Kinsweki ya Kyese ya Dibuta

Bangwisana ti Bibuti ya Nkwelani

Jenny * ketuba nde: Mama ya Ryan vandaka kuwa ve nsoni na kutuba nde yandi kezolaka mono ve. Kansi bibuti na mono mpi kuvandaka ve ti bangwisana ya mbote ti Ryan. Na kutuba ya kyeleka, mu memonaka bo ntete ve kekonda muntu luzitu! Kukwenda kutala bibuti na beto kukumaka dyambu mosi ya mpasi sambu na beto zole.

Ryan ketuba nde: Mama na mono meyindulaka ntete ve nde kele ti muntu lenda fwana sambu na bana na yandi, yo yina yandi yantikaka kubokutila Jenny banda na luyantiku. Mpi bibuti ya Jenny vandaka kusala mutindu mosi ti munu​—bo vandaka kubangika mono ntangu yonso. Na nima ya mambu yai, konso muntu vandaka kukotila bibuti na yandi mpi kubangika muninga.

KUKONDA kuwakana ti bibuti ya nkwelani lenda sadisa bantu ya kesalaka teyatre na kusekisa bantu, kansi na luzingu ya kyeleka yo kele ve dyambu ya kesekisaka. Nkento mosi ya Inde na zina ya Reena ketuba nde: “Na nsungi ya bamvula mingi, mama ya bakala na mono vandaka kukota na makambu ya makwela na beto. Mbala mingi, mu vandaka kuwila bakala na mono makasi sambu mu lendaka kuwila ve mama na yandi makasi. Yo kemonana bonso nde yo vandaka kulomba nde yandi kupona ntangu yonso na kati ya kuvanda bakala ya mbote mpi mwana ya mbote.”

Sambu na nki bibuti ya bankwelani yankaka kekotaka na mambu ya luzingu ya bana na bo yina mekwelaka? Jenny, yina beto metubila na luyantiku, kepesa yina lenda vanda kikuma mosi. Yandi ketuba nde: “Yo lenda vanda mpasi sambu na bo na kumona muntu mosi ya kele leke mpi ya mekonda eksperiansi kukuma ti mukumba ya kulungisa bampusa ya mwana na bo ya bakala to ya nkento.” Dilip, bakala ya Reena, keyika kikuma yankaka. Yandi ketuba nde: “Bibuti yina kusalaka bibansa mpi kusansaka mwana na bo lenda kudiwa bonso nde bo ketula bo na kisika ya zole. Bo lenda mpi kudiyangisa na masonga yonso nde mwana na bo ya bakala to ya nkento kele ve ti mayele yina lenda sadisa yandi na kununga makwela na yandi.”

Na kutuba ya masonga, bantangu yankaka bo kebingisaka bibuti ya bankwelani na kukota na mambu. Mu mbandu, beto tadila mbandu ya Michael mpi Leanne, bankwelani ya kezingaka na Australie. Michael ketuba nde: “Na dibuta ya Leanne bo vandaka ti bangwisana ya ngolo mpi bo vandaka kusolula mambu yonso pwelele. Ebuna na nima ya makwela na beto, yandi vandaka kulomba ngindu  ya tata na yandi sambu na mambu yina vandaka kulomba nde kaka munu ti yandi kubaka badesizio. Tata na yandi kuvandaka mayele mingi, kansi yo vandaka kupesa mono mpasi mutindu yandi vandaka kwenda na tata na yandi na kisika ya kwisa na mono!”

Ya kyeleka, kukonda kuwakana ti bibuti ya nkwelani lenda nata mpasi na makwela. Keti dyambu yai ketadila nge? Inki kele bangwisana na nge ti bibuti ya nkwelani na nge mpi nki mutindu nkwelani na nge kewakanaka ti bibuti na nge? Beto tadila mambu zole ya mpasi yina lenda basika mpi mambu yina nge lenda sala.

DYAMBU YA MPASI 1: Yo lenda monana bonso nde nkwelani na nge kekangamaka ngolo ti bibuti na yandi. Luis, bakala mosi ya kezingaka na Espagne, ketuba nde: “Nkento na mono vandaka kuyindula nde kana beto zinga ve penepene ti bibuti na yandi, yandi zolaka kukonda kwikama na bo.” Yandi keyika nde: “Na ndambu yankaka, ntangu mwana na beto kubutukaka, bibuti na mono vandaka kwisa kutala beto konso kilumbu, mpi yo vandaka kupesa nkento na mono mpasi na ntima. Dyambu yai kubasisaka mavwanga mingi na kati na beto.”

