Tubila Mpangi na Nge Kyeleka

“Beno bika luvunu! Konso muntu kutubila mpangi na yandi mambu ya kieleka.”​—EF. 4:25.

1, 2. Inki mutindu bantu mingi ketadilaka kyeleka?

 KYELEKA kele dyambu mosi ya kebasisaka ntembe banda ntama. Na mvu-nkama ya sambanu N.T.B., poete ya Grese Alcaeus kutubaka nde: “Kyeleka kevandaka na malafu.” Yo vandaka kumonisa nde muntu kebasisaka kyeleka kaka kana yandi melauka malafu mpi ziku kele na mpusa mingi ya kutuba. Ponse Pilate, Guvernere ya Roma ya mvu-nkama ya ntete, kumonisaka mpi nde yandi vandaka ti dibanza ya mbi ya kyeleka ntangu yandi yulaka Yezu na lulendo yonso nde: “Kieleka kele nki?”​—Yoa. 18:38.

² Bangindu ya kuswaswana kele mingi bubu yai na yina metala kyeleka. Bantu mingi ketubaka nde ngogo “kyeleka” kele ti bantendula mingi ya kuswaswana to nde konso muntu kele ti ntendula na yandi ya kyeleka. Bantu yankaka ketubaka kyeleka kaka kana yo tanatila bo mambote. Mukanda mosi (The Importance of Lying) ketuba nde: “Masonga lenda vanda kikalulu mosi ya mbote, kansi yo kele na mfunu mingi ve na luzingu mpi na mvita ya ngolo yina beto kesalaka sambu na kuguluka mpi kuvanda na lutaninu. Muntu kele mpenza ve ti kima yankaka ya kusala na dyambu yai: yandi fwete kusa sambu na kuzinga.”

3. Sambu na nki Yezu vandaka mbandu ya kuluta mbote na yina metala kutuba kyeleka?

³ Yo kele ya kuswaswana mpenza sambu na balongoki ya Kristu! Ngindu ya Yezu sambu na kyeleka kuvandaka ve mutindu yina. Yandi vandaka kutuba kyeleka ntangu yonso. Ata bambeni na yandi kundimaka nde: “Longi, beto zaba nde nge ke tubaka mambu ya kieleka. Nge ke longaka nzila ya Nzambi na kieleka yonso.” (Mat. 22:16) Mutindu mosi bubu yai, Bakristu ya kyeleka kelandaka mbandu ya Yezu. Bo keyindulaka ve mbala zole sambu na kutuba kyeleka. Bo kendimaka na ntima ya mvimba mambu yina ntumwa Polo kulongisilaka bampangi na yandi Bakristu: “Beno bika luvunu! Konso muntu kutubila mpangi na yandi mambu ya kieleka.” (Ef. 4:25) Bika beto tadila bitini tatu ya bangogo ya Polo. Ya ntete, nani kele mpangi na beto? Ya zole, kutuba kyeleka ketendula inki? Mpi ya tatu, inki mutindu beto lenda sadila yo na luzingu na beto ya konso kilumbu?

Nani Kele Mpangi na Beto?

4. Na kuswaswana ti bantwadisi ya Bayuda ya mvu-nkama ya ntete, inki mutindu Yezu kumonisaka dibanza ya Yehowa na yina metala muntu yina kele mpangi na beto?

⁴ Na mvu-nkama ya ntete ya T.B., bantwadisi yankaka ya Bayuda vandaka kulonga nde Bayuda mpamba to bantu yina kuvandaka banduku na bo ya ngolo kufwanaka na kubingama “mpangi.” Kansi, Yezu kumonisaka na mutindu ya kukuka kimuntu mpi mabanza ya Tata na yandi. (Yoa. 14:9) Yo yina, yandi monisaka balongoki na yandi nde Nzambi kezolaka ve mpusu ya nitu to dikanda mosi kuluta yankaka. (Yoa. 4:5-26) Dyaka, mpeve santu kumonisaka ntumwa Piere nde “Nzambi ke zolaka bantu yonso mutindu mosi. Na konso dikanda ya bantu yandi ke ndimaka bantu yina ke zitisaka yandi ti ke salaka mambu ya mbote.” (Bis. 10:28, 34, 35) Yo yina, beto fwete tadila muntu yonso bonso mpangi na beto, mpi kumonisa zola ata na bayina kesadilaka beto mambu bonso bambeni.​—Mat. 5:43-45.

