Ndinga ya Yehowa Kele ya Moyo

Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Marko

EVANZILE ya Marko kele Evanzile ya kuluta nkufi na kati ya ba Evanzile yonso iya. Yoane Marko muntu kusonikaka yo kiteso ya bamvula 30 na nima ya lufwa mpi lufutumuku ya Yezu Kristu. Yo ketubila mambu mingi ya kitoko ya kisalu ya kusamuna ya Yezu yina kusalaka bamvula tatu ti ndambu.

Yo kemonana nde Marko kusonikaka mukanda yango sambu na bantu yina kuvandaka ve Bayuda, mingimingi sambu na bantu ya Roma. Yo kemonisa nde Yezu kuvandaka Mwana ya Nzambi yina kusalaka bidimbu ya nkumbwa mpi kusamunaka ti kikesa yonso. Mukanda yai ketubila mpenza ve mambu yina Yezu kulongaka, kansi yo ketubila mingimingi mambu yina yandi salaka. Kutula dikebi na Evanzile ya Marko takumisa ngolo lukwikilu na beto na Mesia mpi tapusa beto na kuvanda bansamuni ya kikesa ya nsangu ya Nzambi.​—Baeb. 4:12.

KISALU YA NGOLO YA KUSAMUNA NA GALILEA

(Mar. 1:1–9:50)

Na nima ya kutubila kisalu ya Yoane Mbotiki mpi bilumbu 40 yina Yezu kulutisaka na ntoto ya zelo na zelo na baverse 14 mpamba, Marko yantikaka kuta disolo ya kyese ya ketubila kisalu ya kusamuna ya Yezu na Galilea. Bangogo bonso “kaka na ntangu yo yina,” ya Marko kesadila na mukanda na yandi kemonisa nde yandi ketubila mambu yina kusalamaka kukonda kusukinina.​—Mar. 1:10, 12.

Bamvula tatu kulutaka ve, Yezu kusalaka banzyetelo tatu mpi kumanisaka kampanye ya kisalu ya kusamuna na Galilea. Marko kutubilaka mpenza na ndonga mambu mutindu yo salamaka. Yandi tubilaka ve Disolo na Zulu ya Ngumba mpi badiskure mingi yankaka ya nda yina Yezu kusalaka.

Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:

1:15​—‘Ntangu kulungaka’ ya kusala inki? Yezu vandaka kutuba nde ntangu kulungaka sambu yandi yantika kisalu na yandi ya kusamuna. Kimfumu ya Nzambi kukumaka penepene sambu Yezu, muntu yina Nzambi kuponaka na kuvanda Ntotila, kuvandaka ti bo. Ebuna, bantu ya ntima ya masonga lendaka kundima nsangu na yandi mpi kusala mambu yina kuvandaka mfunu sambu na kundimama na Nzambi.

1:44; 3:12; 7:36​—Sambu na nki Yezu vandaka kuzola ve nde bantu kuzaba bidimbu ya nkumbwa ya yandi vandaka kusala? Na kisika nde bantu kubaka balukanu kaka sambu na nsangu ya bidimbu ya nkumbwa ya bo zolaka kuwa to sambu na mambu yankaka yina bantu vandaka kuyika, Yezu kuzolaka nde na ntwala ya kubaka desizio, bantu kuzikisa bo mosi mpi kubakisa nde yandi vandaka Kristu. (Yez. 42:1-4; Mat. 8:4; 9:30; 12:5-21; 16:20; Luka 5:14) Muntu mosi kaka yina Yezu songaka na kuzabisa bantu kidimbu ya nkumbwa ya yandi salaka kuvandaka bakala mosi ya ntoto ya Geraza, yina kuvandaka na mpeve ya mbi. Yezu kusongaka yandi na kuvutuka na nzo na yandi mpi na kuzabisa mambu yina na bantu ya fami na yandi. Sambu bantu ya bwala yina kubondilaka Yezu na kukatuka na ntoto na bo, yandi zolaka kukutana dyaka ve ti bo. Yo yina, ntangu bantu zolaka kumona muntu yina Yezu kukatulaka mpeve ya mbi mpi kuwa mambu yina yandi zolaka kutuba, bo zolaka kutuba ve mambu ya mbi sambu na bangulu yina kufwaka na masa.​—Mar. 5:1-20; Luka 8:26-39.

