Kutuba ya Mbote Kesadisaka na Kuvanda ti Bangwisana ya Mbote

“Ntangu yonso beno fweti tuba mambu ya mbote.”​—KOL. 4:6.

1, 2. Kutuba ya mbote ya mpangi mosi kubutaka inki mbuma ya mbote?

MPANGI mosi ya bakala ketuba nde: “Ntangu mu vandaka kusamuna nzo na nzo, mu kutanaka ti bakala mosi yina kuwaka makasi mingi na mpila nde bikobo mpi nitu na yandi ya mvimba vandaka kutekita. Mu mekaka na kuyindula ti yandi na mawete yonso na nsadisa ya Masonuku, kansi makasi na yandi vandaka kukuma kaka mingi. Nkento ti bana na yandi kuvukanaka na kunganina mono, mpi mu bakisaka nde yo vandaka ntangu sambu mu katuka pana. Mu ndimisaka dibuta yina nde mu kwisaka na ngemba mpi mu kezola kukwenda na ngemba. Mu songaka bo Galatia 5:22 mpi 23, kisika bo ketubila zola, mawete, kudiyala, mpi ngemba. Ebuna mu kwendaka.

² “Na nima, ntangu mu vandaka kusamuna na banzo yina kuvandaka na simu ya balabala, mu monaka dibuta yango mevanda na ntwala ya nzo na bo. Bo bingaka mono. Mu yindulaka nde, ‘Ntangu yai bo tatuba inki?’ Bakala yango kuvandaka ti dibungu ya masa ya madidi mpi kupesaka mono masa ya kunwa. Yandi lombaka ndolula sambu na kukonda luzitu na yandi mpi kusikisaka mono sambu na lukwikilu na mono ya ngolo. Beto kabwanaka mbote.”

3. Sambu na inki beto fwete buya kupesa nzila nde bankaka kupesa beto makasi?

³ Na nsi-ntoto ya bubu ya mefuluka ti bampasi, beto kekutanaka mbala na mbala ti bantu ya makasi, ata na kisalu ya kusamuna. Kana beto kutana ti bo, yo kele mfunu nde beto monisa “mawete mpi luzitu mingi.” (1 Pie. 3:15, NW) Kana mpangi-bakaka yina beto mekatuka kutubila kubikaka nde makasi mpi ntima-mbi ya muwi kupusa yandi na kuwa makasi, ziku nkadilu ya muntu yina zolaka kusoba ve mutindu yo sobaka; yandi zolaka nkutu kudasuka. Sambu mpangi-bakala kudiyalaka mpi kutubaka mbote, yo butaka mbuma ya mbote.

Inki Kekumisaka Kutuba na Beto Mbote?

4. Sambu na inki yo kele mfunu na kusadila kutuba ya mbote?

⁴ Yo vanda beto kesala mambu ti bantu yina kele na kati to na nganda ya dibundu, ata ti bantu ya dibuta, yo kele mfunu na kulanda ndongisila yai ya ntumwa Polo: “Ntangu yonso beno fweti tuba mambu ya mbote ti ya mfunu; beno fweti zaba kupesa bamvutu ya mbote na konso muntu.” (Kol. 4:6) Kutuba ya mbote mpi ya mefwana ya mutindu yai kele mfunu sambu na kusolula mbote mpi kuvanda na ngemba.

5. Kusolula mbote ketendula ve inki? Pesa mbandu.

⁵ Kusolula mbote ketendula ve kutuba konso kima ya nge keyindula to mutindu nge kekudiwa na konso ntangu yina, mingimingi kana nge ke na makasi. Masonuku kemonisaka nde kumonisa makasi kukonda kuyala yo kele kidimbu ya kukonda ngolo, kansi yo kele ve kidimbu ya kemonisaka nde muntu kele ngolo. (Tanga Bingana 25:28; 29:11.) Kilumbu mosi, Moize​—“muntu mosi ya kukanga ntima” kuluta bantu yonso yina vandaka na luzingu na ntangu yina​—kubikaka nde kukolama ya dikanda ya Izraele kupusa yandi na kuwa makasi mpi yandi kumisaka ve Nzambi. Moize kumonisaka na pwelele yonso mutindu yandi vandaka kudiwa, kansi Yehowa kusepelaka ve. Na nima ya kutwadisa bantu ya Izraele na nsungi ya bamvula 40, Moize kuzwaka ve dibaku ya kukotisa bo na Ntoto ya Lusilu.​—Kut. 12:3; 20:10, 12; Nk. 106:32.

