1, 2. Nzambi ke zolaka nki sambu na bansadi na yandi ya bambuta mpi ya batoko?

KETI nge kele toko? Kana mpidina, zaba nde sambu nge kele na kati ya dibundu ya Yehowa ya nsi-ntoto ya mvimba, nge kele na mbalu mingi. Na bansi mingi, bampangi mingi yina ke bakaka mbotika kele batoko. Yo kele kiese mingi na kumona batoko mingi ke kuma Bambangi ya Yehowa!

² Kana nge kele toko, keti nge ke sepelaka na kuvukana ti batoko ya nkaka? Ntembe kele ve nde nge ke sepelaka. Muntu ke vandaka na kiese kana yandi ke lutisa ntangu kumosi ti bantu ya bamvula na yandi. Kansi, Nzambi ke zolaka nde beto yonso, bambuta ti batoko, bamvwama ti bansukami, kusambila yandi na bumosi. Ntumwa Polo sonikaka nde luzolo ya Nzambi kele nde “bantu ya mitindu yonso kuguluka mpi kubaka nzayilu ya sikisiki ya kieleka.” (1 Tim. 2:3, 4) Mukanda ya Kusonga 7:9 ke tuba nde bansadi ya Nzambi me katukaka na “makanda yonso, na mabuta yonso, na bansi yonso, mpi na bandinga yonso.”

3, 4. (a) Inki mpeve ke yala batoko mingi bubu yai? (b) Inki kikalulu ke wakana ti mambu yina Baefezo 4:25 ke tuba?

³ Luswaswanu ya nene ke monanaka na kati ya batoko yina ke sadilaka Yehowa ti bayina ke sadilaka yandi ve! Batoko mingi  yina ke sadilaka ve Yehowa ke tulaka dikebi kaka na mambu ya luzingu na bo mosi mpi na mambu yina bo ke zolaka. Bantu ya nkaka ya mayele ke bingaka bo nkutu nde “Mbandu ya Mpa.” Mutindu na bo ya kutuba mpi ya kulwata ke monisaka nde bo ke vwezaka bambuta, mpi bo ke tubaka nde mbandu ya bambuta me lutaka.

⁴ Mpeve yai ke monana na bisika yonso. Kansi, batoko yina kele Bambangi ya Yehowa ke bakisaka nde bo fwete sala bikesa sambu na kubuya mpeve yai mpi kundima dibanza ya Nzambi. Nkutu na mvu-nkama ya ntete, ntumwa Polo siamisaka Bakristu na kubuya “mpeve yina ke sala ntangu yai na bana ya kukonda bulemfu,” yina ‘vandaka ntete kutwadisa’ bo. (Tanga Baefezo 2:1-3.) Beto ke sikisa batoko yonso yina ke bakisaka nde bo fwete tina mpi kubuya mpeve yina, mpi kusala kumosi ti Bakristu ya nkaka. Kusala mutindu yina ke wakana ti mambu yina Polo tubaka, “beto kele bitini ya nitu mosi.” (Baef. 4:25) Sambu nsuka ya ngidika yai ya mbi me finama, kusala kumosi kele diambu ya mfunu mingi kibeni. Bika beto tadila bambandu ya nkaka na Biblia yina ta sadisa beto na kubakisa mfunu ya kusala kumosi mpi kuzinga na bumosi.

5, 6. Inki mutindu disolo ya Loti ti bana na yandi ya bankento ke longa beto nde kuzinga na bumosi kele mfunu?

⁵ Na ntangu ya ntama, Yehowa vandaka na kiese ya kutanina bansadi na yandi yina vandaka kusadisana na bantangu ya mpasi. Bansadi ya Nzambi ya bilumbu na beto, batoko mpi bambuta lenda baka malongi na bambandu yina ya Biblia; bonso mbandu ya Loti.

