“Beno Pela na Mpeve”

“Beno sala kisalu na beno kukonda kulutisa ntangu. Beno vanda ya kupela na mpeve. Beno sala bonso bampika sambu na Yehowa.”​—ROMA 12:11, NW.

1. Sambu na nki bantu ya Izraele vandaka kupesa makabu ya bambisi mpi makabu ya mutindu yankaka?

 YEHOWA kebakaka na valere makabu yina bansadi na yandi kepesaka na luzolo yonso sambu na kumonisa zola na bo sambu na yandi mpi bulemfu na bo na luzolo na yandi. Na ntangu ya ntama, yandi ndimaka makabu ya bambisi ya mpila na mpila mpi makabu ya mutindu yankaka. Bantu ya Izraele yina vandaka kusosa kubaka ndolula ya masumu mpi kumonisa ntonda vandaka kupesa makabu yai na kuwakana ti Nsiku ya Moize. Na dibundu ya Bukristu, Yehowa kelombaka beto ve na kupesa makabu ya bima ya kinsuni ya mutindu yai. Kansi, na kapu 12 ya mukanda na yandi na Bakristu ya Roma, ntumwa Polo kemonisa nde Nzambi kevingilaka kaka nde beto pesa makabu. Bika beto tala mutindu beto lenda sala yo.

Makabu ya Moyo

2. Bonso Bakristu, beto kezingaka luzingu ya inki mutindu, mpi yo kelombaka inki?

² Tanga Roma 12:1, 2. Na kitini ya ntete ya mukanda na yandi, Polo kumonisaka pwelele nde Bakristu ya kupakulama, bo vanda Bayuda to bantu ya Makanda, kukumaka bantu ya lunungu na ntwala ya Nzambi sambu na lukwikilu, kansi ve sambu na bisalu. (Roma 1:16; 3:20-24) Na kapu  12, Polo ketendula nde Bakristu fwete zinga luzingu mosi ya kuditambika sambu na kumonisa ntonda na bo. Sambu na kusala yo, beto fwete balula mabanza na beto. Sambu na kukonda kukuka yina beto mebakaka na Adami, beto kele na nsi ya “kimpika ya masumu ti ya lufwa.” (Roma 8:2) Yo yina, beto fwete balula ‘ntima ti mabanza na beto yo vanda ya mpa,’ na kusobaka mpenza bampusa na beto. (Ef. 4:23) Nsoba ya mvimba ya mutindu yai lenda salama kaka ti lusadisu ya Nzambi mpi ya mpeve na yandi. Yo kelombaka nde beto sala kikesa mingi mpi kusadila mayele na beto ya kuyindula. Disongidila beto fwete sala yonso yina beto lenda sala sambu na ‘kulanda ve bikalulu ya kubeba ya bantu ya ntangu yai,’ ti bansaka mpi mutindu na bo ya mbi ya kuyindula.​—Ef. 2:1-3.

3. Sambu na nki beto kesalaka bisalu ya Bukristu?

³ Polo kelomba beto mpi na kusadila mayele na beto ya kuyindula sambu na kuzaba “mambu yai ya Nzambi ke zolaka: mambu yina kele ya mbote, mambu yina ke pesaka yandi kiese, mambu yina ke na kifu ve.” Sambu na nki beto ketangaka Biblia konso kilumbu, keyindululaka mambu ya beto ketangaka, kesambaka, kekwendaka na balukutakanu ya Bukristu, mpi kesamunaka nsangu ya mbote ya Kimfumu? Keti yo kele sambu bankuluntu ya dibundu kelongisilaka beto na kusala yo? Ya kyeleka, beto fwete monisa ntonda sambu na bangibusa ya mbote yina bankuluntu kepesaka. Kansi, beto kesalaka bisalu ya Bukristu sambu mpeve ya Nzambi kepusaka beto na kumonisa zola na beto ya masonga sambu na Yehowa. Dyaka, beto kendimaka beto mosi nde kusala bisalu ya mutindu yai kele luzolo ya Nzambi sambu na beto. (Zak. 4:6; Ef. 5:10) Yo kenatilaka beto kyese mingi na kubakisa nde na ntangu beto kezinga luzingu ya Bukristu ya kyeleka, beto lenda vanda bantu yina Nzambi kendimaka.

