Sambu na Nki Nzambi Kusepelaka na Noa? Sambu na Nki Beto Fwete Tula Dikebi?

MINGI na kati na beto keyibukaka bantangu yina beto waka bansangu ya mfunu. Beto keyibukaka kaka ve mwa mambu bonso kisika beto vandaka ti mambu ya beto vandaka kusala, kansi mpi mutindu beto salaka. Ntembe kele ve nde, Noa kuvilaka ve ata fyoti kilumbu yina Yehowa Nzambi, Mfumu ya luyalanganu, kupesaka yandi nsangu. Nkutu, inki nsangu lendaka kuvanda mfunu mingi kuluta? Yehowa kutubaka nde yandi bakaka lukanu ya kufwa “bima yonso.” Nzambi kulombaka Noa na kutunga maswa mosi ya nene kibeni sambu na kudigulusa mpi kugulusa dibuta na yandi ti bambisi ya mutindu na mutindu.​—Kuyantika 6:9-21.

Noa kusalaka inki? Keti yandi sepelaka ntangu yandi waka nsangu yango, to keti yandi bokutaka? Inki mutindu yandi zabisaka nsangu yango na nkento ti na dibuta na yandi? Biblia ketubila yo ve. Yo ketubila beto kaka mambu yai: “Noa salaka mambu yonso ya Nzambi songaka yandi.”​—Kuyantika 6:22.

Ntembe kele ve nde dyambu yai kele mfunu mingi, sambu mambu verse yina ketuba kemonisa na kiteso mosi buna kikuma yina Nzambi kusepelaka na Noa, disongidila Noa kuvandaka na luzolo ya kusala mambu yonso yina Nzambi kulombaka yandi. (Kuyantika 6:8) Inki kikuma yankaka kusalaka nde Nzambi kusepela na Noa? Mvutu kele mfunu mingi, mpamba ve beto fwete vanda bonso Noa sambu na kuguluka ntangu Nzambi takatula mambi na ntoto. Kansi, bika beto tadila ntete kana luzingu kuvandaka nki mutindu sambu na Noa na ntwala ya Mvula ya Ngolo.

Bademo Kukwisaka na Ntoto

Noa kuzingaka ntama na luyantiku ya disolo ya luzingu ya bantu. Yandi butukaka bamvula kiteso ya funda na nima ya lugangu ya muntu ya ntete. Bantu ya ntangu yina vandaka kuzinga ve na kati ya matadi mutindu bantu mingi keyindulaka. Bo vandaka ve ti bansuki-nda, bantu ya kukonda mayele yina vandaka mvindu ti banti na maboko. Bibende ti kwivre kuvandaka na ntangu ya Noa, mpi yo fwete vanda nde yandi sadilaka yo sambu na kutunga maswa. Bima ya kubudila miziki mpi kuvandaka. Bantu vandaka kukwelana, kubuta, kusala bilanga, mpi kusansa bambisi. Bo vandaka kusumba mpi kuteka bima. Na kutadila mambu yai, luzingu ya ntangu yina kuvandaka bonso yo kele bubu yai.​—Kuyantika 4:20-22; Luka 17:26-28.

Na kutadila mambu yankaka, mambu kuvandaka ya kuswaswana mpenza. Mosi ya baluswaswanu kuvandaka nde bantu vandaka kuzinga mingi. Yo vandaka kusalama mingi nde muntu kuzinga bamvula kuluta 800. Noa kuzingaka bamvula 950; Adami kuzingaka bamvula 930; mpi Matuzala, nkaka ya Noa, kuzingaka bamvula 969. a​—Kuyantika 5:5, 27; 9:29.

 Luswaswanu yankaka kele na Kuyantika 6:1, 2 ya ketuba nde: “Na ntangu yina bantu kumaka mingi na nsi-ntoto yonso, bana-bankento mpi vandaka kubutuka mingi. Ntangu bawanzio monaka nde bana-bankento vandaka kitoko, bo yantikaka kukwela bayina ya bo zolaka.” Bawanzyo yai ya kukatukaka na zulu, kulwataka nitu ya kinsuni mpi kukwisaka na ntoto bonso bantu. Nzambi kutindaka bo ve na ntoto; bo kwisaka mpi ve sambu na mambote ya bantu. Kansi, bo “bikisaka kisika ya bo vandaka kuzingila” na zulu sambu na kuvukisa nitu ti bana-bankento ya kitoko na ntoto. Bo kumaka bademo.​—Yude 6.