5. Kutubila mpangi na beto kyeleka ketendula inki?

⁵ Kansi, inki Polo zolaka kutuba ntangu yandi tubaka nde beto fwete tubila mpangi na beto kyeleka? Kutuba kyeleka kelombaka kutuba mambu yina kele ya kyeleka, yina kele ve ata ti luvunu. Bakristu ya kyeleka kebalulaka ve to kesobaka ve mambu sambu na kukusa bankaka.  Bo ‘kebuyaka mambu ya mbi’ mpi ‘kelandaka mambu ya mbote.’ (Roma 12:9) Sambu na kulanda mbandu ya “Nzambi ya kieleka,” beto fwete sala ngolo sambu na kuvanda masonga mpi ya kusungama na mambu na beto yonso. (Nk. 15:1, 2; 31:6) Kana beto kepona bangogo na beto na dikebi yonso, beto lenda yidika ata mambu ya mpasi na mayele yonso kukonda kuta luvunu.​—Tanga Kolosai 3:9, 10.

6, 7. (a) Keti kutuba kyeleka ketendula nde beto fwete zabisa ata mambu yina ketadila beto mosi na konso muntu yina keyula beto ngyufula? Tendula. (b) Banani beto fwete tudila ntima na yina metala kutuba kyeleka?

⁶ Keti kutubila bankaka kyeleka ketendula nde beto fwete zabisa mambu yonso ya beto mezaba na konso muntu yina keyula beto ngyufula? Mpidina ve. Ntangu yandi vandaka na ntoto, Yezu kumonisaka nde bantu yankaka mefwana ve na kubaka mvutu ya sikisiki to bansangu yankaka. Ntangu bantwadisi ya luvunu ya mabundu kuyulaka yandi na nki ngolo to na nki kiyeka yandi vandaka kusala bidimbu ya nkumbwa, Yezu tubaka nde: “Mono mpi ke yula beno mambu mosi; beno pesa mono mvutu, ebuna mono ta tubila beno na nki kiyeka mono ke salaka mambu yai.” Ntangu balongi ya bansiku mpi bambuta kuzolaka ve kupesa mvutu, Yezu tubaka nde: “Mono mpi, mono ke tubila beno ve na nki kiyeka mono ke salaka mambu yai.” (Mar. 11:​27-33) Yandi yindulaka ve nde yandi fwete pesa kaka mvutu sambu na bikalulu na bo ya mbi mpi mbandu na bo ya bantu ya kukonda lukwikilu. (Mat. 12:10-13; 23:27, 28) Mutindu mosi bubu yai, bantu ya Yehowa fwete keba na baaposta mpi bantu yankaka ya mbi yina kesadilaka luvunu to mayele ya mbi sambu na balukanu ya bwimi.​—Mat. 10:16; Ef. 4:14.

⁷ Mutindu mosi, Polo kumonisaka nde bantu yankaka lenda fwana ve na kubaka mvutu yonso to ya mvimba. Yandi tubaka nde bantu ya “songi-songi, [yina] ke zolaka kukota na konso mambu yina me tadila bo ve” ke “tubaka mambu mingi ya bo fweti tuba ve.” (1 Tim. 5:13) Ee, bantu yina kekotaka na makambu ya bantu yankaka to bayina bo lenda tudila ve ntima nde bo kebumbaka ve kinsweki lenda mona nde bantu yankaka kebuyaka na kuzabisa bo mambu na bo. Yo kele mbote mpenza na kulanda ndongisila yai ya kupemama ya Polo: “Beno tula ngolo na kuzinga na ngemba, na kutala mambu na beno mosi.” (1 Tes. 4:11) Kansi, bantangu yankaka, bankuluntu lenda vanda na mfunu ya kuyula bangyufula ya metala mambu na beto sambu na kulungisa mikumba yina bo mepesaka bo. Na ntangu yina, kusala kumosi ti bo na kutubaka kyeleka tavanda mbote mingi mpi yo tasadisa mpenza.​—1 Pie. 5:2.

