Landa na “Kubedisa Mambu ya Mbi” na Kuyalaka Makasi

“Banduku na mono, beno vutula mbi na mbi ve ata fioti. . . . [Beno] sala mambu ya mbote sambu na kubedisa mambu ya mbi.”​—ROMA 12:19, 21.

1, 2. Inki mbandu ya mbote Bambangi yankaka yina kusalaka nzyetelo kupesaka?

KIBUKA mosi ya Bambangi ya Yehowa 34 vandaka kusala nzyetelo sambu na kukwenda na inauguration ya biro mosi ya filiale, ebuna pane mosi kusalaka nde avio na bo kusukinina. Yo lombaka nde bo telama ngunga mosi mpamba sambu na kutula kerozene na avio, kansi bo lutisaka bangunga 44 na plene ya avio na bwala mosi kisika madya, masa, mpi bakabine ya mbote kuvandaka ve. Bantu mingi yina vandaka na avio yina kuwaka makasi mpi kupesaka bantu ya kesalaka na plene yina boma. Kansi bampangi na beto ya babakala ti ya bankento kuvandaka kaka pima.

² Nsuka-nsuka, Bambangi kukumaka na ntangu ya mbote na kisika ya bo vandaka kukwenda mpi bo kutaka kitini ya nsuka ya manaka ya inauguration yina. Ata bo lembaka, bo bikalaka na nima sambu na kulutisa ntangu ti bampangi ya kisika yina. Na nima, bo waka nde bantu kumonaka mbandu na bo ya kukanga-ntima mpi ya kudiyala. Muntu mosi na kati ya bantu yina kusalaka nzyetelo kuzabisaka bantu ya kompani yina ya avio nde: “Kana yo vandaka ve sambu na Bakristu 34 yina kuvandaka na kati ya avio, bantu zolaka kusala mavwanga ya nene na plene ya avio.”

 Beto Kezinga na Nsi-Ntoto Mosi ya Makasi

3, 4. (a) Inki mutindu mpi banda inki ntangu makasi ya ngolo kenyokulaka bantu? (b) Keti Kaini lendaka kuyala makasi na yandi? Tendula.

³ Bampasi ya luzingu na ngidika ya bima ya mbi ya ntangu yai lenda pusa bantu na kuwa makasi. (Lo. 7:7) Mbala mingi, makasi yai kenataka na kumenga bantu mpi nkutu na nku. Bansi kenwana bitumba ti bansi yankaka, kele ti bitumba na kati ya bansi yango, mpi mavwanga kebasika na banzo mingi. Makasi mpi nku ya mutindu yai meyantikaka banda ntama kibeni. Kaini, mwana ya ntete ya Adami ti Eva, kufwaka leke na yandi Abele sambu na makasi mpi kimpala. Kaini kusalaka dyambu yai ya mbi ata Yehowa kulongisilaka yandi na kuyala mawi na yandi mpi kusilaka na kusakumuna yandi kana yandi salaka yo.​—Tanga Kuyantika 4:6-8.

⁴ Ata yandi bakaka kukonda kukuka ya bibuti na yandi, Kaini kuvandaka ti nsola ya kusala na dyambu yai. Yandi lendaka kuyala makasi na yandi. Kikuma yo yina yandi vandaka mpenza ti mukumba na dyambu ya nku yina yandi salaka. Mutindu mosi, kukonda kukuka na beto kesalaka nde yo vanda mpasi mingi sambu beto buya makasi mpi mambu ya kesalamaka sambu na makasi. Mpi mambu yankaka keyikaka basusi na ‘bantangu yai ya mpasi.’ (2 Tim. 3:1) Mu mbandu, bampasi ya mbongo lenda yangisa mawi na beto. Bapolisi mpi bimvuka yina kesadisaka mabuta kewakanisaka bampasi ya mbongo ti kuyela ya makasi ya ngolo mpi nku na banzo.

5, 6. Inki nkadilu ya nsi-ntoto na yina metala makasi lenda vanda na bupusi na luzingu na beto?

⁵ Dyaka, bantu mingi ya beto kekutanaka ti bo ke “zolaka bantu ya nkaka ve,” bo ke na “lulendo mingi,” mpi nkutu bo ke “zolaka kusala bantu ya nkaka mpasi.” Yo kele mpenza pete na kubaka bikalulu ya mbi ya mutindu yai mpi kubika nde yo pesa beto makasi. (2 Tim. 3:2-5) Ya kyeleka, bafilme mpi bamanaka ya televizio kemonisaka mbala mingi nde kuvutula mbela kele kima ya mbote mpi ya mefwana sambu na kuyidika makambu. Bafilme ya mutindu yai kenataka bantu ya ketalaka yo na kuvingila ti mpusa ya ngolo ntangu yina assassin “kebaka ndola yina mefwana na yandi”​—mbala mingi ntangu acteur ya disolo kefwaka yandi.