6. Kuvanda mayele na kutuba na beto ketendula inki?

 ⁶ Masonuku kesyamisaka beto na kudiyala mpi na kumonisa mayele, to luswasukusu, ntangu beto ketuba. Yo ketuba nde: “Kana nge tuba mingi, nge lenda sala mpi masumu; kana nge kele muntu ya mayele, nge ta tuba mingi ve.” (Bing. 10:19; 17:27) Kansi, mayele ketendula ve ata fyoti kukonda kutuba ata kima mosi. Yo ketendula kutuba “mambu ya mbote,” disongidila kusadila ludimi sambu na kubelula kansi ve sambu na kulwadisa.​—Tanga Bingana 12:18; 18:21.

“Ntangu ya Kuvanda Pima ti Ntangu ya Kutuba”

7. Mambu ya nki mutindu beto fwete tubaka ve, mpi sambu na inki?

⁷ Kaka mutindu beto kevandaka ti mfunu ya kumonisa luzitu mpi kudiyala ntangu beto kesolula ti banduku ya kisalu to banzenza na kisalu ya kusamuna, beto kevandaka mpi ti mfunu ya kusala yo na dibundu mpi na nzo. Kupesa nzila na makasi kukonda kuyindula malanda na yo lenda bebisa mpenza kimpeve, mawi, mpi mavimpi na beto mpi ya bantu yankaka. (Bing. 18:6, 7) Beto fwete yala mawi ya mbi​—yina kemonisaka kukonda kukuka na beto. Mafingu, maseka, luvwezo, makasi ti kimbeni kele mbi. (Kol. 3:8; Yak. 1:20) Yo lenda fwa bangwisana ya kitoko yina beto kele na yo ti bantu yankaka mpi ti Yehowa. Yezu kulongaka nde: “Konso muntu yina me wila mpangi na yandi makasi, bo ta sambisa yandi; konso muntu yina me tuba na mpangi na yandi nde: ‘Nge kele muntu ya mpamba’, bo ta sambisa yandi na meso ya Kimvuka ya nene ya Bayuda; konso muntu yina me tuba na mpangi na yandi nde: ‘Nge kele zoba’, yandi me fwana na kwenda na [Gehena, NW].”​—Mat. 5:22.

8. Inki ntangu beto fwete monisa mawi na beto, kansi na nki mutindu?

⁸ Kansi, kele ti mambu yankaka yina beto lenda sukisa nde yo kele mbote na kutuba. Kana mpangi mosi metuba to mesala dyambu mosi ya keyangisa nge mingi na mpila nde nge lenda vila yo ve, kubika ve nde mawi ya mbi kulanda na kuyela na ntima na nge. (Bing. 19:11) Kana muntu mosi kupesa nge makasi, yala mawi na nge mpi sala bitambi yina kele mfunu sambu na kumanisa makambu. Polo kusonikaka nde: “Beno vanda na makasi ve kilumbu ya mvimba.” Sambu dyambu yango kelanda na kuyangisa nge, sungika yo na ntima ya mbote mpi na ntangu ya mefwana. (Tanga Efezo 4:26, 27, 31, 32.) Solula ti mpangi na nge sambu na dyambu yango, na masonga yonso mpi ti kutuba ya mbote, ti dibanza ya kuyidika mambu.​—Levi 19:17; Mat. 18:15.

9. Sambu na inki beto fwete yala mawi na beto na ntwala ya kukwenda kusolula ti bankaka sambu na kuyidika makambu?

⁹ Ya kyeleka, nge fwete tula dikebi na kupona ntangu ya mbote. Kele ti “ntangu ya kuvanda pima ti ntangu ya kutuba.” (Lo. 3:1, 7) Dyaka, “na kupesa mvutu, bantu ya mbote ke yindulaka ntete.” (Bing. 15:28) Yo lenda lomba kuvingila mwa fyoti na ntwala ya kusolula sambu na kuyidika makambu. Kusala mutindu yai ntangu muntu kele ntete ti makasi mingi lenda bebisa mambu; kansi yo kele mpi ve mayele na kuvingila ntangu mingi.