Makabu ya Kuswaswana

4, 5. Inki mutindu bankuluntu fwete sadila makabu na bo?

⁴ Tanga Roma 12:6-8, 11. Polo ketendula nde beto kele ti makabu “ya diswaswanu ya beto fweti sadila na kiteso yina ya Nzambi pesaka konso muntu.” Makabu yankaka yina Polo ketubila, mu mbandu kupesa kikesa mpi kutwadisa, ketadila mingimingi bankuluntu ya Bakristu, yina bo kelongisilaka na kutwadisa “mbote-mbote.”

⁵ Polo ketuba nde mutindu yina ya kutwadisa mbotembote fwete monana pwelele na mutindu yina bankengi kesalaka bonso balongi mpi kesalaka kisalu. Baverse ya kele na ntwala mpi na  nima ya verse yai kemonisa bonso nde awa Polo ketubila kisalu yina bankuluntu kesalaka na kati ya dibundu, to “nitu mosi.” (Roma 12:4, 5) Kisalu yai kele mutindu mosi ti yina ya bo ketubila na Bisalu 6:4, kisika bantumwa kutubaka nde: “Beto ta tula ngolo kaka na kusamba Nzambi ti na [kisalu ya, NW] kuzabisa nsangu ya mbote.” Kisalu ya mutindu yai kelombaka inki? Bankuluntu kesadilaka makabu na bo sambu na kupesa bampangi ya dibundu kikesa. Bo kemonisaka nde bo kekudipesaka na kisalu yai ntangu bo kepesaka na dibundu lutwadisu mpi malongi ya mekatuka na Ndinga ya Nzambi na masonga yonso na nzila ya kulonguka kumosi ti bisambu, bansosa, kulonga, mpi kisalu ya kugungula yina bo kesalaka. Bankengi fwete sadila makabu na bo na mayele yonso mpi kukeba mameme “na kiese yonso.”​—Roma 12:7, 8; 1 Piere 5:1-3.

6. Inki mutindu beto lenda landa ndongisila ya bo mepesa na Roma 12:11, yina kele mukapu ya ntu-dyambu ya disolo yai?

⁶ Polo ketuba dyaka nde: “Beno sala kisalu na beno kukonda kulutisa ntangu. Beno vanda ya kupela na mpeve. Beno sala bonso bampika sambu na Yehowa.” (NW) Kana beto mona kikalulu ya bumolo na kisalu na beto, beto lenda vanda ti mfunu ya kutadila dyaka bikalulu na beto ya kulonguka mpi kusamba ngolo mpenza mpi mbala mingi sambu Yehowa kupesa beto mpeve na yandi, yina lenda sadisa beto na kunwana ti konso kikalulu ya kuvanda madidi ve tiya mpi ve mpi kuvutukila dyaka kikesa na beto. (Luka 11:9, 13; Kus. 2:4; 3:14, 15, 19) Mpeve santu kupesaka Bakristu ya ntete ngolo ya kutubila “bisalu ya nene ya Nzambi.” (Bis. 2:4, 11) Mutindu mosi, yo lenda pusa beto na kuvanda kikesa na kisalu na beto, na ‘kuvanda ya kupela na mpeve.’

Kudikulumusa mpi Kuzaba Bandilu na Beto

7. Sambu na nki beto fwete sala ti kudikulumusa mpi kuzaba bandilu na beto?

⁷ Tanga Roma 12:3, 16. Makabu yina beto lenda vanda na yo beto mebakaka yo sambu na mambote ya Yehowa yina muntu mefwana ve na kubaka. Polo ketuba kisika yankaka nde: “Ngolo yina ya beto ke salaka kisalu yai yo ke katukaka na Nzambi.” (2 Kor. 3:5) Yo yina, beto fwete kudikumisa ve. Beto fwete ndima na kudikulumusa yonso nde kana beto kebuka bambuma na kisalu na beto, yo kele sambu Nzambi kesakumuna beto, kansi yo kele ve sambu na makuki na beto mosi. (1 Kor. 3:6, 7) Na kuwakana ti dyambu yai, Polo ketuba nde: “Mono ke tubila beno yonso nde: beno lenda kudisonga ve. Kansi beno vanda na mabanza ya mbote ya kukonda lulendo.” Yo kele mfunu nde beto kudipesa lukumu mpi kubaka kyese na kisalu na beto ya Kimfumu. Kansi, kuzaba bandilu na beto tapimisa beto na kukangama ngolo na bangindu na beto. Na kisika ya kusala mutindu yina, beto kezola kuyindula sambu na kuvanda ti “mabanza ya mbote.”

