1, 2. (a) Sambu na nki Bakristu fwete monisa kwikama na Nzambi, mpi na nki mutindu kwikama na Nzambi kele na kuwakana ti kukonda kukota na mambu ya nsi-ntoto? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.) (b) Bantu mingi ke monisaka kwikama na bo na nki, mpi nki mambu yo me basisaka?

BAKRISTU ya kieleka fwete monisa kwikama mpi kubuya kukota na mambu ya nsi-ntoto; na bamvita kaka ve, kansi mpi na mambu yonso. Sambu na nki? Sambu bantu yonso yina me kudipesaka na Yehowa me silaka nde, bo ta monisila yandi zola, kwikama, mpi bulemfu. (1 Yoa. 5:3) Bansadi ya Yehowa ke sepelaka na kuzitisa bansiku na yandi ata bo ke zingaka na bansi ya kuswasana, mpi na mitindu ya kuswaswana. Kubikala ya kwikama na Yehowa mpi na Kimfumu na yandi kele mfunu mingi kuluta mambu yonso ya nkaka. (Mat. 6:33) Kwikama ya mutindu yai ke lombaka nde Bakristu kukota ve na mavwanga ya nsi-ntoto yai.—Yez. 2:4; tanga Yoane 17:11, 15, 16.

² Bantu yina kele ve Bambangi ya Yehowa ke monisaka kwikama na insi na bo, na dikanda na bo, na ndinga na bo, to na bimvuka ya bansaka ya insi na bo. Kikalulu yai me pusaka bantu na kuyedisa mpeve ya kusosa kuvanda na kisika ya ntete mpi kuzinga na kimbeni, yo me basisaka bamvita yina me fwaka bantu mingi. Beto ke kotaka ve na  mavwanga ya mutindu yai, kansi yo lenda vanda ti bupusi na luzingu na beto mosi to ya bantu ya mabuta na beto sambu beto ke zinga na nsi-ntoto yai, mpi bantangu ya nkaka, mavwanga ya mutindu yina lenda natila beto bampasi ya ngolo. Sambu bantu ke butukaka ti mayele ya kuzaba kana mambu ke salama na lunungu to ve, balukanu ya mbi yina bamfumu ya luyalu ke bakaka lenda yangisa beto. (Kuy. 1:27; Kul. 32:4) Inki beto ke salaka na ntwala ya mambu ya mutindu yai? Keti nge ke buyaka kukota na mambu yai?

3, 4. (a) Sambu na nki Bakristu ke kotaka ve na mavwanga ya nsi-ntoto yai? (b) Inki beto ta longuka na disolo yai?

³ Bamfumu ya luyalu lenda pusa bantu na kupesa maboko na mavwanga yina kele na insi na bo. Bakristu ya kieleka ke lemfukaka ve na mambu ya mutindu yai. Beto ke kotaka ve na mavwanga ya politiki ya nsi-ntoto yai mpi beto ke nwanaka ve mvita. (Mat. 26:52) Beto ke yindulaka ve nde insi mosi me luta insi ya nkaka. (2 Bak. 2:11) Sambu beto kele ve bantu ya nsi-ntoto yai, beto ke kotaka ve na mavwanga na yo.—Tanga Yoane 15:18, 19.

⁴ Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, yo lenda vanda nde tii bubu yai, bampangi ya nkaka ke vandaka kaka ti bangindu ya mbi sambu na bantu ya nkaka. (Yer. 17:9; Baef. 4:22-24) Yo yina, disolo yai ta tubila minsiku ya nkaka yina lenda sadisa beto na kununga bangindu ya mbi. Beto ta longuka mpi mutindu beto lenda monisa kwikama na Kimfumu ya Nzambi mpi kulonga kansansa na beto sambu na kukuma kuyindula mutindu Yehowa mpi Yezu ke yindulaka.

5, 6. Inki mutindu Yezu vandaka kutadila bantu ya mitindu yonso ya insi na yandi, mpi sambu na nki?