Bisalu ya Mbote Kesadisaka na Kuvanda ti Bangwisana ya Mbote

10. Inki mutindu kusala mambu ya mbote lenda tomisa bangwisana?

¹⁰ Kutuba mpi kusolula mbote kesadisaka na kuvanda ti bangwisana ya ngemba mpi na kutanina yo. Ya kyeleka, kusala yonso yina beto lenda sala sambu na kutomisa bangwisana na beto ti bankaka lenda sala nde beto solula mbote ti bo. Kubaka lukanu na masonga yonso ya kusala mambu ya mbote sambu na bankaka​—kusosa mabaku ya kusadisa, kupesa dikabu mosi na masonga yonso, kuyamba bankaka​—lenda sala nde beto solula mbote. Yo lenda vanda nkutu ‘kukutika makala ya tiya’ (NW) na zulu ya muntu mpi kubasisa bikalulu na yandi ya mbote, ebuna yo tasala nde beto solula kukonda mpasi.​—Roma 12:20, 21.

11. Inki mutindu Yakobi kubakaka lukanu ya kuyidika makambu ti Ezau, mpi nki mbuma yo butaka?

¹¹ Yakobi kubakisaka dyambu yai. Dipasa na yandi, Ezau, kuwilaka yandi makasi mpenza na mpila nde Yakobi kutinaka sambu yandi vandaka kuwa boma nde Ezau tafwa yandi. Na nima ya bamvula mingi, Yakobi kuvutukaka. Ezau kubasikaka ti bantu 400 sambu na kukutana ti yandi. Yakobi kusambaka sambu na kulomba lusadisu ya Yehowa. Ebuna yandi tindilaka  Ezau bitwisi mingi bonso dikabu. Dikabu yina kulungisaka lukanu na yo. Ntangu bo kutanaka, nkadilu ya Ezau kusobaka, mpi yandi bakaka ntinu mpi kuyambaka Yakobi.​—Kuy. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.

Syamisa Bankaka ti Kutuba ya Mbote

12. Sambu na nki beto fwete sadila bangogo ya mbote ntangu beto kesolula ti bampangi na beto?

¹² Bakristu kesadilaka Nzambi, kansi bantu yankaka ve. Ata mpidina, beto kevandaka ti mpusa nde bankaka kundima beto. Bangogo na beto ya mbote lenda fyotuna kizitu ya bampangi na beto ya babakala ti ya bankento. Kansi, kutuba mambu ya nku lenda sala nde kizitu na bo kukuma dyaka kilo mpi nkutu kupusa bankaka na kudiyula kana Yehowa kelanda na kundima bo. Yo yina, bika beto tubilaka bankaka mambu ya kepesaka kikesa na masonga yonso, mpi beto tuba “kaka mambu ya mfunu yina lenda sadisa bantu yina ke wa [beto].”​—Ef. 4:29.

13. Bankuluntu fwete yibuka inki (a) na ntangu bo kepesa bandongisila? (b) na ntangu bo kesonika mikanda?

¹³ Mingimingi bankuluntu fwete vanda na “ntima mosi ya pima” mpi kusadila mameme mambu ti mawete. (1 Tes. 2:7, 8) Ntangu yo kelombaka nde bankuluntu kupesa bandongisila, lukanu na bo kevandaka ya kusala yo ti “mawete,” (NW) ata kana bo kesolula ti bantu yina “ke tulaka ntembe.” (2 Tim. 2:24, 25) Bankuluntu fwete sadila mpi kutuba ya mbote na ntangu yo kelombaka nde bo sonika mikanda na kimvuka ya bankuluntu ya dibundu yankaka to na biro ya filiale. Bo fwete vanda ntima-mbote mpi mayele, na kuwakana ti mambu yina beto ketanga na Matayo 7:12.

Kusadila Kutuba ya Mbote na Dibuta

14. Inki ndongisila Polo kepesa babakala, mpi sambu na inki?

¹⁴ Yo kele pete na kumona mpamba bupusi yina bangogo, bidimbu ya luse mpi ya nitu na beto kevandaka na yo na bankaka. Mu mbandu, babakala yankaka lenda zaba mpenza ve nde bangogo na bo kevandaka na bupusi ya ngolo na bankento. Mpangi-nkento mosi kutubaka nde, “Ntangu bakala na mono kenganinaka mono na makasi yonso, yo kepesaka mono boma.” Bangogo ya ngolo lenda vanda na bupusi ya mingi na nkento kuluta na bakala mpi nkento lenda yibuka yo na nsungi ya nda. (Luka 2:19) Yo kevandaka mingimingi kyeleka kana muntu yina metuba bangogo yango kele muntu yina nkento kezolaka mpi kevandaka na mpusa ya kuzitisa. Polo kulongisilaka babakala nde: “Beno zola bankento na beno, beno wila bo makasi ve.”​—Kol. 3:19.

