Bankento, Sambu na Nki Kulemfuka na Kiyeka?

“Bakala kele mfumu ya nkento.”​—1 KOR. 11:3.

1, 2. (a) Inki ntumwa Polo kusonikaka na yina metala ngidika ya Yehowa ya kiyeka mpi ya bulemfu? (b) Inki bangyufula beto tatadila na disolo yai?

YEHOWA metulaka ndonga yina ntumwa Polo kutubilaka ntangu yandi sonikaka nde “Kristo kele mfumu ya konso [bakala]” mpi “Nzambi kele mfumu ya Kristo.” (1 Kor. 11:3) Disolo ya meluta kumonisaka nde Yezu vandaka kumona nde yo kele lukumu mpi kyese na kulemfuka na Mfumu na yandi, Yehowa Nzambi, mpi nde Kristu kele mfumu ya babakala yina kele Bakristu. Kristu kuvandaka ntima mbote, mawete, ntima mawa, mpi kukonda bwimi na bangwisana na yandi ti bantu. Babakala yina ke na dibundu fwete vanda mutindu yina na bangwisana na bo ti bankaka, mingimingi ti bankento na bo.

² Kansi, inki beto lenda tuba sambu na bankento? Nani kele mfumu na bo? Polo kusonikaka nde: “Bakala kele mfumu ya nkento.” Inki mutindu  bankento fwete tadila bangogo yai ya kupemama? Keti bo fwete sadila mpi munsiku yango kana bakala kele ve Mukristu? Keti bulemfu na kiyeka ya bakala kelombaka nde nkento kuvanda ve ti kima ya kutuba na ntangu ya kubaka badesizio? Inki nkento fwete sala sambu bo pesa yandi lukumu?

‘Mono Kesadila Yandi Muntu Yina Tasadisaka Yandi’

3, 4. Sambu na nki ngidika ya kiyeka na makwela kele mfunu?

³ Ngidika ya kiyeka mekatukaka na Nzambi. Na nima ya kuganga Adami, Yehowa Nzambi kutubaka nde: “Kele mbote ve nde muntu kuzinga kaka yandi mosi. Mono ke sadila yandi muntu ya nkaka yina me fwana na yandi sambu na kusadisaka yandi.” Ntangu Nzambi manisaka kuganga Eva, Adami vandaka na kyese mpenza na kuzwa nduku mpi nsadisi, yo yina yandi tubaka nde: “Yandi me katuka na mikwa na mono ti na misuni na mono.” (Kuy. 2:18-24) Adami ti Eva vandaka ti kivuvu ya kitoko ya kukuma tata mpi mama ya bantu ya kukuka, yina zolaka kuzinga kimakulu na kyese na paladisu na ntoto ya mvimba.

⁴ Sambu na kukolama ya bibuti na beto ya ntete, mambu ya kukuka yina kuvandaka na masamba ya Edeni kuvilaka. (Tanga Roma 5:12.) Kansi Nzambi vandaka kutadila kaka bakala bonso mfumu ya nkento. Ntangu bakala kesadilaka kiyeka na yandi na mutindu ya mbote mpi ntangu nkento kelemfukaka na kiyeka yina, yo kenataka mambote mpi kyese mingi na makwela. Mbutu kekumaka kiteso mosi ti mutindu Yezu vandaka kutadila bulemfu na Mfumu na yandi, Yehowa. Na ntwala ya kuzinga bonso muntu, Yezu vandaka kumona “kiese konso kilumbu” na ntwala ya Yehowa. (Bing. 8:30) Sambu na kukonda kukuka, babakala kekukaka dyaka ve kuvanda bamfumu ya kukuka, mpi bankento kekukaka ve kumonisa bulemfu ya kukuka. Kansi ntangu babakala ti bankento kelandaka na kusala yonso yina ya bo lenda sala, ngidika yina kenataka kyese mingi mpenza yina bantu lenda vanda ti yo na makwela ntangu yai.

5. Sambu na nki bankwelani fwete zitisa ndongisila yina kele na Roma 12:10?

⁵ Sambu makwela kununga yo kele mfunu nde bankwelani kusadila ndongisila yai ya Masonuku kepesa Bakristu yonso: ‘Beno zolana ngolo bonso bana ya tata mosi ti mama mosi, beno tula ngolo na kusonga luzitu na beno.’ (Roma 12:10) Dyaka, bakala ti nkento fwete sala ngolo sambu na ‘kuvanda mbote; konso muntu fweti wila mpangi na yandi mawa, yandi fweti lolula yandi.’​—Ef. 4:32.