⁶ Bansangu ya luvunu ya mutindu yai kesyamisaka ve banzila ya Nzambi, kansi yo kesyamisaka “mpeve” ya nsi-ntoto mpi ya mfumu na yo ya makasi, Satana. (1 Kor. 2:12; Ef. 2:2; Kus. 12:12) Mpeve yai kesyamisaka bampusa ya nitu ya kukonda kukuka mpi yo kewakanaka ve ata fyoti ti mpeve santu ya Nzambi mpi mbuma na yo. Nkutu, dilongi mosi ya mfunu ya Bukristu kele ya kuvutula ve mbi na mbi kana bo sosila beto. (Tanga Matayo 5:39, 44, 45.) Ebuna, inki mutindu beto lenda sadila mpenza malongi ya Yezu?

Bambandu ya Mbote mpi ya Mbi

7. Inki kusalamaka ntangu Simeoni ti Levi kuyalaka ve makasi na bo?

⁷ Biblia kele ti bandongisila mingi na yina metala kuyala makasi mpi yo kele ti bambandu ya mbote ya mambu yina lenda salama kana beto keyala to ve makasi na beto. Beto tadila mambu yina kusalamaka ntangu bana ya Yakobi Simeoni ti Levi kuvutulaka mbela sambu Sikemi kuladisaka mpangi na bo ya nkento Dina na kingolo-ngolo. Bo “waka makasi mingi.” (Kuy. 34:7) Na nima, bana yankaka ya Yakobi kufwaka babakala yonso na bwala ya Sikemi mpi bo botulaka bima na yo mpi kunataka bankento ti bana na kimpika. Bo salaka mambu yai yonso sambu na Dina kaka ve, kansi yo kemonana nde yo vandaka mpi sambu na lulendo mpi sambu na kubebisa ve lukumu na bo. Bo yindulaka nde Sikemi kupesaka bo ti tata na bo Yakobi nsoni. Kansi nki mutindu Yakobi kutadilaka mambu ya bo salaka?

8. Disolo ya Simeoni ti Levi kemonisaka inki na yina metala kuvutula mbela?

⁸ Yo fwete vanda nde mambu ya mpasi ya Dina kukutanaka na yo kupesaka Yakobi mawa mingi; kansi yandi bedisaka mambu yina bana na yandi kusalaka na mutindu bo vutulaka mbela. Ata mpidina, Simeoni ti Levi kusosaka kumonisa nde bo salaka ve mbi, mpi bo tubaka nde: “Beto lenda ve kubika mpangi na beto ya nkento bo baka yandi bonso nkento ya ndumba.” (Kuy. 34:31) Kansi mambu kusukaka ve pana, sambu Yehowa kusepelaka ve. Bamvula mingi na nima, Yakobi kutubaka nde sambu na mambu ya nku mpi ya makasi yina Simeoni ti Levi kusalaka, bana na bo zolaka kupanzana-panzana na makanda ya bantu ya Izraele. (Tanga Kuyantika 49:5-7.) Ee, kukonda kuyala makasi na bo kusalaka nde Nzambi mpi tata na bo kusepela na bo ve.

9. Na nki dibaku Davidi kuvandaka penepene ya kusala mambu sambu na makasi?

 ⁹ Mambu vandaka ya kuswaswana fyoti sambu na Ntotila Davidi. Yandi vandaka ti mabaku mingi ya kuvutula mbela kansi yandi salaka yo ve. (1 Sam. 24:3-7) Kansi, kilumbu mosi, yandi vandaka penepene ya kusala mambu sambu na makasi. Mvwama mosi na zina ya Nabale kufinga-fingaka bantu ya Davidi, ata bo taninaka bitwisi mpi bangungudi na yandi. Ziku Davidi kuwaka mpasi na ntima, mingimingi sambu na bantu na yandi, yo yina yandi yilamaka sambu na kuvutula mbela na nku yonso. Ntangu Davidi ti bantu na yandi kuvandaka na nzila sambu na kwenda kunwanisa Nabale ti bantu ya nzo na yandi, leke mosi kusongaka Abigaile, nkento ya mayele ya Nabale, mambu yina kusalamaka mpi kulongisilaka yandi na kukanga ve maboko. Kukonda kusukinina, yandi bakaka dikabu ya nene mpenza mpi kwendaka kukutana ti Davidi. Yandi lombaka ndolula na kudikulumusa yonso na kukonda luzitu ya Nabale mpi kubondilaka Davidi sambu na boma na yandi ya Yehowa. Davidi kubakisaka mambu ya mbi yina yandi zolaka kusala mpi kutubaka nde: “Lukumu na Mfumu Nzambi, Nzambi ya Israele, me tinda nge bubu yai na kwisa kukutana na mono!”​—1 Sam. 25:2-35.