⁵ Kana nge ke bakisa ve mambu yina nge fwete sala ntangu nge me kutana ti diambu mosi, yo kele mbote na kudiyula nde, ‘Kana yo vandaka Yezu, inki yandi zolaka kusala?’ Insi yina Yezu vandaka kuzinga, vandaka ti bantu ya badistrike ya kuswaswana: Yudea, Galilea, Samaria, mpi badistrike ya nkaka. Biblia ke monisa nde kuwakana vandaka ve na kati ya bantu ya badistrike yai. (Yoa. 4:9) Diaka, Bafarize ti Basaduse vandaka kuwakana ve (Bis. 23:6-9), bantu ya Izraele vandaka ve kuwakana ti bakalaki ya mpaku (Mat. 9:11), mpi bantu yina kotaka nzo-nkanda ya Barabi ti bayina kotaka yo ve vandaka kuwakana ve. (Yoa. 7:49) Na mvu-nkama ya ntete, Izraele vandaka na nsi ya luyalu ya Roma, mpi Bayuda vandaka ve kuzola bantu ya Roma. Ntangu Yezu vandaka kuzabisa bantu kieleka, ata yandi monisaka bo nde luguluku me katuka na dikanda ya Bayuda, yandi siamisaka ve balongoki na yandi na kumona nde bo me luta makanda ya nkaka. (Yoa. 4:22) Nkutu, yandi siamisaka bo na kuzola bantu yonso.—Luka 10:27.

⁶ Sambu na nki Yezu vandaka ve ti kikalulu yina Bayuda mingi vandaka na yo ya kuvweza bantu ya makanda ya nkaka? Sambu yandi ti Tata na yandi ke kotaka ve na mavwanga ya nsi-ntoto yai. Ntangu Yehowa sadilaka Mwana na yandi sambu na kuganga nkento ti bakala, lukanu na yandi vandaka nde bo fulusa ntoto ya mvimba. (Kuy. 1:27, 28) Nzambi salaka bantu na mpila nde bo buta bantu ya bampusu ya nkaka. Yehowa mpi Yezu ke kumisaka ve bantu ya mpusu mosi buna, ya insi mosi buna, to ya ndinga mosi buna. (Bis. 10:34, 35; Kus. 7:9, 13, 14) Beto fwete landa mbandu na bo ya kukuka.—Mat. 5:43-48.

7, 8. (a) Bakristu fwete pesa maboko na nki diambu? (b) Inki Bakristu fwete vila ve na yina me tala kuyidika mavwanga ya nsi-ntoto yai?

⁷ Kansi, beto fwete pesa maboko na luyalu ya Yehowa, Mfumu ya luyalanganu ya mvimba. Mavwanga yantikaka ntete na Edeni ntangu Satana tulaka ntembe na luyalu ya Yehowa. Bubu yai, konso muntu fwete pona kana Nzambi to Satana muntu ke yalaka bantu na mutindu ya mbote. Keti nge ke ndimaka luyalu ya Yehowa na masonga yonso, mpi ke lemfukilaka bansiku mpi  minsiku ya Yehowa na kisika ya kusala mambu na mutindu na nge mosi? Keti nge ke ndimaka nde Kimfumu ya Nzambi kele luyalu mosi yina ta manisa bampasi yonso ya bantu? To nge ke ndimaka nde muntu kele ti mayele ya kuditwadisa?—Kuy. 3:4, 5.

⁸ Bamvutu na nge na bangiufula yai ta monisa mabanza na nge mpi mutindu nge ke tadilaka mambu ya nsi-ntoto yai. Bantu ya politiki, bantu ya mayele yina ke nwaninaka banswa ya bantu mpi bayina ke lombaka bamfumu ya luyalu na kusoba bansiku sambu na mambote ya bantu, me salaka bikesa mingi sambu na kumanisa nkabwana yina me kotaka na kati ya bantu. Bikesa na bo lenda vanda ya mbote sambu bo ke vandaka kibeni na mfunu ya kusadisa bantu. Kansi, Bakristu ke ndimaka nde kaka Kimfumu ya Nzambi mpamba ta manisa bampasi ya bantu mpi ta tula lunungu ya kieleka. Beto fwete bika nde Yehowa kuyidika mambu. Yindula fioti, kana konso Mukristu kusala mambu na mutindu na yandi, keti mabundu ta kabwana ve?