Kana Nkwelani Kele Ve Mukristu

6, 7. Kana nkento yina kele Mukristu kelemfuka na bakala na yandi yina kele ve Mukristu, inki mbuma yo lenda buta?

⁶ Inki nge fwete sala kana nkwelani na nge kele ve nsadi ya Yehowa? Mbala mingi bakala muntu kevandaka ve Mukristu. Kana yo ke mpidina, nki mutindu nkento fwete sadila bakala na yandi mambu? Biblia kepesa mvutu nde: “Beno bankento mpi, beno fweti lemfuka na babakala na beno, sambu kana babakala na beno ya nkaka ke ndimaka ve nsangu ya Nzambi, bo ta baka lukwikilu sambu na bikalulu na beno ya mbote. Mfunu ta vanda diaka ve beno na kutubila bo diaka ata kima mosi, sambu bo ta mona nde bikalulu na beno kele ya kinzambi ti ya luzitu.”​—1 Pie. 3:1, 2.

 ⁷ Ndinga ya Nzambi kesonga nkento na kulanda na kuvanda ti kikalulu ya kulemfukila bakala yina kele ve Mukristu. Bikalulu na yandi ya mbote lenda pusa bakala na kutadila mambu yina kepusaka nkento na yandi na kusala mambu na mutindu yina ya mbote. Yo lenda sala nde bakala kutadila na dikebi balukwikilu ya nkento na yandi ya Mukristu mpi nsukansuka kundima kyeleka.

8, 9. Nkento yina kele Mukristu lenda sala nki kana bikalulu na yandi ya mbote kepusa ve bakala na yandi na kusoba?

⁸ Kansi, inki nkento fwete sala kana bakala yina kele ve Mukristu kesoba ve nkadilu na yandi? Masonuku kesyamisa nkento yina kele Mukristu na kumonisa ntangu yonso bikalulu ya Bukristu, ata yo lenda vanda mpasi mingi. Mu mbandu, na 1 Korinto 13:4 beto ketanga nde: “Muntu yina ke na kuzola yandi ke kangaka ntima.” Yo yina, yo kele mbote nde nkento yina kele Mukristu kulanda na ‘kudisonga ata fyoti ve, na kuvanda kaka pima,’ na kuvanda ntima-nda, mpi na kukangila mambu yina ntima na zola yonso. (Ef. 4:2) Ti lusadisu ya ngolo ya kisalu ya Nzambi​—mpeve santu na yandi​—mpila tavanda ya kulanda na kumonisa bikalulu ya Bukristu ata na ntwala ya bampasi.

⁹ Polo kusonikaka nde: “Mono me lunga kusala mambu yonso na ngolo yina ya Kristo ke pesaka mono.” (Filp. 4:13) Mpeve ya Nzambi kesadisaka nkwelani yina kele Mukristu na kusala mambu mingi yina yandi lendaka ve kusala kukonda lusadisu na yo. Mu mbandu, kana nkwelani mosi kesadila nkwelani yankaka mambu na nku, yo lenda pukumuna nkwelani yina na kuvutula mbela. Kansi, Biblia kesonga Bakristu yonso nde: “Kana muntu me sala beno mbi, beno vutula yandi mbi na mbi ve. . . . Sambu Mfumu Nzambi ke tuba na Mukanda na yandi nde: ‘Mono muntu ta vutula bo ndola ti kumonisa bo mpasi sambu na mbi ya bo salaka.’” (Roma 12:17-19) Mutindu mosi, 1 Tesalonika 5:15 kepesa beto ndongisila yai: “Beno keba, ata muntu mosi ve lenda vutula mbi na mbi, kansi ntangu yonso beno sosa na kusala mambu ya mbote na kati na beno ti na bantu yonso.” Ti lusadisu ya mpeve santu ya Yehowa, beto lenda sala mambu yina beto lendaka ve kusala na ngolo na beto mosi. Yo mefwana mpenza nde beto samba sambu na kulomba mpeve santu ya Nzambi sambu yo pesa beto mambu ya beto mekonda!