Bawanzyo yai ya bankolami, ya mbi, mpi ya ngolo ti mayele mingi, kuvandaka na bupusi ya mbi mpenza na bantu. Yo kemonana nde bo vandaka kutwadisa mpi kuyala bantu. Bo vandaka kusala ve mambu na kinsweki, bonso mfumu ya bantu ya nku yina kebumbanaka kansi kesalaka mambi na yandi na kinsweki. Kansi, bo salaka mambu pwelele mpi kukolamaka kukonda nsoni na bangidika ya Nzambi.

Bawanzyo yai ya kuvandaka ntete bana ya Nzambi kuvukisaka nitu ti bana-bankento, ebuna bankento yango kubutaka bana yina kuyelaka mpi kukumaka ngolo kibeni. Bana yango kuzabanaka na nima na zina ya “Banefilime,” na Kiebreo. Biblia kezabisa beto nde: “Na bilumbu yina, ata na nima ya bilumbu yina, bantu ya nene-nene ti ya nda-nda [Banefilime, NW] vandaka na nsi-ntoto; bantu yango yina, bantu butaka bo kele bawanzio ti bana-bankento yina. Bo vandaka bantu ya ngolo mpenza ti ya lukumu na ntangu yina.” (Kuyantika 6:4) Banefilime vandaka kupesa bantu boma mingi. Ngogo “Nefilime” ketendula “Bantu Yina Kebwisaka” bankaka. Bo vandaka kufwa bantu, mpi yo kemonana nde masapu ti masolo ya ntama ketubilaka nsangu ya mambu na bo ya nku.

Yo Vandaka Mpasi Sambu na Muntu ya Lunungu

Biblia ketendula nde bantu ya ntangu yina kuvandaka mbi kibeni mpi mambi kuvandaka mingi. Yo ketuba nde: “Na bisika yonso ya nsi-ntoto bantu vandaka kusala mambu ya mbi mingi, ntangu yonso bo vandaka kaka na bangindu ya mbi mpenza na ntima na bo . . . Mbi ti nku na bo mpi panzanaka na nsi-ntoto yonso. . . . Bantu vandaka kusala mambu ya mbi mpenza.”​—Kuyantika 6:5, 11, 12.

Noa vandaka kuzinga na nsi-ntoto ya mutindu yai. Na kuswaswana ti bantu yina kuvandaka na nzyunga na yandi, “Noa vandaka muntu ya mbote” yina “vandaka kuwakana na Nzambi na luzingu na yandi.” (Kuyantika 6:9) Yo kevandaka pete ve sambu muntu ya lunungu kuzinga na nsi-ntoto mosi ya kukonda lunungu. Yindula mpasi yina Noa vandaka kuwa na mambu yina bantu vandaka kutuba ti kusala! Yo fwete vanda nde yandi kudiwaka bonso Loti, muntu yankaka ya lunungu yina kuzingaka na nima ya Mvula ya Ngolo. Mabanza ya Loti, yina kuzingaka na kati ya bantu ya mbi ya Sodome, “vandaka me kuma kisakasaka sambu na pite ya bantu ya mbi vandaka kusala,” mpi yandi “vandaka kumona ti kuwa konso kilumbu mambu na bo ya mbi ya bo vandaka kusala, mambu yina vandaka kupesa mpasi na ntima na yandi ya mbote.” (2 Piere 2:7, 8) Yo fwete vanda nde Noa mpi kudiwaka mutindu mosi.

Keti nge kewaka mpasi sambu na mambu ya mbi yina bansangu ketubilaka to na bikalulu ya mbi ya bantu yina kezingaka na nzyunga na  nge? Kana yo ke mpidina, nge lenda bakisa mawi ya Noa. Yindula mutindu yo vandaka mpasi sambu yandi kanga ntima na nsungi ya bamvula 600, sambu ntangu Mvula ya Ngolo kukwisaka yandi vandaka ti bamvula 600. Yo fwete vanda nde yandi vandaka kuvingila ti mpusa ya ngolo mpenza nde mambi kusuka!​—Kuyantika 7:6.

