1, 2. (a) Inki ke yangisaka bibuti yina kele ti bana ya batoko? (b) Inki mambote bana lenda baka ntangu bo kele batoko?

KILUMBU ya mbotika ya bana kele mosi ya bilumbu ya kuluta kiese sambu na bibuti. Berenice kele ti bana iya; bo yonso bakaka mbotika na ntwala nde bo lungisa bamvula 14. Berenice ke tuba nde: “Yo vandaka kupesa beto kiese mingi. Ya kieleka, beto vandaka na ntonda mutindu bana na beto sepelaka kusadila Yehowa. Kansi, beto bakisaka mpi nde ntangu bo ta kuma batoko, bo ta kutana ti mambu mingi ya mpasi.” Nge mpi lenda kudiyangisa kana mwana na nge ya bakala to ya nkento kele toko to ke zola kukuma toko.

² Muntu mosi yina me longukaka bikalulu ya bana ke tuba nde, nsungi yina bana ke kumaka batoko ke vandaka mpasi na batoko mpamba ve, kansi mpi na bibuti; ata mpidina, bibuti fwete yindula ve nde bana na bo me bela kilawu to me konda mayele. Yandi ke yika nde batoko ke vandaka ti mayele ya kusala mambu mingi, mawi ya ngolo, mpi bo ke kumaka na mfunu ya kulutisa ntangu ti banduku. Ntangu bana na nge kele batoko, bo lenda kumisa bangwisana na bo ti Yehowa ngolo, mutindu Yezu salaka  ntangu yandi vandaka toko. (Tanga Luka 2:52.) Bo lenda mpi kutomisa mutindu na bo ya kusamuna mpi kukuma ti mpusa ya ngolo ya kusala mingi na kisalu ya Nzambi. Diaka, bo lenda baka balukanu bo mosi, mu mbandu, kudipesa na Yehowa, kubaka mbotika mpi kulemfukila yandi. Kansi, inki kibuti lenda sala sambu na kulonga mwana na yandi ya toko na kusadila Yehowa? Kibuti lenda longuka bikalulu yai ya Yezu monisaka ntangu yandi vandaka kulonga balongoki na yandi: zola, kudikulumusa, mpi mayele ya kubakisa mambu.

3. Inki mutindu bantumwa bakisaka nde Yezu vandaka nduku na bo?

³ Ata Yezu vandaka Mfumu ya balongoki, yandi vandaka mpi nduku na bo. (Tanga Yoane 15:15.) Na ntangu ya ntama, mfumu vandaka ve kusonga bampika na yandi mabanza mpi mawi na yandi. Kansi Yezu zingaka ve ti bantumwa na yandi mutindu yina. Yandi vandaka kuzola bo mpi vandaka kulutisa ntangu ti bo. Yandi vandaka na kiese ya kuzabisa bo bangindu mpi mawi na yandi, mpi ntangu bo vandaka kubasisa mabanza mpi mawi na bo, yandi vandaka kuwidikila bo na dikebi yonso. (Marko 6:30-32) Kikalulu ya Yezu ya kusolula ti bantumwa kumisaka bo banduku ya ngolo mpi yo yidikaka mabanza ya bantumwa sambu na kisalu yina bo salaka na nima.

4. Inki mutindu bibuti lenda kuma banduku ya bana na bo? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.)

⁴ Ata nge kele ti kiyeka na zulu ya bana na nge, nge lenda vanda mpi nduku na bo. Banduku ke lutisaka ntangu kumosi. Ziku nge lenda fiotuna ntangu yina nge ke lutisaka na kisalu to na mambu ya nkaka sambu nge zwa ntangu ya kuvanda ti bana na nge. Zabisa Yehowa diambu yai na kisambu mpi yindula yo na dikebi yonso. Banduku ke zolaka mambu ya kiteso mosi. Yo yina, zaba mambu yina mwana na nge ya toko ke zolaka mingi, mu mbandu miziki, bafilme, to nsaka ya nkweso. Ebuna, sala bikesa ya kuzola mambu yina yandi ke zolaka. Ilaria, na Italie ke tuba nde: “Bibuti na mono kumaka kuzola miziki yina mono ke zolaka. Yo yina, papa kumaka nduku na mono ya ngolo, mpi mono vandaka kuwa ve boma na kuzabisa yandi mambu yonso, ata mambu yina ke vandaka mpasi na kuzabisa muntu ya nkaka.” Kukuma nduku ya bana na nge mpi kusadisa bo na kukuma banduku ya Yehowa, ta katula ve kiyeka yina nge kele ti yo na zulu na bo. (Nkunga 25:14) Bana ta mona nde nge ke zolaka bo mpi nde nge ke monisila bo luzitu, mpi bo ta kuma kuzabisa nge mambu yonso.

