1, 2. Inki kisalu Yehowa pesaka Moize, mpi nki kivuvu yandi pesaka yandi?

 YINDULA fioti mutindu nge ta wa kana nge me telama na ntwala ya mfumu ya kuluta nene na ntoto mpi ke solula ti yandi sambu na mambote ya bansadi ya Yehowa! Ntembe kele ve nde nge lenda wa boma, kumona nde nge me fwana ve, to kutekita. Inki mutindu nge zolaka kuyidika mambu yina nge fwete tuba? Sambu nge kele mumonisi ya Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso, inki nge zolaka kusala sambu na kupesa bangogo na nge kilo?

² Diambu ya mutindu yai kuminaka Moize. Yehowa zabisaka Moize, ‘muntu ya kudikulumusa mingi kuluta bantu yonso yina vandaka na nsi-ntoto ya mvimba,’ na kukwenda na Farao sambu na kubasisa bansadi na yandi na kimpika na Ezipte. (Kut. 12:3) Mambu yina salamaka na nima monisaka nde, Farao vandaka muntu ya kukonda luzitu mpi ya lulendo. (Kub. 5:1, 2) Ata mpidina, Yehowa lombaka Moize na kuzabisa Farao na kupesa bamilio ya bampika nswa ya kubasika na Ezipte! Yo yina, Moize yulaka Yehowa nde: ‘Mono kele nani sambu mono kwenda na Farao mpi mono basisa bantu ya Izraele na Ezipte?’ Moize kudimonaka nde yandi me fwana ve. Kansi, Nzambi ndimisaka yandi nde yandi ta vanda ve yandi mosi. Yehowa tubaka nde: ‘Mono ta vanda ti nge.’—Kub. 3:9-12.

3, 4. (a) Inki boma Moize vandaka na yo? (b) Inki lenda sadisa nge na kununga mpasi yina Moize kutanaka ti yo?

 ³ Inki boma Moize vandaka na yo? Ya kieleka, yandi vandaka na boma nde Farao ta yamba yandi ve to kutudila yandi dikebi nde yandi kele mumonisi ya Yehowa Nzambi. Moize waka mpi boma nde bantu ya Izraele ta kwikila ve nde Yehowa solaka yandi sambu na kubasisa bo na Ezipte. Yo yina, Moize tubilaka Yehowa nde: “Kana bantu ya Israele kundima ve mambu ya mono ta songa bo, kana bo wila mono ve, kana bo tuba nde: ‘Mfumu Nzambi me monika na nge ve’, inki mono ta sala?”—Kub. 3:15-18; 4:1.

⁴ Yehowa pesaka Moize mvutu mpi mambu yina salamaka na nima lenda longa konso muntu na kati na beto dilongi mosi ya mfunu. Ya kieleka, ziku nge ta kwenda ve ata mbala mosi na ntwala ya mfumu mosi ya nene ya insi. Kansi, keti nge ke monaka mpasi na kutubila mambu ya me tala Nzambi mpi Kimfumu na yandi na bantu yina nge ke kutanaka ti bo konso kilumbu? Kana mpidina, tadila mambu yina nge lenda longuka na mbandu ya Moize.

5. Inki Yehowa tulaka na maboko ya Moize, mpi nki mutindu yo sadisaka yandi na kukatula boma? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.)