9. Inki diambu basikaka na dibundu ya Korinto na mvu-nkama ya ntete, kansi nki Polo salaka sambu na kumanisa diambu yango?

⁹ Bakristu ya nkaka ya mvu-nkama ya ntete telaminaka mpeve ya nkabwana yina kotaka na dibundu ya Korinto. Bampangi ya nkaka vandaka kutuba nde: “‘Mono kele muntu ya Polo,’ ‘Kansi mono muntu ya Apolo,’ ‘Kansi mono muntu ya Sefasi,’ ‘Kansi mono muntu ya Kristu.’” Polo sepelaka ve na mambu ya mutindu yai. Yandi yulaka bo nde: “Keti Kristu kele ya kukabwana?” Inki Polo salaka sambu na kumanisa mpeve yai ya nkabwana? Yandi zabisaka bo nde: “Ntangu yai bampangi, mono ke siamisa beno na zina ya Mfumu na beto Yezu Kristu nde beno yonso fwete vanda na bumosi na mambu ya beno ke tuba, mpi nde kukabwana fwete vanda ve na kati na beno, kansi nde beno fwete vukana kibeni na mabanza mosi mpi na ngindu mosi.” Mutindu mosi mpi bubu yai, mpeve ya nkabwana ya mitindu yonso fwete vanda ve na dibundu ya Bukristu.—1 Bak. 1:10-13; tanga Baroma 16:17, 18.

10. Inki mutindu Polo sadisaka Bakristu na kubakisa nde bo fwete kota ve na mavwanga ya nsi-ntoto yai?

¹⁰ Polo siamisaka Bakristu yina bo me tulaka mafuta na kuyibuka ntangu yonso nde bo kele bantu ya zulu mpi nde bo fwete tula ve mabanza na bo na bima yina kele na ntoto. (Bafil. 3:17-20) * Bo fwete sala mambu bonso mimonisi na kisika ya Kristu. Mimonisi ke kotaka ve na mambu ya insi yina bo me kwenda kusala kisalu. Bo ke monisaka kwikama na bo na insi yina bo ke monisa. (2 Bak. 5:20) Bakristu yina kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto kele mpi bantu ya Kimfumu ya Nzambi, yo yina bo fwete kota ve na mavwanga ya nsi-ntoto.

11, 12. (a) Bisika ya nki mutindu lenda sala nde Mukristu kukuka ve kubikala ya kwikama na Kimfumu ya Nzambi? (b) Inki diambu mpangi-nkento mosi kutanaka ti yo, mpi nki mutindu yandi nungaka yo?

¹¹ Na bisika mingi, bantu ke vandaka ti bangwisana ya ngolo. Bo ke zingaka mutindu yina sambu bo ke zabaka nde bo kele bantu ya kisina mosi, ke zingaka mutindu mosi, mpi ke tubaka ndinga mosi yina me kumisaka bankaka na kati na bo lulendo mingi. Na bisika ya mutindu yai, Bakristu fwete soba mutindu na bo ya kuyindula mpi kulonga kansansa na bo sambu bo kota ve na mavwanga yina lenda basika. Inki mutindu bo lenda sala yo?

