1, 2. Inki Nzambi salaka na ntangu ya ntama, mpi nki bantu ya nkaka lenda kudiyula bubu yai ntangu bo ke bela?

KANA nge me belaka maladi mosi ya ngolo, ziku nge kudiyulaka nde: ‘Keti mono ta beluka?’ To ziku muntu mosi ya dibuta to nduku na nge ke bela mpi nge ke kudiyula kana yandi ta beluka. Yo kele mbi ve na kuzola nde nge mosi mpi bantu yina nge ke zolaka kuvanda na mavimpi ya mbote. Na Biblia, bo ke tubilaka bantu ya nkaka yina vandaka kubela mpi sosaka kuzaba kana bo ta beluka. Mu mbandu, ntangu Ntotila Ahazia, mwana yina Ahabi butaka ti Yezabele, lwalaka mputa, yandi kudiyulaka kana yandi ta beluka. Na nima, ntangu Bene-adadi Ntotila ya Siria belaka yandi kudiyulaka mpi kana yandi ta beluka.—2 Bantotila 1:2; 8:7, 8.

² Biblia ke tuba mpi nde na ntangu ya ntama, Yehowa salaka bimangu sambu na kubelula bantu; nkutu yandi sadilaka baprofete sambu na kufutumuna bafwa. (1 Bantotila 17:17-24; 2 Bantotila 4:17-20, 32-35) Bubu yai, bantu ya nkaka yina ke bela lenda kudiyula kana Nzambi ta sala kimangu sambu na kubelula bo.

3-5. Yehowa mpi Yezu kele ti ngolo ya kusala nki, mpi nki bangiufula beto ta tadila na disolo yai?

 ³ Yehowa kele ti ngolo ya kusoba mavimpi ya bantu. Yandi pesaka bantu ya nkaka ndola ya maladi. Mu mbandu, Farao ya ntangu ya Abrahami, mpi Miriami, mpangi ya Moize. (Kuyantika 12:17; Kutanga 12:9, 10; 2 Samuele 24:15) Yandi pesaka mpi bantu ya Izraele ndola ya “maladi” to ya “mpasi” ntangu bo kondaka kwikama. (Kulonga 28:58-61) Bantangu ya nkaka, Yehowa salaka nde bansadi na yandi kubela ve. (Kubasika 23:25; Kulonga 7:15) Nkutu, yandi belulaka bankaka na kati na bo. Mu mbandu, yandi belulaka Yobi ntangu yandi belaka maladi ya ngolo mpi zolaka kufwa.—Yobi 2:7; 3:11-13; 42:10, 16.

⁴ Beto ke ndima nde Yehowa kele ti ngolo ya kubelula bantu yina ke bela. Yezu mpi lenda belula bantu yina ke bela. Mu mbandu, ntangu yandi vandaka na ntoto, yandi belulaka bantu ya maladi ya lepre mpi maladi ya ndeke. Yandi belulaka bifwa-meso mpi bikata. (Tanga Matayo 4:23, 24; Yoane 9:1-7) Bimangu yai ke sadisa beto na kuvingila na kiese yonso mambu ya kitoko yina Yezu ta sala na ntoto ya mpa. Na ntangu yina, ‘ata muntu mosi ve ta tuba nde: “Mono ke bela.”’—Yezaya 33:24.

⁵ Kana beto me bela, keti beto fwete vingila nde Yehowa to Yezu kusala kimangu sambu na kubelula beto? Inki mambu beto fwete yindula na ntwala ya kundima lusansu?

6. Inki Biblia ke tuba sambu na bimangu ya Bakristu ya mvu-nkama ya ntete?

⁶ Na mvu-nkama ya ntete, Yehowa tulaka Bakristu mafuta na nzila ya mpeve santu mpi yandi pesaka bo ngolo ya kusala bimangu. (Bisalu 3:2-7; 9:36-42) Mu mbandu, bo vandaka kubelula bantu mpi kutuba bandinga ya nkaka. (1 Bakorinto 12:4-11) Kansi na nima bimangu yina sukaka, kaka mutindu Biblia tubaka. (1 Bakorinto 13:8) Yo yina bubu yai beto lenda vingila ve nde Nzambi kusala kimangu sambu na kubelula beto to bantu yina beto ke zolaka.

