NTANGU mono ti Gwen vandaka ti bamvula tanu, beto yantikaka kulonguka kukina. Beto zabanaka ntete ve. Ntangu beto vandaka kuyela, beto zole vandaka na lukanu ya kukuma bantu yina ke kinaka (danseurs classiques). Kansi, ntangu beto kumaka ngolo na kisalu yango, beto yambulaka yo. Inki pusaka beto na kubaka lukanu yina?

David: Mono butukaka na 1945, na Angleterre na provense ya Shropshire. Tata na mono vandaka ti ferme na kisika mosi yina vandaka pima. Na nima ya nzo-nkanda, mono vandaka kusepela kudisa bansusu, kuyidika maki na bo, kudisa bangombe mpi mameme. Na konzie, mono vandaka kusadisa bibuti na kukatula bima na bilanga, mpi bantangu ya nkaka mono vandaka kutambusa batraktere.

Kansi, mono yedisaka diaka mpusa ya nkaka na ntima na mono. Tata bakisaka nde, banda buleke, kana mono me wa miziki mono vandaka kuzola kukina. Yo yina, ntangu mono lungisaka bamvula 5, yandi zabisaka mama na kukotisa mono na nzo-nkanda mosi yina bo ke longukaka kukina. Longi na mono monaka nde, mono vandaka ti makuki ya kukina mbote (danseur classique), mpi yandi vandaka kulonga mono kukina. Ntangu mono lungisaka bamvula 15, bo pesaka mono bourse sambu na kukwenda kulonguka na nzo-nkanda mosi ya makinu ya lukumu na Londres. Kuna mono kutanaka ti Gwen, mpi beto kumaka kukina ti yandi.

Gwen: Mono butukaka na 1944, na Londres, mbanza yina bantu ke salaka bisalu ya mutindu na mutindu. Ntangu mono vandaka mwana ya fioti, mono vandaka kukwikila na Nzambi. Mono vandaka kutanga Biblia, kansi mono vandaka kubakisa yo ve. Ntangu mono kumaka ti bamvula 5, mono kotaka na nzo-nkanda ya makinu. Na nima ya bamvula 6, mono basikaka muntu ya ntete na nsaka ya makinu ya baleke yina bo sadisaka sambu na bana ya nzo-nkanda yonso ya Grande-Bretagne, ebuna bo ndimaka mono na kukota na nzo-nkanda yina baleke ke longukaka kukina mbote. Nzo-nkanda yango vandaka na Londres, na nzo mosi ya kitoko, pene-pene ya Parke mosi (Richmond Park). Kuna, balongi ya lukumu longaka mono kukina. Ntangu mono lungisaka bamvula 16, na mvula ya nsuka ya nzo-nkanda, mono zabanaka ti David. Na nima ya bangonda fioti, beto kumaka kukina ti Davidi na nzo yina bo ke kinaka na Londres (Royal Opera House).

David: Ya kieleka, kaka mpila Gwen me tuba, beto kumaka kukina na bisika ya lukumu na Londres. Muntu mosi yina vandaka kulonga beto kukina, kangulaka kimvuka mosi ya makinu na Wuppertal, na insi Allemagne. Yandi ponaka beto zole na kukina na kimvuka na yandi. Beto kumaka kukina na bisika ya mutindu na mutindu na ntoto ya mvimba, mpi beto vandaka kukina ti bantu ya nkaka yina me zabanaka mingi na makinu; mu mbandu, Margot Fonteyn mpi Rudolf Nureyev. Luzingu yina  kumisaka beto lulendo, mpi beto kumaka kudipesa mingi na makinu.

Gwen: Mono kudipesaka mingi na makinu. Mono ti David kumaka ti lukanu ya kukina kuluta bantu yonso yina ke kinaka. Mono vandaka kusepela ntangu bantu vandaka kusosa kuzabana ti mono, kupesa mono lukumu, mpi kubudila mono maboko. Mutindu bantu yina ke salaka bansaka ke kwikilaka na kindoki, mono mpi vandaka kukwikila na bankisi yina mono vandaka kusadila. Diaka, mono kumaka kuzinga ti bantu yina ke salaka mansoni, ke nwaka makaya mpi ke lawukaka malafu.

David: Na nima ya bamvula mingi ya kisalu ya kukina, mono lembaka kusala banzietelo mbala na mbala. Sambu mono yelaka na ferme, mono kumaka diaka ti nzala ya kuzinga na ferme. Yo yina, na 1967, mono yambulaka kisalu ya kukina mpi kumaka kusala na ferme mosi ya nene, pene-pene ti ferme ya bibuti na mono. Na ferme, mono vandaka kufutila nzo mosi ya fioti. Mono bingaka Gwen na telefone mpi yulaka yandi makwela. Bantu kumaka kusepela mingi na mutindu na yandi ya kukina, mpi kisalu na yandi vandaka kutambula mbote; yo yina, yo vandaka mpasi sambu yandi baka lukanu. Ata mpidina, yandi ndimaka mpi kwisaka kuzinga na ferme, luzingu mosi ya mpa sambu na yandi.

