1-2. Inki beto ta longuka na disolo yai?

BANTANGU ya nkaka, beto lenda kudiyangisa sambu beto ke zaba nde luzingu kele nkufi mpi yo “me fulukaka na bampasi.” (Yobi 14:1) Yo yina bantangu ya nkaka yo lenda lembisa beto nitu. Bansadi mingi ya Yehowa ya ntangu ya ntama, lembaka mpi nitu. Bankaka nkutu lombaka nde bo fwa. (1 Bant. 19:2-4; Yobi 3:1-3, 11; 7:15, 16) Kansi bo tudilaka Yehowa Nzambi ntima mpi mbala na mbala, yandi lembikaka bo mpi pesaka bo kikesa. Bo me sonikaka masolo na bo na Biblia sambu yo pesa beto kikesa mpi yo longa beto.—Bar. 15:4.

² Na disolo yai, beto ta tadila bansadi ya nkaka ya Yehowa yina kutanaka ti bampasi yina lembisaka bo nitu. Mu mbandu, Yozefi mwana ya Yakobi, Naomi yina vandaka mufwidi, Ruti, nkento ya mwana na yandi, Mulevi yina sonikaka Nkunga 73 mpi ntumwa Piere. Inki mutindu Yehowa pesaka bo kikesa mpi nki malongi konso muntu na kati na beto lenda baka na bambandu na bo? Bambandu na bo ta ndimisa beto nde “Yehowa kele pene-pene ya bantu yina kele na mawa” mpi yandi “ke gulusaka bantu yina me lemba nitu.”—Nk. 34:18, noti na nsi ya lutiti.

3-4. Inki mambu kuminaka Yozefi ntangu yandi vandaka leke?

³ Ntangu Yozefi lungisaka bamvula kiteso ya 17, yandi lalaka bandosi zole yina katukaka na Nzambi. Bandosi yango vandaka kumonisa nde Yozefi ta kuma muntu ya mfunu mpi bantu yonso ya dibuta na bo ta zitisaka yandi. (Kuy. 37:5-10) Kansi ntangu fioti na nima ya kulala bandosi yina, Yozefi kutanaka ti mambu ya mpasi kibeni. Na kisika nde bampangi na yandi kuzitisa yandi, bo tekaka yandi mpi yandi kumaka mpika. Yandi kumaka kusala na  nzo ya Potifare, mfumu mosi ya Ezipte. (Kuy. 37:21-28) Na nima ya ntangu fioti, luzingu na yandi sobaka. Yozefi yina tata na yandi vandaka kuzola mingi kumaka mpika na Ezipte na nzo ya mfumu yina vandaka kusambila ve Yehowa.—Kuy. 39:1.

⁴ Na nima, Yozefi kutanaka diaka ti bampasi ya ngolo. Nkento ya Potifare kusilaka Yozefi nde yandi sosaka kuladisa yandi na kingolo-ngolo. Potifare zikisaka ve mambu yango sambu na kuzaba kana yo vandaka kieleka. Yandi tulaka Yozefi na boloko mpi bo kangaka yandi bansinga. (Kuy. 39:14-20; Nk. 105:17, 18) Yindula mpasi yina leke yai waka mutindu bo kusilaka yandi nde yandi sosaka kuladisa nkento ya mfumu na yandi. Yindula mpi mutindu bantu lendaka kuvweza zina ya Yehowa sambu na mambu yina bo kusilaka Yozefi. Ntembe kele ve nde mambu yai lembisaka Yozefi nitu.

5. Inki Yozefi salaka sambu yandi lemba ve nitu kuluta ndilu?

⁵ Ntangu Yozefi vandaka mpika mpi ntangu yandi vandaka na boloko, yandi vandaka ve ti kima ya kusala sambu na kukatuka na kimpika to kubasika na boloko. Inki sadisaka Yozefi na kutanina kiese? Na kisika ya kuyindula mambu yina yandi lendaka ve kusala, yandi kudipesaka na kusala mbote kisalu yina bo pesaka yandi. Diambu ya kuluta mfunu kele nde, Yozefi vandaka kuyibuka ntangu yonso nde Yehowa kele Muntu ya kuluta mfunu na luzingu na yandi. Yo yina, Yehowa vandaka kusakumuna mambu yonso yina Yozefi vandaka kusala.—Kuy. 39:21-23.

6. Inki mutindu mbala ya nkaka bandosi yina Yozefi lalaka pesaka yandi kikesa?

⁶ Mbala ya nkaka, Yozefi bakaka mpi kikesa ntangu yandi yindulaka bandosi yina yandi lalaka, yina katukaka na Nzambi. Bandosi yina monisaka nde yandi ta mona diaka bantu ya dibuta na bo mpi yandi ta kuma diaka ti luzingu ya mbote. Yo salamaka mutindu yina. Ntangu Yozefi lungisaka bamvula kiteso ya 37, bandosi na yandi yina yandi lalaka yantikaka kulungana na mutindu ya kuyituka.—Kuy. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Mutindu 1 Piere 5:10 ke monisa yo, nki ta sadisa beto na kukanga ntima na bampasi?

