1. (a) Inki mukumba Nzambi pesaka Adami? (b) Banda na bilumbu ya Adami, inki mutindu bansadi ya Nzambi me sadilaka dikabu ya ndinga?

NDINGA kele dikabu yina Yehowa Nzambi me pesaka bantu. Na kilanga ya Edeni, Nzambi pesaka Adami mukumba ya kupesa bambisi yonso bazina. Adami pesaka konso mbisi zina ya me fwana. (Kuyantika 2:19, 20) Banda ntangu yina, bansadi ya Nzambi me sadilaka dikabu ya ndinga sambu na kukumisa Yehowa mpi kuzabisa bantu mambu na yandi. Na bamvula yai, bansadi ya Nzambi me sadilaka dikabu ya ndinga sambu na kubalula Biblia, na mpila nde bantu mingi kuzaba Yehowa.

2. (a) Inki minsiku Komite ya Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa landaka ntangu bo balulaka yo? (b) Inki beto ta longuka na disolo yai?

² Bambalula ya Biblia kele mingi; kansi bambalula ya nkaka kele ya sikisiki kuluta ya nkaka. Sambu na kubalula Biblia na sikisiki yonso, Komite ya Biblia—Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa bakaka lukanu ya kusadila minsiku tatu: (1) Kupesa zina ya Nzambi lukumu mpi kuvutula yo na bisika mingi na Ndinga na yandi, mutindu yo kele na Masonuku ya kisina.  (Tanga Matayo 6:9.) (2) Kubalula ngogo mosi-mosi ya Masonuku ya kisina na bisika yina me fwana na kusala mpidina; kana yo me simba ve, kubalula kaka ngindu ya sikisiki. (3) Kusadila bangogo yina bantu lenda tanga mpi kubakisa kukonda mpasi. * (Tala noti na nsi ya lutiti.) (Tanga Nehemia 8:8, 12.) Bambaludi ya bandinga kuluta 130 landaka minsiku yai tatu ntangu bo balulaka Biblia yai. Na disolo yai, beto ta longuka mutindu minsiku yai sadisaka na kutomisa Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa, yina basikaka na Kingelesi na 2013 mpi mutindu bambaludi ya bandinga ya nkaka ke landaka yo.

3, 4. (a) Na wapi beto lenda mona Tetragrami? (b) Inki Bambaludi ya Babiblia mingi me salaka na zina ya Nzambi?

³ Na Kiebreo, bo ke sonikaka zina ya Nzambi na bisono iya yina bo ke bingaka Tetragrami. Tetragrami kele na Masonuku mingi ya ntama ya Kiebreo, mu mbandu na barulo yina bo monaka na Nzadi-Mungwa ya Kufwa mpi na bakopi ya nkaka ya Mbalula ya Kigreki ya la Septante. Bo sonikaka bakopi yai banda na mvu 200 na ntwala ya ntangu na beto tii na mvu 100 ya ntangu na beto. Bantu mingi ke yitukaka na kumona zina ya Nzambi na bisika mingi na Masonuku ya ntama.

⁴ Ya kieleka, zina ya Nzambi fwete vanda na Biblia. Kansi na bambalula mingi yo ke vandaka ve. Mu mbandu, bamvula zole mpamba na nima ya kubasika ya Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa ya Masonuku ya Kigreki ya Bukristu, bambaludi ya Biblia mosi (American Standard Version) tomisaka mbalula na bo. Na 1901, mbalula yango vandaka ti zina ya Nzambi; kansi ntangu bo tomisaka yo na 1952, bo katulaka zina ya Nzambi. Sambu na nki? Bambaludi yina monaka nde, “yo vandaka mbi kibeni” na kusadila zina ya Nzambi. Babiblia mingi ya Kingelesi to ya bandinga ya nkaka ke vandaka mpi ve ti zina ya Nzambi.

5. Sambu na nki yo ke lomba kubika zina ya Nzambi na Biblia?

⁵ Keti bambaludi yina ke katulaka zina ya Nzambi na Biblia ke salaka kifu? Ee! Yehowa, munkwa-Biblia, ke zolaka nde bantu kuzaba zina na yandi. Mbaludi ya mbote fwete zaba luzolo ya munkwa-mukanda mpi yandi fwete balula na kuwakana ti luzolo yina. Baverse mingi ke monisa nde zina ya Nzambi kele mfunu mpi bantu fwete pesa yo lukumu. (Kubasika 3:15; Nkunga 83:18; 148:13; Yezaya 42:8; 43:10; Yoane 17:6, 26; Bisalu 15:14) Yehowa pesaka bansoniki ya Biblia mpeve santu sambu bo sonika zina na yandi na bisika mingi na Masonuku ya ntama. (Tanga Ezekiele 38:23.) Yo yina, bambaludi ya ke katulaka zina  ya Nzambi na Biblia ke zitisaka ve Yehowa.