10. Inki mutindu Yezu kutadilaka mambu ya mbi yina bantu yankaka kutubaka to kusalaka?

¹⁰ Yezu kupesaka mbandu mosi ya nene na bangwisana na yandi ti bantu yina kutubaka to kusadilaka yandi mambu ya mbi. Biblia ketuba mutindu yai na 1 Piere 2:23: “Ntangu bo fingaka yandi, yandi vutulaka mafingu yina ve; ntangu bantu ya nkaka pesaka yandi mpasi, yandi bangikaka bo ve, kansi yandi tulaka ntima na Nzambi yina ke sambisaka bantu mbote-mbote.” Biblia kelongisila beto na kulanda mbandu na yandi ya mbote. Beto fwete bika ve nde bikalulu ya mbi ya bankaka kupesa beto makasi. Mutindu Biblia kelongisila Bakristu yonso, “beno vanda bantu ya mbote ti ya kukonda lulendo na kati na beno. Kana muntu me sala nge mbi, kuvutula yandi mbi ve; kana muntu me finga nge, kufinga yandi mpi ve.”​—1 Pie. 3:8, 9.

Keti Bo Fwete Tuba Ve Ata Kima Mosi?

11. Inki mukumba ya nene bankento yankaka yina kele Bakristu tavanda na yo?

¹¹ Keti kulemfuka na kiyeka ya bakala ketendula nde bankento fwete tuba ve ata kima mosi na mambu ya dibuta to na mambu yankaka? Ata fyoti ve. Yehowa mepesaka bankento ti babakala mikumba mingi. Yindula lukumu ya nene yina bantu 144 000 kele na yo ya kuvanda bantotila mpi banganga-Nzambi na zulu na nsi ya lutwadisu ya Kristu ntangu yandi tayala ntoto yai! Bankento mpi kele na kati ya bantu yina. (Gal. 3:26-29) Yo kele pwelele nde Yehowa mepesaka bankento mukumba ya nene na ngidika na yandi ya bima.

12, 13. Pesa mbandu ya kemonisa nde bankento vandaka kubikula.

¹² Mu mbandu, na ntangu ya ntama, bankento vandaka kubikula. Yoele 3:1, 2 kutubaka nde: “Mono ta panza mpeve na mono na zulu ya bantu yonso. Bana na beno ya babakala ti ya bankento ta kuma baprofete na mono. . . . Na bilumbu yina mono ta panza mpeve na mono ata na zulu ya babakala to ya bankento yina ke sadilaka bantu ya nkaka kisalu.”

¹³ Bankento ti babakala kuvandaka na kati ya  balongoki ya Yezu kiteso ya 120 yina kuvukanaka na suku ya nzo mosi ya etaze na Yeruzalemi na kilumbu ya Pantekoti ya mvu 33 T.B. Nzambi kupanzaka mpeve na yandi na zulu ya kibuka yai yonso. Yo yina, Piere lendaka kuvutukila mambu yina profete Yoele kutubaka mpi kusadilaka yo na babakala mpi bankento. Piere kutubaka nde: “Profete Yoele tubaka sambu na mambu yai nde: ‘Mfumu Nzambi ke tuba nde: Na bilumbu ya nsuka mono ta panza mpeve na mono na zulu ya bantu yonso. Bana na beno ya babakala ti ya bankento ta tendulaka mambu ya nkaka na ntwala; bo ta monaka mambu na bambona-meso. . . . E, na bilumbu yina mono ta panza mpeve na mono ata na zulu ya bantu yina ke sadilaka mono, babakala ti bankento, ebuna bo ta tendulaka mambu ya nkaka na ntwala.’”​—Bis. 2:16-18.

14. Inki kisalu bankento kusalaka na kuyela ya Bukristu na mvu-nkama ya ntete?

¹⁴ Na mvu-nkama ya ntete, bankento kusalaka kisalu ya nene na kuyela ya Bukristu. Bo longaka bantu yankaka mambu ya metala Kimfumu ya Nzambi mpi bo salaka mambu ya ketadila kisalu yina ya kusamuna. (Luka 8:1-3) Mu mbandu, ntumwa Polo kubingaka Febe, “mpangi na beto ya nkento; yandi ke salaka kisalu ya dibundu na bwala Senkrea.” Mpi ntangu yandi tindaka bambote na bankundi na yandi ya kisalu, Polo kutangaka bazina ya bankento mingi ya kwikama, yika mpi ‘Trifene ti Trifoze, yina kesalaka kisalu ya Mfumu.’ Yandi tangaka mpi ‘Perside, yina salaka kisalu mingi sambu na Mfumu.’​—Roma 16:1, 12.

