1-2. Inki kivuvu ya kiese mingi bansadi ya Nzambi ke vandaka na yo?

BETO yonso ke zolaka nde diambu mosi ya mbote kulungana. Bantu ya nkaka ke zolaka nde bo vanda ti makwela ya kiese, bankaka ke zolaka nde bana na bo kuvanda ti sante ya mbote, bantu ya nkaka yina ke belaka maladi ya ngolo ke zolaka nde bo beluka. Mbala ya nkaka beto mpi ke zolaka mambu yai. Kansi mambu yina beto, bansadi ya Nzambi ke zolaka nde yo lungana, me luta mambu yai yonso. Mu mbandu, beto ke vingilaka luzingu ya mvula na mvula mpi kumona diaka bantu ya beto vandaka kuzola yina me fwaka.

² Ntumwa Polo tubaka nde: “Mono kele ti kivuvu na Nzambi . . . nde bantu ya lunungu ti bantu ya kukonda lunungu ta futumuka.” (Bis. 24:15) Polo vandaka ve muntu ya ntete yina tubilaka lufutumuku. Yobi mpi tubilaka yo. Yobi vandaka ti kivuvu nde Nzambi ta yibuka yandi mpi ta futumuna yandi.—Yobi 14:7-10, 12-15.

3. Inki mambote beto lenda baka na mambu yina kele na 1 Bakorinto kapu 15?

³ “Lufutumuku ya bafwa” kele na kati ya “malongi ya luyantiku” to “malongi ya ntete-ntete” ya Bakristu. (Baeb. 6:1, 2) Polo tubilaka mingi lufutumuku na 1 Bakorinto kapu 15. Yo fwete vanda nde mambu yina yandi tubaka pesaka Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kikesa. Kapu yai ke pesa beto kikesa mpi ke kumisa lukwikilu na beto ngolo na lufutumuku yina beto ke vingilaka banda ntama.

4. Inki ke ndimisaka beto nde bantu ya me fwaka ta futumuka?

⁴ Lufutumuku ya Yezu Kristu kele mfunu mingi sambu na kivuvu na beto ya lufutumuku ya bantu yina me fwaka. Mambu yai vandaka na kati ya “bansangu ya mbote” yina Polo zabisaka bantu ya Korinto. (1 Bak. 15:1, 2) Polo tubaka nde kana Mukristu ke  kwikila ve na lufutumuku ya Kristu, lukwikilu na yandi kele mfunu ve. (1 Bak. 15:17) Kukwikila na lufutumuku ya Yezu kele mfunu mingi sambu na kivuvu ya Bakristu.

5-6. Mambu yina kele na 1 Bakorinto 15:3, 4 ke tendula nki sambu na beto?

⁵ Ntangu Polo tubilaka lufutumuku, yandi yantikaka ntete kutubila bakieleka yai tatu: (1) “Kristu fwaka sambu na masumu na beto.” (2) Bo “zikaka yandi.” (3) Nzambi “futumunaka yandi na kilumbu ya tatu mutindu Masonuku ke tubaka.”—Tanga 1 Bakorinto 15:3, 4.

⁶ Lufwa ya Yezu, mutindu bo zikaka yandi mpi mutindu yandi futumukaka ke tendula nki sambu na beto? Profete Yezaya tubaka na ntwala nde: “Bo katulaka [Mesia] na insi ya bantu ya moyo” mpi ‘bo pesaka yandi maziamu kisika mosi ti bantu ya mbi.’ Yo lombaka nde diambu ya nkaka kusalama. Yezaya yikaka nde Mesia ta ‘nata disumu ya bantu mingi.’ Yezu nataka masumu ya bantu mingi ntangu yandi pesaka luzingu na yandi bonso kimenga. (Yez. 53:8, 9, 12; Mat. 20:28; Bar. 5:8) Yo yina lufwa ya Yezu, mutindu bo zikaka yandi mpi lufutumuku na yandi ke ndimisa beto nde beto ta katuka na kimpika ya disumu mpi ya lufwa mpi beto ta zinga diaka ti bantu ya beto vandaka kuzola yina me fwaka.

7-8. Inki ke ndimisaka beto nde Yezu futumukaka?

⁷ Lufutumuku ya Yezu ke ndimisaka beto nde bafwa ta futumuka. Yo yina, beto fwete ndima kibeni nde Yezu futumukaka. Inki ke ndimisa beto nde Yehowa futumunaka Yezu?