⁵ Ntangu Moize waka boma nde bantu ya Izraele ta mona mambu yina bonso nsaka, Nzambi yidikaka mabanza na yandi sambu na kununga mambu yina vandaka kuvingila yandi. Disolo yina kele na Kubasika ke tuba nde: “Mfumu Nzambi yulaka yandi nde: ‘Nki kima yina na maboko na nge?’ Moize nde: ‘Mwa-nti.’ Nzambi nde: ‘Losa yo na ntoto.’ Ntangu Moize losaka yo na ntoto, yo kumaka nioka, ebuna Moize tinaka yo. Kansi Mfumu Nzambi tubaka na yandi nde: ‘Kwisa kusimba yo na mukila.’ Moize simbaka yo, ebuna yo kumaka diaka mwa-nti. Mfumu Nzambi nde: ‘Nge ta sala mpidiyai, mpidina bo ta ndima nde mono Mfumu Nzambi, Nzambi ya bankaka na bo, Nzambi ya Abrahami ya Izaki ti ya Yakobi, me monika na nge.’” (Kub. 4:2-5) Ya kieleka, Nzambi tulaka nzikisa mosi na maboko ya Moize sambu na kumonisa nde nsangu yina yandi natilaka bo katukaka na Yehowa. Nti yina bantu ya nkaka vandaka kumona kaka bonso kima mosi ya mpamba vandaka kibeni kumonisa ngolo ya Nzambi na maboko ya Moize! Kimangu yai vandaka kibeni nzikisa ya ngolo yina yikaka kilo na bangogo ya Moize mpi nsuka-nsuka, yo monisaka nde yandi vandaka ti lusadisu ya Nzambi! Yo yina, Yehowa zabisaka yandi nde: ‘Nge ta baka nti yai na maboko na nge mpi ta sala bidimbu ti yo.’ (Kub. 4:17) Ti nzikisa ya kiyeka ya Nzambi na maboko na yandi, Moize lendaka kukwenda na ntwala ti kivuvu yonso sambu na kumonisa Nzambi ya kieleka na ntwala ya bantu na yandi mpi na ntwala ya Farao.—Kub. 4:29-31; 7:8-13.

6. (a) Inki fwete vanda na maboko na beto ntangu beto ke samuna, mpi sambu na nki? (b) Tendula na nki mutindu “Ndinga ya Nzambi kele ya moyo mpi ngolo.”

⁶ Ntangu beto ke kwendaka kuzabisa bantu nsangu ya Biblia, Yehowa lendaka mpi kuyula beto ngiufula ya mutindu mosi: “Nki kima yina na maboko na nge?” Mbala mingi, beto ke tulaka Biblia na maboko sambu na kusadila yo. Ata bantu ya nkaka ke monaka Biblia kaka bonso mukanda mosi ya mpamba, Yehowa ke tubilaka beto na nzila ya Ndinga na yandi ya kusonika yina kele ya kupemama. (2 Pie. 1:21) Yo ke vandaka ti balusilu ya mambu yina ta salama na nsi ya Kimfumu na yandi. Yo yina ntumwa Polo sonikaka nde: “Ndinga ya Nzambi kele ya moyo mpi ngolo.” (Tanga Baebreo 4:12.) Balusilu yonso ya Yehowa ke kwenda na kulungana sambu yandi ke landa na kusala sambu na kulungisa yo. (Yez. 46:10; 55:11) Kana muntu kubakisa kieleka yai ya me tala Ndinga ya Yehowa, mambu yina yandi ke tanga na Biblia ta vanda ti bupusi ya ngolo na luzingu na yandi.

7. Inki mutindu beto lenda ‘tendula ndinga ya kieleka mbote-mbote’?

⁷ Ya kieleka, Yehowa me tulaka na maboko na beto Ndinga na yandi ya kusonika yina kele ya moyo ya lenda sadisa na kumonisa nde nsangu yina beto ke longaka kele ya kieleka mpi nde yo  me katuka na Nzambi. Beto lenda yituka ve na kumona nde na nima ya kusonikila Baebreo mukanda, Polo siamisaka Timoteo mwana na yandi ya kimpeve na ‘kusala ngolo sambu na kutendula ndinga ya kieleka mbote-mbote.’ (2 Tim. 2:15) Inki mutindu beto lenda sadila ndongisila ya Polo? Na kutangaka na ndinga ya ngolo baverse yina bo me ponaka ya lenda simba ntima ya bawi. Batrakiti yina basisaka na 2013, salamaka sambu na kusadisa beto na diambu yai.

8. Inki mambu nkengi mosi ya nziunga tubaka na yina me tala batrakiti?

⁸ Batrakiti yonso ya mpa me salamaka mutindu mosi. Yo yina, kana beto longuka na kusadila trakiti mosi, beto ta zaba kusadila batrakiti yonso. Keti yo kele pete na kusadila? Nkengi ya nziunga mosi na mbanza Hawaii na insi États-Unis, sonikaka nde: “Beto vandaka ve kubakisa mbote-mbote mfunu ya batrakiti yai na kisalu ya kusamuna.” Yandi bakisaka nde, bo me sonikaka batrakiti yango na mutindu mosi yina ke sadisa bantu na kupesa mvutu nswalu, mpi mbala mingi yo ke sadisaka na kusolula mbote ti bawi. Yandi me bakisaka nde yo kele mutindu yina sambu na lutiti na yo ya zulu, yo ke vandaka ti bamvutu ya ngiufula yina kele na zulu. Muwi ke waka ve boma na kupesa mvutu ata mvutu na yandi kele ya mbi.