 ⁷ Malongi yina beto ke baka. Disolo ya Yozefi ke yibusa beto nde beto ke zinga na nsi-ntoto yina bantu kele nku mpi bo ta sadila beto mambu ya mbi. Nkutu ata Mbangi ya Yehowa mpi lenda sadila beto mambu ya mbi. Kansi kana beto ke bakisa nde Yehowa kele Ditadi to Kitininu na beto, beto ta landa kutudila yandi ntima mpi beto ta yambula ve kusadila yandi. (Nk. 62:6, 7; tanga 1 Piere 5:10.) Beto fwete vila mpi ve nde mbala ya nkaka Yozefi vandaka ti bamvula kiteso ya 17 ntangu Yehowa monisaka yandi bandosi yina. Yo ke monisa pwelele nde, Yehowa ke tudilaka mpi bansadi na yandi ya baleke ntima. Bubu yai, baleke mingi kele bonso Yozefi. Bo ke vandaka mpi ti lukwikilu ya ngolo na Yehowa. Nkutu bo me tulaka baleke ya nkaka na boloko kaka sambu bo buyaka kufwa bansiku ya Nzambi.—Nk. 110:3.

8. Inki mambu ya mpasi kuminaka Naomi mpi Ruti?

⁸ Sambu nzala ya ngolo kotaka na Yuda, Naomi mpi dibuta na yandi, katukaka na Yuda mpi kwendaka kuzinga na Moabi. Kuna, Elimeleki, bakala ya Naomi fwaka mpi bikaka Naomi ti bana zole ya babakala. Na nima, bana yina zole kwelaka bankento ya Moabi, Ruti mpi Orpa. Bamvula kumi na nima, bana zole yina ya Naomi fwaka mpi bo butaka ve. (Ruti 1:1-5) Yindula mpasi yina bankento yai tatu waka. Ya kieleka, Ruti mpi Orpa lendaka kukwela diaka. Ebuna nani zolaka kusadisa Naomi yina kumaka mbuta? Naomi lembaka kibeni nitu yo yina yandi tubaka nde: “Beno binga mono ve Naomi. Beno binga mono Mara, sambu Nkwa-Ngolo Yonso me kumisa luzingu na mono bululu kibeni.” Na nima ya kukutana ti mambu yai yonso ya mpasi, Naomi bakaka lukanu ya kuvutuka na Betelemi mpi Ruti kwendaka ti yandi.—Ruti 1:7, 18-20.

9. Mutindu Ruti 1:16, 17, 22 ke monisa yo, nki mutindu Ruti pesaka Naomi kikesa?

⁹ Zola ya kwikama yina bo monisilaka Naomi, lembikaka yandi. Mu mbandu, Ruti monisilaka Naomi zola ya kwikama mutindu yandi landaka kaka kukangama ti Naomi. (Tanga Ruti 1:16, 17, 22.) Na Betelemi, Ruti vandaka kusala ngolo sambu na kulokuta bambuma na bilanga sambu na yandi ti Naomi. Yo yina, bantu vandaka kutuba mambu ya mbote sambu na Ruti.—Ruti 3:11; 4:15.

10. Inki mutindu Yehowa vandaka kusadisa bansukami bonso Naomi mpi Ruti?

¹⁰ Yehowa pesaka bantu ya Izraele nsiku mosi ya zola sambu na kusadisa bansukami bonso Naomi mpi Ruti. Yandi songaka bantu ya Izraele nde ntangu bo ke katula bima na bilanga, bo fwete bika bima yina kele na balweka sambu na bansukami. (Levi 19:9, 10) Yo yina, Naomi mpi Ruti vandaka kulomba ve bantu madia sambu bo vandaka kulokuta bima na bilanga mpi bantu vandaka kuvweza bo ve.

11-12. Inki mutindu Boazi pesaka Naomi mpi Ruti kiese?

¹¹ Ruti vandaka kulokuta bima na bilanga ya Boazi yina vandaka mvwama. Boazi sepelaka mingi na zola yina Ruti vandaka kumonisila bokilo na yandi Naomi yo yina yandi sumbaka bima ya dibuta na bo mpi kwelaka Ruti. (Ruti 4:9-13) Bo butaka Obedi mpi yandi kumaka nkaka ya ntotila Davidi.—Ruti 4:17.