Tuba Kyeleka na Mambu ya Dibuta

8. Inki mutindu kutuba kyeleka kesadisaka bantu ya dibuta na kuvanda na bangwisana ya ngolo na kati na bo?

⁸ Na kutuba ya mbote, beto kevandaka ti bangwisana ya kuluta ngolo ti dibuta na beto. Sambu na kukumisa bangwisana yai ngolo, yo kele mfunu nde beto tubaka kyeleka na kati na beto. Beto lenda fyotuna to kumanisa makambu mpi mavwanga mingi kana beto ketubaka pwelele, kele masonga, mpi kesolulaka mbote. Mu mbandu, ntangu beto kesalaka kifu, keti beto kemonaka mpasi na kundima yo na nkwelani na beto, na bana na beto, to na bantu yankaka ya dibuta? Kulomba ndolula na masonga yonso kesadisaka na kukotisa ngemba mpi bumosi na kati ya dibuta.​—Tanga 1 Piere 3:8-10.

9. Sambu na nki kutuba kyeleka kepesa beto ve nzila ya kutuba kukonda kutadila mawi ya bankaka to kukonda luzitu?

⁹ Kutuba kyeleka ketendula ve nde beto fwete tuba ve kukonda kutadila mawi ya bankaka, to kukonda kuyindula. Kukonda luzitu ketombulaka ve valere ya kyeleka to bupusi na yo. Polo kutubaka nde: “Beno vanda na ntima ya bululu ve, beno dasuka ve, beno wa makasi mpi ve. Beno tula diaka makelele ve, beno fingana diaka ve. Beno katula konso mabanza ya mbi yina ya beno ke na yo. Beno na beno, beno fweti vanda mbote; konso muntu fweti wila mpangi na yandi mawa, yandi fweti lolula yandi mutindu Nzambi me lolulaka beno sambu na Kristo.” (Ef. 4:31, 32) Ntangu beto ketubaka na mutindu mosi ya mbote mpi ya luzitu, yo ketombulaka nsangu na beto mpi kepesaka lukumu na bantu yina beto kesolula ti bo.​—Mat. 23:12.

Tuba Kyeleka na Mambu ya Dibundu

10. Inki dilongi bankuluntu lenda baka na mbandu ya mbote mpenza yina Yezu kupesaka na yina metala kutuba kyeleka?

¹⁰ Yezu kutubilaka balongoki na yandi na mutindu  ya pete, ti ya pwelele. Ntangu yonso, bandongisila na yandi kuvandaka ya zola, kansi yandi lembisaka ve kyeleka sambu na kusepidisa bawi na yandi. (Yoa. 15:9-12) Mu mbandu, ntangu balongoki na yandi vandaka kuswana mbala na mbala sambu na kuzaba nani meluta nene, Yezu kusadisaka bo ti ngolo mpi kukanga ntima yonso na kubakisa mfunu ya kudikulumusa. (Mar. 9:33-37; Luka 9:46-48; 22:24-27; Yoa. 13:14) Mutindu mosi, ata bankuluntu kekangamaka na lunungu bubu yai, bo keyalaka ve kibuka ya mameme ya Nzambi na kingolo-ngolo. (Mar. 10:42-44) Bo kelandaka mbandu ya Kristu ntangu bo ‘kevandaka mbote’ na bangwisana na bo ti bankaka mpi ‘kewilaka bo mawa.’

11. Zola sambu na bampangi na beto fwete pusa beto na kusala inki na mutindu beto kesadilaka ludimi na beto?

¹¹ Kana beto kele masonga ti bampangi na beto kansi kukonda kulutisa ndilu, beto lenda tuba mambu yina kele na mabanza na beto kukonda kulwadisa bo. Ya kyeleka, beto tazola ve ata fyoti nde ludimi na beto kuvanda “bonso mbele ya makasi mingi” na kusadilaka yo sambu na kulwadisa bankaka bamputa ya nene ti kutuba ya mbi to ya kevweza. (Nk. 52:4; Bing. 12:18) Zola sambu na bampangi na beto tapusa beto na kubika “kutuba mambu ya mbi ti ya luvunu.” (Nk. 34:14) Na mutindu yai, beto takumisa Nzambi mpi tasala na mpila nde bumosi kuvanda na kati ya dibundu.