⁶ Loti ti dibuta na yandi zingaka na Sodomi, na nsungi mosi ya mpasi na ntwala nde Nzambi kufwa yo. Bawanzio siamisaka Loti na kukatuka mpi na kukwenda na ndambu ya bangumba sambu na kuguluka. Bo tubaka nde: ‘Tina sambu nge fwa ve!’ (Kuy. 19:12-22) Loti lemfukaka, mpi bana na yandi zole ya bankento basikaka na mbanza yina kumosi ti yandi. Diambu ya mawa kele nde, bamfinangani na bo bikalaka. Batoko yina zolaka kukwela bana ya Loti ya bankento vandaka kumona nde mbuta-muntu ‘Loti ke sala nsaka.’ Yo yina, bo fwaka. (Kuy. 19:14) Loti ti bana na yandi ya bankento yina kangamaka ti yandi gulukaka.

7. Inki mutindu Yehowa sadisaka bantu ya Izraele yina monisaka mpeve ya bumosi ntangu bo basikaka na Ezipte?

⁷ Beto tadila diaka mbandu ya nkaka. Ntangu bantu ya Izraele basikaka na Ezipte, bo vandaka ve kutambula konso bantu na kimvuka na bo. Ntangu Moize “tandulaka diboko na yandi na zulu ya masa” mpi ntangu masa kabwanaka bitini zole, Moize sabukaka ve yandi mosi to kaka ti kimvuka mosi ya bantu. Kansi, na lutaninu ya Yehowa, bantu yonso sabukaka kumosi. (Kub. 14:21, 22, 29, 30) Bo monisaka mpeve ya bumosi mpi bo vandaka kutambula kumosi ti “bantu ya nkaka mingi” yina vandaka ve bantu ya Izraele. (Kub. 12:38) Beto lenda yindula ve ata fioti nde batoko vandaka kutambula na mutindu na bo mosi mpi kusola nzila yina bo fwete tambula. Kusala mpidina zolaka kuvanda kukonda mayele kibeni, sambu bo zolaka ve kuvanda na nsi ya lutaninu ya Yehowa!—1 Bak. 10:1.

8. Inki mutindu bansadi ya Nzambi monisaka bumosi na bilumbu ya Yozafati?

⁸ Na bilumbu ya Ntotila Yozafati, “basoda mingi” ya bambeni ya bambanza ya pene-pene nwanisaka bansadi ya Nzambi. (2 Bans. 20:1, 2) Diambu ya mbote kele nde, bansadi ya Nzambi sosaka ve kunwanisa bambeni yina na ngolo na bo mosi; kansi, bo sosaka lusadisu ya Yehowa. (Tanga 2 Bansangu 20:3, 4.) Konso muntu salaka yo ve na mutindu na yandi. Biblia ke tuba nde: “Bantu yonso ya Yuda ti bankento ti bana bo telamaka kuna na ntwala ya [Yehowa].” (2 Bans. 20:13) Batoko ti bambuta monisaka  lukwikilu, bo yonso landaka lutwadisu ya Yehowa, mpi yandi taninaka bo. (2 Bans. 20:20-27) Yai kele mbandu ya mbote kibeni sambu na bansadi ya Nzambi yina ke kutana ti bampasi!

9. Bumosi ya Bakristu ya mvu-nkama ya ntete ke longa beto nki?

⁹ Bakristu ya mvu-nkama ya ntete vandaka mpi kusala mambu na bumosi. Mu mbandu, ntangu Bayuda mpi bantu ya nkaka ya makanda kumaka Bakristu, bo kudipesaka ‘na malongi ya bantumwa, na kukabula bima yonso na kati na bo, na kudia, mpi na bisambu.’ (Bis. 2:42) Bumosi yina vandaka mfunu, mingi-mingi na ntangu yina bampangi ya nkaka vandaka na mfunu ya lusadisu. (Bis. 4:23, 24) Beto me bakisa nde na nsungi ya mpasi, yo kele mfunu kibeni na kuzinga na bumosi!