9, 10. (a) Inki mutindu batrakiti ke sadisaka beto na kusadila Biblia kukonda mpasi? (b) Inki batrakiti nge ke sadilaka mingi mpi sambu na nki?

⁹ Konso trakiti ke vandaka dezia ti verse mosi ya kupona mbote-mbote. Mu mbandu, tala trakiti Keti Kilumbu Kele Bampasi Ta Mana? Ata muwi kupona mvutu “ee,” “ve,” to “mbala ya nkaka,” kangula lutiti ya kati mpi kukonda kuyika diambu ya nkaka, tuba nde: “Tala mambu yina Biblia ke tuba.” Ebuna, tanga Kusonga 21:3, 4.

¹⁰ Mutindu mosi mpi, kana nge ke sadila trakiti Inki Mutindu Nge Ke Monaka Biblia? ata muwi kupona konso mvutu yina, kangula lutiti ya kati mpi monisa yandi nde, “Biblia ke tuba nde ‘Masonuku yonso kele ya kupemama na Nzambi.’” Nge lenda yika nde, “Ya kieleka, verse yai ke tubaka diaka mambu mingi.” Ebuna, kangula Biblia mpi tanga 2 Timoteo 3:16, 17 na mvimba na yo.

11, 12. (a) Inki dibaku beto ke vandaka ti yo ntangu beto ke samunaka? (b) Inki mutindu batrakiti lenda sadisa nge na kusala bamvutukila ya mpa?

¹¹ Mutindu muwi ta yamba nge ta sadisa nge na kuzaba baverse ikwa yina kele na trakiti nge lenda tanga mpi kutendula. Katula kukabudila bantu batrakiti, nge ta vanda ti dibaku ya kutangila bo mwa baverse ya Ndinga ya Nzambi—ata  verse mosi to zole na mbala ya ntete. Ebuna, nge lenda landa kusolula ti bo na mbala ya nima.

¹² Na nsuka ya konso trakiti na nsi ya ntu-diambu “Kudiyula,” kele ti ngiufula mosi mpi baverse yina lenda sadisa nge sambu na masolo ya mvutukila ya mpa. Mu mbandu, sambu na trakiti Inki Mutindu Nge Ke Monaka Bilumbu Yina Ke Kwisa? ngiufula sambu na mvutukila ya mpa kele “Inki mutindu Nzambi ta soba nsi-ntoto sambu yo bonga?” Matayo 6:9, 10 mpi Daniele 2:44 kele na nsi. Sambu na trakiti Keti ya Kieleka Bafwa Lenda Zinga Diaka? ngiufula sambu na mvutukila ya mpa kele: “Sambu na nki beto ke nunaka mpi ke fwaka?” Kuyantika 3:17-19 mpi Baroma 5:12 kele na nsi.

13. Tendula mutindu ya kusadila batrakiti sambu na kuyantika kulonguka Biblia ti bantu.

¹³ Sadila batrakiti sambu yo sadisa nge na kuyantika kulonguka Biblia ti bantu. Kana muntu me scanner Kidimbu QR * yina kele na nima ya trakiti, yandi ta mona nsangu mosi na site ya Internet na beto yina ta siamisa yandi na kulonguka Biblia. Batrakiti ke tubilaka mpi kamukanda Nsangu ya Mbote ya Mekatuka na Nzambi! mpi ke zabisaka kisika disolo yina kele na kati ya kamukanda yango. Mu mbandu, trakiti Nani Ke Yalaka Kibeni Nsi-Ntoto? ke tindaka bantu na dilongi ya 5 ya kamukanda Nsangu ya Mbote. Trakiti Inki Kele Kinsweki Sambu na Kuvanda na Kiese na Dibuta? ke tindaka bantu na dilongi na yo ya 9. Kana nge ke sadila batrakiti yai na mutindu ya me fwana, nge ta kuma kutanga baverse ya Biblia na mbala ya ntete yina nge ke kutana ti muntu mpi na bamvutukila ya mpa. Ebuna, yo ta sadisa nge na kulonguka Biblia ti bantu mingi. Inki nge lenda sala diaka sambu na kusadila Ndinga ya Nzambi mbote-mbote na kisalu ya kusamuna?