5. Luzingu ya nki mutindu balongoki kumaka na yo ntangu bo kumaka kusadila Yehowa?

⁵ Yezu zabaka nde balongoki na yandi ta vanda na kiese ya kieleka kana bo ke sepela na kusadila Yehowa mpi ke kudipesa mingi na kusamuna nsangu ya mbote. Yo yina, yandi siamisaka bo na kusamuna mingi, mpi yandi silaka nde yandi ta sadisa bo.​—Matayo 28:19, 20.

6, 7. Sambu na nki kulonga bana na kusala mbala na mbala mambu ya kimpeve kele kumonisila bo zola?

⁶ Nge ke zolaka nde bana na nge kuvanda pene-pene ya Yehowa. Yehowa mpi ke zola nde nge lungisa mukumba yina yandi me pesaka nge ya kulonga bana na nge mpi kupesa bo disipline. (Baefezo 6:4) Yo yina, nge fwete zikisa nde bana na nge ke longukaka mbala na mbala. Yindula diambu yai: Sambu nge ke bakisaka nde kulonguka ya bana na nge kele mfunu mpi nge ke zolaka nde bo sepela na kulonguka mambu ya mpa, nge ke zikisaka mbala na mbala kana bo ke kwendaka na nzo-nkanda. Mutindu mosi, zikisa kana bana na nge ke kwendaka na balukutakanu ya dibundu, na balukutakanu ya nene,  mpi ke vukanaka na lusambu ya dibuta. Nkutu, malongi ya Yehowa me luta mfunu, sambu yo ta sadisa bo na kuguluka. Yo yina, sadisa bana na nge na kusepela kulonguka mambu ya Yehowa mpi na kubakisa nde malongi ya Yehowa lenda sadisa bo na kukuma ti mayele ya kieleka. (Bingana 24:14) Diaka, pesa bana na nge mpusa ya kusamuna mbala na mbala. Bonso Yezu, sadisa bo na kusepela kulonga bantu ya nkaka Ndinga ya Nzambi.

⁷ Inki mutindu kulonguka, balukutakanu, mpi kisalu ya kusamuna ke sadisaka batoko? Erin, yina ke zingaka na Afrique du Sud ke tuba nde: “Ntangu beto vandaka bana-fioti, beto vandaka ve na kiese ya kulonguka Biblia, kukwenda na balukutakanu, mpi na kisalu ya kusamuna. Bantangu ya nkaka, beto vandaka kubebisa manaka ya lusambu ya dibuta na luzolo yonso. Kansi bibuti na beto lembaka ve.” Erin ke tondaka bibuti na yandi sambu bo sadisaka yandi na kubakisa nde mambu ya kimpeve kele mfunu. Bubu yai, kana kilumbu mosi yandi me zwa ve dibaku ya kukwenda na lukutakanu to na kisalu ya kusamuna, yandi ke vutukilaka nswalu manaka na yandi ya mambu ya kimpeve.

8. (a) Inki mutindu Yezu monisaka nde yandi vandaka muntu ya kudikulumusa? (b) Inki mutindu kikalulu ya Yezu ya kudikulumusa sadisaka balongoki na yandi?

⁸ Ata Yezu vandaka muntu ya kukuka, yandi vandaka muntu ya kudikulumusa mpi yandi monisaka balongoki na yandi nde yandi kele ti mfunu ya lusadisu ya Yehowa. (Tanga Yoane 5:19.) Keti diambu yai salaka nde balongoki kuzitisa yandi diaka mingi ve? Ata fioti ve. Ntangu balongoki monaka mutindu Yezu vandaka kutudila Yehowa ntima, bo kumaka diaka kutudila Yezu ntima mingi. Na nima, bo landaka mbandu na yandi ya kudikulumusa.​—Bisalu 3:12, 13, 16.