10. Na nki nsungi kuzinga na bumosi ta vandaka diaka mfunu mingi?

¹⁰ Nsungi mosi ya kuluta mpasi na disolo ya luzingu ya bantu me finama. Profete Yoele bingaka nsungi yango “kilumbu mosi ya mudidi mpi ya mpimpa, kilumbu mosi ya matuti.” (Yoe. 2:1, 2; Sof. 1:14) Na nsungi yina, yo ta vanda mfunu nde bansadi ya Nzambi kuzinga na bumosi. Yibuka mambu yai ya Yezu tubaka: “Konso kimfumu yina kele ya kukabwana na kati na yo ke fwaka.”—Mat. 12:25.

11. Inki dilongi beto me baka na mambu yina Nkunga 122:3, 4 ke tuba? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.)

¹¹ Na nsungi yina nsi-ntoto ta vanda na mavwanga, yo ta lomba nde beto zinga kibeni na bumosi. Beto lenda fwanisa bumosi yina ya kimpeve ti banzo ya Yeruzalemi, yina bo tungaka ya kukangama. Yo yina, muyimbi-bankunga bingaka Yeruzalemi ‘mbanza yina bo me vukisa bonso kima mosi.’ Yo vandaka kusadisa bantu ya Yeruzalemi na kusadisana mpi kuditanina. Diaka, mutindu na bo ya kuzinga ya kukangama lenda monisa mpi bumosi ya kimpeve yina monanaka ntangu ‘makanda ya Yah’ vukanaka sambu na kusambila yandi. (Tanga Nkunga 122:3, 4.) Bubu yai mpi na nsungi ya mpasi ya nene yina ke kwisa, yo kele mfunu kibeni nde beto zinga ya ‘kuvukisa bonso kima mosi.’

12. Inki ta sadisa beto na kuguluka ntangu bo ta nwanisa beto na bilumbu ke kwisa?

¹² Sambu na nki kuzinga na bumosi ta vanda mfunu mingi na nsungi yina ya mpasi? Ezekiele kapu 38 ke tubila na kifwani mutindu “Gogi ya insi ya Magogi” ta nwanisa bansadi ya Nzambi. Na ntangu yina, beto fwete pesa ve nzila nde diambu mosi buna kukabula beto. Beto mpi lenda meka ve kusosa lutaninu na bangidika ya nsi-ntoto. Kansi, yo ta lomba nde beto bikala ya kukangama ti bampangi na beto Bakristu. Ata mpidina, beto ta guluka ve kaka sambu beto kele na kati ya kimvuka mosi buna. Yehowa mpi mwana na yandi ta tanina bantu yina ta sosa lutaninu ya Yehowa na ntangu yina ya mpasi. (Yoe. 3:5; Mat. 28:20) Beto lenda kudiyula nde: Keti bantu yina ke zingaka diaka ve na kimvuka ti bansadi ya Nzambi, disongidila, bayina me basikaka na dibundu lenda guluka?—Mis. 2:12.

13. Inki malongi batoko ya Bakristu lenda baka na bambandu yina beto me tadila?

¹³ Yo kele pwelele nde kulanda batoko ya nkaka yina kele ti mpeve ya nsi-ntoto yai kele kukonda mayele. Beto me kuma pene-pene ya nsungi yina beto yonso batoko ti bambuta ta vanda na mfunu ya lusadisu ya bampangi ya nkaka. Ya kieleka, yai kele ntangu ya kulonguka mutindu ya kuzinga na bumosi mpi kuyedisa mpeve ya bumosi yina ta vanda mfunu na bilumbu yina ke kwisa.

14, 15. (a) Yehowa ke longa batoko mpi bambuta sambu na nki kikuma? (b) Inki bandongisila Yehowa ke pesa beto sambu na kuzinga na bumosi?