Nkadilu ya Bukristu

10. Bakristu fwete monisa nki nkadilu na yina metala kuvutula mbela?

¹⁰ Mambu yina kukuminaka Simeoni ti Levi mpi Davidi ti Abigaile kemonisa kukonda ntembe nde Yehowa kemengaka kukonda kuyala makasi mpi nku, mpi yandi kesakumunaka bikesa yina bantu kesalaka sambu na kutula ngemba. Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Beno tula ngolo mpenza na kuzinga na ngemba ti bantu yonso. Banduku na mono, beno vutula mbi na mbi ve ata fioti. Kansi bika Nzambi kuwila bantu yina ke salaka mbi makasi. Sambu Mfumu Nzambi ke tuba na Mukanda na yandi nde: ‘Mono muntu ta vutula bo ndola ti kumonisa bo mpasi sambu na mbi ya bo salaka mono.’ Ebuna Mukanda ya Nzambi ke tuba mpi nde: ‘Kana mbeni na nge ke na nzala, pesa yandi madia. Kana yandi ke na nzala ya masa, pesa yandi yandi nwa. Sambu, kana nge me sala yandi mpidina, nge [takutika makala ya tiya na zulu ya ntu na yandi, NW].’ Kupesa nzila ve na mambu ya mbi nde yo bedisa nge, kansi  sala mambu ya mbote sambu na kubedisa mambu ya mbi.”​—Roma 12:18-21. *

11. Inki mutindu mpangi-nkento mosi kulongukaka na kuyala makasi na yandi?

¹¹ Beto lenda sadila ndongisila yina. Mu mbandu, mpangi-nkento mosi kuzabisaka nkuluntu mosi nde yandi vandaka kusepela ve na mfumu na yandi ya mpa ya kisalu. Yandi tubaka nde mfumu yango kuvandaka mbote ve mpi ntima-mbi. Yandi wilaka mfumu yango makasi mpi kuvandaka ti mpusa ya kukatuka na kisalu. Nkuluntu kulongisilaka yandi na kubaka ve lukanu kukonda kuyindula mbote. Nkuluntu yina kubakisaka nde makasi yina mpangi-nkento vandaka kuwa sambu na mutindu ya mbi yina mfumu na yandi vandaka kusadila yandi mambu vandaka kaka kukumisa mambu mbi. (Tito 3:1-3) Nkuluntu kuzabisaka yandi nde ata yandi zwa kisalu yankaka, yo zolaka kulomba kaka nde yandi soba mutindu na yandi ya kusala mambu kana bo mesala yandi mbi. Nkuluntu kulongisilaka yandi na kusadila mfumu yina mambu na mutindu yina yandi mosi kezolaka nde bo sadila yandi, mutindu Yezu kulongaka beto na kusala. (Tanga Luka 6:31.) Mpangi-nkento kundimaka nde yandi tameka kusala yo. Inki mbuma yo butaka? Na nima ya mwa ntangu, nkadilu ya mfumu yango kulembaka, mpi yandi tondaka nkutu mpangi-nkento sambu na kisalu na yandi.