7. Inki kikesa Nkunga 41:3 ke pesaka beto?

⁷ Kana nge ke bela, Yehowa ta pesa nge kikesa mpi ta sadisa nge, mutindu yandi sadisaka bansadi na yandi ya ntama. Ntotila Davidi sonikaka nde: “Kiese na muntu yina ke tudilaka muntu ya kukonda mfunu dikebi; Yehowa ta gulusa yandi na kilumbu ya mpasi. Yehowa ta keba yandi mpi ta bikisa yandi na luzingu.” (Nkunga 41:1, 2) Awa, Davidi zolaka ve kutuba nde bantu ya mbote ya bilumbu na yandi, disongidila bayina vandaka kutudila bantu ya kukonda mfunu dikebi, ta fwa ve. Kansi nki mutindu Yehowa zolaka kusadisa bantu yai ya mbote? Davidi tendulaka nde: “Yehowa ta sadisa yandi na mbeto na yandi ya maladi; na  ntangu ya maladi na yandi nge ta soba kibeni mbeto na yandi.” (Nkunga 41:3) Yehowa ke zabaka kibeni bampasi ya bansadi na yandi mpi yandi ke vilaka bo ve. Yandi lenda pesa bo kikesa mpi mayele. Yehowa me salaka mpi nitu ya muntu ti ngolo ya kubelula yo mosi kimbefo yina kele na kati.

8. Nkunga 41:4 ke monisa nde Davidi lombaka Yehowa nki ntangu yandi belaka ngolo?

⁸ Na Nkunga 41, Davidi ke tuba nde yandi belaka ngolo, lembaka nitu mpi kumaka ti basusi. Ziku mambu yai salamaka ntangu mwana na yandi Absalomi sosaka kubotula yandi kimfumu. Davidi belaka ngolo; yo yina yandi kukaka ve kutadila mambu ya Absalomi. Yandi zabaka nde bampasi yina kotaka na dibuta na yandi sambu na disumu yina yandi salaka ti Bat-sheba. (2 Samuele 12:7-14) Inki yandi salaka? Yandi sambaka nde: “O Yehowa. Wila mono mawa. Belula mono, sambu mono me sala disumu na ntwala na nge.” (Nkunga 41:4) Davidi zabaka nde Yehowa lolulaka dezia disumu na yandi mpi yandi tulaka ntima nde Yehowa ta sadisa yandi na maladi yina. Keti Davidi vingilaka nde Yehowa kusala kimangu sambu na kubelula yandi?

9. (a) Inki Yehowa salaka sambu na Ntotila Ezekiasi? (b) Inki Davidi lombaka Yehowa?

⁹ Yo kele kieleka nde bantangu ya nkaka Nzambi ke belulaka bantu. Mu mbandu, Ntotila Ezekiasi zolaka kufwa; kansi Yehowa belulaka yandi. Ezekiasi zingaka diaka bamvula kuluta 15. (2 Bantotila 20:1-6) Ata mpidina, Davidi sosaka ve nde Yehowa Nzambi kusala kimangu. Yandi lombaka Nzambi na kusadisa yandi kaka mutindu Nzambi ke sadisaka “muntu yina ke tudilaka muntu ya kukonda mfunu dikebi.” Davidi vandaka ti bangwisana ya ngolo ti Yehowa; yo yina ntangu yandi belaka, yandi lombaka Yehowa na kulembika mpi kusadisa yandi. Yandi lombaka Yehowa na kusadisa yandi na kubeluka mpi na kukuma mbote.—Nkunga 103:3.

10. Inki kuminaka Trofime ti Epafrodite, mpi nki dilongi beto ke baka?

¹⁰ Ntumwa Polo mpi balongoki ya nkaka vandaka kusala bimangu na mvu-nkama ya ntete; kansi bo belulaka ve Bakristu yonso. (Tanga Bisalu 14:8-10.) Ntangu tata ya Publiusi belaka fievre mpi maladi ya ngolo, ntumwa Polo “sambaka, tulaka yandi maboko, mpi belulaka yandi.” (Bisalu 28:8) Ata mpidina, Polo belulaka ve bantu yonso yina yandi zabaka. Mu mbandu, Trofime vandaka kusala banzietelo ya kimisionere ti Polo. (Bisalu 20:3-5, 22; 21:29) Kansi ntangu yandi belaka, Polo belulaka yandi ve. Yo yina Trofime bikalaka na Mileti sambu na kusansa nitu. (2 Timoteo 4:20) Epafrodite vandaka mpi nduku ya nkaka ya Polo. Yandi belaka mpi zolaka kufwa. Kansi Biblia ke monisa ve nde Polo belulaka yandi.—Bafilipi 2:25-27, 30.