14, 15. Inki mutindu nge lenda landa mbandu ya Polo ntangu nge ke samuna?

¹⁴ Ntumwa Polo vandaka ti mpusa ya ngolo ya kusolula ti “bantu mingi” na kisalu na yandi ya kusamuna. (Tanga 1 Bakorinto 9:19-23.) Simba nde lukanu ya Polo vandaka ya ‘kubenda Bayuda, bantu yina kele na nsi ya nsiku, mpi bantu yina kele ngolo ve.’ Ya kieleka, yandi vandaka na mfunu ya kusadisa “bantu ya mitindu yonso, sambu [yandi] gulusa bankaka na mitindu yonso.” (Bis. 20:21) Inki mutindu beto lenda landa mbandu yai ya Polo ntangu beto ke yilama sambu na kukwenda kuzabisa kieleka na “bantu ya mitindu yonso” yina kele na teritware na beto?—1 Tim. 2:3, 4.

¹⁵ Konso ngonda, Kisalu na Beto ya Kimfumu ke vandaka ti bangogo ya kukotila na masolo. Meka kusadila yo. Kansi, kana mambu ya nkaka ke yangisa bantu na teritware na beno, sadila bangogo ya kukotila na masolo yina ke benda dikebi ya bantu sambu na kulungisa bampusa na bo. Meka na kuyindula mambu yina ke yangisa kibeni bantu na kisika yina beno ke zingaka. Ebuna, yindula verse yina ke wakana ti mpusa na bo. Nkengi mosi ya nziunga tubaka mutindu yandi ti nkento na yandi ke bendaka dikebi ya bantu na Biblia: “Bantu mingi ke ndimaka nde beto tanga verse mosi ntangu beto ke tubilaka disolo na bunkufi. Na nima ya kupesa bo mbote ti Babiblia ya kukangula na maboko, beto ke tangaka verse.” Bika beto tadila mwa bambandu ya masolo, bangiufula, mpi baverse yina beto lenda sadila na teritware ntangu beto ke samuna.

16. Tendula mutindu nge lenda sadila verse ya Yezaya 14:7 na kisalu ya kusamuna.

¹⁶ Kana nge ke zingaka na kisika yina bantu ke vandaka ve kibeni na ngemba, nge lenda yula muwi nde: “Keti nge me zaba nde na bilumbu ke kwisa ‘ntoto ya mvimba ta zinga na ngemba, kukonda muntu ya ke yangisa yo mpi bantu ta tulaka milolo ya kiese?’ Yai kele mambu yina Biblia ke tuba na Yezaya 14:7. Nkutu, Biblia kele ti balusilu mingi ya Nzambi na yina me tala ngemba yina ta vanda na bilumbu ke kwisa.” Ebuna, tangila yandi lusilu mosi na kati ya Biblia.

17. Inki mutindu nge lenda sadila Matayo 5:3 ntangu nge ke solula ti muntu?

 ¹⁷ Keti na teritware na nge luzingu kele mpasi? Kana mpidina, nge lenda yantika disolo ti ngiufula yai: “Muntu fwete vanda na mbongo ikwa sambu dibuta na yandi kuvanda na kiese?” Widikila na dikebi mvutu na yandi mpi yika nde: “Bantu mingi kele ti mbongo mingi kansi mabuta na bo ke vandaka ve na kiese. Inki kibeni ke pesaka bantu kiese?” Ebuna, tanga Matayo 5:3 mpi siamisa yandi na kulonguka Biblia.