¹⁴ Yehowa ke sadisa beto sambu beto sadila  yandi “dipeka na dipeka.” (Sof. 3:8, 9, NW) Yandi ke pesa beto formasio yina ta sadisa beto na kusala luzolo na yandi mvula na mvula. Luzolo na yandi kele mpi ya “kuvukisa diaka bima yonso na Kristu.” (Tanga Baefezo 1:9, 10.) Ya kieleka, Yehowa kele na mfunu ya kuvukisa bigangwa yina ke kudipesa na yandi, mpi lukanu yai ta lungana. Batoko, keti mambu yai ke sadisa beno na kubakisa mfunu ya kukangama ti dibundu ya Yehowa?

¹⁵ Yehowa ke longa beto sambu beto kuma kuzinga na bumosi banda bubu yai; lukanu na yandi kele nde beto zinga na bumosi mvula na mvula. Masonuku ke siamisa beto mbala mingi na “kudibanza sambu na bitini ya nkaka,” ‘kuzolana ngolo,’ ‘kulanda na kupesana kikesa,’ mpi na “kutungana.” (1 Bak. 12:25; Bar. 12:10; 1 Bate. 4:18; 5:11) Yehowa ke zaba nde Bakristu kele bantu ya kukonda kukuka, mpi nde bantangu ya nkaka, yo lenda vanda mpasi na kuzinga na bumosi, yo yina, yandi ke lomba beto na ‘kulolulana na ntima ya mvimba.’—Baef. 4:32.

16, 17. (a) Inki kele lukanu mosi ya balukutakanu ya Bukristu? (b) Inki dilongi batoko lenda baka na mbandu ya Yezu?

¹⁶ Yehowa ke yidikilaka beto mpi balukutakanu yina ke sadisaka beto na kubikala ya kukangama. Mbala mingi, beto ke tangaka ndongisila yina kele na Baebreo 10:24, 25. Lukanu mosi ya balukutakanu yina kele ya ‘kutulana dikebi sambu na kupesana kikesa ya kumonisa zola mpi ya kusala bisalu ya mbote.’ Yo kele mfunu na kukwendaka na balukutakanu sambu na ‘kupesana kikesa, mpi beto sala yo mingi kuluta sambu kilumbu ke finama.’

¹⁷ Ntangu Yezu vandaka toko, yandi bakisaka mfunu ya kukwenda na balukutakanu. Ntangu yandi vandaka ti bamvula 12, yandi kwendaka na lukutakanu mosi ya nene ti bibuti na yandi. Na ntangu mosi buna, yandi vilaka, yo vandaka ve sambu yandi kwendaka kuvukana ti batoko ya nkaka. Kansi, bibuti na yandi Yozefi ti Maria, kutaka yandi ke solula mambu ya kimpeve ti balongi na tempelo.—Luka 2:45-47.

¹⁸ Katula kuyedisa zola na kati ya bampangi mpi kupesana kikesa, balukutakanu ke sadisaka beto mpi na kusamba sambu na bampangi ya nkaka. Ntangu beto ke sambaka sambu Yehowa kusadisa bampangi na beto, yo ke yibusaka beto mpi nde beto  fwete kudibanza sambu na bampangi ya nkaka. Yo ke tadila ve kaka bambuta. Batoko mpi fwete baka ntangu ya kukwendaka na balukutakanu mpi kusamba sambu na bampangi ya nkaka, mpidina bo ta yedisa bangwisana na bo ti dibuta ya kimpeve ya bampangi. Kana beto ke sala mpidina, beto ta guluka ntangu Nzambi ta fwa nsi-ntoto yai.

19-21. (a) Inki kele mutindu ya kuluta mbote yina beto ke monisaka nde beto kele “bitini ya nitu mosi”? Pesa bambandu. (b) Inki dilongi nge me baka na mutindu bampangi ya nkaka ke salaka mambu na ntangu bisumbula ke kumina bampangi ya nkaka?