Mambu yina yo ketadila: Ntangu yo ketubilaka ngidika ya makwela, Biblia ketubaka nde kele ti ntangu “bakala ta bikisa tata na yandi ti mama na yandi, yandi ta kwenda kuvukana na nkento na yandi, ebuna bo zole bo ta kuma muntu mosi.” (Kuyantika 2:24) Kukuma “muntu mosi” ketendula kaka ve kuzinga kumosi. Yo ketendula nde bakala ti nkento kesala dibuta ya mpa​—dibuta yina kele mfunu mingi kuluta mabuta na bo ya kisina. (1 Korinto 11:3) Ya kyeleka, bakala ti nkento fwete landa na kuzitisa bibuti na bo, mpi mbala mingi yo kelombaka kutudila bo dikebi. (Efezo 6:2) Nge tasala inki kana nge kemona bonso nde nkwelani na nge ketadila ve to kevila mawi na nge na mutindu yandi kelungisa mukumba yina?

Mambu ya nge lenda sala: Tadila mambu na masonga yonso. Keti yo kele ya kyeleka nde nkwelani na nge kekangamaka ngolo mpenza ti bibuti na yandi, to keti yo lenda vanda nde nge kele ve ti bangwisana ya mutindu mosi ti bibuti na nge? Kana yo kele mutindu yina, inki bupusi bangwisana na nge ti bibuti na nge lenda vanda na yo na mutindu nge ketadilaka dyambu yai? Keti yo lenda vanda nde nge kele ti mwa kimpala?​—Bingana 14:30; 1 Korinto 13:4; Galatia 5:26.

Yo kelomba kuditadila na masonga sambu na kupesa mvutu na bangyufula ya mutindu yai. Kansi yo kele mfunu nde nge sala yo. Ata mpidina, kana mambu ya ketadila bangwisana ti bibuti ya nkwelani na nge kevandaka ntangu yonso nto ya kuswana na kati na nge ti nkwelani na nge, pana dyambu kele na makwela na nge​—kansi ve ti bibuti ya nkwelani na nge.

Makambu mingi kebasikaka na makwela sambu bankwelani yonso zole ketadilaka ve mambu na mutindu mosi. Keti nge lenda tadila mambu mutindu nkwelani na nge ketadilaka yo? (Filipi 2:4; 4:5) Yo yina kima ya bakala mosi ya kezingaka na Mexique na zina ya Adrián kusalaka. Yandi ketuba nde: “Nkento na mono kuyelaka na dibuta mosi ya kuvandaka ti bupusi ya mbi na mawi na yandi, yo yina mu vandaka kuzola ve nde beto vanda ti bangwisana ya ngolo ti bibuti na yandi. Nsuka-nsuka mu buyaka kinduku yonso ti bo​—na nsungi ya bamvula mingi. Dyambu yai kukotisaka mavwanga na makwela na beto sambu nkento na mono vandaka kuzola kaka kukangama ti dibuta na yandi, mingimingi ti mama na yandi.”

Na nima ya ntangu, Adrián kukumaka kutadila mambu ti bukati-kati. Yandi ketuba nde: “Ata mu kezaba nde kusolula ntangu mingi ti bibuti na yandi kevandaka ti bupusi ya mbi na mawi ya nkento na mono, kukonda kusolula ti bo lenda basisa mpi makambu. Na ntangu mu lendaka kusala yo, mu vandaka kumeka na kuvutula mpi kutanina bangwisana ya mbote ti bibuti ya nkento na mono.” *

MEKA DYAMBU YAI: Nge ti nkwelani na nge beno sonika dyambu yina beno kemona nde yo kele susi na beno ya ntetentete na yina metala bibuti na beno. Kana mpila kele beno yantika ti “Mu keyindula nde . . .” Na nima beno sobana bapapie. Ebuna kumosi, ti lukanu ya kusala na kimvuka, beno yindula mitindu beno lenda manisa basusi ya konso muntu.

DYAMBU YA MPASI 2: Bibuti na beno kekudikotisaka ntangu yonso na makwela na beno, na kupesaka bandongisila yina beno kelomba bo ve. Nkento mosi na Kazakhstan na zina ya Nelya ketuba nde: “Beto lutisaka bamvula nsambwadi ya ntete  ya makwela na beto na dibuta ya bakala na mono. Mavwanga vandaka kubasika ntangu yonso na mutindu beto vandaka kusansa bana na beto mpi na mambu bonso mutindu na mono ya kulamba mpi ya kutula bunkete. Mu solulaka dyambu yango ti bakala na mono mpi mama na yandi, kansi yo basisaka mavwanga kuluta mingi dyaka!”