8. Inki mutindu beto lenda “kuditula ve nde [beto] kele bantu ya mayele”?

⁸ Yo tavanda buzoba na kudikumisa sambu na mambu yina beto kesalaka. Nzambi “muntu ke yedisaka kimenina.” (1 Kor. 3:7) Polo ketuba nde  Nzambi mepesaka konso muntu na dibundu kiteso ya “lukwikilu.” Na kisika ya kuyindula nde beto meluta bankaka, beto fwete ndima mambu yina bantu yankaka kesalaka na kutadila kiteso ya lukwikilu na bo. Polo ketuba dyaka nde: “Beno wakana na bakristo ya nkaka na ntima mosi ya mbote.” Na mukanda na yandi yankaka, ntumwa ketubila beto nde: “Beno sala [ve mambu] sambu na lukumu na beno mosi, to sambu na mabanza ya mpamba-mpamba ya kudisonga; kansi beno kudikulumusa na meso ya bantu ya nkaka, konso muntu kubaka bantu ya nkaka nde bo me luta yandi na mbote.” (Filp. 2:3) Yo kelombaka kudikulumusa ya kyeleka mpi kikesa ya masonga sambu na kundima nde bampangi na beto yonso ya babakala ti ya bankento meluta beto na mutindu mosi to yankaka. Kudikulumusa tapimisa beto na “kuditula ve nde [beto] kele bantu ya mayele.” Ata mikumba yankaka ya kisalu mosi ya sikisiki lenda benda dikebi ya bantu na zulu na beto, beto yonso tabaka kyese mingi na kusala ‘kisalu ya lukumu ve,’ bisalu ya mpamba yina kemonanaka ve mbala mingi na meso ya bantu.​—1 Pie. 5:5.

Bumosi na Beto ya Bukristu

9. Sambu na nki Polo kefwanisa Bakristu yina mebutukaka na mpeve ti bandambu ya nitu?

⁹ Tanga Roma 12:4, 5, 9, 10. Polo kefwanisa Bakristu ya kupakulama ti bandambu ya nitu mosi yina kesalaka kumosi na nsi ya lutwadisu ya Ntu na bo, Kristu. (Kol. 1:18) Yandi keyibusa Bakristu yina mebutukaka na mpeve nde nitu kevandaka na bandambu mingi ti bisalu ya kuswaswana mpi nde, “ata [bo] kele bantu mingi, kansi [bo] yonso kele nitu mosi na kimvuka ti Kristo.” Na mutindu mosi, Polo kulongisilaka Bakristu ya kupakulama ya Efeso nde: “Na ntima mosi ya kuzolana . . . [beto] kuma bambuta na mambu yonso, bonso Kristo yina kele Ntu ya Dibundu. Sambu na yandi bandambu yonso ya nitu me kangamaka mbote-mbote, sambu na yandi mpi madikulu yonso ya nitu ke simbaka nitu ya mvimba. Mpidina, kana konso ndambu ya nitu ke sala kisalu na yo, nitu ya mvimba fweti kula, yo mpi fweti kuma ngolo sambu kuzolana kele.”​—Ef. 4:15, 16.

10. Inki kiyeka “mameme ya nkaka” fwete ndima?

¹⁰ Ata “mameme ya nkaka” kele ve kitini ya nitu ya Kristu yina kele ti bandambu mingi, bo lenda longuka mambu mingi na mbandu yai. (Yoa. 10:16) Polo ketuba nde Yehowa “me tulaka bima yonso na nsi ya makulu ya Kristo, yandi me tulaka Kristo na kuvanda ntu ya Dibundu sambu yandi kuyala bima yonso.” (Ef. 1:22) Bubu yai, mameme yankaka kele kitini ya “bima yonso” yina Yehowa metulaka na nsi ya kimfumu ya Mwana na yandi. Bo kele mpi na kati ya “bima” yina Kristu mepesaka na “mpika ya kwikama mpi ya mayele.” (Mat. 24:45-47, NW) Yo yina, bantu yina kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto fwete ndima Kristu bonso Ntu na bo, kulemfuka na mpika ya kwikama mpi ya mayele ti na Nto-Kimvuka na yo, mpi na babakala yina bo keponaka bonso bankengi na dibundu. (Baeb. 13:7, 17) Dyambu yai kesalaka nde bumosi ya Bukristu kuvanda.