Noa Kuvandaka ti Kikesa ya Kuvanda ya Kuswaswana

Noa “monisaka nde yandi vandaka na kifu ve na kati ya bantu ya ntangu na yandi.” (Kuyantika 6:9, NW) Biblia ketuba nde yandi vandaka na kifu ve na kati ya bantu ya ntangu na yandi. Na kutuba yankaka, yandi vandaka na kifu ve na meso ya Nzambi, kansi sambu na bantu ya ntangu na yandi, Noa kuvandaka muntu ya kuswaswana. Beto lenda tula ntima nde yandi ndimaka ve dibanza ya bantu yonso, yandi kudikotisaka mpi ve na bansaka ya mbi mpi na bisalu na bo ya konso kilumbu. Yindula mutindu bantu vandaka kutadila yandi ntangu yandi yantikaka kutunga maswa! Yo fwete vanda nde bo vandaka kuseka mpi kuvwenza yandi. Bo vandaka kuyindula nde mambu ya yandi vandaka kutuba tasalama ve.

Dyaka, Noa kuvandaka ti lukwikilu ya ngolo, mpi yandi bumbaka yo ve sambu na yandi mosi. Biblia ketuba nde yandi vandaka “kulonga malongi ya Nzambi.” (2 Piere 2:5) Ntembe kele ve nde Noa kuzabaka nde yandi takutana ti kimbeni. Nkaka na yandi Enoki kuvandaka muntu ya lunungu yina kuzabisaka nde Nzambi tafwa bantu ya mbi. Nsukansuka, yo natilaka Enoki minyokudi, ata Nzambi kupesaka ve nzila nde bambeni na yandi kufwa yandi. (Kuyantika 5:18, 21-24; Baebreo 11:5; 12:1; Yude 14, 15) Yo lombaka nde Noa kuvanda ti kikesa mpi lukwikilu nde Yehowa tatanina yandi na maboko ya Satana, bademo, Banefilime, mpi ya bantu mingi yina vandaka kuwa ve nsangu na yandi to kumenga yandi.

Bantu yina kesadilaka ve Nzambi kemengaka ntangu yonso bayina kesadilaka yandi. Ata Yezu Kristu ti balongoki na yandi, bo mengaka bo. (Matayo 10:22; Yoane 15:18) Noa kuvandaka ti kikesa ya kusadila Nzambi, ata bantu yankaka vandaka ve kusadila Nzambi. Yandi bakisaka nde kundimama na Nzambi kele mfunu mingi kuluta kundimama na bantu yina kemengaka Nzambi. Mpi Nzambi kundimaka Noa.

Noa Kutulaka Dikebi

Mutindu beto memona yo, Noa kulongaka bankaka ti kikesa yonso. Inki mutindu bo tadilaka nsangu na yandi? Biblia ketuba nde na ntwala ya Mvula ya Ngolo, “bantu vandaka kudia, kunwa, kukwelana tii na kilumbu yina ya Noa kotaka na maswa. Bo [tulaka ve dikebi, NW] tii kuna masa fulukaka mingi na ntoto yonso; masa yina nataka bo yonso na lufwa.” Bo landaka ve lukebisu.​—Matayo 24:38, 39.

Yezu kutubaka nde yo tavanda mpi mutindu mosi na bilumbu na beto. Bamvula kuluta nkama ntangu yai, Bambangi ya Yehowa kekebisaka bantu nde Yehowa tasala mambu ya nene sambu na kulungisa lusilu na yandi ya kutula nsi-ntoto mosi ya mpa ya lunungu. Ata bamilio ya bantu mendimaka lukebisu yango, bamiliare ya bantu na ntoto ketula ve dikebi. Na kutadila bampusa na bo, bo ketula ve dikebi na mambu yina keluta mpi na ntendula ya Mvula ya Ngolo.​—2 Piere 3:5, 13.