6. Sambu na nki bo yikaka zina ya Nzambi na bisika sambanu na mbalula ya 2013?

⁶ Bubu yai beto kele mpi ti banzikisa mingi ya ke monisa nde beto fwete sadila zina ya Yehowa. Zina ya Nzambi kele mbala 7 216 na Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa ya Kingelesi, yina bo tomisaka na 2013. Bo yikaka yo na bisika 6 yina vandaka ve na mbalula ya ntete. Na bisika tanu, bo yikaka zina ya Nzambi sambu bo monaka yo na Barulo ya Nzadi-Mungwa ya Kufwa yina bo me basisa ntama mingi ve. * (Tala noti na nsi ya lutiti.) Bo monaka yo na 1 Samuele 2:25; 6:3; 10:26; 23:14, 16. Bazuzi 19:18 kele kisika ya sambanu yina bo me yika zina ya Nzambi, na nima ya kusala bansosa ya mpa na Masonuku ya ntama yina bantu mingi ke ndimaka.

7, 8. Zina Yehowa ke tendula nki?

⁷ Bakristu ya kieleka ke monaka nde yo kele mfunu na kubakisa mbote-mbote ntendula ya zina ya Nzambi. Zina ya Yehowa ke tendula, “Yandi Ke Kumisaka.” * (Tala noti na nsi ya lutiti.) Na bamvula me luta, mikanda na beto vandaka kutendula zina ya Nzambi na nsadisa ya Kubasika 3:14; yo ke tuba nde: “Mono Ta Kuma Yina Mono Ke Sola Kukuma.” Mbalula ya 1984 tendulaka nde Yehowa ke kumaka yina kele mfunu nde yandi kuma na konso diambu sambu na kulungisa lukanu na yandi. * (Tala noti na nsi ya lutiti.) Kansi, mbalula ya 2013 ke tendula nde: “Ata zina Yehowa lenda vanda ti dibanza yai, yo me suka ve kaka na mambu yina yandi mosi ke solaka na kukuma. Yo ke tadila mpi mambu yina yandi ke salaka nde yo salama na yina me tala lugangu na yandi mpi kulungana ya lukanu na yandi.”

⁸ Yehowa ke kumisaka lugangu na yandi mutindu yonso yina yandi ke zola. Mu mbandu, Nzambi kumisaka Noa mutungi-maswa, yandi kumisaka Besalele muntu ya me zaba mbote kusala bifwanisu, yandi kumisaka Gideoni soda ya ngolo, mpi yandi kumisaka Polo misionere. Zina ya Nzambi kele mfunu mingi sambu na bansadi na yandi; yo yina Komite ya Biblia—Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa me vutulaka yo na mbalula yai.

9. Sambu na nki yo lombaka kubalula Biblia na bandinga ya nkaka?

⁹ Na Babiblia mingi bo me katulaka zina ya Nzambi mpi bo me yingisaka yo na batitre bonso “Mfumu,” to na zina ya nzambi mosi buna ya bantu ke sambilaka. Yo yina Nto-Kimvuka me monaka nde yo kele mfunu mingi nde bantu ya bandinga yonso kuvanda ti Biblia yina ke pesa zina ya Nzambi lukumu. (Tanga Malaki 3:16.) Bubu yai, Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa, yina bo me balula na bandinga kuluta 130, ke pesa zina ya Nzambi lukumu.

10, 11. Inki bampasi bambaludi ke kutanaka ti yo ntangu bo ke balulaka Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa na bandinga ya nkaka?

¹⁰ Bambaludi ya ke balulaka Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa na bandinga ya  nkaka ke kutanaka ti bampasi mingi. Mu mbandu, na Longi 9:10 mpi na baverse ya nkaka, mbalula ya Kingelesi sadilaka ngogo ya Kiebreo “Sheole.” Bambalula ya nkaka ya Kingelesi sadilaka mpi ngogo yai. Kansi na bandinga ya nkaka, bo lendaka ve kusadila ngogo “Sheole” sambu bantu ta zaba yo ve. Diaka, yo kele ve na badiksionere ya bandinga na bo; nkutu bantu ya nkaka yindulaka nde yo kele zina ya kisika mosi buna. Yo yina, bo pesaka bambaludi nswa ya kubalula ngogo ya Kiebreo “Sheole” mpi ngogo ya Kigreki “Hadesi” na “Maziamu.” Kubalula mutindu yai me fwana mpi yo me kumisaka baverse yango pwelele.

¹¹ Ngogo ya Kiebreo mpi ya Kigreki, ya bo ke balulaka nde “moyo,” vandaka mpi mpasi na kubalula na bandinga ya nkaka. Na bandinga yango, “moyo” ke tendulaka mpeve mosi ya mbi to kima mosi ya kele na kati ya muntu, yina ke zingaka na nima ya lufwa. Sambu bantu kubakisa ve ngogo “moyo” na mutindu ya mbi, bo pesaka bambaludi nswa ya kubalula yo na mutindu ya nkaka. Bantendula mingi ya ngogo “moyo” kele na Appendice ya Traduction du monde nouveau — avec notes et références. Na mbalula ya 2013, bo me balula baverse pwelele; kansi bangogo ya Kiebreo mpi ya Kigreki ti bantendula na yo, bo me tula yo na banoti na nsi ya lutiti; mpidina bantu lenda tanga mpi kubakisa Biblia kukonda mpasi.