11. Bumosi na beto mesimbama na nki, mpi inki ndongisila yankaka Polo kupesaka?

¹¹ Bumosi ya mutindu yai mesimbama na zola, ‘yina kevukisaka beto na kimvuka mosi ya kieleka mpenza.’ (Kol. 3:14) Na Roma kapu 12, Polo ketubila mingi dyambu yai, mpi ketuba nde zola na beto fwete vanda “ya kieleka” mpi beto fwete “zolana ngolo bonso bana ya tata mosi ti mama mosi.” Yo kesalaka nde beto zitisana. Ntumwa ketuba nde: “Beno tula ngolo na kusonga luzitu na beno.” Ya kyeleka, beto fwete baka ve zola bonso mawi ya mpamba. Beto fwete sala yonso yina beto fwete sala sambu na kutanina bunkete ya dibundu. Ntangu yandi pesaka ndongisila na yandi na yina metala zola, Polo kuyikaka nde: “Beno buya mambu ya mbi, beno landa mambu ya mbote.”

Kikalulu ya Kuyamba Banzenza

12. Na yina metala kuyamba banzenza, inki dilongi beto lenda baka na Bakristu ya Masedonia ya ntama?

¹² Tanga Roma 12:13. Zola na beto sambu na bampangi na beto tapusa beto na ‘kusadisa bakristo ya nkaka yina ke na mpasi’ na kutadilaka bampusa na bo mpi makuki na beto. Ata beto kele ve ti bima mingi ya nsi-ntoto yai, beto lenda pesa bo bima yina beto kele na yo. Ntangu yandi sonikaka na yina metala Bakristu ya Masedonia, Polo kutubaka nde: “Ata bo monaka mpasi mingi, ata bo vandaka bansukami, kansi bo vandaka kiese mpenza na kupesa makabu mingi.  Mono ke tubila beno mambu ya kieleka, nde bo pesaka makabu na kiteso yina ya bo vandaka na yo, nkutu bo lutisaka kiteso yina. Na luzolo na bo mosi, bo bondilaka beto ngolo sambu beto pesa bo nswa ya kupesa makabu sambu na kusadisa bakristo na [Yudea].” (2 Kor. 8:2-4) Ata bo mosi kuvandaka bansukami, Bakristu ya Masedonia vandaka kukaba mingi. Sambu na bo, kupesa makabu sambu na kusadisa bampangi na bo ya Yudea yina kuvandaka bansukami kuvandaka dibaku ya nene.

13. ‘Kuyamba banzenza’ ketendula inki?

¹³ Bangogo “beno yamba banzenza” mekatuka na bangogo ya Kigreki ya kepesa ngindu ya kusala kitambi ya ntete. Biblia mosi (The New Jerusalem Bible) kebalula bangogo yango nde “kusosa mabaku ya kuyamba banzenza.” Bantangu yankaka, beto kemonisaka kikalulu ya kuyamba banzenza na ntangu beto kebingisaka muntu na kwisa kudya ti beto, mpi kana beto sala yo ti zola, yo kevandaka dyambu ya mbote mpenza. Kansi kana beto sala kitambi ya ntete, beto tamona mitindu mingi yankaka ya kuyamba banzenza. Mu mbandu, kana bamwaye na beto to mavimpi na beto kepesa beto ve nzila ya kubingisa bankaka sambu na kwisa kudya ti beto, mutindu yankaka ya kumonisa kikalulu ya kuyamba banzenza kele kupesa bo dikopa ya kafe, ya te, to kima yankaka ya kunwa.

14. (a) Ngogo ya Kigreki ya bo kebalulaka nde “kuyamba banzenza” mesalama na nki bangogo? (b) Na kisalu ya kusamuna, inki mutindu beto lenda monisa nde beto kekudibanzaka sambu na banzenza?

