1-3. Inki bampasi bankwelani ke kutanaka ti yo? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.)

TATA mosi yina ke zingaka na makwela ya kiese tuka bamvula 38 ke tuba nde: “Kana nkwelani ke sala bikesa sambu makwela na yandi kuvanda ya kiese, Yehowa ta sakumuna yandi.” Ya kieleka, bankwelani lenda zinga na ngemba mpi kusadisana na bantangu ya mpasi.—Bing. 18:22.

² Bankwelani lenda kutana mpi ti “bampasi na nitu na bo.” (1 Bak. 7:28) Mambu yina bo ke kutanaka ti yo konso kilumbu lenda meka bangwisana na bo. Sambu bo kele bantu ya kukonda kukuka, bantangu ya nkaka bo lenda konda kuwakana, kukonda kusolula mbote, kutuba to kusala mambu yina ke sepedisa ve nkwelani ya nkaka, mpi yo lenda bebisa bangwisana na bo. (Yak. 3:2, 5, 8) Bankwelani mingi ke salaka bisalu yina ke bakaka bo ntangu mingi, yo ke salaka mpi nde bo vanda na mpasi ya kusansa bana. Basusi mpi mambu ya nkaka ke kangaka bankwelani ya nkaka nzila ya kulutisa ntangu kumosi sambu na kukumisa bangwisana na bo ngolo. Kukonda mbongo, maladi mpi bampasi ya nkaka lenda manisa zola mpi luzitu yina ke vandaka na kati ya bankwelani. Diaka, mambu yina ke sadisaka sambu makwela kuvanda ngolo lenda beba sambu na “bisalu  ya nitu,” mu mbandu bizumba, bikalulu ya mbi, nku, mavwanga ya ngolo, kimpala, makasi, to kukonda kuwakana.—Bag. 5:19-21.

³ Bantu na ‘bilumbu yai ya nsuka’ me fuluka ti bwimi, mpi ke tinaka Nzambi boma ve, bikalulu yai ya mbi ke bebisaka makwela. (2 Tim. 3:1-4) Diaka, mbeni na beto ke salaka bikesa sambu na kubebisa bangwisana ya bankwelani. Ntumwa Piere ke kebisa nde: “Mbeni na beno, Diabulu, ke kwenda kuzieta bonso ntambu ya ke ngana, yina ke sosa kudia muntu.”—1 Pie. 5:8; Kus. 12:12.

4. Inki mutindu bankwelani lenda kuma ti bangwisana ya ngolo mpi makwela ya kiese?

⁴ Tata mosi na Japon ke tuba nde: “Mono vandaka ti susi ya mingi na yina me tala mbongo. Sambu mono solulaka ve diambu yango ti nkento na mono, yandi mpi kumaka kudiyangisa mingi. Diaka, ntangu fioti na nima, yandi belaka maladi mosi ya ngolo. Basusi yina bebisaka bangwisana na beto.” Mpila ya kutina bampasi ya nkaka na makwela ke vandaka ve, kansi bankwelani lenda nunga yo. Ti lusadisu ya Yehowa, bankwelani lenda zinga na bumosi ti bangwisana ya ngolo luzingu na bo ya mvimba. (Tanga Nkunga 127:1.) Bika beto tadila makunzi 5 ya kimpeve, yina ke sadisaka na kutunga makwela ya ngolo mpi yina lenda zinga mingi. Beto ta tadila mpi mutindu dikunzi ya zola ke simbaka makunzi yina ya nkaka.

5, 6. Bankwelani fwete sala nki sambu na kukotisa Yehowa na makwela na bo?

⁵ Kwikama mpi bulemfu na Nzambi yina salaka makwela, kele makunzi ya mfunu yina ke salaka nde makwela kuvanda ngolo. (Tanga Longi 4:12.) Bankwelani ta kotisa Yehowa na makwela na bo kana bo ke landa lutwadisu ya zola yina yandi ke pesaka. Nzambi zabisaka bansadi na yandi ya ntama nde: ‘Makutu na nge ta wa ndinga mosi na nima na nge ke tuba nde, “Nzila yo yai, landa yo.” Kana beno fwete kwenda na diboko ya kitata to kana beno fwete kwenda na diboko ya kimama.’ (Yez. 30:20, 21, NW) Bubu yai, bankwelani ke ‘waka’ Ndinga ya Yehowa ntangu bo ke tangaka Biblia kumosi. (Nk. 1:1-3) Kusala Lusambu ya Dibuta mbala na mbala ta kumisa kimpeve na bo ngolo mpi ta sala nde makwela kuvanda ya kiese. Kusamba kumosi konso kilumbu ta sadisa mpi bankwelani na kununga mitambu ya nsi-ntoto ya Satana.