⁸ Bantu mingi monaka Yezu ntangu yandi futumukaka mpi bo zabisaka yo na bantu ya nkaka. (1 Bak. 15:5-7) Muntu ya ntete yina Polo tubilaka kele Piere (Sefasi). Balongoki mingi tubaka mpi nde Piere monaka Yezu ntangu yandi futumukaka. (Luka 24:33, 34) Diaka, “bantumwa 12” yina monaka Yezu ntangu yandi futumukaka. Na nima, Kristu “monikaka na bantu kuluta 500 na mbala mosi,” mbala ya nkaka na dibaku mosi ya kiese na Galilea yina Matayo 28:16-20 ke tubila. Diaka, Yezu “monikaka na Yakobo,” mbala ya nkaka Yakobo mpangi ya Yezu yina vandaka ntete ve kukwikila nde Yezu vandaka Mesia. (Yoa. 7:5) Na nima ya kumona lufutumuku ya Yezu, Yakobi kumaka kukwikila mingi. Diambu ya kiese kele nde na mvu 55 ya ntangu na beto ntangu Polo sonikaka mukanda ya 1 Bakorinto, bantu mingi yina monaka lufutumuku ya Yezu vandaka na luzingu. Ntangu yina kana muntu kutula ntembe, yandi lendaka kusolula ti bantu yina monaka Yezu ntangu yandi futumukaka.

9. Mutindu Bisalu 9:3-5 ke monisa yo, nki ndimisaka kibeni Polo nde Yezu futumukaka?

⁹ Na nima, Yezu yandi mosi, monikaka na Polo. (1 Bak. 15:8) Polo (Saule) vandaka kukwenda na Damasi mpi na nzila yandi waka mungungu ya Yezu yina futumukaka mpi Polo monaka mbona-meso ya Yezu na zulu. (Tanga Bisalu 9:3-5.) Mambu yina Polo monaka ndimisaka yandi kibeni nde Yezu futumukaka.—Bis. 26:12-15.

10. Inki Polo salaka ntangu yandi ndimaka nde Yezu futumukaka?

¹⁰ Mambu yina Polo tubaka sambu na lufutumuku ya Yezu vandaka mfunu mingi sambu na bantu ya nkaka sambu yandi vandaka ntete kuniokula Bakristu. Ntangu Polo ndimaka kibeni nde Yezu futumukaka, Polo salaka yonso sambu na kusonga bantu ya nkaka kieleka yina. Bo bulaka Polo, bo tulaka yandi na boloko mpi mbala mingi maswa yina yandi vandaka na kati dindaka ntangu yandi vandaka kulonga nde Yezu fwaka mpi futumukaka. (1 Bak. 15:9-11; 2 Bak. 11:23-27) Polo kumaka ti lukwikilu ya ngolo na lufutumuku ya Yezu, yo yina yandi ndimaka ata nkutu nde bo fwa yandi sambu yandi vandaka kulonga lufutumuku ya Yezu. Mambu  yai ke ndimisa beto mpi nde Yezu futumukaka. Yo ke ndimisa beto mpi nde bafwa ta futumuka.

11. Mbala ya nkaka, sambu na nki bantu ya nkaka ya Korinto vandaka ti bangindu ya mbi sambu na lufutumuku?

¹¹ Bantu ya nkaka na mbanza Korinto na nsi Grece vandaka ti bangindu ya mbi sambu na lufutumuku. Nkutu bankaka vandaka kutuba nde: “Lufutumuku ya bafwa kele ve.” Sambu na nki? (1 Bak. 15:12) Bantu ya filozofi na mbanza Atene, mbanza ya nkaka na Grece, vandaka kuseka bantu yina vandaka kutuba nde Yezu futumukaka. Yo lenda vanda nde bangindu yai ya mbi bebisaka mabanza ya bantu ya nkaka ya Korinto. (Bis. 17:18, 31, 32) Mbala ya nkaka bantu ya nkaka vandaka kuyindula nde lufutumuku kele kima mosi ya kifwani, disongidila nde kana muntu kele na masumu bo lenda tuba nde yandi “me fwa” mpi kana muntu kukuma Mukristu bo lenda binga yandi “muntu ya moyo” sambu Nzambi me lolula masumu na yandi. Ata bo vandaka ti bangindu ya nki mutindu, kana muntu kele ti lukwikilu kansi yandi ke buya kundima nde Yezu futumukaka, lukwikilu na yandi kele mpamba. Kana Nzambi futumunaka ve Yezu yo ke tendula nde kimenga ya Yezu vandaka mfunu ve mpi bantu yonso zolaka kubikala kaka na masumu. Yo yina, bantu yina ke kwikilaka ve na lufutumuku, lukwikilu na bo kele mpamba.—1 Bak. 15:13-19; Baeb. 9:12, 14.

12. Mutindu 1 Piere 3:18, 22 ke monisa yo, nki mutindu lufutumuku ya Yezu me luta ya bantu ya nkaka yina futumukaka na ntwala na yandi?