2:28​—Sambu na nki Biblia kebinga Yezu nde “Mfumu ata ya Kilumbu ya Kupema”? Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Bansiku . . . kele kaka bonso kifwanisu ya mambote ke kwisa na ntwala.” (Baeb. 10:1) Mutindu Nsiku vandaka kutuba yo, Kilumbu ya Kupema vandaka kukwisa na nima ya bilumbu sambanu ya kisalu, mpi Yezu vandaka kubelula bantu mingi na kilumbu yina. Yo vandaka kifwani ya kupema ya ngemba mpi ya balusakumunu yankaka yina bantu tabaka na nsi ya Luyalu ya Bamvula Funda ya Kristu na nima ya kufwa ya luyalu ya nku ya Satana. Yo yina, Ntotila ya Kimfumu yina kele mpi “Mfumu ya Kilumbu ya Kupema.”​—Mat. 12:8; Luka 6:5.

 3:5; 7:34; 8:12​—Inki mutindu Marko kuzabaka mambu ya fyotifyoti ya metala mawi ya Yezu? Marko kuvandaka ve na kati ya bantumwa 12, yandi vandaka mpi ve nduku ya ngolo ya Yezu. Na kutadila kinkulu ya ntama, ntumwa Piere yina kuvandaka nduku ya ngolo ya Marko muntu kuzabisaka yandi mambu mingi.​—1 Pie. 5:13.

6:51, 52​—Inki kuvandaka ‘ntendula ya mampa’ yina balongoki kubakisaka ve? Bangunga fyoti mpamba na ntwala, Yezu kudisaka bantu 5 000, kukonda kutanga bankento ti bana, kaka na mampa tanu ti bambisi zole. ‘Ntendula ya mampa’ yina balongoki vandaka na mfunu ya kubakisa na dyambu yina kuvandaka nde Yehowa Nzambi kupesaka Yezu kiyeka ya kusala bidimbu ya nkumbwa. (Mar. 6:41-44) Kana bo bakisaka kiteso ya kiyeka yina Nzambi kupesaka Yezu, bo zolaka kuyituka ve ntangu yandi tambulaka na zulu ya masa.

8:22-26​—Sambu na nki Yezu kubelulaka kifwa-meso na ba etapi zole? Yo fwete vanda nde Yezu kusalaka mutindu yina sambu yandi wilaka muntu yina mawa. Yo lenda vanda nde Yezu kubelulaka malembemalembe meso ya muntu yina kusalaka bamvula mingi kukonda kumona sambu na kusadisa yandi na kuyikana na nsemo ya ntangu.

Malongi Sambu na Beto:

2:18; 7:11; 12:18; 13:3. Marko kutubilaka binkulu ya bantu, bangogo, malongi, mpi bisika yina lendaka kuzabana ve na batangi yina kuvandaka ve Bayuda. Yandi monisaka pwelele nde Bafarize vandaka ‘kubuya kudia,’ nde Korban kuvandaka ‘makabu ya kubumba sambu na kupesa na Nzambi,’ nde Basaduse vandaka kutuba nde “bantu [ta] telamaka na lufwa ve,” mpi nde tempelo kuvandaka “na ntwala” ya “ngumba ya Banti ya Olive.” Sambu ndonga ya dibuta ya Mesia zolaka kusepedisa mingimingi Bayuda, Marko kutubilaka yo ve na mukanda na yandi. Yo yina, Marko mebikilaka beto mbandu ya mbote. Na ntangu beto kele na kisalu ya kusamuna to kesala badiskure to badevware na balukutakanu ya Bukristu, beto fwete tadilaka luzingu ya bawi na beto.

3:21. Bantu ya fami ya Yezu vandaka kukwikila ve na yandi. Yo yina, yandi kekuditulaka na kisika ya bantu yina bampangi na bo ya kele ve Bakristu kemengaka to kesekaka sambu na lukwikilu na bo.

3:31-35. Ntangu yandi bakaka mbotika, Yezu kukumaka Mwana ya kimpeve ya Nzambi, mpi “Yerusalemi ya zulu” kuvandaka mama na yandi. (Gal. 4:26) Banda na ntangu yina, fami ya kimpeve ya Yezu kukumaka mfunu mingi mpenza mpi bangwisana na yandi ti bo kukumaka ngolo kuluta bangwisana yina yandi vandaka na yo ti fami na yandi ya kinsuni. Dyambu yai kelonga beto na kutula mambu ya kimpeve na kisika ya ntete na luzingu na beto.​—Mat. 12:46-50; Luka 8:19-21.