¹² Beto tadila mbandu ya Mirjeta, * mpangi-nkento mosi yina butukaka na provense mosi ya Yougoslavie. Yandi yelaka na kisika yina bantu vandaka kumenga bantu ya Serbie. Ntangu yandi longukaka nde Yehowa ke pona-ponaka ve mpi nde Satana muntu kele na kisina ya kikalulu ya  kumenga bantu ya bikanda ya nkaka, yandi salaka bikesa sambu na kuvanda ve ti zola ya insi na bo bonso bantu ya insi na yandi. Kansi, ntangu bantu ya bikanda yantikaka kunwana mvita na kisika yina Mirjeta vandaka kuzinga, yandi vutukilaka kikalulu na yandi ya ntama ya kumenga bantu ya nkaka mpi yandi vandaka kukuka diaka ve kusamuna na bantu ya Serbie. Ata mpidina, yandi bakisaka nde kikalulu yina kele mbi mpi nde yandi fwete sala bikesa sambu na kukatula yo. Yandi sambaka Yehowa na kusadisa yandi na kununga kikalulu na yandi yina ya mbi, na kuyedisa kisalu na yandi ya kusamuna mpi kukuma mupasudi-nzila. Yandi ke tuba nde: “Mono me bakisa nde kudipesa na kisalu ya kusamuna me sadisaka mono mingi. Na kisalu ya kusamuna, mono ke landaka mbandu ya zola ya Yehowa mpi kikalulu na mono yina ya mbi me manaka.”

13. (a) Inki diambu ya mpasi kuminaka mpangi-nkento mosi, kansi yandi salaka nki? (b) Inki dilongi beto ke baka na mambu yina Zoila kutanaka ti yo?

¹³ Beto tadila mpi mbandu ya mpangi Zoila. Yandi butukaka na Mexique, kansi bubu yai yandi kele na dibundu mosi na Eropa. Yandi bakisaka nde na dibundu yai bampangi ya nkaka yina katukaka na bisika ya nkaka ya Amérique latine vandaka kutuba mambu ya mbi sambu na insi na yandi, na mutindu na bo ya kuzinga mpi nkutu na miziki ya insi na bo. Kana nge vandaka na kisika ya Zoila, inki nge zolaka kusala? Ya kieleka, mambu yina vandaka kuyangisa Zoila. Kansi, yandi lombaka Yehowa na kusadisa yandi na kukatula bangindu ya mbi yina vandaka kukwisila yandi na mabanza. Beto fwete ndima nde bampangi na beto ya nkaka ke kutanaka ti mambu ya mutindu yai. Beto fwete tuba to kusala ve konso diambu yina lenda basisa nkabwana na kati ya bampangi to na bantu ya nkaka.—Bar. 14:19; 2 Bak. 6:3.

14. Inki mutindu Bakristu lenda longa kansansa na bo na mambu yina ke lombaka nde bo bikala ya kwikama?

¹⁴ Keti kisika yina nge yelaka to bantu yina nge ke zingaka ti bo ke pusaka nge na kukuma kumenga bantu ya bansi to ya babwala ya nkaka? Kana mpidina, keti mawi ya mutindu yina ke vandaka kaka na ntima na nge? Bakristu fwete bika ve nde zola ya insi na bo kupusa bo na kutadila bampangi na bo ya nkaka na mutindu ya mbi. Kansi nki nge fwete sala kana nge kele ti bangindu ya mbi sambu na bantu ya bansi ya nkaka, bantu ya ke zingaka mutindu ya nkaka, ya bandinga ya nkaka to ya bampusu ya nkaka? Yo kele mbote na kuyindulula na mutindu Yehowa ke tadilaka bantu yina ke vandaka na zola ya insi mpi bayina ke vandaka ti bangindu ya mbi sambu na bantu ya nkaka. Beto lenda tadila mambu yai na kulonguka na beto mosi to na lusambu ya dibuta. Diaka, beto lenda lomba Yehowa na kusadisa beto na kukuma kutadila bantu ya nkaka mutindu yandi ke tadilaka bo.—Tanga Baroma 12:2.

15, 16. (a) Kwikama na beto na Nzambi lenda pusa bantu ya nkaka na kusala beto nki? (b) Inki mutindu bibuti lenda sadisa bana na bo na kununga mambu yina ke meka kwikama na bo?