¹² Polo zabaka kibeni nde “Kristu me telamaka na bafwa.” Lufutumuku ya Yezu me luta ya bantu yina futumukaka na ntwala na yandi sambu bo fwaka diaka. Polo tubaka nde Yezu “kele mbuma ya ntete ya bantu yina me fwaka.” Inki mutindu Yezu kele mbuma ya ntete? Yezu kele muntu ya ntete yina futumukaka ti nitu ya kimpeve mpi yandi kele muntu ya ntete yina kwendaka na zulu.—1 Bak. 15:20; Bis. 26:23; tanga 1 Piere 3:18, 22.

13. Inki Polo tubaka sambu na Adami mpi sambu na Yezu?

¹³ Inki mutindu lufwa ya muntu mosi lenda pesa bamilio ya bantu luzingu? Polo pesaka mvutu ya mbote na ngiufula yai. Yandi tubilaka mutindu disumu ya Adami natilaka bantu bampasi mpi mutindu kimenga ya Yezu me pesaka bantu dibaku ya kuzinga mvula na mvula mpi mambote yina bantu ta baka na nzila ya Kristu. Ntangu Polo tubilaka Adami, yandi tubaka nde: “Lufwa kwisaka na nzila ya muntu mosi.” Ntangu Adami salaka disumu, disumu na yandi natilaka yandi mpi bana na yandi bampasi. Beto ke monaka bampasi yina disumu ya Adami me natilaka beto. Kansi sambu Nzambi futumunaka Mwana na yandi, yo ta natila beto mambote mingi na bilumbu ke kwisa. “Lufutumuku ya bafwa mpi ke kwisa na nzila ya muntu mosi,” disongidila Yezu. Polo tubaka nde: “Sambu, kaka mutindu na Adami bantu yonso ke fwaka, mutindu mosi mpi na Kristu bantu yonso ta baka luzingu.”—1 Bak. 15:21, 22.

14. Keti Adami ta futumuka? Tendula.

¹⁴ Inki Polo zolaka kutuba ntangu yandi tubaka nde: “Na Adami bantu yonso ke fwaka”? Polo vandaka kutubila bantu yonso disongidila, bana ya Adami yina me bakaka disumu mpi kukonda kukuka na yandi. (Bar. 5:12) Adami kele ve na kati ya bantu yina “ta baka luzingu.” Kimenga ya Kristu kele ve sambu na Adami sambu yandi vandaka muntu ya kukuka mpi salaka disumu na luzolo yonso. Luzingu ya Adami kele bonso ya bantu yina “Mwana ya muntu” ta tula na ndonga ya “bankombo” na bilumbu ke kwisa sambu bo “fwa lufwa ya mvula na mvula.”—Mat. 25:31-33, 46; Baeb. 5:9.

15. Banani kele na kati ya “bantu yonso” yina “ta baka luzingu”?

 ¹⁵ Kuvila ve nde Polo tubaka nde: “Na Kristu bantu yonso ta baka luzingu.” (1 Bak. 15:22) Polo sonikaka mukanda na yandi sambu na Bakristu ya Korinto yina bo me tulaka mafuta, yina ta futumuka sambu na kukwenda na zulu. Nzambi me ‘santisaka Bakristu yai na bumosi ti Kristu Yezu mpi me bingaka bo na kuvanda basantu.’ Polo tubilaka “bantu yina me fwaka na bumosi ti Kristu.” (1 Bak. 1:2; 15:18; 2 Bak. 5:17) Na mukanda ya nkaka, Polo tubaka nde bantu yina “me vukana ti [Yezu] na kifwani ya lufwa na yandi” ta ‘vukana mpi ti yandi na kifwani ya lufutumuku na yandi.’ (Bar. 6:3-5) Yezu futumukaka ti nitu ya kimpeve mpi kwendaka na zulu. Yo ta vanda mpi mutindu mosi sambu na bantu yonso yina kele “na bumosi ti Kristu,” disongidila Bakristu yonso yina bo me tulaka mafuta.

16. Inki Polo zolaka kutuba ntangu yandi bingaka Yezu “mbuma ya ntete”?

¹⁶ Polo sonikaka nde Kristu ‘kele mbuma ya ntete yina futumukaka na bantu yina me fwaka.’ Kuvila ve nde bantu ya nkaka, mu mbandu Lazare futumukaka mpi zingaka diaka na ntoto. Kansi, Yezu kele muntu ya ntete yina futumukaka ti nitu ya kimpeve mpi bakaka luzingu ya kukonda nsuka. Polo fwanisaka yandi ti bambuma ya ntete yina Bantu ya Izraele vandaka kupesa Nzambi. Diaka, ntangu Polo ke binga Yezu “mbuma ya ntete,” yandi zolaka kumonisa nde na nima na yandi bantu ya nkaka mpi ta futumuka mpi ta kwenda kuzinga na zulu. Bantumwa mpi bantu ya nkaka yina ke zinga “na bumosi ti Kristu” ta landa yandi na zulu. Na ntangu ya me fwana bo ta futumuka ti nitu ya kimpeve mpi ta kwenda na zulu bonso Yezu.