18. Inki mutindu nge lenda sadila Nkunga 37:11 sambu na kupesa bankaka kikesa?

¹⁸ Keti na teritware na nge bantu ke mona mpasi sambu na diambu mosi ya mpasi ya me katuka kusalama? Nge lenda yantika disolo nde: “Mono me kwisa kutala beno sambu na kupesa beno kikesa. (Tanga Nkunga 37:11.) Keti nge me mona mambu yina Nzambi ke sila beto? ‘Luzingu ya mbote’ mpi ‘ngemba.’ Keti kuzaba nde Yehowa ke zodila beto luzingu ya mbote kele ve diambu ya kiese? Kansi, inki mutindu mambu yango ta salama?” Ebuna, benda dikebi na yandi na dilongi mosi yina me fwana na kamukanda Nsangu ya Mbote.

19. Tendula mutindu beto lenda sadila Kusonga 14:6, 7 ntangu beto ke solula ti bantu ya mabundu.

¹⁹ Keti nge ke zingaka na kisika yina bantu me kudipesaka na mambu ya Nzambi? Kana mpidina, nge lenda yantika disolo ti ngiufula yai: “Kana wanzio mosi ke tubila nge, keti nge ta widikila mambu yina yandi ke zabisa nge? (Tanga Kusonga 14:6, 7.) Sambu na verse yai wanzio ke tuba nde ‘beto wa Nzambi boma,’ keti yo me fwana ve na kusosa kuzaba Nzambi yina yandi ke zola kutubila awa? Wanzio ke pesa beto ngindu ntangu yandi ke tuba nde Nzambi yango kele ‘Nzambi yina gangaka zulu ti ntoto.’ Nzambi yango kele nani?” Ebuna, tanga Nkunga 124:8 yina ke tubaka nde: “[Yehowa] yina salaka zulu ti ntoto, yandi muntu ke sadisaka beto.” Sadila ngindu yai mpi pesa bantendula na yina me tala kimuntu ya Yehowa Nzambi.

20. (a) Inki mutindu beto lenda sadila Bingana 30:4 sambu na kuzabisa muntu zina ya Nzambi? (b) Keti kele ti verse ya nkaka yina nge ke sadilaka yina ke butaka mbutu ya mbote?

²⁰ Nge lenda yantika disolo ti toko na bangogo yai: “Mono ke zola kutangila nge verse mosi yina kele ti ngiufula mosi ya kuluta mfunu. (Tanga Bingana 30:4.) Ata muntu mosi ve lenda lungisa mambu yai, yo fwete vanda nde yo ke tadila kaka Ngangi na beto. * Inki mutindu beto lenda zaba zina na yandi? Mono ta vanda na kiese ya kusonga nge zina yina na Biblia.”

21, 22. (a) Inki mutindu verse mosi yina bo me ponaka mbote-mbote lenda soba luzingu ya muntu? (b) Inki lukanu nge me baka sambu na kulungisa kisalu na nge ya kusamuna?

²¹ Nge me zaba ve mambu yina muntu ta sala na nima ya kutangila yandi verse mosi yina bo me pona mbote-mbote. Mu mbandu, Bambangi zole na Australie kokulaka na kielo ya mama mosi. Mpangi mosi yulaka mama yango nde: “Keti nge ke zabaka zina ya Nzambi?” na nima yandi tangilaka yandi Nkunga 83:18, NW. Mama yina ke tuba nde: “Mono yitukaka mingi! Ntangu bo kwendaka, mono kotaka na kamio mpi salaka nzietelo ya bakilometre 56 tii na kisika yina bo ke tekaka mikanda sambu na kutala zina yina na bambalula ya nkaka ya Biblia mpi kuzikisa na diksionere. Ntangu mono mosi monaka nde zina ya Nzambi kele Yehowa, mono kumaka kudiyula kana kele ti mambu ya nkaka yina mono ke zabaka ve.” Ntangu fioti na nima, yandi ti bakala na yandi yantikaka kulonguka Biblia mpi bo bakaka mbotika.

²² Ndinga ya Nzambi ke sobaka luzingu ya bantu yina ke tangaka yo mpi ke kwikilaka na balusilu ya Yehowa. (Tanga 1 Batesalonika 2:13.) Nsangu yina kele na Biblia ke vandaka ngolo kuluta konso diambu yina beto lenda tuba sambu na kusimba ntima ya muntu. Yo yina, na mabaku yonso yina ke monana, beto fwete sadila Ndinga ya Nzambi. Yo kele ya moyo!