11, 12. Inki mambu ya Luka beto me zaba, mpi ziku nki mutindu yandi sadisaka Polo?

¹¹ Luka vandaka munganga, mpi yandi vandaka kutambula ti Polo. (Bisalu 16:10-12; 20:5, 6; Bakolosai 4:14) Ziku yandi sansaka Polo mpi bantu ya nkaka ntangu bo belaka na banzietelo ya kimisionere yina bo salaka. (Bagalatia 4:13) Mutindu Yezu tubaka, ‘bantu ya maladi’ ke vandaka na mfunu ya munganga.—Luka 5:31.

¹² Luka vandaka ve kaka muntu mosi buna ya me zaba kusansa. Yandi vandaka  kibeni munganga. Biblia ke tubila ve kisika mpi mvula yina yandi salaka banzo-nkanda na yandi ya kimunganga. Kansi Biblia ke tuba nde Polo tindilaka Bakristu ya Kolose mbote ya Luka. Yo ke pusa beto na kutuba nde Luka longukaka kimunganga na Laodisea, mbanza mosi yina kele pene ya Kolose. Diaka, ntangu Luka sonikaka evanzile na yandi mpi mukanda ya Bisalu, yandi sadilaka bangogo ya minganga. Sambu yandi vandaka munganga, yandi sonikaka masolo mingi yina Yezu belulaka bantu.

13. Inki beto fwete vila ve na ntwala ya kupesa to kundima ndongisila ya me tala lusansu?

¹³ Bubu yai, mpangi mosi ve lenda sala bimangu sambu na kubelula beto. Kansi sambu bampangi ke zolaka kusadisa beto, bankaka lenda pesa beto bandongisila ata beto me lomba yo ve. Ya kieleka, bandongisila ya nkaka kele mbi ve. Mu mbandu, Polo longisilaka Timoteo na kunwa ndambu ya vinu. Ziku Timoteo vandaka kubela ntima sambu yandi vandaka kunwa masa yina vandaka mpenza ve bunkete. * (Tala noti na nsi ya lutiti.) (Tanga 1 Timoteo 5:23.) Kansi beto fwete keba. Mpangi mosi lenda pusa beto na kusadila nkisi to matiti mosi buna, kudia to kubuya madia mosi buna. Yandi lenda zabisa beto nde yo me sadisaka muntu mosi ya dibuta na yandi yina belaka maladi yina. Kansi yo ke tendula ve nde yo ta belula beto mpi. Beto fwete vila ve nde nkisi mosi buna lenda belula bantu mingi, kansi yo lenda vanda kigonsa sambu na bantu ya nkaka.—Tanga Bingana 27:12.

14, 15. (a) Beto fwete keba na bantu ya nki mutindu? (b) Inki dilongi Bingana 14:15 ke pesa beto?

¹⁴ Beto yonso ke zolaka kuvanda ti nitu ya ngolo sambu na kuzinga mbote mpi kusadila Yehowa mingi. Kansi beto kele bantu ya kukonda kukuka mpi beto lenda ve kuditanina na bimbefo yonso. Kana beto me bela, bantu lenda zabisa beto mitindu mingi ya kusansa nitu; kansi beto kele ti nswa ya kupona lusansu yina beto me zola. Diambu ya mawa kele nde, bantu mpi bimvuka ya nkaka lenda zabisa beto nde bo kele ti bankisi yina ta belula beto. Bo ke salaka mutindu yina sambu na kuzwa mbongo mingi. Bo lenda tuba nde bantu mingi me sadilaka bankisi yina mpi me belukaka. Diaka, kana beto ke bela, beto lenda sosa kumeka konso lusansu yina ta belula beto mpi ta sadisa beto na kuzinga mingi. Kansi beto fwete vila ve ndongisila yai ya Ndinga ya Nzambi: “Muntu ya kukonda mayele ke ndimaka mambu yonso, kansi muntu ya mayele ke tadilaka konso kitambi na yandi.”—Bingana 14:15.