¹⁴ Kuyamba banzenza ketadila mpi mabanza na beto sambu na bo. Ngogo ya Kigreki ya bo kebalulaka nde “kuyamba banzenza” mesalama na bangogo zole ya kisina ya ketendula “zola” mpi “nzenza.” Inki kevandaka mawi na beto sambu na banzenza? Na kati ya bantu yina kele ti kikalulu ya kuyamba banzenza, beto lenda tanga Bakristu yina kesalaka ngolo na kulonguka ndinga yankaka sambu na kusamuna nsangu ya mbote na banzenza yina mekwendaka kuzinga na teritware ya dibundu na bo. Ya kyeleka, mingi na kati na beto kele ve ti makuki ya kulonguka ndinga yankaka. Ata mpidina, beto yonso lenda sadisa mpenza banzenza na kusadilaka mbote kamukanda na beto Une bonne nouvelle pour des gens de toutes nations, yina kele ti nsangu ya Biblia na bandinga mingi. Keti nge bakaka bambuma ya mbote ntangu nge sadilaka kamukanda yai na kisalu ya kusamuna?

Kuditula na Kisika ya Bankaka

15. Inki mutindu Yezu kumonisaka ndongisila yina bo kepesa na Roma 12:15 na mbandu na yandi?

¹⁵ Tanga Roma 12:15. Beto lenda tubila na bunkufi  ndongisila ya Polo kepesa na verse yai na bangogo tanu: kuditula na kisika ya bankaka. Beto fwete longuka na kubakisa mpi nkutu kuwa mawi yina muntu yankaka kewa, yo vanda kyese to mawa. Kana beto kele ya kupela na mpeve, mawi na beto ya kyese to mawa yina beto kewa tamonana pwelele. Ntangu balongoki ya Kristu 70 kuvutukaka na kyese yonso na kampanie mosi ya kisalu ya kusamuna mpi kutubilaka bambuma ya mbote ya bo bakaka na kisalu na bo, Yezu yandi mosi “monaka kiese na lusadisu ya mpeve ya Nzambi.” (Luka 10:17-21) Yandi waka kyese yina bo waka. Kansi, Yezu ‘kudilaka ti bantu yina vandaka kudila’ ntangu nduku na yandi Lazare kufwaka.​—Yoa. 11:32-35.

16. Inki mutindu beto lenda monisa kikalulu ya kuditula na kisika ya bankaka, mpi mingimingi banani fwete sala mutindu yina?

¹⁶ Beto kezola kulanda mbandu ya Yezu na yina metala kuditula na kisika ya bantu yankaka. Ntangu Mukristu mosi kele na kyese, beto fwete sepela ti yandi. Mutindu mosi, beto fwete bakisa bampasi mpi mawa ya bampangi na beto ya babakala ti ya bankento. Mbala mingi, beto lenda lembika mingi mpenza bampangi na beto Bakristu yina kele na mpasi ya mawi kana beto baka ntangu ya kuwidikila bo ti nkenda yonso. Mpi bantangu yankaka, beto lenda mona mpasi mingi mpenza na ntima na mpila nde beto lenda monisa mawa na beto ya masonga na mansanga. (1  Pie. 1:22) Mingimingi, bankuluntu fwete landa ndongisila yina Polo kepesa na yina metala kuditula na kisika ya bankaka.

17. Inki beto melonguka na Roma kapu 12, mpi inki beto tatadila na disolo ya kelanda?

¹⁷ Baverse ya beto metadila na Roma kapu 12 mepesa beto bandongisila yina beto lenda sadila na luzingu na beto bonso Bakristu mpi na bangwisana na beto ti bampangi na beto. Na disolo yina kelanda, beto tatadila baverse yina mebikala ya kapu yai, yina ketubila mutindu beto fwete tadila bantu yina kele ve na dibundu ya Bukristu, ti na bambeni mpi bantu ya kenyokulaka beto, mpi mutindu ya kusadila bo mambu.

Mvutukila

• Inki mutindu beto kemonisaka nde beto kele “ya kupela na mpeve”?

• Sambu na nki beto fwete sadila Nzambi ti kudikulumusa mpi na kuzabaka bandilu na beto?

• Na nki mitindu beto lenda monisa kikalulu ya kuditula na kisika ya bampangi na beto Bakristu mpi kuwila bo mawa?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Bifwanisu ya kele na lutiti 12]

Sambu na nki beto kesalaka bisalu yai ya Bukristu?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 14]

Inki mutindu konso muntu na kati na beto lenda sadisa banzenza na kulonguka mambu ya metala Kimfumu?