9. Inki mutindu kundima bifu na nge mpi kulomba pardo lenda sadisa mwana na nge ya toko?

⁹ Na kuswaswana ti Yezu, beto kele bantu ya kukonda kukuka mpi beto ke salaka bifu. Yo yina, vanda muntu ya kudikulumusa. Zaba nde kele ti mambu ya nkaka yina nge lenda sala ve, mpi ndima bifu na nge. (1 Yoane 1:8) Ebuna mwana na nge ya toko ta kumaka kundima bifu na yandi, mpi yandi ta kuma kuzitisa nge mingi. Nkutu, mfumu ya kisalu ya nki mutindu nge ke zitisaka mingi, yina ke ndimaka bifu na yandi to yina ke lombaka ve pardo ata fioti? Rosemary, yina kele ti bana tatu ke tuba nde, yandi ti bakala na yandi ke ndimaka bifu na bo. Yandi ke tuba nde: “Yo vandaka kupusa bana na kukangudila beto ntima ntangu yonso yina bo vandaka ti diambu mosi.” Rosemary ke yika nde: “Beto zabisaka bana na beto kisika ya kuzwa lusadisu ya kuluta mbote na mambu na bo. Ntangu bo vandaka na mfunu ya lusadisu, beto vandaka ntangu yonso kubenda dikebi na bo na mikanda na beto yina ke tendulaka Biblia, mpi beto vandaka kusamba kumosi.”

10. Inki mutindu Yezu monisaka kudikulumusa ata ntangu yandi vandaka kuzabisa balongoki mambu yina bo fwete sala?

¹⁰ Yezu vandaka ti kiyeka ya kuzabisa balongoki na yandi mambu yina bo fwete sala. Kansi sambu yandi vandaka muntu ya kudikulumusa, mbala mingi yandi vandaka kutendudila bo bikuma yina bo fwete sala yo. Mu mbandu, yandi zabisaka bo kaka ve na  kusosa ntete Kimfumu mpi lunungu ya Nzambi. Yandi tubaka mpi nde: “Ebuna yandi ta yika beno bima yina yonso ya nkaka.” Ntangu Yezu tubilaka bo na kubika kikalulu ya kusambisa bankaka, yandi tendulaka nde: “Sambu bo sambisa beno ve; sambu bo ta sambisa beno mutindu beno ke sambisa bantu ya nkaka.”​—Matayo 6:31–7:2.

11. Inki mutindu kutendudila bana kikuma yina nge me tula nsiku to me baka lukanu mosi buna lenda sadisa bo?

¹¹ Pona ntangu ya mbote sambu na kutendudila mwana na nge ya toko kikuma yina nge me baka lukanu to me tula nsiku mosi buna. Kana yandi me bakisa kikuma, ntembe kele ve nde yandi ta lemfuka kukonda mpasi. Barry, yina ke sansaka bana iya ke tuba nde: “Kutendudila batoko bikuma ya balukanu yina bibuti ke baka ke sadisaka bo na kutudila bibuti ntima.” Batoko ta mona nde bibuti me sala yo ve kaka sambu bo kele ti kiyeka kansi sambu bo kele ti bikuma ya mbote. Diaka, yibuka nde batoko kele diaka ve bana-fioti. Bo ke na kulonguka mutindu ya kuyindula bo mosi mpi bo kele na mfunu ya kubaka bo mosi balukanu. (Baroma 12:1) Barry ke tuba nde: “Batoko fwete yindula na ntwala ya kubaka balukanu, yo ta sadisa bo na kubaka balukanu ya mbote, bo fwete landa ve mawi na bo.” (Nkunga 119:34) Yo yina, vanda muntu ya kudikulumusa mpi tendudila toko na nge kikuma yina nge me baka lukanu mosi buna. Mpidina, yandi ta longuka mutindu ya kubaka yandi mosi balukanu, mpi yandi ta bakisa nde nge ke zitisaka yandi mpi nge ke bakisa nde yandi me yela.