Gwen: Ya kieleka, kuyikana ti luzingu ya ferme vandaka mpasi. Kubenda miliki na mabele ya bangombe, kudisa bangulu mpi bansusu, vandaka kisalu ya mpa sambu na mono. David kotaka nzo-nkanda mosi ya bangonda 9 sambu na kulonguka mayele ya mpa ya kusala bisalu ya ferme, mpi mono vandaka kubikala mono mosi tii ntangu yandi vandaka kuvutuka na mpimpa. Ntangu Gilly, mwana na beto ya ntete butukaka, David siamisaka mono na kulonguka kunata kamio. Kilumbu mosi, mono kwendaka na mbanza mosi yina vandaka pene-pene, kuna mono monaka Gael. Mono kutanaka ti yandi ntangu yandi vandaka kuteka na magazini mosi.

Na zola yonso, Gael bingisaka mono na nzo na yandi sambu na kudia. Yandi songaka mono bafoto na bo ya makwela, foto mosi vandaka ti kimvuka ya bantu na Nzo ya Kimfumu. Mono yulaka yandi kana bantu yina vandaka ya nki dibundu. Ntangu yandi zabisaka mono nde yandi ti bakala na yandi kele Bambangi ya Yehowa, mono waka kiese mingi. Mono yibukaka tata-nkento na mono yina vandaka Mbangi. Mono yibukaka mpi mutindu tata vandaka kubangika yandi mpi kulosa mikanda na yandi. Mono vandaka kudiyula sambu na nki tata na mono yina kele muntu ya mbote, vandaka ve kuzola tata-nkento yina vandaka muntu ya mawete.

Na nima, mono zwaka dibaku ya kuzaba kikuma yina balukwikilu ya tata-nkento swaswanaka ti ya bantu  ya mabundu ya nkaka. Gael zabisaka mono mambu yina Biblia ke longaka mpenza. Mono vandaka na kiese ya kuzaba nde malongi mingi, mu mbandu, moyo ke fwaka ve mpi Butatu, me katukaka ve na Biblia. (Lo. 9:5, 10; Yoa. 14:28; 17:3) Yo vandaka mbala na mono ya ntete ya kumona zina ya Nzambi, Yehowa na Biblia.—Kub. 3:14, noti na nsi ya lutiti.

David: Gwen zabisaka mono mambu yina yandi vandaka kulonguka. Mono ke yibuka diaka ntangu mono vandaka mwana ya fioti, tata vandaka kusiamisa mono na kutanga Biblia. Ebuna, beto ndimaka kulonguka Biblia ti Gael mpi bakala na yandi, Derrick. Na nima ya bangonda 6, beto kwendaka kuzinga na mbanza Oswestry, kaka na provense ya Shropshire; sambu beto zwaka dibaku ya kufutila ferme mosi ya fioti, kisika yina beto kumaka kuzinga kaka beto mosi. Kuna, beto landaka kulonguka Biblia ti Deirdre, Mbangi mosi ya Yehowa. Na luyantiku, beto vandaka kuyela mbote ve. Kusansa bitwisi vandaka kubaka beto ntangu mingi. Kansi, malembe-malembe, beto kumaka kusepela mingi ti kieleka.

Gwen: Kuyambula bankisi vandaka diambu ya mpasi sambu na mono. Yezaya 65:11 sadisaka mono na kubakisa mutindu Yehowa ke tadilaka ‘bayina ke sambilaka nzambi ya shanse.’ Mono lutisaka ntangu mpi sambaka mingi na ntwala ya kulosa bankisi na mono mpi bima ya nkaka yina mono vandaka kusadila. Kuzaba nde “konso muntu yina ke kuditombula, bo ta kulumusa yandi, kansi konso muntu yina ke kudikulumusa, bo ta tombula yandi,” sadisaka mono na kubakisa bikalulu yina Yehowa ke zolaka nde mono yedisa. (Mat. 23:12) Mono vandaka na mfunu ya kusambila Nzambi yina ke tudilaka beto dikebi, yina pesaka mwana na yandi yina yandi ke zolaka mingi bonso nkudulu sambu na beto. Na ntangu yina, beto butaka mwana ya nkaka ya nkento, mpi beto vandaka na kiese ya kuzaba nde dibuta na beto lenda zinga mvula na mvula na ntoto yina ta kuma paladisu.

David: Ntangu mono longukaka kulungana ya bambikudulu ya nkaka ya Biblia, mu mbandu yina kele na Matayo kapu 24 mpi na mukanda ya Daniele, mono ndimaka kibeni nde yai kele kieleka. Mono bakisaka nde kuvanda ti bangwisana ya mbote ti Yehowa me luta bima yonso na mbalu. Malembe-malembe, mono nungaka lulendu. Mono bakisaka nde nkento na mono mpi bana na beto ya bankento vandaka na mbalu kiteso mosi ti mono. Bafilipi 2:4 ndimisaka mono nde, mono fwete tula ve dikebi kaka na bampusa na mono, mpi mono fwete vanda ve ti mpusa ya kuzwa kaka ferme mosi ya nene. Kansi, kusambila Yehowa fwete baka kisika ya ntete na luzingu na mono. Mono yambulaka kunwa makaya. Kansi, kukwenda na balukutakanu yina vandaka kusalama na kilumbu ya Mposo, na kitamina ya bakilometre 10, vandaka ve pete, sambu na bantangu yina beto vandaka kubasisa miliki na mabele ya bangombe. Ata mpidina, Gwen vandaka kusala yonso sambu beto konda ve na balukutakanu mpi kusamuna ti bana na beto na Lumingu na suka, na nima ya kubasisa miliki na mabele ya bangombe.