¹² Yindula kiese yina Naomi waka ntangu yandi nataka Obedi mpi pesaka Yehowa matondo mingi. Kansi Naomi ti Ruti ta wa diaka kiese ya mingi na bilumbu ke kwisa. Ntangu bo ta futumuka, bo ta bakisa nde Obedi vandaka nkaka ya Yezu Kristu, Mesia ya Lusilu.

13. Inki malongi ya mfunu beto ke baka na disolo ya Naomi mpi Ruti?

¹³ Malongi yina beto ke baka. Ntangu beto ke kutana ti bampasi, beto lenda lemba nitu nkutu yo lenda manisa beto kiese. Mbala ya nkaka beto ke mona ve nki beto lenda sala sambu na  bampasi yango. Na bantangu ya mutindu yai, beto fwete tula ntima ya mvimba na Tata na beto ya zulu mpi kukangama ti bampangi na beto Bakristu. Ya kieleka, Yehowa ke katulaka ve ntangu yonso bampasi yina beto ke kutanaka ti yo. Mu mbandu, Yehowa futumunaka ve bakala ya Naomi mpi bana na yandi zole ya babakala. Kansi yandi ta sadisa beto na kukanga ntima na bampasi yina beto ke kutana ti yo. Yandi lenda sadila bampangi sambu na kumonisila beto zola ya kwikama.—Bing. 17:17.

14. Sambu na nki Mulevi mosi lembaka kibeni nitu?

¹⁴ Muntu yina sonikaka Nkunga 73 vandaka Mulevi. Sambu yandi vandaka Mulevi, yandi vandaka ti dibaku ya nene ya kusala na kisika ya lusambu ya Yehowa. Kansi na ntangu mosi buna, yandi lembaka nitu. Sambu na nki? Sambu yandi kumaka kulula bantu ya mbi mpi ya lulendo. Yandi vandaka kusepela ve ti mambu ya mbi yina bo vandaka kusala, kansi yandi vandaka kulula luzingu na bo yina vandaka kumonana bonso nde yo vandaka mbote kuluta ya yandi. (Nk. 73:2-9, 11-14) Yo vandaka kumonana bonso nde bo vandaka ti bima yonso: kimvwama, luzingu ya mbote mpi bo vandaka ve ti mambu yina vandaka kuyangisa bo. Luzingu na bo lembisaka muyimbi-bankunga yai nitu yo yina yandi tubaka nde: “Ya kieleka, mono kudipesaka mpasi ya mpamba na kuvanda ti ntima ya mpembe mpi na kuyobisa maboko na mono sambu na kusonga nde mono me sala mbi ve.” Yo kele pwelele nde kimpeve ya Mulevi yai vandaka na kigonsa.

15. Mutindu Nkunga 73:16-19, 22-25 ke monisa yo, nki Mulevi yina sonikaka nkunga yai salaka ntangu yandi lembaka nitu?

¹⁵ Tanga Nkunga 73:16-19, 22-25. Mulevi yina “kotaka na kisika ya santu ya nene ya Nzambi.” Kuna, mbala ya nkaka yandi vandaka ti bansadi ya nkaka ya Yehowa, yandi vandaka pima, yindulaka mbote-mbote mpi sambaka sambu na luzingu na yandi. Yo yina yandi bakisaka nde yandi kumaka ti bangindu ya kukonda mayele mpi yandi vandaka na kigonsa mpi nde bangindu yina lendaka kufwa kinduku na yandi ti Yehowa. Yandi bakisaka diaka nde bantu ya mbi kele “na ntoto ya butesi” mpi luzingu  na bo ta “suka na mutindu ya mbi.” Sambu Mulevi yina kulula diaka ve bantu ya mbi mpi kulemba ve nitu, yo lombaka nde yandi kuma kutadila mambu bonso Yehowa. Ntangu yandi salaka mutindu yina, yandi vutukilaka ngemba mpi kiese na yandi. Yandi tubaka nde: “Katula [Yehowa] mono kele na nzala ya kima ve na ntoto.”

16. Inki malongi beto ke baka na mbandu ya Mulevi?

¹⁶ Malongi yina beto ke baka. Beto fwete lula ve bimvwama ya bantu ya mbi. Kiese na bo kele ya zulu-zulu mpi ya ntangu fioti. Bo kele ve ti luzingu ya nda. (Lon. 8:12, 13) Kana beto lula bantu ya mbi, beto ta lemba nitu mpi beto ta bebisa kimpeve na beto. Yo yina kana nge me bakisa nde nge ke lula luzingu ya bantu ya mbi, sala mambu yina Mulevi yai salaka. Tula dikebi na bandongisila ya Nzambi mpi kangama ti bantu ya nkaka yina ke salaka luzolo ya Yehowa. Kana nge ke zola Yehowa kuluta bima yonso, nge ta zwa kiese ya kieleka mpi yo ta sadisa nge na kubikala na nzila yina ke nata na “luzingu ya kieleka.”—1 Tim. 6:19.