Mambu yina yo ketadila: Kana nge kwela, nge kele dyaka ve na nsi ya kiyeka ya bibuti na nge. Kansi Biblia ketuba nde “Kristo kele mfumu ya konso muntu, bakala kele mfumu ya nkento na yandi.” (1 Korinto 11:3) Ata mpidina, mutindu beto tubilaka yo na ntwala, bakala ti nkento fwete pesa bibuti na bo lukumu. Nkutu, Bingana 23:22 kesonga beto nde: “Wila tata na nge; kana yandi vandaka ve, nga nge mpi kele ve. Kusaula mama na nge ve ntangu yandi me nuna.” Kansi nge tasala inki kana bibuti na nge to ya nkwelani na nge kulutisa ndilu mpi kupusa beno na kulanda bangindu na bo?

Mambu ya nge lenda sala: Beno kuditula na kisika na bo, mpi beno meka na kubakisa kikuma yina kepusa bibuti na kusala dyambu ya kemonana bonso kudikotisa na makwela na beno. Ryan, yina beto tubilaka na luyantiku, ketuba nde: “Bantangu yankaka bibuti kevandaka na mfunu ya kuzaba nde bo kele kaka mfunu na luzingu ya bana na bo.” Yo lenda vanda nde bo kekudikotisa ve na mutindu yina na luzolo yonso mpi ziku beno lenda manisa dyambu yina na kusadilaka ndongisila ya Biblia ya ketuba nde: “Kana muntu mosi na kati na beno ke na mambu na muntu ya nkaka, mbote yandi kukanga ntima, yandi kulolula yandi.” (Kolosai 3:13) Kansi nge tasala inki kana mavwanga ya ngolo kubasika na kati na nge ti nkwelani na nge sambu bibuti kekudikotisa mingi mpenza na makwela na beno?

Bankwelani yankaka melongukaka na kutudila bibuti na bo bandilu ya mefwana. Dyambu yai ketendula ve nde nge fwete tudila bo bansiku. * Mbala mingi, yo mefwana kaka nde nge monisa yo pwelele na mambu ya nge kesala nde nkwelani na nge kebaka kisika ya ntete na luzingu na nge. Mu mbandu, bakala mosi na Japon na zina ya Masayuki ketuba nde: “Ata kana bibuti memonisa mabanza na bo, kundima ve mbala mosi. Yibuka nde, nge ketunga dibuta mosi ya mpa. Yo yina sosa kuzaba ntete dibanza ya nkwelani na nge sambu na ndongisila yina.”

MEKA DYAMBU YAI: Solula ti nkwelani na nge na nki mitindu ya sikisiki kudikotisa ya bibuti na makwela na beno kebasisa mavwanga. Kumosi, beno sonika bandilu yina beno lenda tula mpi mutindu beno lenda zitisa bandilu yango na ntangu beno kelanda na kupesa bibuti na beno lukumu.

Beno lenda lembika mavwanga mingi ti bibuti na beno kana beno keswasukisa bikuma yina kepusa bo na kusala mambu mpi kana beno kebuya na kupesa nzila nde mavwanga yina kubasisa kuswana na kati na nge ti nkwelani na nge. Sambu na dyambu yai, Jenny kendima nde: “Bantangu yankaka masolo yina mu vandaka kusolula ti bakala na mono sambu na bibuti na beto kuvandaka kutadila mingi mawi, mpi yo vandaka kumonana pwelele nde kutubila bifu ya bibuti na mono ti ya bibuti ya bakala na mono lendaka kupesa mpasi mingi. Kansi nsuka-nsuka beto longukaka na kubuya kusadila bifu ya bibuti na beto bonso fimbu kansi na kuyidika dyambu yina vandaka kubasika. Yo salaka nde beto kuma ti bangwisana ya ngolo ti bakala na mono.”

[Banoti na Nsi ya Lutiti]

KUDIYULA NDE . . .

▪ Inki kele bikalulu ya mbote ya bibuti ya nkwelani na mono?

▪ Inki mutindu mu lenda pesa lukumu na bibuti na mono kukonda kukatula dikebi na nkwelani na mono?