¹⁹ Bansadi ya Yehowa ke zitisaka dezia munsiku yina kele na Baroma 12:5 yina ke tuba nde, ‘beto kele bitini ya nitu yina ke salaka na kuwakana ti bitini ya nkaka.’ Beto ke monaka nzikisa ya mambu yai ntangu bisumbula ke salamaka. Na Desembri 2 011 na Mindanao, kisanga mosi ya Philippines, mvula mosi ya ngolo nokaka mpi banzo kuluta 40 000 dindaka, banzo ya bampangi mingi mpi dindaka. Biro ya filiale tubaka nde, “na ntwala nkutu nde komite yina ke pesaka lusadisu kubaka bangidika, bampangi ya bambanza ya nkaka tindaka dezia bima sambu na bampangi yina.”

²⁰ Mutindu mosi mpi, na nima ya kisumbula ya kunikana ya ntoto mpi ya tsunami yina salamaka na Japon, bampangi mingi vidisaka bima. Bankaka nkutu bikalaka maboko mpamba. Mpangi Yoshiko, yina vidisaka nzo, vandaka kuzinga na kitamina ya bakilometre 40 ti Nzo ya Kimfumu. Yandi ke tuba nde: “Na nima kaka ya kunikana ya ntoto, beto yitukaka na kumona nkengi mosi ya nziunga ti mpangi mosi yina kwisaka kusosa beto.” Yandi ke yika na kiese yonso nde: “Beto vandaka na kiese ya kubaka madia mingi ya kimpeve na dibundu. Diaka, bo pesaka beto bilele ya madidi, basapatu, mpi bilele ya nkaka.” Mpangi mosi ya komite yina ke pesaka lusadisu ke tuba nde: “Bampangi ya bambanza yonso ya Japon vandaka kusala mambu na bumosi sambu na kusadisana. Nkutu, bampangi ya États-Unis kwisaka kupesa lusadisu. Ntangu bo yulaka bampangi yina sambu na nki bo salaka bibansa yina yonso ya kukwisa kupesa lusadisu, bo tubaka nde, ‘Beto ke zingaka na bumosi ti bampangi na beto ya Japon; na ntangu yai, bo kele kibeni na mfunu ya lusadisu.’” Kuvanda na organizasio yai ya ke kudibanzaka kibeni sambu na bampangi ya nkaka kele kiese mingi! Yo kele pwelele nde Yehowa ke vandaka na kiese mingi ntangu beto ke zingaka na bumosi.

²¹ Ata beto ke zingaka ntama ti bampangi na beto ya nkaka, kuzinga na bumosi banda bubu yai, ta sadisa beto yonso na kununga bampasi yina beto ta kutana ti yo na bilumbu ke kwisa. Ya kieleka, kuzinga mutindu yai kele formasio yina beto ke baka sambu na kuguluka na nsuka ya ngidika yai ya mbi. Fumiko, mpangi-nkento mosi yina mupepe ya ngolo (typhon) bebisaka nzo na yandi ke tuba nde: “Nsuka me kuma kibeni pene-pene. Beto fwete landa na kusadisa bampangi na beto Bakristu na ntangu yai ya beto ke vingila nsungi yina bisumbula ta vanda diaka ve.”

22. Inki mambote bumosi na beto ya Bukristu lenda natila beto na bilumbu ke kwisa?

²² Batoko ti bambuta yina ke sala bikesa sambu na kuzinga na bumosi bubu yai, ke kudibongisa sambu na kuguluka na nsuka ya ngidika ya nsi-ntoto yai ya mbi yina bantu ke zingaka na mutindu ya kukabwana. Nzambi na beto ta gulusa bansadi na yandi kaka mutindu yandi salaka yo na ntangu ya ntama. (Yez. 52:9, 10) Zaba nde kana nge ke sala kumosi ti bansadi ya Nzambi, nge lenda vanda na kati ya bantu yina ta guluka. Kubaka na mbalu bima yonso yina beto me bakaka kele kima ya nkaka yina lenda sadisa nge. Disolo yina ke lenda ta tubila yo.