17. Sambu na nki Piere lembaka nitu?

¹⁷ Ntumwa Piere vandaka muntu ya kikesa. Kansi bantangu ya nkaka yandi kudiyalaka ve mpi vandaka kutuba nswalu kukonda kuyindula. Yo yina, bantangu ya nkaka yandi tubaka to salaka mambu yina yandi bakisaka na nima nde yandi salaka mbi. Mu mbandu, ntangu Yezu songaka bantumwa na yandi nde yandi ta mona mpasi mpi ta fwa, Piere nganinaka Yezu nde: “Mambu yai ta bwila nge ve.” (Mat. 16:21-23) Yezu sungikaka Piere. Diaka, kimvuka ya bantu kwisaka kukanga Yezu, Piere zengaka mbala mosi dikutu ya mpika ya nganga-nzambi ya nene. (Yoa. 18:10, 11) Na dibaku yai mpi, Yezu sungikaka Piere. Diaka, Piere bulaka ntulu nde ata bantumwa ya nkaka lenda bula sakuba sambu na Kristu, yandi ta bula ve sakuba ata fioti. (Mat. 26:33) Sambu Piere kuditudilaka ntima kuluta ndilu, yandi bwaka na mutambu ya kuwa bantu boma yo yina yandi buyaka Mfumu na yandi mbala tatu. Diambu yai lembisaka kibeni  Piere nitu yo yina yandi “basikaka na nganda mpi dilaka ngolo kibeni.” (Mat. 26:69-75) Yo fwete vanda nde na dibaku yai, Piere kudiyulaka kana Yezu ta lolula yandi diaka.

18. Inki mutindu Yezu sadisaka Piere ntangu yandi lembaka nitu?

¹⁸ Kansi ntangu Piere lembaka nitu yandi yambulaka ve kusadila Yehowa. Na nima ya kubula sakuba, yandi landaka kusadila Yehowa ti bantumwa ya nkaka. (Yoa. 21:1-3; Bis. 1:15, 16) Inki sadisaka yandi? Piere yibukaka nde Yezu sambaka sambu lukwikilu na yandi kulemba ve mpi Yezu siamisaka yandi na kuvutuka sambu na kupesa bampangi na yandi kikesa. Yehowa pesaka mvutu na kisambu yina katukaka na ntima. Na nima, Yezu monanaka na Piere, ntembe kele ve nde yo vandaka sambu na kupesa yandi kikesa. (Luka 22:32; 24:33, 34; 1 Bak. 15:5) Yezu monanaka mpi na bantumwa yonso ntangu bo lobaka mpimpa ya mvimba mpi bo kangaka ve ata kima. Na dibaku yai, Yezu pesaka Piere dibaku ya kumonisa nde yandi ke zolaka Yezu. Yezu lolulaka nduku na yandi mpi pesaka yandi bisalu mingi.—Yoa. 21:15-17.

19. Inki mutindu Nkunga 103:13, 14 ke sadisa beto na kutadila bifu na beto mutindu Yehowa ke tadilaka yo?

¹⁹ Malongi yina beto ke baka. Mutindu Yezu sadilaka Piere mambu ke monisa nde Yezu ke wilaka bantu mawa bonso Tata na yandi. Yo yina kana beto me sala kifu, beto fwete yindula ve nde Yehowa ta lolula beto ve ata fioti. Beto fwete vila ve nde Satana ke zolaka nde beto yindula mutindu yina. Na kisika ya kuyindula mutindu yina, beto fwete bakisa nde Yehowa ke zolaka beto mpi ke bakisaka nde beto kele bantu ya kukonda kukuka mpi yandi ke zolaka kulolula beto. Beto mpi fwete landa mbandu na yandi ntangu bantu ya nkaka ke sadila beto mambu ya mbi.—Tanga Nkunga 103:13, 14.

20. Inki beto ta tubila na disolo yina ke landa?

²⁰ Mbandu ya Yozefi, Naomi, Ruti, Mulevi mpi Piere ke ndimisa beto nde “Yehowa kele pene-pene ya bantu yina kele na mawa.” (Nk. 34:18) Bantangu ya nkaka yandi ke pesaka nzila nde beto kutana ti mambu ya mpasi to beto lemba nitu. Ata mpidina, ntangu beto ke kangaka ntima na bampasi mpi ke nungaka yo ti lusadisu ya Yehowa, lukwikilu na beto ke kumaka ngolo. (1 Pie. 1:6, 7) Na disolo yina ke landa, beto ta mona diaka mutindu Yehowa ke sadisaka bansadi na yandi ya kwikama yina me lemba nitu mbala ya nkaka sambu na bifu na bo to sambu na mambu ya nkaka ya mpasi yina bo ke kutana ti yo.