12. Inki mutindu mayele ya Yezu ya kubakisa mambu sadisaka yandi na kusadisa Piere?

¹² Yezu vandaka ti mayele ya kubakisa mambu mpi yandi bakisaka lusadisu yina balongoki vandaka na yo mfunu. Mu mbandu, ntangu Yezu zabisaka balongoki nde bambeni ta fwa yandi, Piere buyisaka yandi na kutuba diambu ya mutindu yina. Yezu zabaka nde Piere vandaka kuzola yandi, kansi yandi zabaka mpi nde dibanza ya Piere vandaka mbi. Inki mutindu Yezu sadisaka Piere mpi balongoki ya nkaka? Ntete, Yezu sungikaka Piere. Na nima, yandi tendulaka mambu yina ta kumina bantu yina ke buyaka kusala luzolo ya Yehowa na bantangu ya mpasi. Yezu tubaka diaka nde Yehowa ta pesa matabisi na bantu yina ke kuditambikaka. (Matayo 16:21-27) Piere bakaka dilongi.​—1 Piere 2:20, 21.

13, 14. (a) Inki lenda sadisa nge na kuzaba nde toko na nge kele na mfunu ya lusadisu sambu na kukumisa lukwikilu na yandi ngolo? (b) Inki mutindu nge lenda zaba lusadisu yina mwana na nge ya bakala to ya nkento kele kibeni na yo mfunu?

¹³ Lomba Yehowa na kupesa nge mayele ya kubakisa lusadisu yina mwana na nge ya toko kele na yo mfunu. (Nkunga 32:8) Mbala ya nkaka toko na nge kele diaka ve na kiese yina yandi vandaka na yo ntete to yandi ke tuba mambu ya mbi sambu na bampangi-Bakristu. Ziku nge ke mona nde yandi kele ti diambu mosi yina yandi ke kuka ve kuzabisa nge. Kana mpidina, kuyindula ve nswalu nde yandi ke sala mambu ya mbi na kinsweki. * (Tala noti na nsi ya lutiti.) Kansi kutuba mpi ve nde diambu yango ta sala kima ve, to nde mambu ta bonga. Ziku yo lenda lomba nde nge sadisa yandi na kukumisa lukwikilu na yandi ngolo.

¹⁴ Sambu na kusadisa toko na nge, yula yandi bangiufula na mawete mpi na luzitu yonso. Yo kele bonso nge ke sosa kubasisa masa na dibulu ya nda. Kana nge ke basisa yo nswalu, nge ta basisa ve masa mingi na mutindu nge ke zola. Mutindu mosi mpi, kana nge ke  monisa ve ntima-nda ntangu nge ke yula mwana bangiufula, to kana nge ke pusa yandi na kutuba, yandi ta basisa ve bangindu mpi mawi na yandi. (Tanga Bingana 20:5.) Ilaria ke yibuka nde ntangu yandi vandaka toko, yandi vandaka kusepela kulutisa ntangu mingi ti banduku na yandi ya nzo-nkanda ata yandi zabaka nde yo vandaka mbi. Bibuti na yandi monaka nde diambu mosi vandaka kuyangisa yandi. Ilaria ke tuba nde: “Kilumbu mosi na nkokila, bibuti monaka nde diambu mosi ke yangisa mono, mpi bo lombaka mono na kutela bo diambu yango. Mono dilaka, mono tendudilaka bo diambu yina vandaka kuyangisa mono, mpi mono lombaka bo na kusadisa mono. Bo yambaka mono, bo zabisaka mono nde bo ke bakisa, mpi bo tubaka nde bo ta sadisa mono.” Kukonda kusukinina, bibuti ya Ilaria sadisaka Ilaria na kuzwa banduku ya mbote na dibundu.