12. Inki ntangu yo kelombaka nde bo sambisa muntu ya meta luvunu? Tendula.

¹² Bankuluntu kesalaka ngolo sambu na kutanina dibundu na bantu yina ketubaka luvunu sambu na kukota bankaka nsoki. (Tanga Yakobo 3:14-16.) Luvunu sambu na kukota bankaka nsoki kele luvunu yina muntu ketaka sambu na kusala muntu mbi; lukanu na yo kele ya kumonisa muntu mpasi to ya kupesa yandi mawa. Yo kesukaka kaka ve na kutuba mambu ya kukonda mfunu, ya luvunu to kulutisa ndilu ya mambu. Ya kyeleka, luvunu yonso kele mbi, kansi yo kelombaka ve nde bo sambisa muntu sambu na konso dyambu ya luvunu. Yo yina, bankuluntu fwete sadila bukatikati mpi mayele na ntangu bo kesosa kuzaba kana muntu yina kutubaka mambu ya luvunu kele ti kikalulu ya kuta luvunu na luzolo yonso mpi sambu na kukota bankaka nsoki, yina talomba nde bo sambisa yandi. To keti ndongisila ya ngolo mpi ya zola ya kekatuka na Masonuku melunga?

Tuba Kyeleka na Mambu ya Mumbongo

13, 14. (a) Inki mutindu bantu yankaka ketubaka ve kyeleka na bamfumu na bo ya kisalu? (b) Inki mambote beto lenda baka kana beto kele masonga mpi ketuba kyeleka na kisalu?

¹³ Beto kezinga na ntangu yina kukonda masonga mekuma mingi, yo lenda vanda mpasi na kununga mpukumuna ya kuvanda masonga ti mfumu ya kisalu. Ntangu bo kesosaka kisalu, bantu mingi kesadilaka mpenza luvunu. Mu mbandu, bo lenda lutisa ndilu ya eksperiansi na bo to ya banzo-nkanda yina bo mesalaka na cv sambu na kuzwa kisalu ya mbote to yina bo kefutaka mbongo mingi. Na ndambu yankaka, bantu mingi ya kisalu ketubaka nde bo kesalaka, kansi na kutuba ya mbote, bo kesalaka mambu na bo mosi, ata yo kewakana ve ti bansiku ya kompani. Bo lenda tanga mikanda yina kele ve na kuwakana ti kisalu na bo, kubinga na telefone sambu na mambu na bo mosi, kutindila bankaka bansangu na nzila ya ordinatere, to kusala bansosa na Internet.

 ¹⁴ Bakristu ya kyeleka ketadilaka ve kuvanda masonga mpi kutuba kyeleka bonso dyambu mosi ya bo lenda sala to ve. (Tanga Bingana 6:16-19.) Polo kutubaka nde: “Beto kezola kuditambusa na masonga na mambu yonso.” (Baeb. 13:18, NW) Yo yina, Bakristu kesadilaka bamfumu na bo kilumbu ya mvimba ya kisalu sambu na salere ya kilumbu ya mvimba. (Ef. 6:5-8) Kuvanda muntu ya kisalu ya mbote lenda pesa mpi Tata na beto ya zulu lukumu. (1 Pie. 2:12) Mu mbandu, mfumu ya kisalu ya Roberto na Espagne kusikisaka yandi sambu yandi vandaka masonga mpi muntu ya kisalu ya mbote. Sambu na bikalulu ya mbote ya Roberto, kompani kubakaka dyaka Bambangi yankaka na kisalu. Bambangi yai mpi kusalaka kisalu mbote mpenza. Na nima ya bamvula, Roberto kuzwaka kisalu sambu na bampangi-babakala 23 ya mebakaka mbotika mpi balongoki ya Biblia 8!

15. Inki mutindu Mukristu yina kesalaka kisalu ya mumbongo fwete monisa nde yandi ketubaka kyeleka?

¹⁵ Kana beto kele ti kisalu na beto mosi, keti beto ketubaka kyeleka na bangwisana na beto yonso ya mumbongo, to keti bantangu yankaka beto ketubaka ve kyeleka na bampangi na beto? Mukristu yina ketekaka bima fwete lutisa ve ndilu na kutubila kima mosi ya yandi keteka to kisalu yina yandi kesadila bantu sambu bo sumba yo nswalu; yandi fwete mpi ve kupesa to kundima madesu ya bana. Beto fwete sadila bankaka mambu mutindu beto kezolaka nde bo sadila beto.​—Bing. 11:1; Luka 6:31.