15. Pesa mbandu ya kemonisa sambu na nki bakala fwete sadila nkento na yandi mambu na mawete yonso.

¹⁵ Sambu na dyambu yai, mpangi-bakala mosi ya mekwelaka banda ntama, kumonisaka sambu na nki bakala fwete sadila nkento na yandi mambu na mawete yonso, bonso nzungu ya “kele ngolo mingi ve.” Yandi tubaka nde: “Kana nge simba nzungu mosi ya kitoko ya kele ngolo mingi ve, nge fwete kanga yo ve ngolo, kana ve yo lenda pasuka. Ata kana nge yidika yo dyaka, mianzi lenda landa na kumonana. Kana bakala kutubila nkento na yandi bangogo ya ngolo mingi, yo lenda pesa nkento na yandi mpasi. Yo lenda bika mianzi yina tazinga mingi na bangwisana na bo.​—Tanga 1 Piere 3:7.

16. Inki mutindu nkento lenda tunga dibuta na yandi?

¹⁶ Babakala mpi lenda baka kikesa to kulemba nitu sambu na bangogo ya bantu yankaka, mpi ya bankento na bo. “Nkento ya mayele,” kele nkento yina bakala na yandi “ke tulaka yandi [mpenza] ntima,” yina ketadilaka mawi ya bakala na yandi kaka mutindu yandi kezolaka nde bakala na yandi kutadila mawi na yandi. (Bing. 19:14; 31:11) Ya kyeleka, nkento lenda vanda na bupusi ya ngolo, ya mbote to ya mbi, na dibuta. “Nkento [yina kele mpenza mayele metungaka nzo na yandi, NW], kansi nkento ya buzoba ke fwaka yo.”​—Bing. 14:1.

17. (a) Inki mutindu baleke fwete tubilaka bibuti na bo? (b) Inki mutindu bambuta fwete tubila baleke, mpi sambu na nki?

¹⁷ Bibuti ti bana mpi fwete sadilaka kutuba ya mbote ntangu bo kesolula. (Mat. 15:4) Ntangu beto kesolula ti baleke, kuyindula na ntwala tasadisa beto na kubuya ‘kusimbisa’ to ‘kupesa bo makasi.’ (Kol. 3:21; Ef. 6:4) Ata kana bo fwete pesa bana disipline, bibuti mpi bankuluntu fwete tubila bo na luzitu yonso. Na mutindu yai, bambuta kesadisaka baleke na kumona ve mpasi sambu na kusungika luzingu na bo mpi  kutanina bangwisana na bo ti Nzambi. Kusala mutindu yina kele mbote mingi kuluta kusala mambu yina tapusa bo na kuyindula nde beto lenda sala ve ata kima mosi sambu na kusadisa bo, ebuna bo lenda kuma kuyindula mpi mutindu yina. Baleke lenda yibuka ve bandongisila yonso ya bo mebakaka, kansi bo tayibuka mutindu yina bankaka kutubilaka bo mambu.

Kutuba Mambu ya Mbote ya Kekatuka na Ntima

18. Inki mutindu beto lenda katula mabanza mpi mawi na beto ya mbi?

¹⁸ Kuyala makasi na pima yonso kelombaka kaka ve kumonana bonso muntu ya pima. Lukanu na beto fwete vanda kaka ve ya kubuya kumonisa mawi na beto ya ngolo. Kusosa kumonana pima na meso ya bantu ntangu beto kele ya kufuluka ti makasi na kati ya ntima keyangisaka mawi. Yo kele bonso kunyata accélérateur ti frein na mbala mosi. Kusala mutindu yina lenda bebisa kaminio. Yo yina, kubumba ve makasi na ntima sambu na kubasisa yo mbala mosi na nima. Samba Yehowa sambu yandi sadisa nge na kukatula mawi ya mbi na ntima na nge. Bika mpeve ya Yehowa kusoba mabanza mpi ntima na nge sambu yo wakana ti luzolo na yandi.​—Tanga Roma 12:2; Efezo 4:23, 24.