⁶ Gerhard na Allemagne ke tuba nde: “Ata bampasi mingi mpi kukonda kuwakana ke sosaka kumanisa kiese na beto na makwela, bandongisila ya Biblia me sadisaka beto na kuvanda ntima-nda mpi kulolulana. Bikalulu yai zole kele mfunu sambu makwela kuvanda ya kiese mpi ya ngolo.” Kana bankwelani ke sala bikesa na kukotisa Yehowa na makwela na bo, ntangu bo ke sala mambu ya kimpeve kumosi, bo ta kuma pene-pene na yandi, bangwisana na bo ta kuma ngolo mpi bo ta zinga na kiese.

7. Inki mutindu babakala fwete sadila kiyeka na bo?

⁷ Mutindu babakala ke sadilaka kiyeka na bo lenda sala nde makwela na bo kukuma ngolo mpi ya kiese. Biblia ke tuba nde: “Mfumu ya konso bakala kele Kristu; mpi mfumu ya nkento kele bakala.” (1 Bak. 11:3) Mambu yina kele na zulu ya bangogo yai ke monisa nde babakala fwete sadila kiyeka na bo mutindu Yezu ke sadilaka kiyeka na yandi na zulu ya babakala. Yezu vandaka ve kusala mambu na kingolo-ngolo to na nku, kansi na zola, na mawete, na bukati-kati, mpi na kudikulumusa yonso.—Mat. 11:28-30.

8. Inki mutindu bakala lenda sala nde nkento na yandi kuzola yandi mpi kuzitisa yandi?

 ⁸ Babakala yina kele Bakristu fwete lomba ve bankento na bo mbala na mbala na kumonisila bo luzitu. Kansi, bo fwete “landa kuzinga ti bo na kutadila nzayilu.” Diaka, bo fwete “pesa bo lukumu bonso na dibungu mosi ya kukonda ngolo kibeni.” (1 Pie. 3:7) Yo vanda na kingenga to na meso ya bantu, babakala ke sadilaka bangogo ya luzitu mpi ke salaka mambu na mawete yonso sambu na kumonisa nde bo ke bakaka bankento na bo na mbalu. (Bing. 31:28) Kusadila kiyeka na zola ke salaka nde nkento kukuma kuzola mpi kuzitisa bakala na yandi, mpi Nzambi ke sakumunaka makwela yina.

9. Inki mutindu nkento lenda monisa bulemfu ya mudindu?

⁹ Kana beto ke zola Yehowa na masonga yonso, mpi ke zitisa minsiku na yandi, beto ta kuma bantu ya kudikulumusa na nsi ya diboko na yandi ya ngolo. (1 Pie. 5:6) Mutindu mosi yina nkento ya bulemfu ke zitisaka kiyeka ya Yehowa kele kuzinga mbote ti bantu ya dibuta na yandi mpi kupesa maboko na bangidika yina bo ke baka na dibuta. Biblia ke tuba nde: “Beno bankento, beno lemfuka na babakala na beno, mutindu yo me fwana na Mfumu.” (Bakol. 3:18) Na kutuba masonga, nkento ta ndima ve balukanu yonso yina bakala ke baka. Kansi, kana balukanu ya bakala ke fwa ve bansiku ya Nzambi, nkento ya bulemfu ke ndimaka yo.—1 Pie. 3:1.

10. Sambu na nki bulemfu ya mudindu kele mfunu?

¹⁰ Nkento kele mpi ti kiyeka ya nene na dibuta sambu yandi kele ‘nduku’ ya bakala. (Mal. 2:14) Yandi ke pesaka maboko na balukanu ya dibuta ntangu yandi ke monisaka bangindu mpi mawi na yandi na luzitu yonso. Bakala ya mayele ke widikilaka nkento na yandi na dikebi yonso. (Bing. 31:10-31) Bulemfu yai ya mudindu ke nataka kiese ti ngemba na dibuta, yo ke sadisaka mpi bankwelani na kuvanda  na kiese sambu bo ke sepedisa Yehowa.—Baef. 5:22.