12. Sambu na inki kukonda kuwakana na kati ya Bakristu lenda pesa beto mpasi mingi?

¹² Yo lenda yitukisa beto ve ntangu mambu ya mutindu yai kebasikaka ti muntu mosi ya kele ve na kati ya dibundu ya Bukristu. Beto mezaba nde luzingu na ngidika ya Satana kevandaka mbala mingi mbote ve mpi nde beto fwete nwana sambu na kubika ve nde bantu ya mbi kupesa beto makasi. (Nk. 37:1-11; Lo. 8:12, 13; 12:13, 14) Kansi, ntangu mambu kebasikaka ti mpangi-Mukristu mosi ya bakala to ya nkento, mpasi lenda vanda ngolo kuluta. Mbangi mosi keyibuka nde: “Kima ya kuluta mpasi ya mu kutanaka na yo ntangu mu ndimaka kyeleka kuvandaka kundima nde bantu ya Yehowa kele ve bantu ya kukuka.” Beto mebasikaka na nsi-ntoto yina bantu kevandaka ve na zola mpi ketudilaka ve bankaka dikebi, ti kivuvu nde bantu yonso na dibundu tasadilanaka mambu ti ntima-mbote. Yo yina, kana mpangi-Mukristu mosi, mingimingi yina kele ti mikumba na dibundu, kusala dyambu mosi ya kukonda kuyindula to na mutindu yina mefwana ve na Bakristu, yo lenda pesa beto mpasi to makasi. Beto lenda yula nde, ‘Inki mutindu mambu ya mutindu yai lenda salama na kati ya bantu ya Yehowa?’ Ya kyeleka, mambu ya mutindu yai kusalamaka nkutu na kati ya Bakristu ya kupakulama na bilumbu ya bantumwa. (Gal. 2:11-14; 5:15; Yak. 3:14, 15) Inki beto fwete sala kana beto kutana ti dyambu ya mutindu yai?

13. Sambu na inki mpi nki mutindu beto fwete yidika kukonda kuwakana?

¹³ Mpangi-nkento ya beto katukaka kutubila kutubaka nde: “Mu longukaka na kusamba sambu na konso muntu yina kepesa mono mpasi. Yo kesadisaka ntangu yonso.” Mutindu beto tangaka yo dezia, Yezu kulongaka beto na kusamba sambu na bantu yina kemonisaka beto mpasi. (Mat. 5:44) Beto fwete sambaka mpenza sambu na bampangi na beto ya kimpeve ya babakala ti ya bankento! Kaka mutindu tata mosi kezolaka nde bana na yandi kuzolana, Yehowa mpi kezolaka nde bansadi na yandi ya kele na ntoto kuvanda ti bangwisana ya mbote. Beto kevingila ti mpusa ya ngolo na kuzinga kumosi na ngemba mpi na kyese kimakulu, mpi Yehowa ke na kulonga beto na kusala yo ntangu yai. Yandi kezola nde beto sala kisalu na yandi ya nene na bumosi. Yo yina, bika beto yidika makambu to “kuvila” kaka mbi ya bo mesala beto mpi kukwenda na ntwala kumosi. (Tanga Bingana 19:11.) Na kisika ya kutina bampangi na beto Bakristu ntangu makambu kebasikaka, beto fwete sadisana sambu na kubikala na kati ya bantu ya Nzambi, disongidila na lutaninu na “maboko” ya kimakulu ya Yehowa.​—Kul. 33:27.

Kuvanda Ntima-Mbote na Bantu Yonso Kebutaka Bambuma ya Mbote

14. Inki mutindu beto lenda nwana ti bupusi ya Satana ya kukabula bantu?

¹⁴ Sambu na kukanga beto nzila ya kuzabisa nsangu ya mbote, Satana ti bademo na yandi kesalaka yonso sambu na kubebisa mabuta mpi mabundu ya kyese. Bo kesosaka kukabisa beto, sambu bo kezabaka nde kana beto kewakana ve  beto na beto yo kenataka mpasi mingi. (Mat. 12:25) Sambu na kunwana ti bupusi na bo ya mbi, beto fwete zitisa ndongisila yai ya Polo: “Muntu yina ke sadilaka Mfumu Yesu yandi lenda swana ve ti bantu ya nkaka. Yandi fweti vanda muntu ya mbote na bantu yonso.” (2 Tim. 2:24) Beto fwete vila ve nde beto kenwanaka “ti bantu ve, kansi beto ke nwanaka ti . . . bampeve ya mbi.” Sambu na kununga mvita yai, beto fwete sadila binwaninu ya kimpeve, mpi bisadilu ya “nsangu ya mbote ya ngemba.”​—Ef. 6:12-18.

15. Inki beto fwete sala kana bambeni yina kele na nganda ya dibundu kunwanisa beto?

¹⁵ Banda na nganda ya dibundu kisika bo kele, bambeni kenwanisa ngolo bantu ya Yehowa yina kele na ngemba. Bambeni yai yankaka kenwanisaka Bambangi ya Yehowa na kinsuni. Bankaka dyaka kekusilaka beto makambu na nzila ya bimwangi-nsangu to ya batribinale. Yezu kusongaka balongoki na yandi nde bo takutana ti dyambu yai. (Mat. 5:11, 12) Inki beto fwete sala? ‘Kana muntu me sala beto mbi, beto fwete vutula yandi mbi na mbi ve,’ na ngogo to na bisalu.​—Roma 12:17; tanga 1 Piere 3:16.