15. Inki kisalu bankento kesala na kuyela ya Bukristu na bilumbu na beto?

¹⁵ Na bilumbu na beto, na kati ya bantu kuluta bamilio nsambwadi yina kesamunaka nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi na ntoto ya mvimba, mingi na kati na bo kele bankento ya bamvula ya kuswaswana. (Mat. 24:14) Mingi na kati na bo kele bansadi ya ntangu yonso, bamisionere, mpi bantu ya dibuta ya Betele. Muyimbi-bankunga Davidi kuyimbaka nde: “Mfumu Nzambi tubaka ebuna bankento mingi panzaka nsangu.” (Nk. 68:12) Bangogo yai melunganaka mpenza! Yehowa kebakaka na mbalu kisalu yina bankento kesalaka na kuzabisa nsangu ya mbote mpi kulungisa balukanu na yandi. Ntembe kele ve nde mutindu yandi kelomba bankento yina kele Bakristu na kulemfuka ketendula ve nde bo fwete lemfuka kaka kukonda kutuba ata kima mosi.

Bankento Zole Yina Kukangaka Ve Munoko

16, 17. Inki mutindu mbandu ya Sara kemonisa nde bankento kevandaka ti mambu ya kutuba na makwela?

¹⁶ Kana Yehowa kepesaka bankento mikumba mingi, keti babakala fwete solula ve ti bankento na bo na ntwala ya kubaka badesizio ya mfunu? Yo tavanda mayele kana bo sala mutindu yina. Masonuku ketubilaka bambandu mingi yina bankento kutubaka to kusalaka mambu kukonda nde babakala na bo kuyula bangindu na bo. Beto tadila bambandu zole.

¹⁷ Sara, nkento ya tata ya mabuta Abrahami, landaka na kusonga yandi na kukula nkento na yandi ya zole mpi mwana na yandi sambu na kukonda luzitu na bo. “Mambu yai pesaka Abrahami mpasi mingi na ntima”​—kansi Nzambi ve. Yehowa kusongaka Abrahami nde: “Kumona mpasi ve sambu na mwana yai ti mama na yandi Agare. Sala konso mambu ya Sara ke songa nge.” (Kuy. 21:8-12) Abrahami kulemfukilaka Yehowa, kuwidikilaka Sara, mpi kusalaka mambu yina yandi lombaka.

18. Inki mambu Abigaile kusalaka?

¹⁸ Yindula mpi mbandu ya Abigaile, nkento ya Nabale. Ntangu Davidi vandaka kutina kimpala ya Ntotila Saule, yandi salaka camp na yandi penepene ya bitwisi ya Nabale. Na kisika ya kubaka mwa ndambu ya bima na kati ya bima mingi ya mvwama yai, Davidi ti bantu na yandi kutaninaka bima ya Nabale. Kansi, Nabale kuvandaka “bakala mosi ya mpasi ti ya makasi,” mpi yandi “finga-fingaka” bantu ya Davidi. Yandi vandaka “muntu ya mpamba” mpi “muntu ya kilau.” Ntangu bantu ya Davidi kulombaka mwa madya na luzitu yonso, Nabale kubuyaka. Inki Abigaile kusalaka ntangu yandi waka mambu yina kusalamaka? Kukonda kusonga Nabale, “nswalu Abigaile bakaka mampa nkama zole, mabungu zole ya vinu, mameme tanu ya kuyoka, bitunga tanu ya ble ya kukalanga, bisuka  nkama mosi ya bambuma ya vinu ti bagato nkama zole ya bafige” mpi yandi pesaka yo na Davidi ti bantu na yandi. Keti Abigaile kusalaka mambu yina kuvandaka mbote? Biblia ketuba nde: “Mfumu Nzambi bwisaka Nabale diaka ngambu, yandi kufwa.” Na nima, Davidi kukwelaka Abigaile.​—1 Sam. 25:3, 14-19, 23-25, 38-42.

‘Nkento Yina Bo Fweti Kumisa’

19, 20. Inki kesalaka nde nkento kufwana mpenza na kubaka lukumu?

¹⁹ Masonuku kesikisaka nkento yina kesalaka mambu mutindu Yehowa kezolaka. Mukanda ya Bingana kekumisaka “nkento ya bifu ya mbote.” Yo ketuba nde: “Yandi me luta diama na ntalu. Bakala na yandi ke tulaka yandi ntima, bakala yina ta konda kima ve. Na luzingu na yandi yonso, nkento ke sala yandi mpasi ve.” Dyaka, “kana yandi ke tuba, yandi ke tuba na mayele; malongi ya mbote ke basikaka na munoko na yandi. Konso ntangu yandi kele kaka na kisalu; yandi ke talaka fami na yandi mbote. Bana na yandi ke monaka yandi kiese, bakala na yandi ke kumisaka yandi.”​—Bing. 31:10-12, 26-28.