8:32-34. Beto fwete bakisa mpi kubuya nswalu bumbote yina bantu lenda monisila beto na mutindu ya mbi. Longoki ya Kristu fwete vanda ya kuyilama na ‘kuyindula diaka ve luzingu na yandi mosi,’ disongidila, kudibuya mpi kubuya bampusa ti balukanu ya bwimi. Yandi fwete ndima na “kubaka” nti na yandi ya mpasi, disongidila, kumona mpasi, kana yo ke mfunu, kundima nde bo pesa yandi nsoni to bo nyokula yandi, to nkutu bo  fwa yandi sambu yandi kele Mukristu. Mpi yandi fwete fula na “kulanda” Yezu, disongidila, kuwakanisa luzingu na yandi na mbandu ya luzingu ya Yezu. Luzingu ya Bukristu kelombaka nde beto yedisa mpi beto landa na kuvanda ti mpeve ya kuditambika bonso yina Yezu Kristu kuvandaka na yo.​—Mat. 16:21-25; Luka 9:22, 23.

9:24. Beto fwete wa ve nsoni na kutubila bantu yankaka mambu ya beto kekwikilaka to kusamba sambu na kuvanda ti lukwikilu ya ngolo.​—Luka 17:5.

NGONDA YA NSUKA

(Mar. 10:1–16:8)

Penepene na nsuka ya mvu 32 T.B., Yezu kukwendaka na “provense ya Yudea ebuna yandi sabukaka na simu ya nzadi ya Yordani,” mpi kuna dyaka bantu kukwisaka kufuluka penepene na yandi. (Mar. 10:1) Na nima ya kusamuna kuna, yandi kwendaka na Yeruzalemi.

Na Nisani 8, Yezu kukwendaka na Betania. Ntangu bo vandaka kudya, nkento mosi kukotaka mpi kutulaka yandi mananasi na zulu ya ntu. Mukanda ya Marko ketendula na ndonga mambu yina kusalamaka katuka ntangu Yezu kukotaka na Yeruzalemi bonso ntotila tii na lufutumuku na yandi.

Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:

10:17, 18​—Sambu na nki Yezu kusongisaka bakala mosi yina kubingaka Yandi nde ‘Longi ya Mbote’? Mutindu yandi buyaka titre yina ya kuleba, Yezu kupesaka lukumu na Yehowa mpi kumonisaka nde Nzambi ya kyeleka kele nto ya bima yonso ya mbote. Dyaka, Yezu kubendaka dikebi na kyeleka ya mfunu ya kemonisa nde kaka Yehowa Nzambi, Ngangi ya bima yonso, kele ti nswa ya kutula bansiku ya metala mambu ya mbote ti ya mbi.​—Mat. 19:16, 17; Luka 18:18, 19.

14:25​—Inki Yezu zolaka kutuba ntangu yandi songaka bantumwa na yandi ya kwikama nde: “Mono ta nwa diaka ve vinu yai tii na kilumbu yina ya mono ta nwa vinu ya mpa na Kimfumu ya Nzambi”? Yezu zolaka kutuba ve nde vinu kevandaka na zulu. Kansi, sambu vinu kevandaka bantangu yankaka kidimbu ya kyese, Yezu zolaka kutubila kyese ya kuvanda na Kimfumu kumosi ti balongoki na yandi ya kupakulama ntangu bo tafutumuka.​—Nk. 104:15; Mat. 26:29.

14:51, 52​—Nani kuvandaka mwana-bakala yina “tinaka kinkonga”? Kaka Marko mpamba muntu ketubila dyambu yai, yo yina beto lenda tuba nde yandi vandaka kutubila yandi mosi.

15:34​—Keti bangogo yai ya Yezu kutubaka “Nzambi na mono, Nzambi na mono, sambu na nki nge me bikisa mono?” kumonisaka nde yandi kondaka lukwikilu? Ve. Ata beto kezaba ve kima kupusaka Yezu na kutuba yo, bangogo na yandi lenda monisa nde yandi zabaka nde Yehowa kukatulaka lutaninu na yandi na mpila nde kwikama ya Mwana na Yandi kumekama mpenza tii na nsuka. Yo lenda vanda mpi nde Yezu kutubaka yo sambu yandi zolaka kulungisa mambu yina Nkunga 22:2 kutubaka sambu na yandi.​—Mat. 27:46.

Malongi Sambu na Beto:

10:6-9. Lukanu ya Nzambi kele nde bankwelani kukabwana ve. Yo yina, na kisika ya kusosa kufwa makwela nswalu, bakala ti nkento fwete sala ngolo na kusadila minsiku ya Biblia sambu na kununga konso mpasi yina lenda basika na makwela na bo.​—Mat. 19:4-6.

12:41-44. Mbandu ya mufwidi ya nsukami kelonga beto nde beto fwete pesaka makabu na luzolo yonso sambu lusambu ya kyeleka kukwenda na ntwala.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 31]

Sambu na nki Yezu kusongaka bakala yai na kuzabisa bantu ya fami na yandi mambu yonso yina kukuminaka yandi?