Kansi, Noa kutulaka mpenza dikebi. Yandi vandaka kukwikila mambu yina Yehowa Nzambi kusongaka yandi. Bulemfu na yandi kugulusaka yandi. Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Noa, sambu na lukwikilu na yandi, yo yina Nzambi pesaka yandi atasio sambu na mambu yina ta bwa na ntwala, ya yandi me zaba ntete ve. Yandi lemfukaka na Nzambi, ebuna yandi tungaka maswa; yandi ti fami na yandi bo kotaka muna ebuna bo fwaka ve.”​—Baebreo 11:7.

Mbandu ya Kulanda

Maswa yina Noa kutungaka kuvandaka nene kibeni, disongidila, nda kuluta kibansala ya nsaka ya nkweso mpi nene bonso nzo ya ba etaze tatu. Bantu ketubaka nde maswa Wyoming kuvandaka maswa ya mabaya ya kuluta nene ya bantu metungaka, kansi maswa yina Noa kutungaka kulutaka maswa yai na nda kiteso ya bametre 30. Ya kyeleka, maswa ya Noa kuvandaka ve na mfunu ya kutambula na zulu ya masa, kansi yo vandaka kaka na mfunu ya kulela na zulu ya masa. Yo yina, yo vandaka kulomba  mayele mingi sambu na kutunga yo. Mpi yo lombaka nde bo pakula yo gudro na nganda ti na kati. Yo lenda vanda nde yo bakaka bamvula kuluta 50 sambu na kutunga yo.​—Kuyantika 6:14-16.

Yo vandaka kulomba mpi mambu mingi yankaka. Yo lombaka nde yandi bumba madya ya mvula ya mvimba sambu na dibuta na yandi mpi bambisi. Na ntwala nde Mvula ya Ngolo kunoka, yo lombaka nde yandi vukisa bambisi mpi kukotisa yo na kati ya maswa. “Noa salaka mambu yonso ya Mfumu Nzambi songaka yandi.” Yo fwete vanda nde ntima na bo kukitaka ntangu mambu yonso kuyilamaka mpi Yehowa kukangaka kyelo ya maswa!​—Kuyantika 6:19-21; 7:5, 16.

Ebuna, Mvula ya Ngolo kunokaka. Yo nokaka bilumbu 40, mpimpa ti mwini. Yo lombaka nde bo bikala na kati ya maswa mvula ya mvimba tii kuna masa zolaka kuyuma. (Kuyantika 7:11, 12; 8:13-16) Bantu ya mbi yonso kufwaka. Kaka Noa ti dibuta na yandi mpamba kugulukaka na ntoto ya kukonda mbi.

Biblia ketuba nde Mvula ya Ngolo ya bilumbu ya Noa kele “mbandu . . . sambu na mambu yina” takwisa. Na nki mutindu? Beto ketanga nde: “Mambu yina ya Nzambi tubaka yo me bumbaka zulu ti ntoto yai ke zingaka tii bubu yai, sambu na kufwa yo kimakulu na tiya, na kilumbu yina ya Nzambi ta sambisa bantu ya mbi ti kufwa bo.” Kansi, bonso na bilumbu ya Noa, yo tavanda mpi ti bantu yina taguluka. Nge lenda ndima nde “Mfumu Nzambi kuzaba nki mutindu yandi fweti katula bantu na yandi na mpasi.”​—2 Piere 2:5, 6, 9; 3:7.

Noa kukangamaka na Nzambi, mpi yandi vandaka muntu ya lunungu na kati ya bantu ya mbi. Yandi lemfukaka na Nzambi na mambu yonso. Yandi vandaka ti kikesa ya kusala mambu ya mbote, ata yandi zabaka nde yo tanatila yandi kuvwenza ti kimbeni na bantu yina vandaka kuzola ve kusadila Nzambi. Kana beto kelanda mbandu ya Noa na mambu yai, Nzambi tasepela na beto mpi, ebuna beto tavanda ti kivuvu ya kuguluka na nsi-ntoto ya mpa yina kekwisa kubika fyoti.​—Nkunga 37:9, 10.

[Noti na nsi ya lutiti]

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 5]

Yo lenda vanda nde masapu ti masolo ya ntama ketubilaka nsangu ya mambu ya nku ya Banefilime

[Kifwanisu ya kele na lutiti 7]

Kana beto kelanda mbandu ya lukwikilu ya Noa, Nzambi lenda sepela na beto

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto ya kele na lutiti 5]

Alinari/​Art Resource, NY