11. Sambu na nki kulolulana kele mfunu?

¹¹ Kulolula kele dikunzi ya nkaka ya mfunu yina ke sadisaka na kutunga makwela yina ta zinga mingi. Bangwisana ya bankwelani ke kumaka ngolo ntangu bakala ti nkento ke ‘landa na kukanga ntima na mambu na bo mpi na kulolulana na ntima ya mvimba.’ (Bakol. 3:13) Kansi, bangwisana ya bankwelani ke bebaka kana bo ke lolulana ve bifu mpi ke tubila yo diaka sambu na kulwadisana na mawi. Mutindu banzila ya kibaka ke bebisaka nzo, mabokuta mpi kubumba makasi ke bebisaka makwela mpi yo lenda sala nde nkwelani mosi kukuka ve kulolula nkwelani na yandi. Kansi, bangwisana ya bankwelani ke kumaka ngolo ntangu bakala ti nkento ke lolulana, mutindu Yehowa ke lolulaka bo mpi.—Mis. 7:18, 19.

12. Na nki mutindu zola “ke fikaka masumu mingi”?

¹² Zola ya kieleka “ke bumbaka ve mbi yina bo me sala yo,” kansi yo “ke fikaka masumu mingi.” (1 Bak. 13:4, 5; tanga 1 Piere 4:8.) Na bangogo ya nkaka, zola ke tangaka ve ntalu ya masumu yina beto lenda lolula. Ntangu ntumwa Piere yulaka Yezu mbala ikwa yandi fwete lolula muntu, Yezu tubaka nde: “Mbala kuluta makumi nsambwadi na nsambwadi [77].” (Mat. 18:21, 22) Na bangogo yina, Yezu monisaka nde beto fwete tanga ve mbala yina beto fwete lolula bankaka.—Bing. 10:12. *

13. Inki mutindu beto lenda nunga kifu ya kukonda kulolula?

¹³ Annette ke tuba nde: “Kana bankwelani ke lolulana ve, kimbeni ke kotaka mpi bo ta tudilana diaka ve ntima, ebuna bangwisana ya bankwelani ke bebaka. Kansi, kulolulana ke tomisaka bangwisana ya bankwelani mpi ke yedisaka zola na bo.” Sambu na kununga kifu ya kukonda kulolula, bankwelani fwete sala bikesa na kumonisana ntonda mpi kusikisana. Vanda ti kikalulu ya kusikisa nkwelani na nge na masonga yonso. (Bakol. 3:15) Mpidina beno ta zinga na ngemba, na bumosi, mpi beno ta baka balusakumunu yina Nzambi ke pesaka bantu yina ke lolulaka.—Bar. 14:19.

14, 15. Munsiku ya Wolo kele nki, mpi sambu na nki yo kele mfunu na makwela?

¹⁴ Ya kieleka, muntu yonso ke zolaka nde bantu ya nkaka kuzitisa yandi. Ntangu bo ke ndimaka mabanza na nge mpi ke bakisa mawi na nge, yo ke pesaka nge kiese. Nge me waka dezia muntu ke tuba nde: “Mono ta sala yandi kaka mutindu yandi salaka mono.” Ata bantangu ya nkaka beto lenda yindula nde kusala mpidina kele mbote, Biblia ke tuba nde: “Kutuba ve nde: ‘Mono ta sala yandi mutindu yandi salaka mono. Mono mpi ta vutudila yandi mbi.’” (Bing. 24:29) Yezu monisaka mutindu ya kuluta mbote ya kuyidika mambu. Ndongisila yango me zabanaka mingi, bo ke bingaka yo Munsiku ya Wolo. Yo ke tubaka nde: “Kaka mutindu beno ke zola nde bantu kusadila beno mambu, beno sala mutindu mosi sambu na bo.” (Luka 6:31) Na bangogo yina, Yezu monisaka nde beto fwete sadila bantu ya nkaka mambu mutindu beto ke zolaka nde bo mpi kusadila beto, kansi ve kuvutula mbi na mbi. Yo ke tendula nde na makwela, beto fwete sala mambu yina beto ke zola nde bo sadila beto.

 ¹⁵ Nkwelani ta kumisa bangwisana ya makwela ngolo kana yandi ke tula dikebi na mawi ya nkwelani na yandi. Bakala mosi na Afrique du Sud ke tuba nde: “Beto ke salaka bikesa na kusadila Munsiku ya Wolo. Ya kieleka, bantangu ya nkaka beto ke waka makasi, kansi beto ke salaka bikesa sambu na kusala mambu na mutindu konso muntu ke zolaka nde bo sadila yandi, disongidila na luzitu yonso.”