Bantu ya mabuta na beto sepelaka ve na nsoba yina beto salaka. Tata ya Gwen buyaka nkutu  kusolula ti yandi na nsungi ya bamvula 6. Bibuti na mono buyisaka beto mpi na kuvukana ti Bambangi ya Yehowa.

Gwen: Yehowa sadisaka beto na bansungi yina ya mpasi. Malembe-malembe, bampangi ya dibundu ya Oswestry kumaka bonso bantu ya dibuta na beto, mpi bo sadisaka beto. (Luka 18:29, 30) Na 1972, beto bakaka mbotika. Mono kumaka mupasudi-nzila sambu na kusadisa bantu mingi na kuzaba kieleka.

David: Kisalu ya ferme vandaka ngolo; ata mpidina, beto sadisaka bana na beto ya bankento na kuyela na kimpeve. Na nima, ntangu mambu ya mumbongo bebaka na insi yina, beto katukaka na ferme. Beto vandaka diaka ve ti nzo mpi kisalu, na ntangu yina mwana na beto ya tatu vandaka ti mvula mosi; beto lombaka Yehowa na kusadisa beto. Beto bakaka lukanu ya kusadila mayele na beto ya miziki mpi beto kangulaka studio mosi ya miziki sambu yo sadisa beto. Lukanu na beto ya kutula mambu ya kimpeve na kisika ya ntete natilaka beto mambote mingi. Beto waka kiese mingi sambu ntangu bana na beto yonso tatu ya bankento manisaka nzo-nkanda, bo kumaka bapasudi-nzila. Gwen mpi kumaka mupasudi-nzila, mbala na mbala yandi vandaka kusadisa bo na kisalu na bo ya kimupasudi-nzila.

Ntangu bana na beto zole ya bambuta, Gilly ti Denise kwelaka, beto yambulaka kisalu ya studio. Beto sonikilaka biro ya filiale na kuzabisa beto kisika yina mpusa kele mingi. Bo tindaka beto na bambanza yina kele na Sudi ya Angleterre. Sambu beto bikalaka kaka ti mwana mosi, Debbie, mono mpi kumaka mupasudi-nzila. Na nima ya bamvula 5, filiale lombaka beto na kukwenda kusadisa mabundu ya nkaka na ndambu ya Nordi. Ntangu Debbie kwelaka, beto zwaka dibaku ya kupesa maboko na kisalu ya kutunga Banzo ya Kimfumu na Zimbabwe, na Moldavie, na Hongrie, mpi na Côte d’Ivoire na nsungi ya bamvula kumi. Ebuna, beto vutukaka na Angleterre sambu na kupesa maboko na kisalu ya kutunga Betele ya Londres. Sambu mono zabaka bisalu ya ferme mbote, bo tindaka mono na kusala na ferme ya Betele. Bubu yai, beto kele bapasudi-nzila na Nordi ya Angleterre.

Gwen: Kisalu na beto ya ntete, disongidila makinu, pesaka beto kiese, kansi ya ntangu fioti. Kisalu na beto ya zole mpi ya kuluta mfunu, disongidila kisalu ya Yehowa, me natilaka beto kiese yina ta bikala kimakulu. Beto ke landaka kusala kumosi, kansi ntangu yai, beto ke sadila makulu na beto na kisalu ya kimupasudi-nzila. Kusadisa bantu mingi na kulonguka bakieleka ya mfunu, yina ke gulusaka bantu, ke natilaka beto kiese ya mingi. “Mikanda yina ke kumisa beto” kele na mbalu kuluta konso lukumu yina nsi-ntoto lenda pesa. (2 Bak. 3:1, 2) Kana beto zabaka ve kieleka, beto zolaka kuyibuka kaka mambu yina beto salaka, beto zolaka kuvanda kaka ti bafoto ya ntama, mpi baprograme ya makinu na beto ya ntama.

David: Kisalu ya Yehowa me nataka nsoba ya nene na luzingu na beto. Yo me sadisaka mono na kukuma bakala mpi tata ya mbote. Biblia ke monisa nde, Miriami, Ntotila Davidi mpi bantu ya nkaka vandaka kumonisa kiese na bo na makinu. Kumosi ti bantu mingi ya nkaka, beto ke vingila na kiese ntangu yina beto ta kina sambu na kiese yina beto ta vanda na yo na ntoto ya mpa ya Yehowa.—Kub. 15:20; 2 Sam. 6:14.