Tubila Bamfumu ya Leta Kyeleka

16. Inki Bakristu kepesaka na (a) bamfumu ya leta? (b) Yehowa?

¹⁶ Yezu kutubaka nde: “Ya ntotila ya nene, beno pesa na ntotila ya nene; ya Nzambi, beno pesa na Nzambi.” (Mat. 22:21) Bima ya nki mutindu beto fwete pesa na ntotila ya nene, disongidila, bamfumu ya leta? Ntangu Yezu kutubaka bangogo yina, yandi vandaka kutubila mpaku. Yo yina, sambu na kulanda na kuvanda ti kansansa ya mbote na ntwala ya Nzambi mpi ya bantu, Bakristu kelemfukaka na bansiku ya insi, ti bansiku yina ketadila kufuta mpaku. (Roma 13:5, 6) Kansi beto kendimaka nde Yehowa kele Mfumu ya Kuluta Nene, Nzambi mosi kaka ya kyeleka, yina beto kezolaka na ntima, na luzolo, na mabanza, mpi na ngolo na beto yonso. (Mar. 12:30; Kus. 4:11) Yo yina, beto kelemfukaka na Yehowa Nzambi na mambu yonso mpenza.​—Tanga Nkunga 86:11, 12.

17. Inki mutindu bantu ya Yehowa ketadilaka kubaka lusadisu yina leta kepesaka?

¹⁷ Bansi mingi kevandaka ti manaka to bisalu sambu na kusadisa bantu yina kele na mfunu ya lusadisu ya bima ya kinsuni. Yo kele mbi ve nde Mukristu kubaka lusadisu ya mutindu yai kana yandi kelungisa mambu yina bo kelombaka. Kutubila mpangi na beto kyeleka ketendula nde beto fwete pesa ve bansangu ya luvunu na bamfumu ya leta sambu na kubaka lusadisu ya bima ya kinsuni yina leta kepesaka.

Balusakumunu ya Kekatukaka na Kutuba Kyeleka

18-20. Inki balusakumunu kekatukaka na kutubila mpangi na beto kyeleka?

¹⁸ Kutuba kyeleka kenataka balusakumunu mingi. Beto kelandaka na kuvanda ti kansansa ya  mbote, ebuna yo kepesaka beto ngemba ya mabanza mpi ntima ya pima. (Bing. 14:30; Filp. 4:6, 7) Kuvanda ti kansansa ya mbote kele mfunu mingi na meso ya Nzambi. Dyaka, ntangu beto ketubaka kyeleka na mambu yonso, beto kevandaka ve na mfunu ya kudiyangisa nde bantu kukanga beto to kumonisa luvunu na beto.​—1 Tim. 5:24.

¹⁹ Beto tadila lusakumunu yankaka. Polo kutubaka nde: “Beto ke songaka na mambu yonso nde beto ke sadilaka Nzambi . . . sambu na malongi ya kieleka ya beto ke longaka.” (2 Kor. 6:4, 7) Yai kele mpenza dyambu ya kukuminaka Mbangi mosi ya kezingaka na Grande-Bretagne. Ntangu yandi vandaka kusosa kuteka vwatire na muntu mosi ya zolaka kusumba yo, yandi tubilaka mambote mpi bifu yonso ya vwatire yina, ti yina lendaka kumonana ve. Na nima ya kubaka vwatire yina sambu na kumeka yo, musumbi yango kuyulaka mpangi kana yandi vandaka Mbangi ya Yehowa. Sambu na nki yandi tubaka mutindu yina? Bakala yango kumonaka masonga ya mpangi-bakala yina mpi kulwata na yandi ya mbote. Disolo yina kulandaka kupesaka mpangi yina nzila ya kuta kimbangi.

²⁰ Keti beto mpi kepesaka Ngangi na beto lukumu na bikalulu na beto ya mbote? Polo kutubaka nde: “Beto me losaka mambu yonso ya kinsweki ti ya nsoni; beto ke kusaka bantu ve.” (2 Kor. 4:2) Yo yina, bika beto sala yonso sambu na kutubila mpangi na beto kyeleka. Kana beto kesala mutindu yai, beto tapesa lukumu na Tata na beto ya zulu ti na bantu na yandi.

Keti Nge Keyibuka?

• Nani kele mpangi na beto?

• Kutubila mpangi na beto kyeleka ketendula inki?

• Inki mutindu kutuba kyeleka kepesaka Nzambi lukumu?

• Inki balusakumunu kekatukaka na kutuba kyeleka?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

Keti nge kendimaka kukonda mpasi bifu ya fyoti-fyoti?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 24]

Keti nge ketubaka kyeleka ntangu nge kesosaka kisalu?