12. Inki mambu bo me sobaka na mbalula ya Kingelesi yina basikaka na 2013?

¹² Bangiufula yina bambaludi vandaka kuyula monisaka nde bantu ke bakisaka ve mbote baverse ya nkaka ya Biblia. Yo  yina, na Septembri 2007, Nto-Kimvuka ndimaka kutomisa Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa na Kingelesi. Ntangu Komite ya Mbalula yai vandaka kutomisa yo, bo vandaka mpi kutadila bangiufula mingi yina bambaludi ya Biblia me yulaka. Bo katulaka bangogo ya ntama, mpi bo yingisaka yo na bangogo ya bilumbu yai kukonda kusoba dibanza ya baverse; bubu yai, bantu lenda tanga mpi kubakisa yo kukonda mpasi. Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa yina bo me balulaka na bandinga ya nkaka sadisaka mpi na kutomisa mbalula ya Kingelesi.—Bingana 27:17.

13. Bampangi mingi ke tubaka nki sambu na mbalula ya Kingelesi ya 2013?

¹³ Bampangi mingi ke tubaka nki sambu na Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa yina bo me tomisa na Kingelesi? Nto-Kimvuka me bakaka mikanda mingi ya ke monisa ntonda ya bampangi; mu mbandu, mpangi-nkento mosi tubaka nde: “Biblia kele bonso kesi mosi ya me fuluka ti mayaka ya ntalu. Kutanga Ndinga ya Yehowa yina kele pwelele na mbalula ya 2013 kele bonso kuzikisa konso diyaka ya ntalu, kusepela kutala balweka na yo, kungenga na yo, kulere na yo mpi kitoko na yo. Mbalula yai ya bo me balula na bangogo ya pete me sadisa mono na kusala bangwisana ya mbote ti Yehowa, yina kele bonso tata yina me simba mono ntangu yandi ke tangila mono ndinga na yandi ya ke lembika ntima.”

14, 15. Bampangi ke tubaka nki sambu na Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa ya bandinga na bo?

¹⁴ Bantu ya bandinga ya nkaka ke monisaka mpi ntonda sambu na Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa ya bandinga na bo. Tata mosi ya mununu na mbanza Sofia, na insi Bulgarie, tubaka nde: “Mono me tangaka Biblia bamvula mingi, kansi mono me tangaka ntete ve Biblia mosi ya kele ti bangogo ya pete mpi yina ke simba ntima.” Mpangi-nkento mosi ya insi Albanie sonikaka mpi nde: “Ndinga ya  Nzambi kele kitoko kibeni na ndinga Albanais! Kuwa Yehowa ke tubila beto na ndinga na beto kele dibaku ya nene kibeni!”

¹⁵ Na bansi mingi, Biblia ke vandaka ntalu mingi to ke monanaka na mpasi. Kuzwa Biblia ke vandaka lusakumunu ya nene! Bampangi ya Rwanda sonikaka nde: “Bampangi me longukaka Biblia ti bantu bamvula mingi; kansi bo ke yelaka ve na kimpeve, sambu bo kele ve ti Babiblia. Bo kele mpi ve ti mbongo ya kusumba Biblia ya mabundu ya Rwanda. Diaka, bo ke bakisaka ve bangogo mingi ya Babiblia yango; yo yina bo vandaka kuyela ve na kimpeve.” Ntangu Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa basikaka na ndinga ya Rwanda, dibuta mosi yina kele ti bana iya ya batoko tubaka nde: “Beto ke tonda Yehowa mpi mpika ya kwikama na mutindu bo me pesa beto Biblia yai. Beto kele bansukami mpi beto kele ve ti mbongo ya kusumbila konso muntu ya dibuta Biblia. Kansi bubu yai konso muntu ya dibuta na beto kele ti Biblia. Sambu na kutonda Yehowa, beto ke vukanaka konso kilumbu na dibuta sambu na kutanga Biblia.”

16, 17. (a) Inki kele luzolo ya Yehowa sambu na bansadi na yandi? (b) Inki fwete vanda lukanu na beto?

¹⁶ Na bilumbu ke kwisa, bo ta balula Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa ya bo me tomisa, na bandinga mingi diaka. Satana ke sosaka kukanga kisalu yai; kansi luzolo ya Yehowa kele nde bansadi na yandi yonso kuwa yandi ke tubila bo na bangogo ya pwelele mpi na ndinga yina bo ke bakisa. (Tanga Yezaya 30:21.) Ntama mingi ve, “ntoto ta fuluka kibeni ti nzayilu ya Yehowa mutindu bamasa ke fulusaka nzadi-mungwa.”—Yezaya 11:9.

¹⁷ Beto fwete baka lukanu ya kusadila konso dikabu yina Yehowa ke pesa beto, mu mbandu mbalula yai ya ke pesa yandi lukumu. Bika yandi tubila nge konso kilumbu na nzila ya Ndinga na yandi. Yandi ta widikila bisambu na nge na dikebi yonso. Kusolula ya mutindu yai ta sadisa beto na kuzaba diaka Yehowa mbote-mbote mpi beto ta kuma kuzola yandi mingi.—Yoane 17:3.