16. Inki mambu nkwelani fwete sadila ve nkwelani na yandi?

¹⁶ Kumonisa ve bifu ya nkwelani na nge na mpenza, kusala yo mpi ve ata na nsaka. Kuvila ve nde, makwela kele ve kisika yina bo ke tulanaka ntembe sambu na kuzaba nani kele ngolo, nani ke zabaka kuboka, to nani me zaba kutuba mambu yina ta lwadisa nkwelani ya nkaka. Ya kieleka, beto yonso ke vandaka ti bifu mpi bantangu ya nkaka beto ke pesaka bantu ya nkaka makasi. Ata mpidina, bakala to nkento kele ve ti bikuma ya kusala to kutuba mambu yina ke lwadisa.—Tanga Bingana 17:27; 31:26.

17. Inki mutindu babakala lenda sadila Munsiku ya Wolo?

¹⁷ Ata na bisika ya nkaka bantu ke monaka nde bakala ya ngolo fwete bula nkento na yandi, Biblia ke tuba nde: ‘Kuvanda muntu ya ngolo kele mbote kansi kuzaba kukanga ntima kele mbote kuluta. Kubedisa bambanza kele mbote kansi kudiyala kele mbote kuluta.’ (Bing. 16:32) Sambu na kulanda mbandu ya Yezu Kristu, muntu ya kuluta nene, yo ke lombaka nde muntu kusala bikesa na kuyala mabanza na yandi. Bakala yina ke niokulaka nkento na yandi na bangogo to na mutindu ya nkaka, ta bebisa bangwisana na yandi ti Yehowa. Davidi, bakala ya ngolo mpi ya kikesa tubaka nde: “Beno wa makasi, kansi beno sala ve disumu.”—Nk. 4:4, NW.

18. Sambu na nki yo kele mfunu na kulanda na kuzolana?

¹⁸ Tanga 1 Bakorinto 13:4-7. Zola kele kikalulu mosi ya kuluta mfunu na makwela. Biblia ke tuba nde: “Beno lwata mawa ya ngolo, ntima ya mbote, kudikulumusa, mawete, mpi ntima-nda. Kansi, katula mambu yai yonso, beno lwata zola, sambu yo kele kikangila ya kukuka ya bumosi.” (Bakol. 3:12, 14) Zola ya kukonda bwimi yina Bakristu ke monisilaka bankwelani na bo kele bonso dikunzi ya ngolo yina ke simbaka nzo. Zola yango ke kumisaka makwela ngolo, ata na ntangu ya bampasi, maladi, kukonda mbongo, to kukonda kuwakana ti dibuta ya nkwelani ya nkaka.

19, 20. (a) Inki lenda sadisa bankwelani na kutunga makwela ya ngolo mpi ya kiese? (b) Inki beto ta tadila na disolo yina ke landa?

¹⁹ Ya kieleka, sambu makwela kununga yo ke lombaka nde bankwelani kuvanda na zola ya kieleka, kuvanda ya kwikama na lusilu ya makwela, mpi kusala bikesa ya mingi. Na kisika ya kufwa makwela sambu na bampasi yina me basika, bankwelani fwete baka lukanu ya kukumisa bangwisana na bo ngolo, kansi ve kukanga kaka ntima. Bankwelani ya Bakristu yina ke zolaka Yehowa mpi ke zolanaka fwete baka lukanu ya kuyidika makambu yina ke basika na makwela na bo, sambu “zola ke sukaka ve.”—1 Bak. 13:8; Mat. 19:5, 6; Baeb. 13:4.

²⁰ Sambu beto ke zinga na “bantangu ya mpasi,” yo kele pete ve sambu bankwelani kuvanda ti bangwisana ya ngolo mpi makwela ya kiese. (2 Tim. 3:1) Kansi ti lusadisu ya Yehowa, bo lenda nunga. Diaka, bankwelani fwete sala bikesa sambu na kubikala ya kwikama na nsi-ntoto yai ya me beba na mansoni. Disolo ya ke landa ta monisa mutindu bankwelani lenda kumisa binwaninu na bo ya kimpeve ngolo sambu na kutanina makwela na bo.