²⁰ Inki kesalaka nde nkento kufwana mpenza na kubaka lukumu? Bingana 31:30 ketuba nde: “Kitoko ya meso ke kusaka, yo mpi ke vilaka, kansi nkento yina ke zitisaka Mfumu Nzambi bo fweti kumisa yandi.” Mfunu ya kulemfuka na luzolo yonso na ngidika ya Nzambi ya kiyeka kele na kati ya boma ya Yehowa. “Bakala kele mfumu ya nkento,” kaka mutindu “Kristo kele mfumu ya konso [bakala],” mpi “Nzambi kele mfumu ya Kristo.”​—1 Kor. 11:3.

Monisa Ntonda Sambu na Dikabu ya Nzambi

21, 22. (a) Inki bikuma Bakristu yina mekwelaka kele na yo ya kumonisa ntonda sambu na dikabu ya Nzambi ya makwela? (b) Sambu na nki beto fwete monisa luzitu na bangidika ya Yehowa ya kiyeka mpi ya kimfumu? (Tala lupangu ya kele na zulu.)

²¹ Bakristu yina mekwelaka kele ti bikuma mingi mpenza ya kutonda Nzambi! Bo lenda tambula kumosi bonso bankwelani ya kyese. Bo lenda monisa ntonda mingimingi sambu na dikabu ya kitoko ya makwela sambu yo kepesaka  bo dibaku ya kuvukisa luzingu na bo mpi kutambula ti Yehowa. (Ruti 1:9; Mis. 6:8) Yandi​—Ngangi ya makwela—​mezaba mpenza mambu yina yo kelomba sambu na kuvanda na kyese na makwela. Kana ntangu yonso beno kesala mambu mutindu yandi kezolaka, ‘kiese ya Mfumu takumisa beno ngolo,’ ata na nsi-ntoto ya bubu ya mavwanga.​—Neh. 8:10.

²² Bakala ya Mukristu yina kezolaka nkento na yandi mutindu yandi kekudizolaka tasadila kiyeka na mawete mpi na kutadilaka bampusa ti mawi ya nkento na yandi. Nkento na yandi yina ketinaka Nzambi boma tavanda ti bikalulu ya mbote, sambu yandi tapesaka yandi maboko mpi tamonisilaka yandi luzitu ya mudindu. Kima ya kuluta mfunu kele nde makwela na bo ya mbote tapesa lukumu na Nzambi na beto ya mefwana na kubaka lukumu, Yehowa.

Keti Nge Keyibuka?

• Inki kele ngidika ya Yehowa ya kiyeka mpi bulemfu?

• Sambu na nki bankwelani fwete pesana lukumu?

• Inki mutindu nkento yina kele Mukristu fwete sadila nkwelani na yandi yina kele ve Mukristu mambu?

• Sambu na nki babakala fwete solula ti bankento na bo na ntwala ya kubaka badesizio ya mfunu?

[Bangyufula ya Disolo ya Kulonguka]

[Lupangu ya kele na lutiti 22]

Sambu na Nki Kuzitisa Kiyeka?

Yehowa metulaka bangidika ya kiyeka mpi kimfumu na kati ya bigangwa na yandi ya mayele. Yandi mesalaka dyambu yai sambu na mambote ya bigangwa ya kimpeve mpi ya bantu. Yo kepesaka bo mabaku ya kumonisa kimpwanza na bo ya kupona mpi kupesa Nzambi lukumu na kusadilaka yandi na bumosi, na mutindu ya mbote.​—Nk. 133:1.

Dibundu ya Bakristu ya kupakulama kendimaka kiyeka mpi kimfumu ya Yezu Kristu. (Ef. 1:22, 23) Sambu yandi kendimaka kimfumu ya Yehowa, nsukansuka “mwana ta lemfuka na Nzambi yina me tulaka bima yonso na nsi ya kiyeka na yandi Mwana; mpidina Nzambi ta yalaka bima yonso mpenza.” (1 Kor. 15:27, 28) Yo yina, yo mefwana mpenza nde bantu yina mekudipesaka na Nzambi kusala na kuwakana ti ngidika ya kiyeka ya kele na kati ya dibundu mpi na dibuta! (1 Kor. 11:3; Baeb. 13:17) Na kusalaka mutindu yina, beto kebakaka mambote sambu Yehowa kendimaka mpi kesakumunaka beto.​—Yez. 48:17.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 19]

Kisambu lenda sadisa nkento yina kele Mukristu na kumonisa bikalulu ya Nzambi