¹⁵ Kana beto kele mayele, beto ta vanda ve bindima-ndima; mingi-mingi  kana muntu yina ke pesa beto ndongisila me longukaka ve mbote-mbote mambu yango. Beto fwete kudiyula nde: ‘Yandi ke tuba nde nkisi, matiti, to mutindu mosi buna ya madia me sadisaka bantu; kansi nki ke ndimisa mono nde yo sadisaka kibeni bantu yango? Ata yo sadisaka bo, inki ke ndimisa nde yo ta sadisa mono? Keti mono fwete sala bansosa mingi mpi kusolula ti minganga yina me zaba mbote-mbote kusansa maladi na mono?’—Kulonga 17:6.

16. Inki beto fwete tadila ntangu beto ke baka lukanu ya kundima lusansu mosi buna?

¹⁶ Ntangu beto ke baka lukanu ya kundima kusala ekzame to kubaka lusansu mosi buna, beto fwete vanda ti “mabanza ya mbote” to kusadila luswasukusu. (Tito 2:12) Diambu yai kele mfunu, mingi-mingi kana bantu ke salaka ve mpenza ekzame yina to ke bakaka ve lusansu ya mutindu yina. Keti munganga yina ke zola kusansa beto lenda tendula mbote nkisi to ekzame yango? Keti ntendula na yandi ke yitukisa beto? Keti minganga mingi ke ndimaka nde ekzame to nkisi yina lenda belula bantu? (Bingana 22:29) Muntu mosi lenda zabisa beto nde nkisi ya mpa me basika na kisika mosi ya ntama mpi nde minganga me zaba yo ntete ve. Keti banzikisa ke monisa nde nkisi mosi ya mpa me  basika? Nkutu bantu ya nkaka lenda sosa kupesa beto lusansu mosi ya kele ti bima ya kinsweki to ngolo mosi yina me zabana ve. Lusansu ya mutindu yai kele kigonsa kibeni. Kuvila ve nde Nzambi ke buyisaka beto na kusala bisalu ya bampeve ya mbi to ya kindoki.—Kulonga 18:10-12; Yezaya 1:13.

17. Inki ke vandaka mpusa na beto?

¹⁷ Na mvu-nkama ya ntete, nto-kimvuka tindilaka mabundu mukanda sambu na kuzabisa bampangi mambu yina bo fwete sala ve. Na nsuka ya mukanda yina, bo sonikaka nde: “Kana beno kuditanina mbote-mbote na mambu yai, beno ta vanda mbote. Beno bikala mbote!” (Bisalu 15:29) Ata nsa yina ya nsuka vandaka kaka sambu na kupesa bo mbote ya nsuka, yo ke yibusa beto nde yo kele mbi ve na kuzola kuvanda ti nitu ya ngolo.

18, 19. Inki beto ke vingila kumona na nsi-ntoto ya mpa?

¹⁸ Beto kele bantu ya kukonda kukuka; beto ta kuka ve kuditanina na maladi yonso. Ntangu beto ke belaka, beto ke vingilaka ve nde Yehowa kusala kimangu sambu na kubelula beto. Kansi beto ke vingila na kiese yonso ntangu yina Nzambi ta belula maladi yonso kimakulu. Na Kusonga 22:1, 2, ntumwa Yoane tubilaka “masa ya luzingu” mpi “banti ya luzingu” yina ta belula bantu yonso. Yo ke tadila ve bankisi ya matiti yina beto lenda sadila bubu yai to na nsi-ntoto ya mpa sambu yo belula beto. Kansi yo ke monisa mambu yonso yina Yehowa ti Yezu ta sala sambu beto zinga mvula na mvula.—Yezaya 35:5, 6.

¹⁹ Beto ke vingila ti kiese yonso nsungi yina ya kitoko. Kansi bubu yai, beto ke zaba nde Yehowa ke zolaka beto mpi yandi ke bakisaka mutindu beto ke kudiwaka na bantangu ya mpasi. Bonso Davidi, beto ke tulaka ntima nde Yehowa ta yambula beto ve na ntangu ya maladi. Ntangu yonso, yandi ke sadisaka bantu ya kwikama.—Nkunga 41:12.