16, 17. Inki dyambu ya mpasi bampangi ya dibundu mosi kukutanaka na yo?

¹⁶ Ata konso mpasi yina Dyabulu lenda natila beto, beto lenda ta kimbangi ya mbote kana beto ‘kesala mambu ya mbote sambu na kubedisa mambu ya mbi.’ Mu mbandu, dibundu mosi na kisanga ya Pacifique kufutaka mbongo sambu bo sadila nzo mosi sambu na Lusungiminu. Ntangu bamfumu ya dibundu ya bwala yina kuwaka yo, bo songaka bantu ya dibundu na bo na kuvukana na nzo yina sambu na lusambu na bo na ntangu yina bampangi kutulaka sambu na Lusungiminu. Kansi, mfumu ya bapolisi kuzabisaka bamfumu ya dibundu yina na kubikila Bambangi nzo yina na ntangu yina bo ponaka. Ata mpidina, lere ntangu kulungaka, bantu ya dibundu yango vandaka ya kufuluka na nzo yina mpi bo yantikaka lusambu na bo.

¹⁷ Ntangu bapolisi vandaka kuyilama sambu na kubasisa bantu yina na ngolo, mfumu ya dibundu yina kupusanaka penepene ya nkuluntu mosi mpi kuyulaka yandi nde: “Keti beno meyidika kima mosi ya sipesiali sambu na nkokila yai?” Nkuluntu yango kusongaka yandi nde bo fwete sala Lusungiminu, mpi muntu yango kuvutulaka nde: “Ah, mu zabaka ve!” Na ntangu yina, polisi mosi kutubaka nde: “Beto songaka nge yo bubu yai na suka!” Mfumu yina ya dibundu kubalukaka na ndambu ya nkuluntu yina mpi kutubaka ti mwa maseka ya kuvweza: “Inki beno tasala ntangu yai? Nzo kele ya kufuluka ti bantu. Keti beno talomba bapolisi na kukula beto?” Yandi sadilaka mayele ya mbi sambu na kuyidika mambu na mpila nde yo monana bonso nde Bambangi bantu vandaka kunyokula bo! Bampangi na beto kusalaka inki?

18. Inki bampangi kusalaka ntangu bo sosilaka bo, mpi nki mbuma yo butaka?

¹⁸ Bambangi kundimaka na kubikila dibundu yina minuta 30 sambu na kusala lusambu na bo, ebuna na nima bo zolaka kusala Lusungiminu. Bantu yina kulutisaka ntangu, kansi ntangu bantu ya dibundu yina kubasikaka, Lusungiminu kusalamaka. Kilumbu yina kulandaka, guvernema kusalaka lukutakanu ya bantwadisi sambu na kuzaba mambu yina kusalamaka. Na nima ya kutadila mambu, bantwadisi yina kulombaka bantu ya dibundu yango na kupesa luzayisu nde mfumu ya dibundu na bo muntu kuvandaka na kisina ya mavwanga, kansi Bambangi ve. Dyaka, bantwadisi yina kutondaka Bambangi ya Yehowa na mutindu bo yidikaka dyambu yina ya mpasi ti kukanga-ntima yonso. Bikesa yina Bambangi kusalaka sambu na “kuzinga na ngemba ti bantu yonso” kubutaka mbuma ya mbote.

19. Inki dyambu yankaka lenda sadisa na kuvanda na bangwisana ya ngemba?

¹⁹ Kima yankaka ya mfunu ya kesadisaka na kutanina bangwisana ya ngemba ti bankaka kele kusadila kutuba ya mbote. Disolo yina kelanda tatendula nki kele kutuba ya mbote mpi mutindu beto lenda yedisa ye kusadila yo.

[Noti na Nsi ya Lutiti]

Keti Nge Lenda Tendula?

• Sambu na inki bubu yai bantu ya nsi-ntoto kewaka makasi mingi?

• Inki bambandu ya Biblia kemonisa malanda ya kuyala to ve makasi?

• Inki beto fwete sala kana mpangi-Mukristu mosi mepesa beto mpasi?

• Inki beto fwete sala kana bambeni yina kele na nganda ya dibundu kenwanisa beto?

[Bangyufula ya Disolo ya Kulonguka]

[Bifwanisu ya kele na lutiti 18]

Kumonisa ntima-mbote lenda lembisa nkadilu ya bantu yankaka