19. Inki mambu lenda sadisa beto na kubuya makambu yina kepesaka makasi?

¹⁹ Sala mambu yina tasadisa nge na kuyala mawi na nge. Kana nge kele na ntwala ya dyambu mosi ya kepesa nge makasi mpi nge kemona nde makasi keyela na ntima na nge, yo lenda vanda mbote na kukatuka na kisika yina sambu na kupesa mawi na nge ntangu ya kukita. (Bing. 17:14) Kana muntu yina nge kesolula ti yandi meyantika kubaka makasi, sala kikesa ya ngika sambu na kusadila kutuba ya mbote. Kuvila ve nde: “Mvutu ya malembe ke lembikaka makasi kansi mvutu ya makasi ke tedimisaka yo.” (Bing. 15:1) Kutubila muntu dyambu ya kepesa mpasi to ya kelembisa, ata kana nge tuba yo na ndinga ya malembe, tavanda bonso kutula petrole na tiya. (Bing. 26:21) Yo yina, kana dyambu mosi ketula kudiyala na nge na kumekama, “yindula ntete” na ntwala ya kutuba mpi “kuwa makasi nswalu ve.” Samba sambu Yehowa kupesa nge mpeve sambu yo sadisa nge na kutuba mambu ya mbote, kansi ya mbi ve.​—Yak. 1:19.

Lolulaka na Masonga Yonso

20, 21. Inki lenda sadisa beto na kulolula bankaka, mpi sambu na nki beto fwete sala yo?

²⁰ Yo kele mawa na kumona nde ata muntu mosi ve na kati na beto keyalaka ludimi na yandi na mutindu ya kukuka. (Yak. 3:2) Ata bantu ya dibuta mpi bampangi na beto Bakristu ya babakala ti ya bankento kesala bikesa ya ngolo, bantangu yankaka bo lenda tuba mambu yina kelwadisa mawi na beto. Na kisika ya kuwa makasi nswalu-nswalu, tadila na kukanga-ntima yonso sambu na nki bo tubaka mambu yina. (Tanga Longi 7:8, 9.) Keti yo vandaka ti kima mosi ya vandaka kuyangisa bo, keti bo vandaka kuwa boma to kudiwa ve mbote, to keti bo vandaka kunwana ti mambu na bo mosi to ti mambu ya bo vandaka na yo ti bantu yankaka?

²¹ Mambu ya mutindu yai kepesa ve muntu nswa ya kumonisa makasi. Kansi kuzaba mambu yina lenda sadisa beto na kubakisa sambu na nki bantangu yankaka bantu ketubaka mpi kesalaka mambu yina bo fwete sala ve, mpi yina lenda pusa beto na kuvanda bantu ya kelolulaka. Beto yonso metubaka mpi mesalaka mambu yina melwadisaka bankaka, mpi beto ketulaka kivuvu nde bo talolula beto. (Lo. 7:21, 22) Yezu kutubaka nde sambu Nzambi kulolula beto, beto fwete lolulaka bankaka. (Mat. 6:14, 15; 18:21, 22, 35) Yo yina, beto fwete sukinina ve na kulomba ndolula mpi na kulolula bankaka,  ebuna kutanina zola​—‘yina kevukisaka na kimvuka mosi ya kieleka mpenza’—​na dibuta na beto mpi na dibundu.​—Kol. 3:14.

22. Sambu na nki bikesa ya beto kesalaka sambu na kusadila kutuba ya mbote kele mfunu?

²² Ntembe kele ve nde mambu ya kemekaka kyese mpi bumosi na beto talanda na kukuma mingi mutindu ngidika yai ya makasi kekwenda na nsuka. Kusadila minsiku ya mbote yina kele na Ndinga ya Nzambi tasadisa beto na kusadila ludimi na beto sambu na kusala mambu ya mbote, kansi ya mbi ve. Beto tavanda na bangwisana ya ngemba na dibundu mpi na dibuta, mpi mbandu na beto tapesa kimbangi ya mbote na bankaka na yina metala ‘Nzambi na beto ya kiese,’ Yehowa.​—1 Tim. 1:11.

Keti Nge Lenda Tendula?

• Sambu na nki yo kele mfunu na kupona ntangu ya mbote sambu na kutubila makambu?

• Sambu na nki bantu ya dibuta fwete sadilaka ntangu yonso ‘kutuba ya mbote’ bo na bo?

• Inki mutindu beto lenda buya kutuba mambu ya kepesaka mpasi?

• Inki lenda sadisa beto na kuvanda bantu ya kelolulaka?

[Bangyufula ya Disolo ya Kulonguka]