17. Inki ntangu bantu yina kele “na bumosi ti Kristu” ke bakaka lufutu na bo ya kukwenda na zulu?

¹⁷ Lufutumuku ya kukwenda na zulu sambu na bantu yina kele “na bumosi ti Kristu,” yantikaka ve ntangu Polo sonikilaka Bakristu ya Korinto. Kansi Polo vandaka kutubila mutindu yo ta salama na bilumbu ke kwisa. Yandi sonikaka nde: “Konso muntu na ndonga na yandi: Kristu mbuma ya ntete, na nima bayina kele bantu ya Kristu na nsungi ya kukala na yandi.” (1 Bak. 15:23; 1 Bate. 4:15, 16) Bubu yai beto ke zinga na nsungi yina Polo bingaka “nsungi ya kukala” ya Kristu. Yo lombaka nde bantumwa mpi Bakristu ya nkaka yina bo me tulaka mafuta, yina me fwaka kuvingila tii na nsungi ya kukala ya Kristu sambu bo baka lufutu na bo ya kukwenda kuzinga na zulu mpi bo ‘vukana ti Yezu na kifwani ya lufutumuku na yandi.’

18. (a) Inki ke monisa nde lufutumuku ya nkaka ta vanda katula ya bantu yina ta kwenda na zulu? (b) Mutindu 1 Bakorinto 15:24-26 ke monisa yo, nki mambu ta salama na zulu?

¹⁸ Inki beto ta tuba sambu na Bakristu ya kwikama yina ta kwenda ve kuzinga ti Kristu na zulu? Bo mpi kele ti kivuvu ya lufutumuku. Biblia ke tuba nde Polo mpi bantu ya nkaka yina ta kwenda kuzinga na zulu ta baka “lufutumuku ya ntete na bafwa.” (Bafil. 3:11) Yo ke monisa nde lufutumuku ya nkaka ta vanda. Yo ke wakana ti mambu yina Yobi tubaka sambu na kivuvu na yandi na bilumbu ke kwisa. (Yobi 14:15) “Bayina kele bantu ya Kristu na nsungi ya kukala na yandi” ta vanda ti Yezu na zulu ntangu yandi ta kwisa kufwa baluyalu yonso, biyeka yonso mpi ngolo. Nkutu yandi ta katula “lufwa, mbeni ya nsuka.” Lufwa yina bantu me bakaka na Adami ta vanda diaka ve ti kiyeka na bantu yina ta kwenda kuzinga na zulu. Kansi, nki beto ta tuba sambu na bantu ya nkaka?—Tanga 1 Bakorinto 15:24-26.

19. Inki mambu bantu ya kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto fwete vingila?

¹⁹ Inki mambu bantu yina kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto ke vingila? Bangogo yai ya Polo fwete pesa bo kikesa: “Mono kele ti kivuvu . . . nde bantu ya lunungu ti ya kukonda lunungu ta futumuka.” (Bis. 24:15) Yo kele pwelele nde bantu ya kukonda lunungu ta kwenda ve na zulu, yo yina mambu yai Polo tubaka kele sambu na bantu yina ta futumuka sambu na kuzinga awa na ntoto.

20. Inki mutindu kivuvu ya lufutumuku ke pesa nge kikesa?

²⁰ Ya kieleka ‘bafwa ta futumuka.’ Bantu yina ta futumuka ta baka dibaku ya kuzinga mvula na mvula awa na ntoto. Kwikila na lusilu yai. Kivuvu ya lufutumuku lenda pesa nge kikesa ntangu nge ke yindula bantu ya nge vandaka kuzola yina me fwaka. Bo lenda futumuka na ntangu yina Kristu mpi bantu ya nkaka ta “yala bonso bantotila ti yandi bamvula 1000.” (Kus. 20:6) Ndima mpi nde kana nge fwa na ntwala nde luyalu ya bamvula 1000 kuyantika, nge ta futumuka. ‘Kivuvu yai ke pesaka ve nsoni.’ (Bar. 5:5) Yo lenda pesa nge kikesa banda bubu mpi kusadisa nge na kusadila Nzambi na kiese. Beto ta longuka diaka mambu mingi, na 1 Bakorinto kapu 15, mutindu disolo ya ke landa ta monisa yo.