¹⁵ Nsuka-nsuka, bansadi ya Yehowa yonso ta kutana ti mambu yina kansansa na bo ta lomba bo na kubikala ya kwikama mpi kuvanda ya kuswaswana ti banduku na bo ya kisalu, ya nzo-nkanda, bamfinangani, bantu ya dibuta na bo to bantu ya nkaka. (1 Pie. 2:19) Ya kieleka, beto fwete bikala ya kwikama! Beto fwete yituka ve kana bantu ya nsi-ntoto yai ke menga beto sambu na kwikama na beto, sambu Yezu zabisaka balongoki na yandi na ntwala. Bambeni na beto ke bakisaka ve bikuma yina ke pusaka beto na kubuya kukota na mambu ya nsi-ntoto yai. Kansi beto ke bakisaka bikuma yina ke pusaka beto na kukota ve na mambu ya nsi-ntoto yai.

¹⁶ Sambu na kubikala ya kwikama na Yehowa, beto fwete kanga ntima na ntwala ya mbangika. (Dan. 3:16-18) Bantu yonso lenda bwa na mutambu ya kuwa bantu boma, yo vanda baleke to bambuta, kansi mbala mingi baleke ke bwaka na mutambu yai. Kana bana na nge ke kutana ti mambu ya mutindu yai, mu mbandu kupesa  lusaku na drapo to kuta bankinsi ya insi, sadisa bo kukonda kusukinina. Na nzila ya Lusambu ya Dibuta, sadisa bana na nge na kubakisa mambu yina bo ke kutana ti yo na mpila nde bo kuka kununga yo na kikesa yonso. Sadisa bo na kutubila balukwikilu na bo na mutindu ya pwelele mpi na luzitu yonso. (Bar. 1:16) Kana mpila kele, baka bangidika ya kusolula ti balongi na bo mambu yina bo ke kutana ti yo.

17. Inki kikalulu beto fwete vanda ve ti yo, mpi sambu na nki?

¹⁷ Yo kele mbi ve na kuzola insi na beto, mutindu na beto ya kuzinga, ndinga na beto, mpi madia ya insi na beto. Kansi, beto fwete vanda ve ti kikalulu ya kuyindula nde mambu ya insi na beto me luta ya bansi ya nkaka. Yehowa gangaka bima yonso ya kuswaswana sambu yo sepedisa beto. (Nk. 104:24; Kus. 4:11) Ebuna, sambu na nki beto fwete tuba kaka nde mutindu na beto ya kusala mambu kele mbote kuluta ya bantu ya nkaka?

18. Inki mambote beto ta baka kana beto me kuma na mabanza bonso ya Yehowa?

¹⁸ Luzolo ya Nzambi kele nde bantu ya mitindu yonso kubaka nzayilu ya sikisiki ya kieleka mpi kubaka luzingu ya mvula na mvula. (Yoa. 3:16; 1 Tim. 2:3, 4) Kundima bangindu ya bantu ya nkaka ata yo ke wakana ve ti bangindu na beto ke taninaka bumosi na beto ya Bukristu. Sambu na kutanina kwikama na beto na Yehowa, beto fwete kota ve na mavwanga ya nsi-ntoto yai. Bakristu fwete vanda ve bantu yina ke kudipesaka na mambu ya insi na bo. Beto ke tonda Yehowa sambu yandi ke sadisaka beto na kuvanda ve ti mpeve ya nkabwana, ya lulendo, mpi ya kusosa kuvanda na kisika ya ntete, bonso bantu mingi ya nsi-ntoto ya Satana! Bika nde lukanu na beto kuvanda ya kuyedisa mpeve ya ngemba mutindu muyimbi-bankunga tubaka: “Kiese mingi kana bantu ya Nzambi ke zinga kisika mosi bonso bampangi.”—Nk. 133:1.