambula kupesa mono dibaku ya kusala kisambu na ntwala ya bantu, yandi kumaka kupesa mono mabaku ya kusamba mbala na mbala na balukutakanu sambu na kisalu ya bilanga. Na nima, mono kumaka kusala kisambu kukonda mpasi.”

15. Inki mutindu ntumwa Polo monisaka dikebi yina yandi vandaka kutudila bampangi na yandi Bakristu?

¹⁵ Ntangu beto ke monaka kikalulu ya mbote na mpangi mosi, keti beto ke monisaka yandi nde beto me sepela mingi na kikalulu yina? Na Baroma kapu ya 16, ntumwa Polo sikisaka bampangi-Bakristu kuluta 20 sambu na bikalulu yina salaka nde yandi sepela na bo mingi. (Bar. 16:3-7, 13) Mu mbandu, ntumwa Polo tubaka nde Andronikusi ti Yuniasi sadilaka Kristu bamvula mingi kuluta yandi mpi tubilaka kikalulu na bo ya kukanga-ntima. Polo tubaka mpi mambu ya mbote sambu na mama ya Rufusi, ziku na kutubilaka dikebi ya zola yina yandi monisilaka ntumwa Polo.

¹⁶ Kana beto ke sikisa bampangi na masonga yonso, yo lenda basisa mbutu ya mbote. Beto tadila mbandu ya Rico, leke mosi ya bakala na France, yina lembaka nitu sambu tata na yandi yina vandaka ve Mbangi vandaka kubuyisa yandi na kubaka mbotika. Rico vandaka kuyindula nde yandi fwete lungisa bamvula 18 sambu yandi sadila Yehowa na ntima ya mvimba. Yandi vandaka mpi na mawa sambu bo vandaka kuvweza yandi na nzo-nkanda. Frédéric, nkuluntu yina longukaka Biblia ti Rico tubaka nde: “Mono sikisaka Rico sambu mbangika yina monisaka nde yandi vandaka ti kikesa mingi na mutindu yandi monisaka lukwikilu.” Bangogo yai ya kikesa pesaka Rico kikesa na lukanu na yandi ya kuvanda kaka mbandu ya mbote mpi yo sadisaka yandi na kusala bangwisana ya mbote ti tata na yandi. Ntangu Rico lungisaka bamvula 12, yandi bakaka mbotika.

 ¹⁷ Konso ntangu yina beto ke monisa ntonda na badevware ya kitoko yina bampangi ke sala mpi ke sikisa bikesa na bo, beto ke pesaka bo mpusa ya kusadila diaka Yehowa mingi. Sylvie, * yina me salaka na Betele ya France tuka bamvula mingi, tubaka nde bampangi-bankento lenda sikisa mpi bampangi-babakala. Yandi me bakisaka nde bampangi-bankento lenda monisa ntonda na bikesa to na mambu mingi yina bampangi-babakala ke salaka. Na mutindu yina, “bangogo na bo ya mbote lenda yika kikesa na mambu yina bampangi-babakala ya kuyela ke tubaka.” Yandi yikaka nde: “Mono kele mpi ti mukumba ya kusikisa bankaka.” (Bing. 3:27) Jérôme, yina kele misionere na Guyane me sadisaka baleke mingi ya babakala na kulungisa malombo sambu na kusala kisalu ya kimisionere. Yandi ke tuba nde: “Mono me bakisaka nde ntangu mono ke sikisaka baleke ya babakala na mambu ya siki-siki yina bo ke salaka na kisalu ya kusamuna to ntangu bo ke pesaka bamvutu ya mbote na balukutakanu, bo ke kumaka kikesa mpi yo ke salaka nde bo yedisa diaka makuki na bo.”

18. Sambu na nki kusala kumosi ti Bakristu ya baleke kele mfunu?

¹⁸ Beto lenda pesa mpi bampangi na beto kikesa na kuyela na kimpeve kana beto ke sala mambu kumosi ti bo. Nkuluntu mosi lenda lomba leke mosi ya bakala yina me zaba kusadila ordinatere na kuniema mwa bansangu yina kele na site jw.org ya lenda sadisa bampangi ya bambuta yina ke vandaka ve ti ordinatere. To kana nge ke sala kisalu mosi na Nzo ya Kimfumu, sambu na nki ve kubinga leke mosi ya bakala na kusala kumosi ti nge? Kusala mpidina ta pesa nge dibaku ya kutudila baleke dikebi, kusikisa bo, mpi kubasisa mbutu ya mbote.—Bing. 15:23.

19, 20. Sambu na nki beto fwete sadisa bankaka na kuyela na kimpeve?

¹⁹ Ntangu Yehowa ponaka Yozue sambu na kutwadisa bantu ya Izraele, yandi pesaka mpi Moize ntuma ya ‘kupesa Yozue kikesa mpi ngolo.’ (Tanga Kulonga 3:28.) Bubu yai, bantu mingi ke kota na dibundu ya Bambangi ya Yehowa ya nsi-ntoto ya mvimba. Bakristu yonso ya kuyela—bankuluntu kaka ve—lenda sadisa Bakristu ya baleke ya babakala mpi bayina me katuka kubaka mbotika na kusadila makuki na bo na mutindu ya kufwana. Mpidina, bampangi mingi ta kota na kisalu ya ntangu yonso, mpi mingi diaka ta “fwana kibeni na kulonga bantu ya nkaka.”—2 Tim. 2:2.

²⁰ Ata beto kele na dibundu mosi ya nene to na kimvuka yina ke yela sambu na kukuma dibundu, bika nde beto yonso kutunga sambu na bilumbu ke kwisa. Kima yina ta sadisa beto na kusala mpidina kele kulanda mbandu ya Yehowa, yina ke talaka ntangu yonso mambu ya mbote yina bansadi na yandi kele ti yo.