15. Inki mutindu Yezu monisaka diaka nde yandi vandaka ti mayele ya kubakisa mambu?

¹⁵ Yezu monisaka mpi mayele ya kubakisa mambu na mutindu yandi tulaka dikebi na bikalulu ya mbote ya balongoki na yandi. Mu mbandu, ntangu Natanaele waka nde Yezu kele muntu ya Nazareti, yandi tubaka nde: “Keti kima mosi ya mbote lenda basika na Nazareti?” (Yoane 1:46) Kana nge vandaka pana, nge lendaka kuyindula nde Natanaele vwezaka Yezu, yandi vandaka ve ti lukwikilu, to nde yandi vandaka ti bangindu ya mbi sambu na Yezu. Kansi, Yezu yindulaka ve mutindu yina. Mayele ya Yezu ya kubakisa mambu sadisaka yandi na kubakisa nde Natanaele vandaka muntu ya masonga, yo yina Yezu tubaka nde Natanaele kele “muntu ya Izraele ya kieleka yina kele ve ti luvunu ata fioti.” (Yoane 1:47) Yezu vandaka kubakisa bangindu ya ntima ya bantu, mpi yandi sadilaka mayele yina sambu na kusosa bikalulu ya mbote ya bantu.

16. Inki mutindu nge lenda sadisa toko na nge na kutomisa kimuntu na yandi?

¹⁶ Ya kieleka, nge lenda bakisa ve bangindu ya kele na ntima ya bantu bonso Yezu, kansi nge lenda kuma ti mayele ya kubakisa mambu. Yehowa lenda sadisa nge na kuzaba bikalulu ya mbote ya bana na nge ya batoko. Ata mwana na nge ya toko me sala diambu yina me pesa nge mpasi, kuyindula ve ata fioti nde yandi kele mwana ya mbi to ya mubulu.  Kansi, zabisa yandi nde nge ke monaka bikalulu na yandi ya mbote mpi nde nge ke bakisaka nde yandi ke vandaka na mfunu ya kusala mambu ya mbote. Tula dikebi na bikesa yina yandi ke sala sambu na kutomisa kimuntu na yandi mpi sikisa yandi. Kana mpila kele, pesa yandi bisalu to mikumba yina ta sadisa yandi na kutomisa bikalulu na yandi ya mbote. Yezu salaka mutindu yina ti balongoki na yandi. Mvula mosi ti ndambu na nima ya kukutana ti Natanaele (yina bo vandaka mpi kubinga Bartelemi), Yezu pesaka Natanaele mukumba ya nene na mutindu yandi kumisaka yandi ntumwa. Natanaele salaka na kwikama yonso kisalu yina Yezu pesaka yandi. (Luka 6:13, 14; Bisalu 1:13, 14) Mutindu mosi, na kisika ya kupusa mwana na nge ya toko na kuyindula nde mambu yina yandi ke salaka kele na mfunu ve ata fioti, sikisa yandi mpi pesa yandi kikesa. Sadisa yandi na kubakisa nde yandi lenda pesa nge mpi Yehowa kiese mpi nde yandi lenda sadila mayele na yandi sambu na kusadila Yehowa.

17, 18. Inki mambote kibuti lenda baka kana yandi ke landa kulonga bana na yandi ya batoko na kusadila Yehowa?

¹⁷ Nge lenda kudiwa mutindu ntumwa Polo kudiwaka. Yandi vandaka kudiyangisa mingi sambu na bana na yandi ya kimpeve, disongidila bayina yandi sadisaka na kuzaba Yehowa mpi yina yandi vandaka kuzola mingi. Yandi vandaka kuwa mpasi ntangu yandi vandaka kuyindula nde na nima ya bantangu, ziku bankaka na kati na bo lenda buya kusambila Yehowa. (1 Bakorinto 4:15; 2 Bakorinto 2:4) Victor, yina me sansaka bana tatu ke tuba nde: “Nsungi yina bana vandaka batoko vandaka mpasi. Ata mpidina bantangu ya kiese vandaka kulembika mpasi yina. Yehowa sadisaka beto mpi beto kumaka ti bangwisana ya mbote ti bana na beto.”

¹⁸ Bibuti, beno ke salaka bikesa na kulonga bana na beno sambu beno ke zolaka bo mingi. Beno lemba ve. Beno yindula kiese yina beno ta wa ntangu bana na beno ta baka lukanu ya kusadila Yehowa mpi ta landa na kusadila yandi na kwikama yonso.​—3 Yoane 4.